Presentatie voor seminariereeks van het Interfacultair Centrum Agrarische Geschiedenis (ICAG, KU Leuven), 2014.

1. Een vernieuwende kijk op de
integratie van de Congolese
rurale economie in het
kapitalistische wereldsysteem
Sven Van Melkebeke
Universiteit Gent – Vakgroep Geschiedenis
Onderzoeksgroep Communities-Comparisons-Connections
ICAG – Leuven – 11/06/2014

2. TEN GELEIDE 2

3. • Interbellum =
transitiefase:
• Mijnsector wint aan belang
• Landbouw diversifieert
• Modernistische kijk op
landbouw:
• Duaal -> markteconomie vs
niet-markteconomie
• Mijn argumentatie: niet
statisch duaal, eerder
hybride en dynamisch
Rubberpluk Congo-Vrijstaat
3

4. • Welke landbouwtypes?
• Incorporatie en reactie lokale bevolking?
• Relatie loonarbeid – subsistentie-arbeid?
• Basis = literatuur
• Inductive generalizations
4

5. 1. LANDBOUWTYPES 5

6. 1.1 Collectieve landbouw (1)
• “Méthode de culture périodique, principalement utilisée en
région tropicale, consistant à abattre quelques arbres ou la
totalité du peuplement, à brûler les bois abattus et à pratiquer
des cultures agricoles pendant un an ou deux; après quoi, le
cultivateur passe à un autre endroit, où il répète la même
opération”
• Vast stramien
• Gelijkschakeling vruchtgebruik met privé-eigendom
• Precaire taakverdeling 6

7. 1.1 Collectieve landbouw (2)
• Interne evoluties:
• Specialisatie
• Stabilisatie in sommige delen
7

8. 1.2 Verplichte teelten (1)
• °1917
• Gewas verbouwen op bepaalde oppervlakte gedurende
bepaalde periode
• Initieel onderscheid voedings- en exportgewassen
• Palm- en vooral katoenproductie:
• 1920: 800 ton <-> 1940: 135689 ton
• 1921: 15000 gezinnen <-> 1940: 906000
8

9. 1.2 Verplichte teelten (2)
• Zeer verarmd deel
van bevolking
• Ook in andere
kolonies
Katoenteelt
9

10. 1.3 Zelfstandige boeren
• Onafhankelijke exportproducenten
• Terughoudendheid koloniale overheid
• “Rigorous and coercive agricultural planning, the control of
prices lowered by 50 percent to 80 percent during the Great
Depression…prevented African participation outside the state-
controlled market. The state decided what peasants could
grow, what prices they would receive”
10

11. 1.4 Paysannats Indigènes
• Intensivering Congolese landbouw
• ° INEAC (1933)
• “Families were relocated in an effort to place their fields in a
systematic layout and to place the center of the community
nearer existing roads in order to aid the use of machinery and
to facilitate the introduction of fertilizers, pesticides, superior
crop rotation, and superior varieties, and to make supervision
and guidance easier”
• Gandajica (1936) 11

12. Paysannat Indigène
12

13. 1.5 Plantages
• Wat?
• Niet verwarren met vroegmoderne plantages
• “Although plantation labour was the route for entering the
market economy, most Africans entered as unskilled labour,
and the plantation economy did little to inculcate new labour
skills. Nor was the low-productivity, casual labour force
transformed into a high-productivity, permanent labour force”
• Tijdelijke, ongeschoolde arbeid => lage productiviteit en
lage lonen
13

14. Oogst op koffieplantage
14

15. 2. INCORPORATIE EN RURALE REACTIES 15

16. 2.1 Dwang en geweld
• Achteruitgang collectieve subsistentie-landbouw
• Vrijwillige loonarbeid eerder beperkt => oplossing:
• Taksen
• Dwang: zeker na mondiale crisis en nadrukkelijk (maar niet
uitsluitend) bij verplichte teelten
• Voorbeeld katoenteelt: zware impact op lokale bevolking
16

17. 2.2 Verzet
• Latent:
• Bijvoorbeeld wegvluchten in bos
• Openlijk:
• Jaren 1920: bescheiden
• Jaren 1930: Pende
• “The significance…of the Pende revolt lies mainly in the light it throws
on the Belgian strategy of using fiscal policy backed by physical force
to induce Africans to work as labourers and producers against their
will”
17

18. 2.3 Gezinslandbouw (1)
• “At one level, the concept of resistance is generally accepted
and unproblematic…But much of the resistance literature is
written as if the “R” were capitalized…The concept of
resistance can be expanded so broadly that it denies any other
kind of life to the people doing the resisting. Significant as
resistance might be, Resistance is a concept that may narrow
our understanding of African history rather than expand it”
• Andere vormen van agency?
• Peasantization-proces: eigen voedselvoorziening + diverse
inkomstenbronnen 18

19. 2.3 Gezinslandbouw (2)
• Casus: subsistentie +
industriële arbeid
• Laag loon arbeiders
aangevuld met andere
lonen
Spoorwegarbeiders 19

20. 2.3 Gezinslandbouw (3)
• Casus: subsistentie + plantagearbeid
• “Subsistence farmers, drawing the essentials of their livelihood
from the land and supplementing their resources…through
work for larger farmers (read, ‘European planters’) and the
sale of surplus crops”
• Opvallende overeenkomsten met vorige casus
• 80% tijdelijke arbeiders
20

21. 3. DUALE OF DYNAMISCHE ECONOMIE? 21

22. 3.1 marktgerichte en niet-
marktgerichte landbouw
• Structurele aanpassing subsistentie-economie
• “Sought to combine agricultural work on their own with wage
labor for others, hoping to obtain security and a cash income
without losing control over the way they worked”
• Geen vernietiging subsistentie-economie MAAR combinatie
‘oude’ en ‘nieuwe’ economische vormen
22

23. 3.2 Flexibiliteit (1)
• Constraint-model onder druk:
• Vrouwelijke deelname in subsistentie-economie ↑↑
• Maar meer verantwoordelijkheid ≠ meer status
23

24. 3.2 Flexibiliteit (2)
• Flexibele landbouwtypes:
• “That peasantries can be differentiated and overlap
proletariats…mean[s] that any analysis…will have to transcend
static and homogenous categories and explore a single, complex,
and changing social field”
• Bijvoorbeeld arbeidsmigranten
• Bijvoorbeeld remplacement-systeem = meervoudig invullen van
1 arbeidsplaats
24

25. CONCLUSIE: EEN DYNAMISCHE
ECONOMIE
25

26. • Deel 1: 4 uiteenlopende marktgerichte landbouwvormen
• Deel 2: indirecte en directe dwang
• Reactie in verschillende vormen:
• Verzet
• Aanpassing subsistentie
• Deel 3: permanente landbouwer en tijdelijke loonarbeider
• Dialectiek => hybride rurale economie
• Gelijkenissen en verschillen tussen Congolese regio’s en met
andere koloniale economieën?
• Complex en multifaced proces van opname in het kapitalisme
26

27. Bedankt
27