Thỏa thuận thương mại đa phương đầu tiên, với tên gọi Hiệp định tạo thuận lợi thương mại (TFA - Trade Facilitation Agreement), đã được 112/164 thành viên Tổ chức thương mại thế giới (WTO) bỏ phiếu thông qua ngày 22/02/2017 vừa qua. Việc thực thi TFA được kỳ vọng sẽ giúp cho nhiều doanh nghiệp xuất nhập khẩu ở Việt Nam hưởng lợi, nhất là khâu cải tiến thủ tục hải quan. Về phía DN Việt Nam, dựa trên tiêu chí TFA - Trade Facilitation Agreement, các DN cần phát hiện những quy định chưa phù hợp với TFA cũng như những vấn đề làm hạn chế hiệu quả của TFA. Ngoài ra, các DN cũng cần phản ánh theo cơ chế TFA với các cơ quan trực tiếp thực hiện TTHQ (hải quan, quản lý chuyên ngành), các cơ quan giám sát, điều hành (Chính phủ, Quốc hội) và các tổ chức đại diện DN (VCCI, các hiệp hội,…) Từ đó, các DN đưa ra những sáng kiến theo TFA như đề xuất cách thức giải quyết bất cập và tạo sức ép bằng TFA thông qua các tiêu chuẩn, thời hạn hoàn thành cải cách TTHQ.

1. Trần Hữu Huỳnh
Chủ tịch Ủy ban Tư vấn Chính sách Thương mại Quốc tế
Trung tâm WTO – Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
HIỆP ĐỊNH TẠO THUẬN LỢI THƢƠNG MẠI CỦA WTO
DOANH NGHIỆP ĐƢỢC LỢI GÌ? CẦN LÀM GÌ?
1

2. Kết cấu
 Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA?
- Nội dung TFA – Tiêu chuẩn để cải cách
- Thực thi TFA – Sức ép để cải cách
- TFA ở Việt Nam và ở nước ngoài
 Doanh nghiệp cần và có thể làm gì để hiện thực hóa
TFA?
- Biết quyền và lên tiếng
- Phát hiện và lên tiếng
- Hợp tác để hiện thực hóa
2

3. Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA
 Lợi ích từ cải cách thủ tục hải quan (TTHQ)
- Thuận lợi hóa thƣơng mại:
 Vấn đề rộng (hải quan, thuế quan, cơ sở hạ tầng, dịch vụ hỗ trợ, chuỗi cung cấp –
sản xuất – phân phối)
 Hiệp định thuận lợi hóa thương mại trong WTO (TFA): Chủ yếu là về thuận lợi hóa
thủ tục hải quan
- Lợi ích từ thuận lợi hơn trong thủ tục hải quan:
 “Việt Nam đứng thứ 65/189 nước về TTHQ” (Bà Đặng Thị Bình An)
 “TTHQ hiện có khoảng 500 văn bản, với 5000 điều kiện thực thi… (với) 9 không –
không rõ ràng, không hiệu quả, không hiệu lực…” (ông Nguyễn Đình Cung)
 “Giảm 1 ngày trong TTHQ, tiết kiệm cho doanh nghiệp 1,6 tỷ USD” (ông Nguyễn
Đình Cung)
 “Giảm bớt TTHQ sẽ giúp cắt giảm 2,8% chi phí thương mại đối với các nước thu
nhập trung bình khá, 2,2% đối với các nước thu nhập trung bình thấp” (OECD)
3

4. Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA
 Nội dung TFA – Tiêu chuẩn bắt buộc cho cải cách
TTHQ
- Các tiêu chuẩn bắt buộc về minh bạch hóa
 Đối với các quy định đã có: DN được quyền biết thông tin gì,
công bố ở đâu
 Đối với các quy định sắp có: DN được quyền bình luận về quy
định mới như thế nào; Được quyền có thời gian chuẩn bị thực
hiện quy định mới ra sao;
 Đối với các vấn đề chưa rõ: DN được quyền biết về quyết định
của cơ quan NN trước khi xuất – nhập khẩu như thế nào;
 Đối với các vấn đề chưa hài lòng: DN được quyền khiếu nại ở
đâu.
4

5. 5
Phƣơng thức tìm hiểu TTHC trong lĩnh vực hải quan (%)
80 80
37
9
0
20
40
60
80
100
Trực tiếp đến tìm hiểu tại cơ
quan giải quyết TTHC
Truy cập vào trang web của
cơ quan nhà nước nơi giải
quyết TTHC
Tìm hiểu trên trang cơ sở dữ
liệu quốc gia về TTHC
Qua cách thức khác

6. 6
Chất lƣợng cung cấp thông tin (%)
5
7
16
8
64
59
50
46
31
34 34
46
0
20
40
60
80
Trực tiếp đến tìm hiểu tại
cơ quan giải quyết TTHC
Truy cập vào trang web
của cơ quan nhà nước nơi
giải quyết TTHC
Tìm hiểu trên trang cơ sở
dữ liệu quốc gia về TTHC
Qua cách thức khác
Kém
Khá
Tốt

7. 7
Quy định về TTHC có đƣợc niêm yết công khai
tại CQGQ TTHC hay không (%)
97%
3%
Có Không

8. 8
Chất lƣợng niêm yết quy định về TTHC (%)
0
20
40
60
80
100
Đầy đủ, dễ hiểu, dễ tiếp cận,
chính xác
Không đầy đủ, khó hiểu, khó
tiếp cận, không chính xác
Nhận xét khác
81.5
15.4
3.2

9. 9
Đã từng gửi phản ánh/kiến nghị về TTHC (%)
24%
76%
Đã từng Chưa từng

10. Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA
 Nội dung TFA – Tiêu chuẩn bắt buộc cho cải cách TTHQ (tiếp)
- Tiêu chuẩn bắt buộc về từng vấn đề trong quy trình XNK
 Các vấn đề chung
Phí, lệ phí
Biện pháp kiểm soát chuyên ngành (TBT, SPS…)
Xử lý trước khi hàng đến – kiểm tra sau khi hàng đi
Giải phóng hàng v. thông quan hàng
Quy trình một cửa
 Các quy trình riêng:
Quy trình hải quan ưu tiên
Các thủ tục đặc biệt: Hàng gửi gấp, hàng dễ hư hỏng
Quy trình quá cảnh
10

11. Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA
>>> Tóm lại:
 Với TFA các tiêu chuẩn, yêu cầu bắt buộc phải đạt được
trong cải cách được xác định rõ
 Pháp luật nội địa hầu hết đã có các quy định này – nhưng
là tự nguyện, chưa bị ràng buộc rõ và chưa được kiểm
soát hiệu quả, nếu vi phạm
11

12. Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA
 Thực thi TFA – Sức ép để cải cách TTHQ
- Cải cách TTHQ ở Việt Nam thời gian qua: Những nỗ lực
tự thân
 Quyết tâm của Chính phủ, mong mỏi của DN
 Những bước tiến dài v. Danh sách dài những vấn đề còn tồn
đọng
“Thủ tục hải quan cho xuất khẩu mất 4 ngày, cao gấp 2 lần so
với bình quân khu vực, thủ tục nhập khẩu là 4 ngày trong khi
bình quân khu vực chỉ có 3 ngày là không thể chấp nhận
được” (Thủ tướng Chính phủ)
12

13. Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA
 Thực thi TFA – Sức ép để cải cách TTHQ (tiếp)
- Cải cách TTHQ thời gian tới: Sức ép cộng hưởng từ nhu cầu tự
thân và yêu cầu cam kết quốc tế
+ Sức ép về tiêu chuẩn
+ Sức ép về cách thức thực hiện
+ Sức ép về thời hạn hoàn thành
>>> Tóm lại:
Với TFA, cách thức, lộ trình thực hiện cải cách TTHQ được
định hình rõ
13

14. Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA
TFA
= Thương mại được thuận lợi
= Chi phí (thời gian, nhân lực, tiền bạc, rủi ro) giảm
= Lợi nhuận được cải thiện – Chiến lược kinh doanh
ổn định
= Cải thiện được năng lực cạnh tranh
14

15. Doanh nghiệp đƣợc lợi gì từ TFA
 TFA: Cải cách thủ tục hải quan ở Việt Nam và ở nƣớc
ngoài
- TFA: Hiệp định bắt buộc với tất cả các nước thành
viên WTO
- Cải cách TTHQ: Công cuộc cải cách toàn cầu
- Quyền yêu cầu của DN:
+ Ở Việt Nam - Ở tất cả các quốc gia thành viên WTO
+ Tất nhiên, có những giới hạn (nước đang phát triển, kém phát triển có
quyền lựa chọn loại nghĩa vụ, thời điểm thực hiện nghĩa vụ)
15

16. Doanh nghiệp có thể và cần làm gì?
 Cải cách TTHQ cần sự tham gia của DN
- Để phát hiện
- Để phản ánh
- Để sáng kiến
- Để tạo sức ép hợp lý
16

17. Những khó khăn khi thực hiệnTTHC (%)
17

18. Nhận định về cán bộ tiếp nhận, giải quyết TTHC (%)
18
81%
76%
80%
69%
60%
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Thái độ văn minh, lịch
sự
Nhiệt tình giải quyết khó
khăn, vướng mắc,
hướng dẫn đầy đủ, dễ
hiểu
Tuân thủ đúng quy
trình, thời gian tiếp nhận
Giải quyết TTHC đúng
quy định, nhanh chóng,
linh hoạt
Không nhũng nhiễu, tiêu
cực

19. Doanh nghiệp có thể và cần làm gì?
 Doanh nghiệp phát hiện dựa trên tiêu chí TFA+
- Những quy định chưa thích hợp với TFA
- Những thực tế chưa phù hợp với TFA
- Những vấn đề làm hạn chế hiệu quả của TFA
 Doanh nghiệp phản ánh theo các cơ chế TFA+
- Với các cơ quan trực tiếp thực hiện TTHQ (hải quan,
quản lý chuyên ngành)
- Với các cơ quan giám sát, điều hành (Chính phủ, Quốc
hội)
- Với các tổ chức đại diện doanh nghiệp (VCCI, Hiệp hội)
19

20. Doanh nghiệp có thể và cần làm gì?
 Doanh nghiệp sáng kiến theo TFA+
- Đề xuất cách thức để giải quyết bất cập
- Bình luận cách thức cơ quan đề xuất
- Phối hợp cùng đề xuất
 Doanh nghiệp sức ép bằng TFA+
- Các tiêu chuẩn, thời hạn hoàn thành cải cách TTHQ
- Xếp hạng thế giới
- Dư luận và ảnh hưởng
20

21. 21
Đã từng gửi phản ánh/kiến nghị về TTHC (%)
24%
76%
Đã từng Chưa từng

22. Hình thức gửi phản ánh/kiến nghị về TTHC (%)
22
54.4
32.4
29.4
0.0
20.0
40.0
60.0
Gửi bằng văn bản Điện thoại Thư điện tử, trang tin điện tử

23. Nội dung phản ánh/kiếnnghị (%)
23
3
4
9
15
22
26
32
0 10 20 30 40
Quy định hành chính không hợp pháp
Quy định hành chính trái với điều ước quốc tế
mà Việt Nam đã ký kết hoặc gia nhập
Phương án xử lý đối với quy định hành chính,
TTHC hoặc hành vi hành chính đã phản ánh
Sáng kiến ban hành mới quy định hành chính
Các hành vi chậm trễ, gây phiền hà của cơ
quan hành chính hoặc của cán bộ, công chức
Sự không đồng bộ, không thống nhất của quy
định hành chính
Sự không phù hợp của thủ tục hành chính

24. Doanh nghiệp có thể và cần làm gì?
 Một liên minh Nhà nƣớc – Doanh nghiệp thực thi TFA
Tại sao không?
- Doanh nghiệp qua VCCI đã tham gia vào quá trình xây
dựng TFA cùng Nhà nước
- Doanh nghiệp có lợi ích to lớn từ thực thi TFA – Nhà
nước có nghĩa vụ và trách nhiệm quốc tế trong thực thi
TFA
- Hợp tác VCCI-Bộ Tài chính (Thuế, Hải quan)
(Đối thoại hàng năm
Khảo sát, kiến nghị
Hội đồng tư vấn cải cách thủ tục hành chính)
24

25. Doanh nghiệp có thể và cần làm gì?
 Một liên minh Nhà nƣớc – Doanh nghiệp thực thi TFA
Làm thế nào?
- Mô hình:
+ Một Ủy ban hỗn hợp công – tư?
+ Các báo cáo định kỳ về tiến trình thực hiện TFA?
- Xây dựng năng lực:
+ Cho doanh nghiệp: Thông tin, tư vấn
+ Cho cơ quan Nhà nước (cả giám sát và thực thi): Đầu mối thông
tin
25

26. Cơ sở pháp lý để DN tham gia cùng CP
 Nghị định số 24/ 2009/ NĐ-CP qui định chi tiết và biện
pháp thi hành Luật ban hành văn bản qui phạm pháp luật
 Quyết định 06/2012/QĐ-Ttg về việc tham vấn cộng đồng
doanh nghiệp về các thỏa thuận thương mại quốc tế.
 Các chương trình, văn bản, thiết chế hợp tác giữa VCCI
với các bộ ngành, các hiệp hội trong và ngoài nước.
26

27. Xin cảm ơn
Trung tâm WTO
Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
9 Đào Duy Anh – Hà Nội
Tel: 04-35771458
Fax: 04-35771459
Email: banthuky@trungtamwto.vn
Website: trungtamwto.vn
27