2. Czym jest galaktyka?
Galaktyki to skupiska układów planetarnych, gwiazd i mgławic.
Gwiazdy grupują się w galaktyki dzięki siłom grawitacji.
Na galaktykę składają się:
• Gwiazdy - typowa galaktyka zawiera od 107do 1012gwiazd
• Planety
• Mgławice – olbrzymie obłoki pyłowo-gazowe
• Asteroidy, komety, obiekty układów gwiezdnych, np. księżyce.
3. Ciemna materia
• Aby wytłumaczyć obserwowane efekty (np. grawitacyjną
Czarna dziura w centrum galaktyki M87
spójność rozległych galaktyk o małej widocznej masie),
zakłada się się, że zasadniczą część masy galaktyk stanowi
hipotetyczna ciemna materia, czyli cząstki lub obiekty
emitujące zbyt mało promieniowania, by mogły być wykryte.
• z obliczeń wynika, że ciemna materia stanowi ponad 90% masy
galaktyk.
• Istnieją dowody na to, iż w centrum wielu lub nawet wszystkich
galaktyk mogą istnieć supermasywne czarne dziury, o masie
sięgającej rzędu milionów, a nawet miliardów mas Słońca
4. Galaktyki Aktywne
Galaktyka Messier 77 w Gwiazdozbiorze Wieloryba
Galaktyka aktywna – galaktyka, w której energia w znaczącej
ilości nie jest emitowana przez gwiazdy. Aktywność galaktyki
jest wynikiem procesów zachodzących w jej jądrze.
Standardowy model zakłada, że energia wytwarzana jest
podczas opadania materii na supermasywną czarną dziurę o
masie 105 - 1010 M.
W części aktywnych galaktyk obserwuje sie dżety - strugi
materii mogące rozciągać się na bardzo duże odległości,
zasilając tym samym rozległe struktury (np. kwazary )
6. Galaktyki spiralne
• Składają się z ramion (na ogół 2 lub 3) oraz jądra
Galaktyka Andromedy
• Jądro zbudowane jest ze starych gwiazd, natomiast w
ramionach dominują gwiazdy młode
• Dwa rodzaje podziału:
1. Na galaktyki spiralne (S) i spiralne z poprzeczką (SB)
2. Według stosunku wielkości ramion do jądra
7. Typy galaktyk spiralnych
(wg. stosunku wielkości ramion do jądra)
a. – jądro wyraźnie większe od ramion
b. - jądro nieznacznie mniejsze od ramion
Galaktyka NGC 1365
c. - ramiona wyraźnie większe od jądra
8. Galaktyki eliptyczne
• brak ramion
• Oznaczone zostały przez Edwina Hubble’a jako E, a podaje się
je ze stopniem spłaszczenia w skali 0-7
Galaktyka eliptyczna NGC 4472
• zawierają bardzo mało pyłu międzygwiezdnego, dlatego też nie
widać ich zbyt wiele podczas obserwacji
• ze względu na kształt wyróżniamy także galaktyki eliptyczne z
poprzeczką.
• typowe galaktyki eliptyczne są małe, a wiele z nich to galaktyki
karłowate
• Występują one głównie w centrum gromad galaktyk
9. Galaktyki soczewkowate
• Jest to typ pośredni między eliptycznymi a spiralnymi
Galaktyka soczewkowata NGC 5866
(oznaczenie S0)
• Jądro jest podobne do silnie spłaszczonej galaktyki
eliptycznej, natomiast wokół znajduje się dysk ale bez
żadnych śladów struktury spiralnej
• Galaktyki te nie zawierają młodych gwiazd ani materii
międzygwiezdnej
10. Galaktyki nieregularne
• Są to galaktyki o osobliwym wyglądzie, nie wykazujące
symetrii charakterystycznych dla galaktyk eliptycznych i
spiralnych.
Wielki Obłok Magellana
• Dzielimy je na dwa typy: Irr I oraz Irr II.
• Galaktyki Irr I zaliczamy do skrajnych odmian galaktyk
spiralnych: wirują wokół własnych osi, wykazują silne
spłaszczenie i ślady struktury spiralnej, jednak ma w nich jądra
i ramion.
• Galaktyki typu Irr II są zupełnie nieregularne. W galaktykach
tego rodzaju znajduje się wiele młodych gwiazd.
11. Galaktyki podwójne
Układ dwóch spiralnych galaktyk NGC 2207 i NGC 2163
• Są to ciała astronomiczne składające się z
dwóch galaktyk krążących wokół wspólnego źródła masy
• Zazwyczaj są to galaktyki tego samego typu i podtypu
12. Grupy galaktyk
• Grupa galaktyk to co najmniej trzy galaktyki, które działają na
siebie grawitacyjnie przez okres co najmniej miliarda lat.
• Droga Mleczna należy do grupy galaktyk, która nazywa się
Układem Lokalnym. Obecnie znamy ponad 45 galaktyk
Galaktyka M33
wchodzących w skład tej grupy, z czego największe są:
M31 (wielka Mgławica w Andromedzie) – wg.
najnowszych obserwacji nawet bilion gwiazd
Droga Mleczna – 200 mld gwiazd
M33 (Galaktyka Trójkąta) – 50 mld gwiazd
• Oprócz tego znajduje się w niej kilka galaktyk średniej
wielkości, a wśród nich Obłoki Magellana oraz kilkadziesiąt
karłowatych. Obecnie znamy ponad 45 galaktyk wchodzących
w skład Układu Lokalnego.
13.
14. Gromada galaktyk w Warkoczu Bereniki - Coma (gromada regularna)
GROMADY GALAKTYK
• Gromada galaktyk to skupisko od kilkudziesięciu do kilku
tysięcy galaktyk tworzących układ związany grawitacyjnie.
Gromady galaktyk można podzielić na 2 klasy:
1. regularne o skoncentrowanym rozkładzie galaktyk
(występują w nich jedynie galaktyki eliptyczne i
soczewkowate)
2. nieregularne często bez wyraźnego środka lub z kilkoma
lokalnymi zagęszczeniami (występują wszystkie typy galaktyk)
17. Supergromady galaktyk
• Supergromady galaktyk są to struktury nieregularne, na
ogół wydłużone lub spłaszczone, składające się przeważnie
z kilku lub kilkunastu dużych gromad galaktyk.
Supergromada Shapley
• Nie stanowią one układów silnie związanych grawitacyjnie,
jednakże obserwuje się wzajemne oddziaływanie
sąsiednich galaktyk.
• Dotychczas wyodrębniono kilkanaście supergromad
galaktyk.
• Układ Lokalny galaktyk jest częścią Supergromady
Lokalnej.
18.
19. Droga mleczna
klasyfikacja SB b lub SBc
średnica 90 000 lat świetlnych
Liczba gwiazd 200 miliardów
masa Bilion mas Słońca
Prędkość ruchu Słońca wokół 200 km/s
Galaktyki
Okres obrotu Słońca wokół 225 milionów lat
Galaktyki
