Ενδεικτικά έργα και σύντομη βιογραφία του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

1. EL
GRECO
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος

2. Εν συντομία…
Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ηράκλειο Κρήτης, 1 Οκτωβρίου 1541 –
Τολέδο, 7 Απριλίου 1614), γνωστός επίσης με τo ιταλικό προσωνύμιο El
Greco, που σημαίνει Ο Έλληνας , ήταν Κρητικός ζωγράφος, γλύπτης και
αρχιτέκτονας της ισπανικής Αναγέννησης. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της
ζωής του μακριά από την Ελλάδα, δημιουργώντας τα περισσότερα έργα του
στην Ιταλία και στην Ισπανία. Εκπαιδεύτηκε αρχικά ως Αγιογράφος στο
Ηράκλειο, που αποτελούσε τότε τμήμα της ενετικής επικράτειας, και
αργότερα ταξίδεψε στη Βενετία. Στην Ιταλία επηρεάστηκε από τους
μεγαλύτερους δασκάλους της ιταλικής τέχνης, όπως τον Τιντορέττο και τον
Τιτσιάνο, του οποίου υπήρξε μαθητής, υιοθετώντας στοιχεία από τον
μανιερισμό. Το 1577 εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου έζησε μέχρι το τέλος
της ζωής του και ολοκλήρωσε ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του.

3. Ο Πάμπλο Πικάσο τον θεωρούσε
«πατέρα». Για τον Βελάσκεθ ήταν ο
εμπνευστής του. Ο Δομήνικος
Θεοτοκόπουλος, ο Ελ Γκρέκο για
τους Ισπανούς, που δεν μπορούσαν
να προφέρουν το όνομά του,
κατάφερε να συνδυάσει με επιτυχία
πολλές τεχνοτροπίες στη
ζωγραφική. Από τον θάνατο του το
1614 έως τον 19ο αιώνα, το έργο
του έμεινε στην αφάνεια. Πολλοί
υποστήριξαν ότι οι πίνακες ανήκαν
σε ένα τρελό που ήθελε απλά να
ξεχωρίσει.
Βελάσκεθ Ντιέγο
Πάμπλο Πικάσο

4. Ήταν κοσμοπολίτης, χωρίς να ξεχάσει ποτέ την κρητική του καταγωγή, πάντα
υπέγραφε τους πίνακες του στα ελληνικά με βυζαντινούς χαρακτήρες:
«Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ο Κρης εποίει».
Ο Θεοτοκόπουλος πειραματίστηκε με τον μανιερισμό της Αναγέννησης, με
τον κλασικισμό της Αρχαίας Ελλάδας, με τον πνευματισμό της Βυζαντινής
Τέχνης και με τον πρώιμο εξπρεσιονισμό της Ευρώπης.

5. Η ζωή του…
● Γεννήθηκε το 1541 στο χωριό Φοδέλε, το σημερινό Ηράκλειο
Κρήτης.
● Οι γονείς τους ζούσαν στην πόλη, ενώ ο πατέρας του εργαζόταν ως
φοροσυλλέκτης στη Δημοκρατία της Βενετίας, που είχε κατακτήσει
την Κρήτη.
● Διδάχτηκε κλασικές σπουδές και βυζαντινή ζωγραφική.
● Ήταν χριστιανός ορθόδοξος, ωστόσο όταν έφτασε στη Ιταλία για να
μπορέσει να εργαστεί χωρίς την ενόχληση της Ιεράς Εξέτασης,
ασπάστηκε τον καθολικισμό. Τότε ακυρώθηκε ο γάμος του με την
Δόνα Χερόνιμα, καθώς δεν την πήρε μαζί του στο ταξίδι του στην
Βενετία, για οικονομικούς λόγους. Αλλά δεν παντρεύτηκαν ποτέ.
● Απέκτησαν έναν γιο τον Χόρχε Μανουέλ το 1578.
● Ο γιος του ακολούθησε τα βήματά του και τα τελευταία χρόνια της
ζωής του Θεοτοκόπουλου εργάστηκαν μαζί.
● Στα 26 του αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ιταλία.

6. Η νοοτροπία του…
Ο Θεοτοκόπουλος υπήρξε ο πρώτος καλλιτέχνης που
εξαιρέθηκε από τη φορολογία στην Ισπανία.Το 1606 αρνήθηκε
να πληρώσει φόρους, επειδή θεωρούσε πως ο ζωγράφος είναι
ελεύθερο επάγγελμα.Επιπλέον, θεωρούσε τον εαυτό του
καταξιωμένο και μοναδικό ζωγράφο και ποτέ δεν ζωγράφιζε με
τιμή που είχε προσυμφωνηθεί. Αυτή η πρακτική δημιουργούσε
παρεξηγήσεις.Συχνά πληρωνόταν με λιγότερα από ό,τι ζητούσε
και συχνά έλυνε τις διαφορές του δικαστικώς.

7. Τον Αύγουστο του 1568 έγινε μαθητής στο εργαστήριο του ζωγράφου
Τιτσιάνο και εξοικειώθηκε με τα πλούσια χρώματα, τις φωτοσκιάσεις και τα
θρησκευτικά θέματα αρκετών ζωγράφων της βενετσιάνικης σχολής της
Αναγέννησης.Έχοντας αποκτήσει μια περισσότερο ολοκληρωμένη
ανθρωπιστική παιδεία και ίσως μετά την προτροπή του Τιτσιάνο, ο
Θεοτοκόπουλος αποφάσισε να ταξιδέψει στη Ρώμη.Ο Θεοτοκόπουλος
έμεινε στην Ρώμη για επτά χρόνια και κατά τη διαμονή του εκεί, διεύρυνε
τον καλλιτεχνικό του κύκλο, γνωρίζοντας πολλούς διανοούμενους και
ζωγράφους της εποχής.Η αρνητική δήλωση του Θεοτοκόπουλου για την
«Καπέλα Σιξτίνα» έγινε αιτία να εγκαταλείψει την Αιώνια Πόλη.

8. Καπελα Σιξτινα
Ο Θεοτοκόπουλος επηρεάστηκε από τον ιταλικό μανιερισμό και δημιούργησε
πολύπλοκους πίνακες με πλούσια χρώματα και εξαιρετική λεπτομέρεια στην
απόδοση των προσώπων και των ενδυμάτων. Άρχισε να θεωρεί τον εαυτό του
εξαιρετικό ζωγράφο και ίσως αυτό του κόστισε την απομάκρυνσή του από τη
Ρώμη. Συγκεκριμένα, Ο Μιχαήλ Άγγελος είχε φιλοτεχνήσει μοναδικά το
εσωτερικό του ναού της «Καπέλα Σιξτίνα».
Υπήρχαν όμως αρκετοί βαθιά θρησκευόμενοι που θεώρησαν πως τα γυμνά
κορμιά ήταν προκλητικά και παράταιρα μέσα σε εκκλησιαστικό χώρο.
Ο Δομήνικος τότε είπε πως αν κατέστρεφαν τις τοιχογραφίες του Μιχαήλ
Άγγελου, εκείνος θα μπορούσε να ζωγραφίσει πολύ καλύτερες από εκείνες του
αναγεννησιακού ζωγράφου.
Η δήλωση αυτή, εναντίον του αγαπημένου τους καλλιτέχνη, προκάλεσε πολλές
αντιδράσεις και σταδιακά ο Θεοτοκόπουλος αποκλείστηκε από αρκετούς
καλλιτεχνικούς κύκλους.

9. 1570-1574
● Όταν έφτασε στην ιταλική πρωτεύουσα το 1570, έμεινε
στο παλάτι του καρδινάλιου Φαρνέζε και δύο χρόνια
αργότερα γράφτηκε στην Ακαδημία του Ευαγγελιστή
Λουκά, που στην ουσία ήταν μια συντεχνία ζωγράφων της
Ρώμης.
Τον ίδιο χρόνο ο Ελ Γκρέκο άνοιξε το δικό του εργαστήριο
και εργαζόταν συστηματικά.
● Από το 1574 είχε δίπλα του σαν μαθητή και τον ζωγράφο
Φραντσέσκο Πρεβόστε.

10. 1575-1577
Το 1577 ο Θεοτοκόπουλος αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Ρώμη και
να επισκεφθεί την Ισπανία.Υπάρχει όμως και άλλη εκδοχή. Το 1575
ξέσπασε επιδημία πανώλης στη Ρώμη και λίγο αργότερα στη
Βενετία. Πολλοί είδαν τον Θεοτοκόπουλο και άλλους μη ιταλούς
ζωγράφους ως εξιλαστήριο θύμα και το κλίμα έγινε αφόρητο για
αυτούς. Ο Ελ Γκρέκο, έχοντας γνωρίσει αρκετούς ισπανούς
ζωγράφους, βρήκε καταφύγιο στη Μαδρίτη. Μαζί με αρκετούς
ακόμη καλλιτέχνες, ο Γκρέκο κατέφθασε στη Μαδρίτη.Ξεκίνησε να
εργάζεται στη διακόσμηση του βασιλικού Μοναστηριού Εσκοριάλ,
που ήταν η κατοικία του Βασιλιά Φιλίππου Β’ της Ισπανίας.Ο τρόπος
ζωγραφικής βέβαια δεν ενθουσίασε τον Φίλιππο Β’ με αποτέλεσμα
να παραγκωνίσει τον Θεοτοκόπουλο. Πικραμένος ο Ελ Γκρέκο ένα
χρόνο αργότερα ταξίδεψε στο Τολέδο.

11. Το Τολέδο, όπως το ζωγράφισε ο Θεοτοκόπουλος.

12. Ο Θεοτοκόπουλος έμεινε στο Τολέδο 37 χρόνια, έως τον θάνατό του.
Το έργο του στην ισπανική πόλη έφτασε στο αποκορύφωμά του. Ο
Θεοτοκόπουλος φιλοτέχνησε θαυμαστά έργα, εμπνευσμένα από
θρησκευτικά μοτίβα.
Με μοναδικό τρόπο συνδύασε τη βυζαντινή ζωγραφική με τον
ισπανικό μανιερισμό.
Έχοντας γνωρίσει αρκετούς μοναχούς και δεδομένου ότι εκείνη την
εποχή το Τολέδο άτυπα αποτελούσε το θρησκευτικό κέντρο της
χώρας, ο Γκρέκο δέχτηκε αρκετές παραγγελίες να φιλοτεχνήσει
εκκλησίες και ιδρύματα της πόλης.

13. Ο ναός του Αγίου
Δομίνικου φιλοξένησε
πολλούς πίνακές τους,
όπως και το Εσκοριάλ
και η μητρόπολη του
Τολέδου.
ο ναός
του Άγιου
Δομήνικου:

14. Εσκοριάλ Μητρόπολη του Τολέδου

15. Ο βασιλιάς Φίλιππος,
αναγνωρίζοντας τελικά
την αξία του
Θεοτοκόπουλου,
χρηματοδότησε πολλά
έργα του δημιουργού,
με κυριότερο «Το
μαρτύριο του Αγίου
Μαυρικίου και της
θηβαϊκής λεγεώνας».

16. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος
πέθανε στις 7 Απριλίου του 1614.
Αν και ήθελε να γυρίσει στην
γενέτειρά του, τάφηκε στην
εκκλησία Σάντο Ντομίνγκο ντε
Αντίκγουο στο Τολέδο, στον
οικογενειακό τάφο όπου είχε
ζωγραφίσει το έργο «Προσκύνηση
των Μάγων».

17. Οι πίνακές του…

18. ‘Εν αρχή ην
ο Λόγος’

19. Η Κυρία με την
γούνα

20. ‘ζωντανεύουν’

21. ‘Ο
Θρήνος
της
Παναγιάς’

22. το παιδί που
φυσάει την
φλόγα του
κεριού

23. Η μητρικη αγάπη

24. Ειρήνη Λίμουρα
Έφη Μάρκου
Β2