Ang dokumento ay naglalaman ng mga talumpati at sanaysay na nagpapahayag ng mga isyu ng mga Pilipino sa ilalim ng pamahalaang Espanyol. Tinutuligsa ng mga pribadong manunulat ang maling pamamalakad at mga prayle sa lipunan, habang ipinapakita ang mga isyu ng kahirapan at kabuhayan sa Pilipinas. Nakatuon ang mga akda sa mga karakter tulad ni Padre Botod na naging simbolo ng katiwalian at maling sistema sa lipunan.

1. 2. Sa Mga Pilipino Q891)
Isang talumpating naglalayong mapabuti ang kalagayan ng pilipin' na
malava, maunlad at naipagtatanggol at rLetutamasa kanilang karapatan. t
t
^ng (
En Ifonor de los Filipinas (AnS Dangal ng pilipinas)
I
Talumpating nagbibigay puga), at nagbubunyi sa tatlong pilipinong nagkamit I
ng gantimpala sa liksposisl.'on sa Pads, Ifa,vo 6, lgg9, sina t
Juan Luna at Felix n
Rcssureccion }lidalgo (mga pintor) ar pardo de 'favera (iskultor).
J'aquin ,
P
Mg^ Kahirapan sa Pilipinas a1
Anuq akdang ito
ar- tumutuligsa sa maling pamarnalaLid s, pamahalaan at sa
maling sisftrma ng cdukasv()n sa prlipinas.
P
En rron o r d eI Pre s i d e n te d e I a As s o ce s i on rri sp an o - Filip in o
fr
Binigyang papuri ni Lopez-Jaena si Ilenerai l.Iorayta sa pantav-panray
na
pamamalakad sa mga pinamumunu4n. ^y
Bi.
6. Ang Lahat ay Pandar^ya na1
Isang lathalain tungkol sa mavamang Filipin n^ nagmamalaking lad
sinasabi
sa mga tao na siya'y magiging kondcsa dahil sa^ raw
isa
sal
konde k^rry"rrg
mapapangasawa at buhat sa mahadikang pamilya at lahing ".rg
Kastila ng.rrrit ,ng
ame pala nrto niyr
isang hamak na sapatero at nakarira sa isang l rg
^y ng ng
isang distrito ng iladrid "b"rrf ^r
b^y
l. 7. Fta-v Botod (Disyembre 1Z 1gg6
- Enero 2q fig6)
nge'
pisn
Isang maikling nobelang nagralarawan hinggil sa isang buta
prayleng.dumating
sa Pilipinas. Ito'' p^r*^t n^ p^y^tngunit nang makalipas bao
hng ilang panahon naging
mukhang tao. Tinuligsa ni Graciano Lopez-J Mail
ng masasamang
halirnbawa ng mga prayle na sana'y magiging ^"n^ ^igp"gbiuig;,
-ru,rti.rg h.r*"rr' ng mga
mamamayang Pilipino na makatulong tungo sa pagtatamo Laza
ng kapuri_iuri at
kasiya-sivang kaasalan. Nailarawan dito ang mga iba't
ibang bisyoig mg" pr^yr"rg
Kastila. Ang pagsingrl ng mahal sa pagpapalibing ., prfprprt"uJ
ni -rtrt i ,, Pag-
mga utang at iba pang mahahalay na gawain
Basahin ang pagpusuring salin sa',vikang Filipino ng
F'ray Botod ni Magdalena
P. Limdico
ibig d
188

2. Sino si Botod?
May dalawang taong n€-uusap et ang k^nilrlg pinag-uusapa Ly tungkol
kay Pari Botod. Nasa plasa sila at nakita nila ito na may kasamang, bibae.
sinasampal ang babae at napaluhod" ito'y nagmamaka wari'y n"miningi
^w^ng
ng kapatawaran. Kasumpa-swnpang qd diyata,t magegewa niya ito sanay
kami sa ganung eksena. sabi ng k"*rp siya ang Kura paroko sa aming bayan.
-
amlt Ang mga payle pala ang may-ad ng paroko dito? Di kapanipaniwala. t"t"grog
relix
nadrile sila at nagmamdabis hindi lamang sa ispirit'rat ndbegrykundi sa (pulitiko)
pamahalaan at sa lrala5ql3sn. Dapat ay lasr:ain eng ganyang,uri ng tao. Damting
ang araw a! pagbab^yat^n din nila ang kanilang pagkgkulang.
Drg p" pda sa Tsina.
Pagldarawan
Ang Pari Botod ay di niya pangalan o apelyido.Arg kahulugan nggg.1ggd ay
at ito ang tinataguti sa kanya hg tao. Ang ngalan gbnylgan ,'ya
:*hq lrg
Ana
ay 1na dahil sa ioi
ipinanganak siy3 sa Kapistahan ni sa.nta Ana ina ng mahal na
l: na -
Biihen'NaispaniyangtawagingFtayBotodkaysaPariAna.
siya ay taga-Atagog mga magurangioiyr ay di niya- kirala. siya ay
^t ^ng
natagprian ng isang mangingisda sa ilog ng Efro *d?pit sa simbah
an ng..our
lady of Pillat" - nang strmapit sa ika-l4 na taon tumakas at nagpunta
sa Viiadolid
sa kumbento ng mga Agustino.
lasabi
IVang siya ay 21, nartg maatasang magtungo sa pfipinas at isa pa rin sa
mga ugali
nty* ay ang pagiging magaslauz Srya ay ,nag-anlon$, mahiyain ngunit p^gku^
[ '"9 ng ilang taong pagkein ng saging, p^p^y^, at pagkatapos na rnagr+,g paroko
n
Ftg sa
bayan nila ay naglng mapagmalaki na at napakayaman. M/akinglao na siya
ngayon, di kapani-paniwala. Pandak, bilugang mukha n px^ngbuvrdnl
bilugang
pisngi, makapal an glabi, maliliit na mgd mate,,mapulang ilong, na malaki,ang
butas na kay d"liog makaamoy. Mamula-mulang buhb Uil"g""Lg
tlng ulo tulad nl
bao ng oiyog' Kunot ang noo at matalas tumingin. Napakalaking tiy""g
asng nakausli.
Maikli ang leeg-iyan si Padre Botod. '
ng
Ang buong katauhan ay kuha kay Don
mga Quiiote atkatave-tawang si'sancho
Laze.
at
leng
SA
Mas matakaw kaysa kay Heliogabalus, usurero, masahol sa hudyong
n"gpap"hG;g;"r", T&ilb M bilae katulad ng isang sultan. sa Katapusan,
ibrg din niya ng meg*gxengregalo.
189

3. sa pagbubuo - kung ilalarawan siya ni zola, ay humigit kumulang sa mga
sumusunod:
Si Padre Botod ay patabain baboy na kumakain, wniinom, natuhrlog, at
walang iniisip kundi ang malamang (Apetite) sarap.
Ayan, i*mabas na naman nemay kasunod nabatangbabaing umiiyak.
Nilalambing siya ni Padre Boto, dinadamayan ang paghikbi ay napipigilan
ng takot at sumusunod siya ayon sa ipinag-utos ng prayle. -
Maraming kabataang babae nang magpganda at m^y m^g g*^ngpananamit
ang nakakasama niya, sila'r lalabas at kakain sa labas bry"n. sil; ang mga
canding - canding she kids, bataah o bata iyan. "g
sila ay tinawag nabetarn- saas sa mahihirap na pamilya at pinangakuang
prpeg-ateln, tuturuan ng Doctdna cristiana at catesisrno, tnagbasr, ,.r-olrt
,t
mg* bagay na makapagpapahintulot sa mga magulang. Maarin[ ito,y
sapilitan o
lubos na pagbibigay.
Wala bang gurong babae dto?
Maytoon, ngunit kaisa ni padre Botod.
Itinutad ang mga babae se mananayaw na t4ge_Indte.
Isa sa kanilang.diyo:" at nqlripagtarik sa isang mortal na naakit
sa mga
awitin niya. Nanganak ng isang babae na di ma"iuirr! mabuhay
sa langit dahil sa
ama kaya ibrnigay sa mga Brahman na siyang nagpaarar
,. Lny. Ja loob ng
pagoda et nagsasayaw sa harap ng aga Diyosa-.
sa kanyang pag-ibg ay nagkeroon slya ng 7 anak na
babae na mananeyaw
sa Ternplo at 3 lalalci na naging musikero.
Ang mga mananayav ay di nagpakasa! nagrilingkod lamang sfla
sa mga
Diyosa. Itinutulad ang mga mananayav/ sa mga
Mainagkakegulo
""diog --cading.
at nang tirgr* nila'ay 5 batang raleki ang ibrg b"mugbog
tay rr. rioroi. Mabuti
ngunit kaawa-awa pagkat mapupunt" l^.g ,il" s" bilangguan.
$a
Magbabayad kayo balang aravz '
Bumaba ka, duwag, baboy, malaswa. Bumaba ka at
magbuntalan tayo.
*.'oe:s av natakot ,,y" ,i rragkaroon
Y:li: :'l',':-_*Tl'i:' nakatulog haponmagdamag. Madaling M^v --- ng
ti}^. nang
-o
lT::::' "q :v*.
nagpunta na slya sa -o-i
p^
at nagsr:mbong tungkol sa pag_aklas, ngunit ^y
di
binanggit ang kato ng mga pangyayad.
Sinermunan p^ mga magulang tungkol sa pagpapadala ng anak sa
Maynila.
Paano niva inadiw sadli?
Halos araw-araw nagsusugd siya maliban kung rrxw,ng lirggo pagkat
nag-sasabong si
Kung siya'y naglalaro e,t n^y mangungumpisal na tnamamat
ey na ey
itinataboy niya ang kumakaon at sinasa[inj magdasal ,r,
r"mrng ng
"sumasampaletayz" at doon na niya ibibigay *g Lry"ng
bendisyon.
190

4. Nang m^m^tay ang taong yaon:
Humiling ng 3 ang pari.
Tama na isa na lang at angbayad ay p150 segunda klase. Hinanap
^ng ng
tao si Pari Marcelino at sa kanya nw p5O-tatlong pa; pa. vala
^y
pong p'*
namatalan. ^ng
Magdelihensiya kayo kundi ay di maililibing iydn,
Ian
Naglasing si Padre Marcelino nang mala-rn iio at nang
ibalita sa kanya ito
ay ipinasar^ kumbento.
nit ^ng
Baba ka rl),an Botod kung talag ang matapang ka, nakahihiyang
lga
baba ka at pipitipitin ko ang leeg mo. wala kang dhihivanl
r v pari, ulol,
L
Nanahimik si pan Botod at pagkatapor ag 3 ataw ay ipinatawag
tng siya sa
obispo si Pari l{arcelino at ipinakulong sa seminaryo
'. et
Paano nagpipista ng patron sa bayan?
lo
Ipasasabi niya sa sakristan, sa sabihin sa mga mamamayang
ginang na
magbigav ng iba't ibang pagkain para sa bisita niya.
Ang r."iy"ig irrot o ay
gagasta ng marangya sa pista.
Paano siya napapakalakal?
Isa siyang usufero.
lga
Pag humihiram ng 300 ay di lamang niya pabab
!.sa ay'."nng 600 kundi bibilhin
ntya ang palay ng murang mrua at ipagbibiri niya nang
ng maha hp"g tag-ansv.
Gigipirin niva ang magsasaka
Sasabihin pa ngang lahatpara sa mahal na birhen.
Paano siya nagrging pulitiko?
lr,Iasahol pa siya kay Canovas o Lagasta.
rga
Pag may pupunta pan m^g-ayos rig daan
ulo
ang kusina ng srmbahan niya.
- sasabihin niya na gawin muna
J c'. --
,uti
Paano siya nagsisinungaling?
Mayaman kami sa Espanya _ lumalayo kami
sa pinto.
Pumupunta kami rito para fnaglng sibirisado
yo. .rg -g" Indio. '
Ayarv niyang ipaturo ang Kastila. Baka labananiaw
ng siya ng mga Indio,
t a o
Paano siya kumain?
^y Sa umaga, malaking tasang tsokolate _ 4
na hiwang bibingkang kanin.
di Sa tanghali alak
- 15 duke.
Siesta * 1"S siyang may siesta sa tanghali.
Kuwatto - Paglalarawan
Resutrecion ni Hidalgo
kat
Asawa ni Putifar ftalf nude)
Kama yari sa kamagong Greco Romano Tsina
ng
^y Kama may seldong jusi
Larawan nakakaaliw
191