5. ARALIN 8: PARAAN AT SIRKUMSTANSIYA:
BATAYAN NG MAKATAONG PASIYA AT KILOS
MGA LAYUNIN:
Pagkatapos ng aralin, ang mga mag-aaral ay inaasahang:
naipaliliwanag ang layunin, paraan at mga sirkumstansiya ng makataong kilos;
nakapagsusuri ng kabutihan o kasamaan ng sariling pasya o kilos sa isang sitwasyon
batay sa layunin, paraan at sirkumstansiya nito; at
nakapagtataya ng kabutihan o kasamaan ng pasiya o kilos sa isang sitwasyong may
dilemma batay sa layunin, paraan at sirkumstansiya nito.
6. SURIIN ANG IYONG SARILI KUNG
IKAW AY KUMIKILOS NANG TAMA
AYON SA SUMUSUNOD NA MGA
SITWASYON.
BATAYANG AKLAT SA E.S.P. PAHINA 141
8. PAGHUBOG SA PAGPAPASIYA TUNGO SA
MAKATAONG PAGKILOS
Ang tao ay nilikha ng Diyos,
ang makataong pagkilos ay
nararapat alinsunod sa mga
gabay at batayan na itinakda
ng Diyos
9. NAHUHUBOG ANG TAO MULA SA PAGSILANG
kung ano ang nakikita at naririnig
sa loob ng tahanan
mga kilos at pananalita ng mga
magulang at kapatid
habang lumalaki ang sanggol,
itinuturo na sa kanya ang tama at
mali ng kanyang pamilya
10. Ang tao ay may limitasyon, ang lakas
at pang-unawa ay may hangganan
kaya ang pagkilos ay nakabase
lamang sa kanyang kakayahan.
Karanasan ng Tao:
Hinuhulma ang kaniyang
pagkatao dahil ninanais ng
Diyos na ang tao ay
mahubog sa ilalim ng mga
sirkumstansiya
11. Inilagay ng Diyos ang tao sa masalimuot
na kapaligiran, kasabay ang kaalaman,
kalayaan, at kusang-loob na pagkilos
upang malampasan ang mga balakid na
bumabalot sa misteryo ng buhay.
Kailangan na ang PAGPAPASIYA ay mahubog
upang kumilos tungo sa direksyon na itinalaga
ng Diyos.
12. MGA SIRKUMSTANSIYA NG BUHAY NA
MAKAKATULONG SA PAGHUBOG NG
PAGPAPASIYA NG TAMA O MALI
13. Kamangmangan – kamangmangan ng mga bata na nagagamit
sa paggawa ng krimen dahil sila ay hindi makukulong.
•Juvenile Justice and Welfare Act of 2006 o Republic Act 9344
–ang mga bata na may labingwalong taong gulang pababa ay
ligtas sa pananagutang criminal, isasailalim lamang sa
rehabilitasyon program, maliban na lamang kung isinagawa ang
krimen ng may pag-unawa o discernment.
Age of discernment: 18 or 12 ?
MGA SIRKUMSTANSIYA NG BUHAY NA MAKAKATULONG SA PAGHUBOG NG PAGPAPASIYA NG TAMA O MALI
14. Restorative Justice – ang bata ay maaari pang magbago at
matutuhan ang pagpapahalagang moral sa pamamagitan ng
counseling at rehabilitasyon sa ilalim ng Social Welfare System
Punitive Justice – pagpapataw ng kaparusahan sa nagawang
pagkakasala tulad ng pagkabilanggo
Juvenile Delinquency - paglabag sa batas ng mga bata na
nasa murang edad pa lamang o wala pa sa age of discernment
MGA SIRKUMSTANSIYA NG BUHAY NA MAKAKATULONG SA PAGHUBOG NG PAGPAPASIYA NG TAMA O MALI
15. Mga Bisyo
Ang problema ng pamilya ay sanhi ng hindi pagkakaunawaan, hindi
magandang pag-uugali o pagkakaroon ng bisyo ng mga magulang at
miyembro ng pamilya.
Ang paulit-ulit na paggawa ng masama ay nagiging bisyo.
1. Paninigarilyo
2. Pag-inum ng alak
3. Pagsusugal
4. Pakikiapid
5. Paggamit ng ipinagbabawal na gamut
6. Karahasan
7. Masidhing damdamin
MGA SIRKUMSTANSIYA NG BUHAY NA MAKAKATULONG SA PAGHUBOG NG PAGPAPASIYA NG TAMA O MALI
16. PAGKILALA NG LAYUNIN NG MAKATAONG
PAGKILOS
Ang tanging layunin ng tao ay makita
at makapiling ang lumikha sa kaniya.
Upang makarating sa patutunguhan
nangangailangan ng wastong
pamamaraan sa kaniyang
paglalakbay.
kailangan malaman ang tamang
daan at tamang paraan ng pagkilos
17. Wojtyla, dating Santo Papa (Aguas 2014)
May pagkakaiba ang makataong pagkilos
(human acts) sa pagkilos ng tao (acts of
man)
Pagkilos ng Tao (acts of man) – hindi
nanggaling sa sa paggabay ng pag-iisip at
paggamit ng kalayaan ng tao.
Halimbawa: pagdaloy ng dugo, pagtunaw ng pagkain, o
paglalagay ng saplot sa katawan kung nilalamig (instinctive
motions)
18. Makataong Pagkilos (human acts) – mga
gawang ginagamitan ng pagkultad ng pag-
iisip (reason) at kalayaan (freedom).
Pinag-iisipan, boluntaryong ginagawa at naaayon sa
paraang mabuti.
Ang resulta ng pagkilos ay nag-iiwan ng epekto,
maaring mabuti o masama.
Kung masama ang pinili ng tao, hindi ito nagbibigay
ng kaligayahan at kaganapan.
Kung mabuti ang pagkilos ito ay nagbibigay
kaganapan (fulfillment) sa isang tao.
19. Kaganapan (human perfection) – matatamo lamang sa
pamamagitan ng mabuting gawain.
Ang tunay na layunin ng makataong pagkilos ay tungo sa paghahanap ng
kabutihan at pagpapahalaga sa tamang pagkilos at pagpapasiya at
paghahanap ng tamang paraan sa pagsasabuhay ng kabutihan.
20. PARAAN UPANG MAKAMIT
ANG MAKATAONG PAGKILOS
1. Paggamit ng mapanuring pag-iisip
1.1. Isinasaalang-alang ang iba’t-ibang
alternatibo
1.2. Mapanuri sa mga bagay na nakikita at
nararanasan
1.3. Kumikilos at nagdedesisyon ayon sa
katotohanan at katarungan
21. PARAAN UPANG MAKAMIT ANG
MAKATAONG PAGKILOS
2. Ang Paggamit ng tamang
konsiyensiya
Ito ang pinakamalapit na pamantayan ng
moralidad.
Ito ay direktang nakaharap at nakaaalam
kung ang aksiyon ay mabuti o masama.
Ang kaniyang tungkulin ay pag-aralan o
suriin at husgahan ang lahat ng moral na
aksiyon.
22. PARAAN UPANG MAKAMIT ANG
MAKATAONG PAGKILOS
3. Paggamit ng Kalayaan
Ang tao ay maaaring pumili kung
gagawa ng mabuti o masama.
Anuman ang kaniyang gagawin, siya
lamang ang may kalayaang gumawa
at siya rin ang mananagot ditto.
23. ILANG BATAYAN SA PAGKILOS NG GAWANG
MABUTI O MASAMA
1. Layunin ng Aksiyon
- Kumakatawan sa dahilan o sanhi, pinagmulan ng kilos
2. Layon ng may-Aksiyon
- Kumakatawan sa mismong motibo at personal na intensiyon ng
taong gumagawa
24. ILANG BATAYAN SA PAGKILOS NG GAWANG
MABUTI O MASAMA
3. Mga Sirkumstansiya o Pangyayari
- mga elementong bumabalot sa kalikasan ng isang aksiyon at
kaukulang pananagutan sa kilos o gawa. Ipinaliliwanag nito ang mga
katangian at lahat ng bagay na may kinalaman sa aksiyon batay sa
sumusunod:
a. Sino – tumutukoy sa taong gumawa ng aksiyon minsan ay ang
tumatanggap ng aksiyon
25. b. Ano – tumutukoy sa ginawang aksiyon at uri ng ginawa at bigat ng
panangutan ng tao.
c. Saan – tumutukoy sa lugar na pinangyarihan ng aksiyon at mga
elementong naglalarawan ditto.
d. May kasama at sino ang kasama - tumutukoy sa mga taong kasama o
nakilahok sa pagsasagawa ng aksiyon
e. Bakit – tumutukoy sa kadahilanan, motibo, at intensiyon ng tao sa
paggawa ng aksiyon.
f. Paano – tumutukoy sa paglalarawan ng tiyakang pamamaraan at mga
gamit ng pagsasagawa ng aksiyon o gawain
g. Kailan – tumutukoy sa oras at panahon ng pagsasagawa ng aksiyon
26. ANO ANG PINAKAMAHALAGANG KONSEPTONG
MAHIHINUHA MO SA ARALING ITO?
•GAWING GABAY ANG SAGOT SA TANONG NA:
PAANO MALALAMAN ANG TAMA AT MALING PAGKILOS BATAY SA
LAYUNIN, PARAAN AT SIRKUNSTANSIYA AT PAANO MAARING
HUBUGIN ANG PAGPAPASIYA TUNGO SA MAKATAONG PAGKILOS
ISULAT AT SAGOT SA KALAHATING PAPEL (1/2 paper) sa loob ng 5 minuto
