1. ‫زمین‬ ‫همایش‬ ‫اولین‬‫کاربردی‬ ‫شیمی‬‫ایران‬
462
‫زمین‬‫زیست‬ ‫شیمی‬‫فلزات‬ ‫محیطی‬‫سنگین‬‫در‬‫خلیج‬ ‫دریایی‬ ‫و‬ ‫ساحلی‬ ‫رسوبات‬
‫چابهار‬
‫ابراهیمی‬ ‫پوریا‬1*‫کشاورزی‬ ‫بهنام‬ ،2‫ُر‬‫م‬ ‫فرید‬ ،3
pooria.ebrahimi@gmail.com ‫دانشگا‬‫بخش‬ ،‫علوم‬ ‫دانشکده‬ ،‫شیراز‬ ‫ه‬‫علوم‬‫زمین‬،
bkeshavarzi@shirazu.ac.ir ‫بخش‬ ،‫علوم‬ ‫دانشکده‬ ،‫شیراز‬ ‫دانشگاه‬‫علوم‬‫زمین‬،
moore@susc.ac.ir ‫بخش‬ ،‫علوم‬ ‫دانشکده‬ ،‫شیراز‬ ‫دانشگاه‬‫علوم‬‫زم‬‫ین‬،
‫چکیده‬
‫چابهار‬ ‫خلیج‬‫دارد‬ ‫قرار‬ ‫بلوچستان‬ ‫و‬ ‫سیستان‬ ‫استان‬ ‫سواحل‬ ‫شرق‬ ‫جنوب‬ ‫در‬.‫از‬ ‫تحقیق‬ ‫این‬ ‫در‬51‫ساحلی‬ ‫رسوبات‬ ‫سطحی‬ ‫نمونه‬
‫چابهار‬ ‫خلیج‬ ‫دریایی‬ ‫و‬‫برای‬‫بررسی‬‫آلودگی‬‫محیطی‬ ‫زیست‬.‫شد‬ ‫استفاده‬ ‫سنگین‬ ‫فلزات‬‫میانگین‬‫مس‬ ‫غلظت‬ppm70/51‫سرب‬ ،
ppm29/59‫روی‬ ،ppm15/51‫کر‬ ،‫و‬‫م‬ppm55/52‫نیکل‬ ،ppm00/10‫کبالت‬ ،ppm55/57‫کادمیم‬ ،ppm99/7‫وانادیم‬ ،ppm
70/95،‫منگنز‬ppm70/575‫آهن‬ ،%55/9،% ‫منیزیم‬50/5% ‫آلومینیم‬ ‫و‬95/5‫می‬‫باشد‬.‫مهم‬‫انسان‬ ‫آلودگی‬ ‫منبع‬ ‫ترین‬‫در‬ ‫زاد‬
‫لنج‬ ،‫منطقه‬‫و‬ ‫ها‬‫افیولیتی‬ ‫سازندهای‬ .‫است‬ ‫تجاری‬ ‫و‬ ‫صیادی‬ ‫شناورهای‬‫می‬ ‫دریا‬ ‫بستر‬ ‫افیولیتی‬ ‫رسوبات‬ ‫و‬‫زمین‬ ‫آالینده‬ ‫منبع‬ ‫تواند‬
‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ .‫باشد‬ ‫عناصر‬ ‫زاد‬pH‫فل‬ ‫با‬ ‫آهن‬ ‫همبستگی‬ ‫و‬ ‫دریا‬ ‫آب‬ ‫متوسط‬‫مهم‬ ‫آهن‬ ‫هیدروکسیدهای‬ ،‫سنگین‬ ‫زات‬‫در‬ ‫را‬ ‫نقش‬ ‫ترین‬
‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ .‫دارد‬ ‫سنگین‬ ‫فلزات‬ ‫سطحی‬ ‫جذب‬‫ز‬ ‫شاخص‬‫م‬‫ین‬،‫انباشت‬‫روی‬ ‫و‬ ‫سرب‬ ،‫منگنز‬ ،‫وانادیم‬ ،‫کبالت‬ ،‫کرم‬ ،‫نیکل‬ ،‫مس‬
‫باالیی‬ ‫بسیار‬ ‫آلودگی‬.‫دارد‬ ‫رسوبات‬ ‫در‬‫می‬ ‫نشان‬ ‫پژوهش‬ ‫نتایج‬‫د‬‫اسکله‬ ‫که‬ ‫هد‬0‫آلوده‬ ،‫چابهار‬ ‫تیر‬‫چابهار‬ ‫خلیج‬ ‫در‬ ‫منطقه‬ ‫ترین‬
‫می‬.‫باشد‬
‫واژه‬‫کلیدی‬ ‫های‬،‫چابهار‬ ‫خلیج‬ :،‫بلوچستان‬ ‫و‬ ‫سیستان‬ ‫استان‬‫آلودگی‬،،‫سنگین‬ ‫فلزات‬‫زمین‬ ‫شاخص‬‫انباشت‬
1-‫مقدمه‬
‫در‬ ‫آلودگی‬‫ساحلی‬ ‫مناطق‬‫به‬‫دلیل‬‫آال‬ ‫منابع‬ ‫به‬ ‫نزدیکی‬‫ینده‬،‫خشکی‬ ‫در‬ ‫موجود‬‫طی‬‫سال‬‫اخیر‬ ‫های‬‫افزایش‬‫یافته‬‫است‬‫دلیل‬ ‫به‬ .
‫آلودگی‬ ‫آثار‬ ‫نگرانی‬ ‫افزایش‬‫و‬ ‫انسان‬ ‫سالمت‬ ‫بر‬ ‫فلزی‬ ‫های‬‫بوم‬‫سامانه‬‫ها‬،‫پژوهش‬ ‫رابطه‬ ‫این‬ ‫در‬‫در‬ ‫متعددی‬ ‫های‬‫شده‬ ‫انجام‬ ‫سواحل‬
‫است‬(Bertolotto et al., 2003; Wang et al., 2007).‫توج‬ ‫با‬‫ـ‬‫است‬ ‫به‬ ‫ه‬‫ـ‬‫قرار‬‫اس‬‫ـ‬‫کله‬‫متعد‬ ‫های‬‫کارخ‬ ‫و‬ ‫د‬‫ـ‬‫شیرین‬ ‫آب‬ ‫انه‬‫ح‬ ‫در‬ ‫کن‬‫ـ‬‫اشیه‬
5* ‫و‬-‫زمین‬ ‫ارشد‬ ‫کارشناسی‬ ‫دانشجوی‬ :‫مسئول‬ ‫نویسنده‬‫زیست‬ ‫شناسی‬‫شیراز‬ ‫دانشگاه‬ ‫محیطی‬
9-‫دانشگاه‬ ‫زمین‬ ‫علوم‬ ‫بخش‬ ‫استادیار‬‫شیراز‬
5-‫شیراز‬ ‫دانشگاه‬ ‫زمین‬ ‫علوم‬ ‫بخش‬ ‫استاد‬
‫همایش‬‫اولین‬‫زمین‬‫ایران‬‫کاربردی‬‫شیمی‬-‫دامغان‬‫دانشگاه‬6-5‫ماه‬‫شهریور‬2931

2. ‫زمین‬ ‫همایش‬ ‫اولین‬‫کاربردی‬ ‫شیمی‬‫ایران‬
462
‫چابهار‬ ‫خلیج‬ ‫ساحل‬‫م‬ ‫این‬ ،‫انسان‬ ‫آلودگی‬ ‫مستعد‬ ‫نطقه‬‫می‬ ‫زاد‬.‫باشد‬‫افیو‬ ‫سازندهای‬‫می‬ ‫که‬ ‫مانسون‬ ‫و‬ ‫امواج‬ ‫نیز‬ ‫و‬ ‫لیتی‬‫کانی‬ ‫تواند‬‫های‬
‫افیو‬ ‫رسوبات‬ ‫سنگین‬‫ماسه‬ ‫سواحل‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫دریا‬ ‫بستر‬ ‫لیتی‬‫ای‬‫زمین‬ ‫منبع‬ ‫احتماال‬ ،‫گذارد‬ ‫جای‬ ‫بر‬‫زاد‬‫می‬ ‫منطقه‬ ‫در‬ ‫آلودگی‬‫بوم‬ .‫باشد‬
‫سامانه‬‫های‬‫ُرنا‬‫ک‬‫و‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫ایجاد‬ ‫انسان‬ ‫توسط‬ ‫چابهار‬ ‫خلیج‬ ‫سواحل‬ ‫در‬‫متغیر‬ ‫شیمیایی‬ ‫و‬ ‫فیزیکی‬ ‫خاصیت‬ ‫دلیل‬ ‫به‬‫آ‬ ‫مستعد‬ ،‫لودگی‬
.‫است‬‫هدف‬‫بررسی‬ ‫تحقیق‬ ‫این‬‫زمین‬‫زیست‬ ‫شیمی‬‫محیطی‬‫رسوبات‬ ‫در‬ ‫سنگین‬ ‫فلزات‬‫دریایی‬ ‫و‬ ‫ساحلی‬‫می‬ ‫چابهار‬ ‫خلیج‬.‫باشد‬
2-‫ویژگی‬‫و‬ ‫عمومی‬ ‫های‬‫زمین‬‫شنا‬‫خت‬‫منطقه‬ ‫ی‬
‫جغرافیایی‬ ‫طول‬ ‫با‬ ‫چابهار‬ ‫خلیج‬˝51΄91°77‫تا‬˝51΄59°77‫جغرافیایی‬ ‫عرض‬ ‫و‬˝51΄50°91‫تا‬˝77΄97°91‫جنوب‬ ‫در‬
‫بلوچستان‬ ‫و‬ ‫سیستان‬ ‫استان‬ ‫سواحل‬ ‫شرق‬‫در‬ ‫و‬‫بخش‬‫چینه‬ ‫واحدهای‬ .‫دارد‬ ‫قرار‬ ‫ساحلی‬ ‫مکران‬‫دارد‬ ‫رخنمون‬ ‫ناحیه‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫شناسی‬،
‫ماسه‬ ‫از‬ ‫مجموع‬ ‫در‬‫است‬ ‫شده‬ ‫تشکیل‬ ‫کنگلومرا‬ ‫و‬ ‫مارن‬ ،‫سنگ‬.‫واحد‬ ‫زیاد‬ ‫ضخامت‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬‫رسو‬ ‫های‬‫نظر‬ ‫به‬ ،‫دریا‬ ‫عمق‬ ‫کم‬ ‫نواحی‬ ‫بی‬
‫می‬‫د‬ ‫طی‬ ‫در‬ ‫رسوبات‬ ‫نشست‬ ‫ته‬ ‫سرعت‬ ‫که‬ ‫رسد‬‫است‬ ‫بوده‬ ‫زیاد‬ ‫مربوطه‬ ‫رسوبی‬ ‫وره‬‫زمین‬ ‫(نقشه‬‫شناسی‬5:577777.)‫چابهار‬
‫شکل‬5-‫زمین‬ ‫نقشه‬‫ن‬ ‫نقاط‬ ‫موقعیت‬ ‫و‬ ‫شناسی‬‫مونه‬‫منطقه‬ ‫در‬ ‫برداری‬
3-‫کار‬ ‫روش‬
‫صحرایی‬ ‫مطالعات‬‫نمونه‬ ‫و‬‫برداری‬‫پاییز‬ ‫در‬5525‫شد‬ ‫انجام‬‫(شکل‬5)‫نمونه‬ .‫رسوبات‬ ‫از‬ ‫برداری‬‫پالستیکی‬ ‫بیلچه‬ ‫توسط‬ ‫ساحلی‬
‫رس‬ ‫از‬ ‫و‬‫ـ‬‫وبات‬‫د‬‫اخ‬‫ـ‬‫خلیج‬ ‫ل‬‫عمق‬ ‫(تا‬5/57‫مت‬‫ـ‬‫ر‬‫وین‬ ‫وان‬ ‫توسط‬ )‫گراب‬5‫مقطع‬ ‫سطح‬ ‫با‬917‫س‬‫ـ‬‫انتی‬‫انج‬ ‫متر‬‫ـ‬‫شد‬ ‫ام‬.‫نمونه‬‫ه‬‫ـ‬‫رسوب‬ ‫ای‬
Van Veen Grab1
‫زمین‬‫همایش‬‫اولین‬‫کاربردی‬‫شیمی‬‫ایران‬-‫دامغان‬‫دانشگاه‬6-5‫ماه‬‫شهریور‬2931

3. ‫زمین‬ ‫همایش‬ ‫اولین‬‫کاربردی‬ ‫شیمی‬‫ایران‬
466
‫بالفاصله‬‫موسسه‬ ‫آزمایشگاه‬ ‫به‬‫اقیانوس‬ ‫ملی‬‫و‬ ‫عمان‬ ‫دریای‬ ‫پژوهشی‬ ‫ایستگاه‬ ،‫شناسی‬‫هند‬ ‫اقیانوس‬-‫از‬ ‫پس‬ ‫و‬ ‫گردید‬ ‫منتقل‬ ‫چابهار‬
‫دانه‬ ،‫محیط‬ ‫دمای‬ ‫در‬ ‫شدن‬ ‫خشک‬‫بندی‬‫شد‬‫روش‬ ‫به‬ ‫شیمیایی‬ ‫تجزیه‬ ‫منظور‬ ‫به‬ .ICP-MS،‫نمونه‬‫ها‬‫الک‬ ‫با‬957‫مش‬‫از‬ ‫کمتر‬ ‫(قطر‬
75،‫شد‬ ‫الک‬ )‫میکرون‬‫آزمایشگاه‬ ‫به‬Acme‫کان‬‫عناصر‬ ‫کل‬ ‫غلظت‬ ‫و‬ ‫گردید‬ ‫ارسال‬ ‫ادا‬‫اندازه‬.‫شد‬ ‫گیری‬
4-‫بحث‬
‫در‬‫بررسی‬ ‫این‬‫نمونه‬S1)‫بادی‬ ‫(ماسه‬.‫شد‬ ‫انتخاب‬ ‫مرجع‬ ‫نمونه‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ،‫احتمالی‬ ‫آالینده‬ ‫مناطق‬ ‫از‬ ‫دوری‬ ‫دلیل‬ ‫به‬‫روی‬ ‫غلظت‬
‫اسکله‬ ‫در‬0‫چابهار‬ ‫تیر‬‫شماره‬ ‫(نمونه‬5)ppm9/07‫کنارک‬ ‫اسکله‬ ‫در‬ ‫و‬‫شماره‬ ‫(نمونه‬55)ppm0/05‫بیشتر‬ ‫مناطق‬ ‫سایر‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫است‬
‫می‬‫اسکله‬ ‫در‬ ‫سرب‬ ‫غلظت‬ .‫باشد‬0‫نیز‬ ‫چابهار‬ ‫تیر‬ppm52/57‫دلی‬ .‫است‬‫می‬ ‫عناصر‬ ‫این‬ ‫توجه‬ ‫قابل‬ ‫آلودگی‬ ‫ل‬‫قایق‬ ‫روغن‬ ‫ریختن‬ ‫تواند‬
‫لنج‬ ‫و‬ ‫ها‬‫آ‬ ‫در‬ ‫ها‬‫روغن‬ ‫این‬ .‫باشد‬ ‫دریا‬ ‫ب‬،‫موتور‬ ‫قطعات‬ ‫مدت‬ ‫طوالنی‬ ‫سایش‬ ‫و‬ ‫زیاد‬ ‫اصطکاک‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫ها‬‫ذرات‬ ‫زیادی‬ ‫مقادیر‬ ‫حاوی‬
‫می‬ ‫فلزی‬‫جنگل‬ ‫نمونه‬ ‫در‬ .‫باشد‬‫سرب‬ ‫باالی‬ ‫غلظت‬ ‫ُرنا‬‫ک‬(ppm75/95‫می‬ ‫مشاهده‬ )‫و‬ ‫شود‬‫نمونه‬ ‫در‬ ‫سرب‬ ‫غلظت‬ ‫که‬ ‫آنجا‬ ‫از‬ ‫لی‬‫از‬ ‫ای‬
‫عمق‬77‫تا‬07‫سانتیمتری‬ppm77/95‫آالینده‬ ‫منابع‬ ‫وجود‬ ‫عدم‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫نیز‬ ‫و‬ ‫است‬‫می‬ ‫رد‬ ‫سرب‬ ‫آلودگی‬ ،‫منطقه‬ ‫این‬ ‫در‬.‫شود‬
‫کن‬ ‫شیرین‬ ‫آب‬ ‫کارخانه‬ ‫کنار‬ ‫نمونه‬ ‫در‬ ‫عناصر‬ ‫غلظت‬ ‫کمترین‬‫شماره‬ ‫(نمونه‬59‫می‬ ‫مشاهده‬ )‫این‬ ‫تاثیر‬ ‫عدم‬ ‫دهنده‬ ‫نشان‬ ‫که‬ ‫شود‬
‫آ‬ ‫بر‬ ‫کارخانه‬‫می‬ ‫منطقه‬ ‫در‬ ‫سنگین‬ ‫فلزات‬ ‫زادسازی‬.‫باشد‬
‫غلظت‬‫میانگین‬‫آهن‬%(55/9‫منیزیم‬ ،)%(50/5،)‫نیکل‬(ppm00/10)‫کر‬ ،‫و‬‫م‬(ppm55/52)‫کبالت‬ ،(ppm55/57)‫وانادیم‬ ،
(ppm70/95‫و‬ )‫مس‬(ppm70/51)‫نمونه‬‫از‬ ‫ها‬‫آن‬ ‫غلظت‬‫مرجع‬ ‫نمونه‬ ‫در‬ ‫ها‬‫می‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫بیشتر‬‫آن‬ ‫افیولیتی‬ ‫منشا‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ ‫تواند‬‫ها‬
.‫باشد‬
‫جدول‬5-‫فلز‬ ‫توصیفی‬ ‫آمار‬‫نمونه‬ ‫در‬ ‫سنگین‬ ‫ات‬‫رسوب‬ ‫های‬‫شیل‬ ،‫مرجع‬ ‫نمونه‬ ‫در‬ ‫عناصر‬ ‫طبیعی‬ ‫عیار‬ ‫و‬‫میانگین‬
Al
(%)
Mg
(%)
Fe
(%)
Mn
(ppm)
Cd
(ppm)
V
(ppm)
Co
(ppm)
Cr
(ppm)
Ni
(ppm)
Zn
(ppm)
Pb
(ppm)
Cu
(ppm)
75/7 75/7 75/7 5 75/7 9 5/7 1/7 5/7 5/7 75/7 75/7 ‫آشکارسازی‬ ‫حد‬
59/7 72/7 70/5 571 77/7 51 97/1 07/97 57/99 17/57 59/7 57/5 ‫کمینه‬
27/5 17/9 29/9 105 77/7 55 57/51 57/15 57/77 97/07 75/95 55/57 ‫بیشینه‬
95/5 50/5 55/9 70/575 99/7 70/95 55/57 55/52 00/10 15/51 29/59 70/51 ‫میانگین‬
91/5 52/5 55/9 571 59/7 95 77/2 57/52 27/17 77/57 25/55 11/59 ‫میانه‬
57/7 55/7 15/7 59/57 91/7 95/1 19/9 50/2 77/50 71/50 97/5 57/7 ‫معیار‬ ‫انحراف‬
90/7 55/5 95/5 557 55/7 50 7/7 5/2 5/57 0/7 77/55 57/5 ‫مرجع‬ ‫نمونه‬
7 1/5 0/5 717 5/7 557 52 27 77 21 97 51
*
‫میانگین‬ ‫شیل‬
*Turekian and Wedepohl, 1961
‫افزودگی‬ ‫نمودارهای‬-‫کاهیدگی‬(‫شکل‬9)‫آلودگی‬‫زمین‬،‫وانادیم‬ ،‫کبالت‬ ،‫کرم‬ ،‫نیکل‬ ‫زاد‬‫نمونه‬ ‫اکثر‬ ‫در‬ ‫مس‬ ‫و‬ ‫منیزیم‬ ،‫آهن‬‫ها‬‫را‬
‫می‬ ‫نشان‬ ‫خوبی‬ ‫به‬.‫دهد‬‫بیشترین‬‫غلظت‬‫در‬ ‫روی‬‫اسکله‬0‫چابهار‬ ‫تیر‬(‫شماره‬ ‫نمونه‬5‫می‬ ‫مشاهده‬ )‫غنی‬ ‫و‬ ‫شود‬‫رسوب‬ ‫در‬ ‫سرب‬ ‫شدگی‬
‫در‬ ‫روی‬ .‫است‬ ‫مشاهده‬ ‫قابل‬ ‫اسکله‬ ‫این‬‫کنارک‬ ‫اسکله‬(‫شماره‬ ‫نمونه‬55‫بهشتی‬ ‫شهید‬ ‫اسکله‬ ،)‫شماره‬ ‫(نمونه‬5‫شهید‬ ‫نظامی‬ ‫اسکله‬ ‫و‬ )
‫کالنتری‬(‫شماره‬ ‫نمونه‬1)‫مناطق‬ ‫این‬ .‫دارد‬ ‫توجهی‬ ‫قابل‬ ‫آلودگی‬ ‫نیز‬‫دلی‬ ‫به‬‫فعالیت‬ ‫معرض‬ ‫در‬ ‫قرارگیری‬ ‫ل‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫آلوده‬ ،‫انسان‬ ‫های‬
‫عناصر‬ ‫اکثر‬‫شیرین‬ ‫آب‬ ‫کارخانه‬ ‫کنار‬ ‫نمونه‬ ‫در‬‫کن‬‫شماره‬ ‫(نمونه‬59‫غنی‬ ‫کمترین‬ )‫تمام‬ ‫بین‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫شدگی‬‫نمونه‬‫فاقد‬ ‫اینکه‬ ‫یا‬ ‫و‬ ‫دارد‬ ‫ها‬
‫غنی‬.‫است‬ ‫شدگی‬
‫زمین‬‫همایش‬‫اولین‬‫ایران‬‫کاربردی‬‫شیمی‬-‫دامغان‬‫دانشگاه‬6-5‫ماه‬‫شهریور‬2931

4. ‫زمین‬ ‫همایش‬ ‫اولین‬‫کاربردی‬ ‫شیمی‬‫ایران‬
462
‫شکل‬9-‫ا‬ ‫نمودار‬‫فزودگی‬-(‫مس‬ :‫زمینه‬ ‫نمونه‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫عناصر‬ ‫کاهیدگی‬5(‫سرب‬ ،)9(‫روی‬ ،)5(‫نیکل‬ ،)5(‫کروم‬ ،)1(‫کبالت‬ ،)7(‫وانادیم‬ ،)0(‫کادمیم‬ ،)7،)
(‫منگنز‬2(‫آهن‬ ،)57(‫منیزیم‬ ،)55(‫آلومینیم‬ ،)59)
‫روی‬ ‫و‬ ‫سرب‬ ‫بین‬ ‫همبستگی‬02/7‫می‬‫ن‬ ‫که‬ ‫باشد‬‫منشا‬ ‫دهنده‬ ‫شان‬‫آن‬ ‫مشترک‬ ‫آالینده‬‫است‬ ‫ها‬(‫جدول‬9)‫همبستگی‬ ‫دلیل‬ ‫به‬ .
‫نیکل‬ ‫با‬ ‫کبالت‬ ‫و‬ ‫کرم‬ ،‫منیزیم‬ ،‫آهن‬ ‫زیاد‬ ‫بسیار‬‫از‬ ‫(بیش‬2/7‫نیکل‬ ‫با‬ ‫مس‬ ‫و‬ ‫وانادیم‬ ‫زیاد‬ ‫همبستگی‬ ‫نیز‬ ‫و‬ )‫از‬ ‫(بیش‬0/7‫غلظت‬ ،)‫های‬
‫رسوبات‬ ‫در‬ ‫عناصر‬ ‫این‬ ‫باالی‬‫می‬ ‫را‬‫افیولیت‬ ‫به‬ ‫توان‬‫عناصر‬ ‫سایر‬ ‫با‬ ‫منگنز‬ .‫داد‬ ‫نسبت‬ ‫ها‬‫(بجز‬‫معنی‬ ‫همبستگی‬ )‫کادمیم‬ ‫و‬ ‫مس‬‫داری‬
‫می‬ ‫که‬ ‫ندارد‬‫و‬ ‫منگنز‬ ‫آالینده‬ ‫منابع‬ ‫وجود‬ ‫عدم‬ ‫دهنده‬ ‫نشان‬ ‫تواند‬‫افیولیت‬ ‫در‬ ‫عنصر‬ ‫این‬ ‫پایین‬ ‫غلظت‬ ‫یا‬.‫باشد‬ ‫منطقه‬ ‫های‬
‫در‬pH‫دریا‬ ‫آب‬ ‫متوسط‬(55/7)‫کانی‬‫هیدروک‬ ‫اکسی‬ ‫و‬ ‫رسی‬ ‫های‬‫می‬ ‫منفی‬ ‫باردار‬ ‫سطوح‬ ‫دارای‬ ‫سیدها‬‫و‬ ‫باشد‬‫باعث‬‫جذب‬‫سطحی‬
‫مثبت‬ ‫بار‬ ‫دارای‬ ‫سنگین‬ ‫فلزات‬‫می‬‫شود‬(Sarkar, 2002).‫همبس‬‫سنگین‬ ‫فلزات‬ ‫با‬ ‫آهن‬ ‫تگی‬(7/7‫تا‬2/7‫معنی‬ ‫همبستگی‬ ‫عدم‬ ،)‫دار‬
‫سنگین‬ ‫فلزات‬ ‫با‬ ‫منگنز‬‫وانادیم‬ ‫و‬ ‫کبالت‬ ،‫کرم‬ ،‫نیکل‬ ‫با‬ ‫اندازه‬ ‫رس‬ ‫جزء‬ ‫همبستگی‬ ‫و‬ )‫کادمیم‬ ‫و‬ ‫مس‬ ‫(بجز‬‫از‬ ‫(بیش‬7/7‫دهنده‬ ‫نشان‬ )
‫آهن‬ ‫هیدروکسیدهای‬ ‫مهمتر‬ ‫نقش‬‫به‬ ‫نسبت‬‫می‬ ‫سنگین‬ ‫فلزات‬ ‫سطحی‬ ‫جذب‬ ‫در‬ ،‫رس‬.‫باشد‬
‫جعبه‬ ‫نمودار‬‫ای‬‫زمین‬ ‫شاخص‬‫انباشت‬‫(شکل‬5‫می‬ ‫نشان‬ )‫که‬ ‫دهد‬‫نمونه‬،‫مس‬ ‫عناصر‬ ‫لحاظ‬ ‫از‬ ‫ها‬،‫وانادیم‬ ،‫کبالت‬ ،‫کروم‬ ،‫نیکل‬
‫منگنز‬‫روی‬ ‫و‬ ‫سرب‬ ،‫آلودگی‬ .‫دارد‬ ‫باالیی‬ ‫بسیار‬ ‫آلودگی‬‫تا‬ ‫متوسط‬ ‫آهن‬ ‫و‬ ‫آلومینیم‬‫باال‬‫و‬ ‫بوده‬‫نمونه‬‫از‬ ‫ها‬‫منیزیم‬ ‫لحاظ‬‫ناآلود‬‫دارای‬ ‫تا‬ ‫ه‬
‫متوسط‬ ‫آلودگی‬‫می‬‫در‬ .‫باشد‬‫نمونه‬ ،‫نهایت‬‫نا‬ ‫کادمیم‬ ‫نظر‬ ‫از‬ ‫ها‬.‫است‬ ‫آلوده‬
‫زمین‬‫همایش‬‫اولین‬‫ایران‬‫کاربردی‬‫شیمی‬-‫دامغان‬‫دانشگاه‬6-5‫ماه‬‫شهریور‬2931

5. ‫زمین‬ ‫همایش‬ ‫اولین‬‫کاربردی‬ ‫شیمی‬‫ایران‬
462
‫ج‬‫دول‬9-‫رس‬ ‫و‬ ‫عناصر‬ ‫بین‬ ‫اسپیرمن‬ ‫همبستگی‬‫نمونه‬ ‫در‬ ‫موجود‬‫رسوب‬ ‫های‬
Cu Pb Zn Ni Cr Co V Cd Mn Fe Mg Al Clay
Clay 92/7 57/7 11/7 7/77* 7/72* 7/77* 7/77* 75/7 55/7 7/77* 7/77* 7/77* 5
Al 7/79** 7/05** 7/27** 7/20** 7/22** 7/27** 7/29** 7/75* - 91/7 7/27** 7/27** 5
Mg 7/71** 7/05** 7/77** 7/27** 7/27** 7/77** 7/29** 7/07* - 55/7 7/20** 5
Fe 7/77** 7/70* 7/29** 7/20** 7/22** 7/25** 7/27** 7/75* - 55/7 5
Mn -7/77* - 57/7 - 51/7 - 51/7 - 97/7 - 59/7 - 52/7 -7/77* 5
Cd 7/72** 7/77** 7/72* 10/7 7/77* 57/7 7/09** 5
V 7/70** 7/07* 7/77** 7/75** 7/29** 7/77** 5
Co 7/77* 52/7 7/79** 7/25** 7/29** 5
Cr 7/02** 7/77* 7/25** 7/20** 5
Ni 7/09** 7/75* 7/75** 5
Zn 7/72** 7/02** 5
Pb 7/27** 5
Cu 5
*. Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed).
**. Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed).
‫شکل‬5-‫زمین‬ ‫شاخص‬‫میانگین‬ ‫شیل‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫انباشت‬
5-‫گیری‬ ‫نتیجه‬
‫می‬ ‫نشان‬ ‫پژوهش‬ ‫نتایج‬‫د‬‫اسکله‬ ‫که‬ ‫هد‬0‫آلوده‬ ،‫چابهار‬ ‫تیر‬‫در‬ ‫منطقه‬ ‫ترین‬‫می‬ ‫چابهار‬ ‫خلیج‬‫فعالیت‬ .‫باشد‬‫اسکله‬ ‫این‬ ‫در‬ ‫انسان‬ ‫های‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫بهشتی‬ ‫شهید‬ ‫اسکله‬ ،‫کنارک‬ ‫اسکله‬ ‫رسوبات‬ ‫در‬ ‫روی‬ ‫آلودگی‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫رسوبات‬ ‫در‬ ‫روی‬ ‫و‬ ‫سرب‬ ‫آلودگی‬ ‫باعث‬‫ک‬ ‫شهید‬ ‫سکله‬‫النتری‬
‫می‬ ‫مشاهده‬ ‫نیز‬‫می‬ ‫نظر‬ ‫به‬ .‫شود‬‫لنج‬ ،‫آالینده‬ ‫منبع‬ ‫مهمترین‬ ‫رسد‬‫شنا‬ ‫و‬ ‫ها‬‫در‬ ‫که‬ ‫تجاری‬ ‫و‬ ‫صیادی‬ ‫ورهای‬‫اسکله‬‫پهلو‬ ‫منطقه‬ ‫های‬
‫می‬،‫گیرد‬‫معنی‬ ‫همبستگی‬ .‫باشد‬،‫کروم‬ ،‫منیزیم‬ ،‫آهن‬ ‫دار‬‫می‬ ‫نیکل‬ ‫با‬ ‫مس‬ ‫و‬ ‫وانادیم‬ ‫کبالت‬‫زمین‬ ‫آلودگی‬ ‫دهنده‬ ‫نشان‬ ‫تواند‬‫ز‬‫آن‬ ‫اد‬‫با‬ ‫ها‬
‫زمین‬‫همایش‬‫اولین‬‫ایران‬‫کاربردی‬‫شیمی‬-‫دامغان‬‫دانشگاه‬6-5‫ماه‬‫شهریور‬2931

6. ‫زمین‬ ‫همایش‬ ‫اولین‬‫کاربردی‬ ‫شیمی‬‫ایران‬
462
.‫باشد‬ ‫افیولیتی‬ ‫منشا‬‫سنگین‬ ‫فلزات‬ ‫و‬ ‫کلوئیدها‬ ‫بین‬ ‫همبستگی‬ ‫ضرایب‬‫می‬ ‫نشان‬‫اهمیت‬ ‫که‬ ‫دهد‬‫در‬ ‫آهن‬ ‫هیدروکسیدهای‬‫و‬ ‫تحرک‬
‫زیست‬‫دسترس‬‫سنگین‬ ‫فلزات‬ ‫پذیری‬‫از‬ ‫بیش‬‫رس‬ ‫جزء‬‫اندازه‬‫می‬‫میزان‬ ‫کمترین‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫آلودگی‬ ‫فاقد‬ ‫جدید‬ ‫ُرنای‬‫ک‬ ‫جنگل‬ ‫رسوبات‬ .‫باشد‬
‫چابها‬ ‫خلیج‬ ‫در‬ ‫آلودگی‬‫شیرین‬ ‫آب‬ ‫کارخانه‬ ‫محل‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫ر‬‫می‬ ‫کن‬.‫باشد‬
‫قدردانی‬
‫کارکنان‬ ‫از‬ ‫مقاله‬ ‫نویسندگان‬‫اقیانوس‬ ‫ملی‬ ‫موسسه‬‫هند‬ ‫اقیانوس‬ ‫و‬ ‫عمان‬ ‫دریای‬ ‫پژوهشی‬ ‫ایستگاه‬ ،‫شناسی‬-‫چابهار‬‫معاون‬ ‫و‬‫ت‬
‫شیراز‬ ‫دانشگاه‬ ‫پژوهشی‬‫خاطر‬ ‫به‬‫حمایت‬.‫دارند‬ ‫را‬ ‫تشکر‬ ‫کمال‬ ‫آزمایشگاهی‬ ‫و‬ ‫مالی‬ ‫های‬
‫منابع‬
5-‫زمین‬ ‫نقشه‬‫شناسی‬5:577777‫و‬ ،‫چابهار‬‫زمین‬ ‫سازمان‬ ،‫فلزات‬ ‫و‬ ‫معادن‬ ‫زارت‬.‫کشور‬ ‫شناسی‬
2- Bertolotto, R. M., Tortarolo, B., Frignani, M., Bellucci, L. G., Albanese, S., Cuneo, C., 2003. “Heavy metals in coastal
sediments of the Ligurian sea off Vado Ligure”. J. Phys., 107(1), pp. 159-162.
3- Sarkar, SK., Bilinski, SF., Bhattacharya, A., Saha, M., Bilinski, H., 2004. “Levels of elements in the surficial estuarine
sediments of the Hugli River, northeast India and their environmental implications”. Environ Int, 30, pp. 1089–1098.
4- Turekian, K.K., and Wedepohl, K.H., 1961. “Distribution of the Elements in some major units of the Earth's
crust”. Geological Society of America Bulletin, 72, pp. 175-192.
5- Wang, X.C., Feng, H., Ma, H.Q., 2007. “Assessment of Metal Contamination in Surface Sediments of Jiaozhou Bay,
Qingdao, China”. Clean, 35(1), pp. 62-70.
‫زمین‬‫همایش‬‫اولین‬‫ایران‬‫کاربردی‬‫شیمی‬-‫دامغان‬‫دانشگاه‬6-5‫ماه‬‫شهریور‬2931