2. မာတိကာ
၁။ Introduction to Endodontics
၂။ Diagnostic procedures in Endodontics
၃။ Access cavity preparation
၄။ Working length determination (WLD)
၅။ Endodontic instruments
၆။ Irrigation and intracanal medicaments
၇။ Cleaning and shaping of root canal systems
၈။ Obturation
၉။ Regenerative endodontics
၁၀။ Laser use in Endodontics
၁၁။ Rotary instruments
၁၂။ MCQs
၁၃။ Short notes
၁၄။ Endodontic-periodontic interrelationship
၁၅။ အတ ွေ့အက ြုံ (၁)
၁၆။ Glidepath management (တ ေါ ် ာတအာင်ဇင်)
၁၇။ တ ာင်တ ာင်သာွား ို့ရဲွေ့ ခရွားရှည်ထဲ အတ ာဝ ကပေါလ ်ွားဆ နှင် အခခာွားတဆာင်ွားပေါွား ာွား အပင်ွား ၁ - ၁၂
(တ ေါ ် ာဥွား)
3. Introduction to Endodontics
Figure – Model of teeth showing pulp along with endodontic lesions of the teeth
Scope of Endodontics သ ွားအက က ထုတ်ကုသမှုက ွားပည မ ဘ ကတပါသလဲ?
-Pulpal and periradicular origin ကကေ ဖြစ်တည်လ တဲဲ့ orofacial pain ကတကု Diagnosis and Differential
Diagnosis ရကအ င် ဖပြုလုပ်ဖြင်ွား
-Vital pulp therapy မ ွားဖြစ် ကတဲဲ့ pulp capping, pulpotomy, apexogenesis, apexification တု ဲ့ဖပြုလုပ်ဖြင်ွား
-Nonsurgical treatment of root canal system
-Pulpal origin ကကေ ဖြစ်တည်လ တဲဲ့ periapical pathology ကု ြဲစတ်ြယ်ထုတ်ဖြင်ွား
-အကရ င်ကဖပ င်ွားလ တဲဲ့သ ွားကု ကုသဖြင်ွား (Bleaching of discoloured teeth)
-သ ွားအက က ထုတ်ကုသမှုမကအ င်ဖမင်တ ကု ဖပေ်လည်ကုသဖြင်ွား (Retreatment of endodontic failure cases)
-အက က ထုတ်ထ ွားတဲဲ့သ ွားကု ြုင်ြံမှုရကစရေ် သ ွားဖမစ်တင်ွားတုင်ထညဲ့်က သ ွားကု အစပ်စပ်ဖြင်ွား (Restorations of
endodontically treated teeth with coronal restoration and post and core)
-Intentional replantation
-Replantation of avulsed tooth
-Hemisection, bicuspidization, and root resection
-Endodontic implants
-သ ွားအက က ထုတ်ကုသမှုအတက် ထညဲ့်သင်ွားကလဲ့လ ြု ဲ့
လုအပ်သညဲ့် အကဖြြံက ွားပည ဘ သ ရပ်မ ွား
4. History of Endodontics
အကစ ံုွားအကေေဲ ဲ့ဘီစီ ၂-၃ ရ စုကလ က်ကတည်ွားက သ ွားအက က ထုတ်ကုသမှုမ ြုွားကု စြဲဲ့တယ်လု ဲ့ ုပါတယ်။ ၁၇
ရ စုကေ က်ပုင်ွားကစပပီွား တုွားတက်တီထင်မှုကတ က်တုက်လုပ်လ ြဲဲ့တ ကတွေ့ရပါတယ်။ ကြတ်သစ်သ ွားက ွားပည ရဲ ဲ့
ြြင်ကကီွားဖြစ်တဲဲ့ Pierre Fauchard (1678-1761) ရဲ ဲ့‘’Le Chirurgien Dentiste’’ ုတဲဲ့ စ အုပ်ထဲမ pulp ုတဲဲ့
က ါဟ ရကု တတက က ကြေါ် ဖပြဲဲ့ပါတယ်။
၁၇၂၅ မ ကလွားညှင်ွား ီကု sedative အဖြစ် Lazare Riviere က စတင်အသံုွားဖပြုသလု ၁၇၄၆ ြုနစ်မ Pierre
Fauchard က pulp tissue removal လုပ်တ ကု ဖပြဲဲ့ပါတယ်။ Pioneer of endodontics တစ်ဦွားဖြစ်တဲဲ့ Dr.
Grossman က သ ွားအက က ထုတ်ကုသမှုက ွားပည တုွားတက်ဖြစ်ကပေါ်လ ပံုကု ကြတ် ၄ ကြတ်ေဲ ဲ့ြဲဖပထ ွားပါတယ်။
၁၇၇၆ ြုနစ်ကကေ ၁၉၇၆ ြုနစ်အထက လကု နစ် (၅၀) ီ ပုင်ွားဖြ ွားလုက်ပပီွား (၄)ပုင်ွား၊(၄)ကြတ်ြဲထ ွားတ ပါ။
Prescience (1776-1826); Age of discovery (1826-1876); Dark age (1876-1926); The renaissance (1926-
1976); Innovation era ( from 1977 onwards)
5. ယကေ ဲ့
ကြတ် သ ွားအက က ထုတ်ကုသမှုပည ရပ် (Contemporary Endodontics)ဟ တုွားတက်မှု ဖမေ် ေ်
လ ြဲဲ့ပါတယ်။ microbial biofilm ရဲ ဲ့အြေ်ွားကဏ္ဌ၊ persistent infection ဖြစ်ကစတဲဲ့ အက က င်ွားတရ ွားမ ွား၊
သ ွားအက က ထုတ်ကုသမှုကအ င်ဖမင်ဖြင်ွားကု လွှမ်ွားမုွားတဲဲ့အြ က်မ ွား အက က င်ွားကု ပုမုသရလ ြဲဲ့ပါတယ်။
NiTi files, apex locators, obturating materials, magnification, endodontic microsurgery အပုင်ွား ကတမ
materials, equipment, techniques ကတ အ ငဲ့်ဖမငဲ့်လ တ ေဲ ဲ့
အညီ Management and prognosis
ပုကက င်ွားလ ပါတယ်။
-Contemporary culture-independent molecular techniques have exposed a more diverse microflora
along with microflora of endodontic failure cases.
-Now, it has been established that rubber dam is mandatory for endodontic procedures. If patient or
dentist is allergic to latex, alternatives to latex like silicone-based dams are recommended.
-Modern endodontic diagnostic and treatment procedures utilize magnification, like dental loupes,
microscopes, and endoscopes, which can provide magnification of up to ×25 times.
Magnification လုပ်ပီွား ကုသလု ဲ့ရလ တဲဲ့အတက် ပုကက င်ွားကအ င် လုပ်လ နုင်တဲဲ့အြ က်ကတကကတ ဲ့
-locate and negotiate root canals
-visualize calcified root canals
-detect missed canals and remove fractured instruments
-visualize tooth fractures
-perform endodontic microsurgery စသဖြငဲ့် ဖြစ်ပါတယ်။
Conventional pulp tests (cold, heat, and electrical tests) ကတဟ pulp ရဲ ဲ့conduction of nerves ကုသ
စမ်ွားသပ်နုင်တဲဲ့ sensitivity tests ကတ ဖြစ်တ မု ဲ့pulp ရဲ ဲ့vitalityကု မသနုင်ပါဘွား။ ဒီစမ်ွားသပ်မှုကတရဲ ဲ့
ရလဒ်က pulp ရဲ ဲ့
level of health or disease ကု ညွှေ်မဖပနုင်ပါ။
ယကေ ဲ့
ကြတ် contemporary tests ကတကကတ ဲ့ ပုမု စမ်ွားသပ်လ နုင်ပါပီ။ ဥပမ - pulpal blood flow ကု စမ်ွားသပ်တဲဲ့
laser Doppler flowmetry test၊ pulp ရဲ ဲ့oxygen saturation level ကု တုင်ွားတ နုင်တဲဲ့ pulp oximetry၊ ဓါတ်ကရ င်
ဖြည်ပမ ဏေည်ွားေည်ွားေဲ ဲ့ဓါတ်မေ်ရုက်ပီွား ကေ်ဖပြူတ မ ဖမေ်ဖမေ် ေ် ေ် ကညဲ့်လု ဲ့
ရကစတဲဲ့ digital radiography
6. အရင်ကြတ်က ရုွားရုွားဓါတ်မေ်မ ကညဲ့်လု ဲ့
မရြဲဲ့တ ကတကုလည်ွား 3D CBCT ေဲ ဲ့ ကညဲ့်နုင်ပပီ ဖြစ်ပါတယ်။ CBCT က
undistorted and accurate images ကု ရကစပါတယ်။ ရုွားရုွားဓါတ်မေ်ေဲ ဲ့ဖမင်ြု ဲ့
မဖြစ်နုင်တဲဲ့ endodontic lesions မ ြုွားကု
ကစ ကစ ကညဲ့်ဖမင်နုင်ပါတယ်။
အကစ ပုင်ွားက pulp capping ကုသမှုမ calcium hydroxide ကု အသံုွားဖပြုရ ကကေ sealing, biocompatibility,
reparative dentine bridge formation ကတ ပုမုကက င်ွားကစတဲဲ့ mineral trioxide aggregate (MTA) ကု အစ ွားထုွား
သံုွားလ ကပါပီ။
Cleaning and shaping ဖပြုလုပ်ရ မ လည်ွား 2% stainless steel files ကတကု rotary NiTi files အသစ်ကတက
အစ ွားထုွားလ ပါပီ။ ဒီြုင်သစ်ကတရဲ ဲ့different cross-sectional shape, taper, tip sizes, radial lands ကတကု
လုအပ်သလု ကဖပ င်ွားလဲထုတ်လ ကပါတယ်။ ဒီြုင်ကတကု crown-down technique မ အသံုွားဖပြုတဲဲ့အြါ debris
and necrotic tissue ကတကု apically ဘက် ကရ က်မသ ွားကအ င် က ကယ်တ ၊ coronal interferences ကတကု
ြယ်ရ ွားကပွားတ မု ဲ့iatrogenic errors ကတကု ေည်ွားသ ွားကစတ ၊ irrigants ကတကု apical area ထ အလယ်တက
ကရ က်ကစတ စတဲဲ့အြ က်ကတကု အ င်ကဖပကစပါတယ်။
အရင်တုေ်ွားက working length determination (WLD) ကု radiograph, paper point method ကတကု
အသံုွားဖပြုြဲဲ့ရကပမယဲ့် ယြုအြါ electronic apex locator (EAL) ကတ ကပေါ်လ ပီွားကေ က်ပုင်ွား ပုမုကက င်ွားမေ်ွားတဲဲ့
တုင်ွားတ မှုကတကု ဖပြုလုပ်လ နုင်ြဲဲ့ပါတယ်။
အရင်က obturation အတက် silver points, lateral compaction technique ကတသ ရြဲဲ့ကပမယဲ့် ယကေ ဲ့
ကြတ်မ
warm gutta-percha and thermoplasticized technique ကတ ကပေါ်လ ြဲဲ့ သံုွားလ ြဲဲ့ပါပီ။
နစ်ကပါင်ွားမ ွားစ အသံုွားဖပြုလ ြဲဲ့တဲဲ့ zinc-oxide-eugenol-based sealers ကတအစ ွား sealers အမ ြူွားအစ ွား အသစ်
ကတ ကပေါ်လ ပါတယ်။ ဥပမ - silicone and calcium phosphate-based root canal sealers
အရင်က ကုသမှုကု success or failure တစ်ြုြုေဲ ဲ့တုင်ွားတ ြဲဲ့တ က contemporary endodontics မ ပုမုတက တဲဲ့
အသံုွားအနှုေ်ွားကတဖြစ်တဲဲ့ ‘healed’, ‘healing’, ‘diseased’ စတဲဲ့ အသံုွားအနှုေ်ွားကတကု သံုွားလ ကပါတယ်။
Earlier, prognosis of endodontic treatment was evaluated as a “success” or a “failure.” These terms can
be vague as they may be defined differently by the patient or the clinician. For example, a patient may
feel symptom free endodontic treatment; however, a sinus may be present with periapical
radiolucency. Contemporary endodontics uses the terms “healed,” “healing,” or “diseased” to describe
the outcome of treatment depending upon radiographic, clinical, and histological evaluation. Chance
of a healed outcome after contemporary surgical endodontics can be as high as 95%.
7. Figs. A to D showing
(A) Traditionally used Zinc oxide Eugenol sealer
(B) MTA based root canal sealer
(C) 2D radiographic image of teeth
(D) 3D image of teeth and surrounding tissues in CBCT
8. Diagnostic procedures in Endodontics
Bite test
လူနာက ဝါါးတွဲဲ့အခါ နာတယ်လို ဲ့
ပ ပာရင် စမ်ါးကကညဲ့်နိုင်ပါတယ်။ ကွေွဲအက်ပနတွဲဲ့ သွောါးပတွေကို ရာပတွေွေ့ပစနိုင်
ပါတယ်။ Bite test helps in identifying a cracked or fractured tooth. This is done if patient complains of
pain on mastication.
Electric pulp tester (EPT)
Electric excitation နွဲ ဲ့pulp ထွဲမာရတွဲဲ့ sensory fibres ပတွေကို လှုွေ့ပ ာ်ပါး တိုန ဲ့
် ပန်မှုရမရ သရပအာင်
လိုပ်ထာါးတာပါ။ cardiac pace maker ထညဲ့်ထာါးတွဲဲ့လူနာပတွေမာ မသိုါးရပါ။ EPT က pulp တစ်ခို ပကာင်ါး၊
မပကာင်ါး ိုတာထက် pulp ထွဲမာ ရတွဲဲ့ vital sensory fibres ပတွေ ရပန၊မပနကို စမ်ါးသပ်တွဲဲ့သပ ာပါ။ Pulp
vitality ကို တကယ် ိုါး ြတ်ပပါးတွဲဲ့ vascular supply ကို မစမ်ါးသပ်နိုင်ပါ ူါး။
17. shamrock preparation ကု ကအြောက်က ပံုမြော ကလဲ့လြော ကညဲ့်ပါ။
Because of presence of MB2, the access cavity acquires a rhomboid shape with corners corresponding
to all the canal orifices, that is, MB1, MB2, DB and palatal. Luebke showed that an entire wall is not
extended to search and facilitate cleaning, shaping and obturation of extracanal.
He recommended extension of only that portion of the wall where extracanal is present and this may
result in “cloverleaf appearance” in the outline form. Luebke referred this to as a shamrock
preparation.
35. အသိုြီးတညဲ့်တဲ့ Paper Point Measurement Method
‰
. In this method, paper point is gently passed in the root canal to estimate the working length.
‰
. It is most reliable in cases of open apex where apical constriction is lost because of perforation or
Resorption. Moisture of blood present on the apical part of paper point indicates that paper point has
passed beyond estimated working length.
‰
. It is used as supplementary method.
WLD အတွက် Electronic apex locator (EAL) သိုြီးတော ကကောင်ြီးတဲ့အခ က်မ ောြီး၊ မကကောင်ြီးတဲ့အခ က်မ ောြီး
EAL ကတွ ဆက်တိိုက်တထွင် ောတော Sixth-generation EALs ကတွအထိ ယ်ယူရရိနိိုင်ပါပပ။
နိဂုံးခ ျုပ်
-To establish a precise working length is mandatory for success of the endodontic treatment.
-Cementodentinal junction (CDJ) is the anatomic point where instrumentation and obturation should
end.
-The CDJ, termination point for the preparation, and obturation of the root canal and this cannot be
determined radiographically.
-Modern electronic apex locators can determine this position with accuracies of greater than 90% but
still have some limitations.
-Knowledge of apical anatomy, careful use of radiographs, and the correct use of an electronic apex
locator will assist clinicians to achieve predictable results.
74. Functions of Intracanal Medicaments
-Destroy the remaining bacteria and limit the growth of new arrivals
-In cases of apical periodontitis, for example, in cases of inflammation caused due to
overinstrumentation
Indications of Using Intracanal Medicaments
-Remove the remaining microorganisms from the pulp space
-Dry the weeping canals
-Act as barrier against leakage from an interappointment dressing
-Neutralize the tissue debris
Desirable Properties of an Intracanal Medicaments
It should
-Be effective germicide and fungicide
-Be nonirritating to pulpal tissue
-Remain stable in the solution
-Have prolonged antimicrobial action
-Remain active in presence of blood, pus, etc.
-Have low surface tension
-Not interfere with repair of periapical tissue
-Non-staining to tooth
-Be capable of inactivation in the culture media
-Not induce immune response
75. Cleaning and Shaping of Root Canal Systems
Clinical evidence တ ွေအရ root canal systems ကို cleaned လိုပ်၊ shaped လိုပ်ပပြီး 3D obturation လိုပ်ရင်
ကိုသမှုတအောင်မမင် ဲ့ရောခိုင်နှုန်ြီးမ ောြီးတ ကောင်ြီး သရပါ ယ်။ RCT ရ ဲ့အဓကရည်ရွေယ်ခ က်မော pulp space ကို
ဖယ်ထို ်သန ဲ့
်ရင်ြီးတရြီးလိုပ်ပပြီး filling material တကောင်ြီးတကောင်ြီးထညဲ့်လို ဲ့
ရတအောင် root canal walls တ ွေကို
shaping လိုပ်တပြီးရပါ ယ်။
Cleaning ဆို ော root canal system ထမော ရ ဲ့ organic subtracts, microflora, bacterial by-products,
food debris, caries, denticles, pulpstones, previous root canal filling materials, dentinal shavings
စ ောတ ွေကို ဖယ်ထို ်မဖစ် ော မဖစ်ပါ ယ်။ before and during shaping လိုပ်တနစဥ်မောတပါ ဲ့
။
Shaping ဆို ော လိုခ င် ဲ့ specific cavity form ရတအောင် တအောက်မော မပထောြီး ဲ့ အဆငဲ့်တ ွေကို လိုပ် ောပါ။
Objectives of Cleaning and Shaping
-infected soft and hard tissues တ ွေကို ဖယ်ဖို ဲ့
-apical canal space အထ disinfecting irrigants တ ွေန ဲ့သန ဲ့
်ရင်ြီးတရြီးလိုပ်နိုင်ဖို ဲ့
-လိုအပ် ဲ့ medicaments တ ွေထညဲ့်နိုင်ဖို ဲ့
၊ ပြီးရင် obturation လိုပ်နိုင်ဖို ဲ့
-သွေောြီးအမမစ်ထပ်ပိုင်ြီးကို မပ က်စြီးတအောင် ထန်ြီးသမ်ြီးနိုင်ဖို ဲ့(To retain the integrity of radicular structures)
80. Fig. A diagrammatic illustration of the sequence of instruments in a conventional 2% taper hand file canal preparation.
DOI:10.1038/sj.bdj.4811823
118. Endomotor တတမ Speed ည်ွား အတရွားကကွားသ Torque က ည်ွား အတရွားပါခပန်ပါတယ်။
Torque က ဘယ် အဓပပါယ် ြငို့်ဆထ ွားသ ဆတတ ို့
"It is the sum of moments of the force acting on the particles. Torque act in a rotational manner."တို့။
Torque က ကျွန်တတ ်တ ို့handpiece အတနန ို့
တခပ မယ်ဆရင်
"the ability of the handpiece to withstand lateral pressure on the revolving tool without decreasing
its speed or reducing its cutting efficiency."
တကယ်တတ ို့ Torque ဆတ handpiece တစ်ေရ ို့စမ်ွားရည်ပါပ။ ဘယ် စမ်ွားရည် ဆတတ ို့ ည်တနတို့
instrument ဟ speed မကျသ ွားပ cutting efficiency ည်ွားတ ျ ို့မသ ွားဘ သူ ို့
အတပေါ်သက်တရ က်မို့ canal
တို့ Lateral pressure က တတ ငို့်ေံနင်တို့ အစမ်ွားပါပ။
Theory အရ Torque န ို့
ပတ်သတ်ပပွားတခပ ရရင် high torque န ို့တသံွားတို့ instrument ဟ သံွားရတ Very
active ခြစ်တပမို့ instrument locking ခြစ်သ ွားနင်ပါတယ်။ locking ဆက်ခြစ်ရင် instrument မ်ရင် မ်
မ မ်ရင် ကျြုွားသ ွားပါ မို့်မယ်။ တစ်ေါ torque နည်ွားနည်ွားန ို့တသံွားခပန်တတ ို့ ည်ွား cutting efficiency
ကျသ ွားပပွား canal ထက instrument ဆက်သ ွားြ ို့
ေက်ပါ မို့်မယ်။ ဒါဟ Theory အရ တခပ တ တန ်။
ဒါတပမို့ Torque control motor တတဟ သူ ို့ကထတ်မို့ torque ကေျန်ြ ို့
အတက် Setting ပါပပွားသ ွားမ ို့
စတ်ပူစရ မ တတ ို့ပါ၊ low torque control motor တတဟ instrument deformation ခြစ်ပပွား separation
ခြစ်မို့ Torque value ထက်နမို့်ထ ွားပါတယ်။ high torque control motor တတကတတ ို့ တခပ င်ွားခပန်
ခမငို့်တက်တနပါ မို့်မယ်။
Low torque control motor တတမ instrument ဟ ည်တနရင် torque level
အတင်ွားအတ တစ်ေကတရ က်မယ် ၊ အို့သညို့် တရ က်တို့ level က စက်မ ေျန်ထ ွားတို့ torque values set န ို့
သ ွားညရင် motor က ည်တ ရပ်သ ွားတယ်၊ ရပ်သ ွားတို့ အခပင် instrument က reverse rotation
တတ င်ခြစ်နင်ပါတယ်။
တန က်ဆံွား Torque ဆတ twisting force ပါပ။ Speed ကတတ ို့ သတ်မတ်ထ ွားတို့ torque အတင်ွား ၁
မနစ်အတတ တင်ွား ည်မို့ အပတ်အတရအတက်တပါ ို့
။
119. ဒါဟ First generation motor ခြစ်ပါတယ်။ torque control တတ ို့ မပါဘူွားတပါ ို့
။
Second generation motor ခြစ်ပါတယ်။ သူကတတ ို့ torque က sense ပ်တ ပါ ပပ။ သတခပြုရမ က
torque control တတ ို့မဟတ်တသွားဘူွား။
120. Third generation ကတတ ို့ torque contolled motor ခြစ် ပပ။
သည် generation ကတတို့ အတက င်ွားဆံွားပ။ Apex locator တရ torque control တရ ပါတို့အတက်တပါ ို့
။
Endo motor တတဟ အဓက အေျက် ၃ ေျက်န ို့
အ ပ် ပ်တယ်။ အို့ဒါက ဘယ် တေေါ် ဆတတ ို့ three
key elements into its operation ို့
တေေါ်ပါတယ်။
