การคุมกำเนิดในเพศหญิง จัดทำโดยนักเรียนโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา ห้อง342 นางสาวจินต์ภาณี ดวงอุดม นางสาวเพียงมณี สุริยะวงค์ นางสาวภาศิณี ล้อมวงษ์ นายอริย์ธัช กรวิชญ์สิริชัย

1. การคุมกําเนิดเพศหญิง
มัธยมศึกษาปที่ 5 หอง 342 สายการเรียน วิทยาศาสตร -
คอมพิวเตอร
รายวิชาชีววิทยา 3 (ว30243) ภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา
2562
โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา

2. อาจารยผูสอน
Understanding the problems
Project objective
Target audience
Market trends
อาจารย วิชัย ลิขิตพร
รักษ
ครู คศ.2 สาขาวิชา
ชีววิทยา
กลุมสาระการเรียนรู
วิทยาศาสตร

3. กลุมนักเรียน
นางสาวจินตภาณี ดวงอุดม
เลขที่ 1
นางสาวเพียงมณี สุริยะวงค
เลขที่15
นางสาวภาศิณี ลอมวงษ
เลขที่17
นายอริยธัช กรวิชญสิริชัย

4. คํานํา
01 Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing
elit. Curabitur eleifend a diam quis suscipit. Class
aptent taciti sociosqu ad litora et nec torquent per
conubia nostra.02 Amet, consectetur adipiscing elit. Curabitur eleifend a
diam quis suscipit. Class aptent taciti sociosqu ad
litora torquent per conubia nostra.
03
รายงานนี้เปนสวนหนึ่งของรายวิชาชีววิทยา3(ว30243) ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 5
หอง 342 โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา โดยมีจุดประสงคเพื่อนําเสนอขอขอมูลเกี่ยว
กับการคุมกําเนิดในเพศหญิง ซึ่งมีเนื้อหาเกี่ยวกับ ยา อุปกรณและวิธีการ
ปฎิบัติตนเพื่อคุมกําเนิดโดยสังเขป และขอดีขอเสียของวิธีตางๆ
การคุมกําเนิดเปนสวนหนึ่งของการวางแผนครอบครัวในอนาคตซึ่งนํามาสู
คุณภาพชีวิตที่ดี คณะผูจัดทําจึงมีความเห็นวาหากเราไดมีโอกาสศึกษารวบรวม
ขอมูลเกี่ยวกับการคุมกําเนิดดวยวิธีตางๆอยางถูกตองจะเปนประโยชนอยางยิ่งตอ
ผูอานหรือผูที่มีความสนใจศึกษาขอมูล
หากมีขอผิดพลาดประการใด ผูจัดทําขอนอมรับความผิดพลาดและขออภัยมา ณ
ที่นี้
คณะผูจัดทํา

5. สารบัญ

6. การคุมกําเนิดคืออะไร
การคุมกําเนิด (Contraception) คือ เทคนิคหรือวิธีการที่ใชในการปองกันการตั้งครรภหรือขัดขวางการตั้งครรภ โดยอาศัยกลไกในการ
ปองกันหลายกลไก เชน การปองกันไมใหอสุจิกับไขเกิดการปฏิสนธิ การปองกันไมใหมีการตกไข การปองกันไมใหมีการฝงตัวออนในโพรงมดลูกของ
สตรี การคุมกําเนิดจึงเปนหนึ่งในการวางแผนครอบครัวอยางหนึ่ง โดยมีเปาหมายเพื่อจํากัดจํานวนการมีบุตร ซึ่งการคุมกําเนิดนั้นก็สามารถทําไดหลาย
วิธีดวยกัน และทําไดทั้งหญิงและชาย

7. ควรคุมกําเนิดเมื่อใด
Lorem Ipsum Lorem Ipsum Lorem Ipsum Lorem Ipsum
● ฝายหญิงควรเริ่มมีการคุมกําเนิดตั้งแตเขาสูวัยเจริญพันธุ ที่สามารถตั้งครรภได หรือตั้งแตเมื่อคิดจะมีเพศสัมพันธครั้งแรก เพื่อปองกันการ
ตั้งครรภโดยไมตั้งใจ
● ควรจะคุมกําเนิดไปเรื่อย ๆ ไปจนกวาจะถึงวัยหมดประจําเดือน แมวาจะมีอายุมากกวา 50 ปก็ตาม
● หากอายุนอยกวา 50 ป และยังมีประจําเดือนและมีเพศสัมพันธอยู ก็ควรจะคุมกําเนิดไปจนกวาประจําเดือนจะหมดถาวรแลวประมาณ 2
ป
หากอายุมากกวา 50 ป ก็ควรจะคุมกําเนิดไปจนกวาจะหมดประจําเดือนถาวรแลว 1 ป

8. ประเภทของการคุมกําเนิด
● การคุมกําเนิดชั่วคราว คือ วิธีการคุมกําเนิดที่มีประสิทธิภาพในการคุมกําเนิดไดเพียงชั่วคราว เมื่อหยุดใชจะสามารถกลับ
มาตั้งครรภได เหมาะสําหรับผูที่ยังไมพรอมจะมีลูก แตยังตองการที่จะมีลูกในอนาคต มี3 วิธีหลัก คือ
○ การคุมกําเนิดดวยวิธีธรรมชาติ
○ การคุมกําเนิดโดยใชฮอรโมน
○ การคุมกําเนิดโดยใชอุปกรณ
● การคุมกําเนิดถาวร คือ วิธีการคุมกําเนิดที่สามารถคุมกําเนิดไปไดตลอดชีวิต ไมสามารถกลับมาตั้งครรภไดเองอีก เหมาะ
สําหรับครอบครัวที่มีลูกเพียงพอแลวและไมตองการมีลูกอีก โดยแบงเปนการทําหมันชายและการทําหมันหญิง
โดยในที่นี้จะกลาวถึงการคุมกําเนิดในเพศหญิงเปนหลัก

9. การคุมกําเนิดชั่วคราว
● การนับหนา 7 หลัง 7 เปนวิธีการคุมกําเนิดแบบธรรมชาติอยางหนึ่งที่ใชไดเฉพาะกับสตรีที่มีรอบเดือนปกติ มาตรงเวลาสมํ่าเสมอทุกเดือน
คือ ประมาณ 26-32 วัน ซึ่งโดยปกติแลวสตรีทั่วไปจะมีรอบเดือนประมาณ 28 วัน โดยปกติแลวจะบวกลบไมเกิน 2 วัน คือ ไมสั้นกวา 26
วัน และไมยาวกวา 32 วัน โดยระยะปลอดภัยที่วานี้ก็คือ ระยะในชวง 7 วันกอนที่ประจําเดือนจะมารอบหนา และระยะ 7 วันหลังจากที่
ประจําเดือนมาวันแรก (ใหเริ่มนับวันแรกตั้งแตวันแรกที่ประจําเดือนมา)
การคุมกําเนิดดวยวิธีธรรมชาติ

10. การคุมกําเนิดโดยฮอรโมน
ยาเม็ดคุมกําเนิด
ยาเม็ดคุมกําเนิด (Contraception pill) คือ ยาที่มีสวนผสมของฮอรโมนเพศหญิง (เอสโตรเจนและโปรเจสโตเจน) มีคุณสมบัติชวยปองกันการตั้งครรภโดยยับยั้ง
การตกไข ทําใหเยื่อบุโพรงมดลูกมีสภาพไมพรอมตอการฝงตัวของตัวออน และทําใหมูกที่ปากมดลูกมีความเหนียวขนขึ้น จนเปนอุปสรรคตอการเคลื่อนตัวของอสุจิใหไม
สามารถเขาไปปฏิสนธิกับไขได ซึ่งยาเม็ดคุมกําเนิดที่ใชกันอยูในปจจุบันจะมีอยูดวยกัน 2 ชนิด ดังนี้
● ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม (Combined oral contraceptive pill)
● ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม (Combined oral contraceptive pill)

11. ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม
ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม (Combined oral contraceptive pill) เปนยาคุมกําเนิดที่ประกอบดวยฮอรโมนเอสโตรเจนและโป
รเจสโตรเจนรวมกันในเม็ดเดียว ซึ่งมีอยูดวย 2 แบบ ไดแก แบบที่มีฮอรโมนทั้งสองชนิดเทากันทุกเม็ด และแบบที่ฮอรโมนไมเทากัน มีขอดี คือ
ทําใหประจําเดือนมาสมํ่าเสมอ ชวยลดปริมาณเลือดประจําเดือน อาการปวดประจําเดือน ชวยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคมะเร็งรังไข โรคมะเร็ง
เยื่อบุโพรงมดลูก โรคมะเร็งลําไสใหญ และอุงเชิงกรานอักเสบ เมื่อหยุดใชยาแลวสามารถตั้งครรภไดภายในระยะเวลาอันสั้น แตมีขอเสีย คือ ยา
คุมชนิดนี้จะไมเหมาะกับผูที่มีนํ้าหนักตัวเกิน อายุมากกวา 35 ปที่สูบบุหรี่ ผูที่มีขอหามใชฮอรโมน และในการใชยายังอาจเกิดผลขางเคียงได เชน
การมีเลือดออกกะปริดกะปรอยทางชองคลอด อาการคัดตึงเตานม เปนตน

12. ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนเดี่ยว
ยาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนเดี่ยว (Progestogen only pill) เปนยาคุมที่มีฮอรโมนโปรเจสโตเจนเพียงอยางเดียว ทําออกมาเพื่อลดอาการขางเคียงจากฮอรโมนเอสโตรเจน
ขอดีของยาคุมกําเนิดชนิดนี้ คือ สามารถใชในผูที่กําลังใหนมบุตร ใชในผูที่มีขอหามตอการใชฮอรโมนเอสโตรเจน และใชในผูที่มีอายุมากกวา 35 ปที่สูบบุหรี่ได จะมีความเสี่ยงในการตั้ง
ครรภมากกวาการใชยาคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม สวนขอเสีย คือ จะมีความเสี่ยงในการตั้งครรภมากกวายาเม็ดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม ตองรับประทานยาในเวลาเดิมทุกวัน หาก
รับประทานผิดเวลาไป 3 ชั่วโมง ตองใชวิธีคุมกําเนิดอื่นรวมดวย เพราะจะทําใหมีความเสี่ยงตอการตั้งครรภสูง นอกจากนี้ในขณะใชยาอาจจะไมมีประจําเดือน แตอาจมีเลือดออก
กะปริดกะปรอยได

13. ยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉิน
ยาเม็ดคุมกําเนิดฉุกเฉิน (Emergency contraception pill) คือ ยาคุมกําเนิดที่ประกอบดวยฮอรโมนโปรเจสตินในขนาดสูง โดยมีกลไกปองกันการตั้งครรภโดยการปองกัน
หรือเลื่อนระยะเวลาการตกไข จึงชวยขัดขวางการฝงตัวของตัวออน เปนยาคุมกําเนิดที่ใชรับประทานหลังจากมีเพศสัมพันธในกรณีที่ลืมคุมกําเนิด หรือเกิดเหตุฉุกเฉินไมคาดฝนขณะมี
เพศสัมพันธ เชน ถุงยางอนามัยรั่วหรือแตก มีเพศสัมพันธโดยไมไดปองกัน แตไดผลดีที่สุดถารับประทานเขาไปหลังจากที่มีเพศสัมพันธทันทีหรือไมเกิน 72 ชั่วโมง มีผลขางเคียงคือ ทําให
มีเลือดออกทางชองคลอดกะปริดกะปรอย

14. ยาฉีดคุมกําเนิด
ยาฉีดคุมกําเนิด (Injectable contraceptive) คือ วิธีการคุมกําเนิดแบบชั่วคราวแบบหนึ่ง โดยจะเปนการฉีดยาเขากลามเนื้อของสตรีในระยะเวลาตามที่แพทยกําหนด หลังจากฉีดตัว
ยาจะคอย ๆ ขับฮอรโมนออกมา เปนวิธีที่นิยมใชกันมากในรายที่ตองการเวนระยะการมีบุตร เนื่องจากมีประสิทธิภาพในการคุมกําเนิดสูง ทําไดงาย สะดวก และมีราคาถูก โดยแบงออก
เปน 2 แบบ ดังนี้
● ยาฉีดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนเดี่ยว ซึ่งเปนยาฉีดคุมกําเนิดที่มีฮอรโมนโปรเจสติน (Progestin) เพียงอยางเดียว คือ ยา Depot Medroxyprogesterone acetate (DMPA) ขนาด 150 มิลลิกรัม
(ใชฉีดเขากลามทุก 3 เดือน) เปนตัวยาที่ไดรับความนิยมมากที่สุดในปจจุบัน มีชื่อทางการคาวา Depo-Provera® และอีกชนิดคือยา Norethisterone Enanthate (NET-EN) ขนาด 200
มิลลิกรัม มีชื่อทางการคาวา Noristerat® (ใชฉีดเขากลามทุก 2 เดือน)
● ยาฉีดคุมกําเนิดชนิดฮอรโมนรวม เปนยาฉีดคุมกําเนิดแบบใหมที่ผลิตมาเพื่อลดอาการผิดปกติของประจําเดือน ในยาฉีดจะมีทั้งฮอรโมนโปรเจสติน (Progestin) และฮอรโมนเอสโตรเจน
(Estrogen) ชนิดนี้มีชื่อทางการคาวา Cyclofem® และ Lunelle™ ถูกผลิตขึ้นมาเพื่อแกไขขอดอยของยาฉีดชนิดฮอรโมนเดี่ยวและเพื่อเปนการเลียนแบบฮอรโมนของรางกาย (ใชฉีดเขากลามทุก
ๆ 1 เดือน)

15. ยาฝงคุมกําเนิด
ยาฝงคุมกําเนิด (Contraceptive implant) คือ วิธีการคุมกําเนิดแบบชั่วคราวชนิดหนึ่ง (เปนวิธีการคุมกําเนิดที่ดีที่สุด) โดยเปนการใชฮอรโมนชนิดเดียว คือ โปรเจสติน (Progestin) ที่
บรรจุเอาไวในหลอดหรือแทงพลาสติกเล็ก ๆ ขนาดเทาไมจิ้มฟนชนิดกลม นํามาฝงเขาไปที่ใตผิวหนังบริเวณใตทองแขนดานที่ไมถนัด ซึ่งฮอรโมนจะคอย ๆ ซึมผานออกมาจากแทงยาเขา
สูรางกายและไปยับยั้งการเจริญเติบโตของฟองไข สงผลทําใหไมมีการตกไขตามมา จึงชวยปองกันการตั้งครรภได

16. การคุมกําเนิดโดยใชอุปกรณ
หวงอนามัย
หวงอนามัย (Intrauterine device) เปนเครื่องมือทางการแพทยชิ้นเล็ก ๆ ที่มีไวสําหรับใสเขาไปในโพรงมดลูกของสตรี เพื่อทําใหสภาพในโพรงมดลูกไมเหมาะแกการฝงตัวของตัวออน
จึงใชปองกันการตั้งครรภชั่วคราวไดดี โดยจะแบงออกเปน 2 ชนิดหลัก ๆ ดังนี้
● หวงอนามัยหุมทองแดง (IUD with copper) ในปจจุบันที่ใชกันอยูจะมี 2 ชนิด คือ มัลติโหลด (มีอายุการใชงานได 3 ป สําหรับ Cu250 และ 5 ป สําหรับ Cu375) และคอปเปอรที (มีอายุการใช
งาน 10 ป)
● หวงอนามัยเคลือบฮอรโมน (IUD with progestogen) มีอยูดวยกัน 2 ขนาด คือ LNg14 (Skyla®) ที่ใชคุมกําเนิดไดนาน 3 ป และ LNg20 (Mirena®) ที่ใชคุมกําเนิดไดนาน 5 ป

17. ถุงยางอนามัยสตรี
ถุงยางอนามัยสตรี (Female condom) คือ อุปกรณที่มีไวใชสําหรับสอดเขาไปภายในชองคลอดของสตรีกอนที่จะเริ่มมีเพศสัมพันธ เพื่อปองกันไมใหอสุจิผานเขาสูโพรงมดลูก (หลักการ
เดียวกับถุงยางอนามัยชาย) โดยลักษณะของถุงยางอนามัยสตรีจะมีความยาว 6.5 นิ้ว หรือยาวประมาณ 15 เซนติเมตร ที่ปลายถุงทั้งสองดานมีหวงยางหรือวงแหวนยืดหยุน 2 วง หวง
จะมีลักษณะแข็งกวาสวนอื่น มีไวเพื่อใหเกิดความกระชับและเพื่อใหคงรูปรางไวไดในขณะใชงาน ปลายถุงดานหนึ่งตันเพื่อใชสอดเขาไปในชองคลอด สวนปลายถุงอีกดานหนึ่งจะเปน
ปลายเปด ยื่นออกมานอกชองคลอด ภายในถุงยางจะมีนํ้ายาหลอลื่น แตไมมียาฆาเชื้ออสุจิ

18. หมวกครอบปากมดลูก
หมวกครอบปากมดลูก (Cervical Cap) คือ อุปกรณที่ใชสําหรับคุมกําเนิดในสตรีแบบชั่วคราวชนิดหนึ่ง มีลักษณะรูปรางคลายกับฝาครอบปากมดลูก (Diaphragm) แตจะมีขนาดเล็ก
กวา ทํามาจากยางธรรมชาติหรือสารสังเคราะหหรือซิลิโคน (Silicone) ที่ไมระคายเคืองตอผิวก็ได ผูใชจึงไมเกิดอาการแพ ยกเวนในรายที่แพสารนั้น ๆ อยูกอนแลว โดยหมวกครอบจะมี
ไวใชใสเขาไปในชองคลอดใหตัวหมวกไปสวมครอบที่ปากมดลูกกอนจะมีเพศสัมพันธ เพื่อปองกันไมใหตัวอสุจิวิ่งเขาไปในโพรงมดลูกเพื่อผสมกับไข สวนมากตัวหมวกจะมีการใสยาฆาเชื้อ
อสุจิไวดวย เพื่อเปนการเพิ่มประสิทธิภาพในการคุมกําเนิดอีกทางหนึ่ง

19. การคุมกําเนิดแบบถาวร
คือ เทคนิคการผาตัดอยางหนึ่งที่ทําใหเพศชาย หรือเพศหญิง ไมสามารถใหกําเนิดลูกได การทําหมันเปนวิธีการหนึ่ง
ของการคุมกําเนิด สําหรับภาวะที่ไมสามารถใหกําเนิดลูกซึ่งไมใชสาเหตุจากการผาตัด การทําหมันเหมาะสําหรับ
ครอบครัวที่มีบุตรเพียงพอแลว การคุมกําเนิดวิธีนี้มีผลดี คือ เปนการคุมกําเนิดถาวร ปลอดภัย ไมมีฤทธิของฮอรโมน ไม
มีผลตอสุขภาพหรือสมรรถภาพทางเพศ แบงเปนการทําหมันชาย และการทําหมันหญิง ซึ่งมีหลายวิธีโดยในที่นี้เราจะพูด
ถึงเพียงการทําหมันในเพศหญิง

20. การทําหมันหญิง
การทําหมันหญิงแบงออกไดเปน 3 วิธี ไดแก
1. การทําหมันหญิงดวยการตัดทอนําไขออกบางสวน
2. การทําหมันหญิงดวยการอุดทอนําไข (Tubal occlusion techniques: Essure)
3. การทําหมันหญิงดวยการตัดมดลูก (Hysterectomy)

21. การทําหมันหญิงดวยการตัดทอนําไขออกบางสวน
วิธีการนี้เปนวิธีทําหมันหญิงยอดนิยม เนื่องจากสะดวกและรวดเร็ว วิธีทําคือตัดทอนําไขออกบางสวน การทําหมันหญิงแบบนี้ยังสามารถแบงเปน 2 ประเภทหลักๆ ไดแก
1.การทําหมันเปยก เปนการทําหมันหลังคลอด นิยมทําภายใน 48 ชั่วโมงแรกหลังการคลอดบุตร และไมเกิน 6 สัปดาหหลังคลอด โดยแพทยจะทําการผาตัดบริเวณใตสะดือ จากนั้นจะ
ทําการผูกทอนําไข แลวตัดทอนําไขบางสวนออกทั้งสองขาง
2.การทําหมันแหง หรือการทําหมันในชวงเวลาปกติที่ไมอยูในระยะ 6 สัปดาหแรกหลังการคลอดบุตร วิธีนี้จะใชเวลาไมนาน เมื่อทําเสร็จแลวนอนพักประมาณ 2-3 ชั่วโมงก็สามารถกลับ
บานได

22. การทําหมันหญิงดวยการอุดทอนําไข (Tubal occlusion techniques: Essure)
วิธีนี้เปนการสกัดกั้นไมใหไขกับสเปรมมาเจอกันหรือสามารถปฏิสนธิกันได โดยจะใชอุปกรณทางการแพทยขนาดเล็กซึ่งมีลักษณะคลายขดลวด 2 ขด สอดเขาไปในทอนําไขทั้ง 2 ขาง
เพื่อกระตุนใหรางกายสรางพังผืดขึ้นมาปดทอนําไข

23. การทําหมันหญิงดวยการตัดมดลูก (Hysterectomy)
การทําหมันหญิงดวยการตัดมดลูกนั้น แพทยจะทําการผาตัดเพื่อนํามดลูกออก โดยไมมีการตัดรังไขหรือยุงเกี่ยวกับรังไขเหมือนสองวิธีแรก วิธีนี้สามารถปองกันการตั้งครรภไดแบบถาวร
นอกจากนี้ยังสามารถผาตัดเพื่อรักษาโรครายที่เกี่ยวกับระบบสืบพันธุหลายๆ โรคได เชน มะเร็งปากมดลูก เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ประจําเดือนมาไมปกติ หรือมะเร็งรังไข เปนตน
สาเหตุที่ตองทําวิธีนี้เพื่อความปลอดภัยและการปองกันโรคแทรกซอน

24. บรรณานุกรม
http://www.siphhospital.com/th/news/article/share/934/Birthcontrol
https://medthai.com/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%94/#%E0%B8%9B%E0
%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%A2%E0%B8%8A%E0%B8%99%E0%B9%8C%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%84%E0%B8%B8%E0
%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B3%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%94
http://www.contraceptivetechnology.org/
https://www.bloggang.com/m/viewdiary.php?id=cmu2807&month=09-2017&date=13&group=4&gblog=132

25. กิตติกรรมประกาศ
การทําโปสเตอรรวบรวมขอมูลนี้สําเร็จลุลวงไดก็ดวยความกรุณาและการกํากับดูแลจาก อาจารยวิชัย ลิขิตพรรักษ อาจารยที่ปรึกษา ที่
ไดใหขอเสนอแนะ แนวคิดการจัดทํา ตลอดจนใหความรูตางๆมาโดยตลอด จนโปสเตอรเสร็จสมบูรณ คณะผูจัดทํา จึงขอกราบขอบพระคุณ
อาจารยเปนอยางสูงมา ณ ที่นี้
คณะผูจัดทํา
นางสาวจินตภาณี ดวงอุดม
นางสาวเพียงมณี สุริยะวงค นางสาวภาศิณี
ลอมวงษ
นายอริยธัช กรวิชญสิริชัย

26. ขอขอบคุณคะ