Het Early Childhood Center, ontworpen door het Rotterdamse architectenbureau Kraaijvanger, is samen met 7 andere gebouwen genomineerd voor de houtarchitectuurprijs 2014. "Het Early Childhood Center laat prachtig zien hoe tal van houttoepassingen samensmelten zonder een verzadigd beeld te creëren." Dat is het oordeel van de jury van de houtarchitectuurprijs 2014. De jury vindt dat juist de afgewogen positionering van hout tussen andere materialen als constructie, geluiddempend plafond, gevelbekleding, kozijn-wandscheiding en trap voor licht en openheid zorgen. Volgens de juryleden geeft het hout de warmte en geborgenheid die een onderwijscentrum nodig heeft. Tevens merken ze op dat de aansluitingen van de hout-ophoutverbindingen en op de andere materialen en de detaillering van de gevels en daken zeer zorgvuldig zijn.

1. het hou tblad augustus 2014
14
Het Traphuis Almelo. In het traphuis ontbreken trappen.
veelzijdig, vernuf-tig,
volwaardig
nominaties houtarchitectuurprijs 2014
Ondanks de moeilijke economische tijden zijn voor de Houtarchitectuurprijs 2014 52 projecten inge-diend.
Na uitvoerige discussie bepaalde de jury dat acht daarvan de status van nominatie verdienen. Op
7 oktober, tijdens de Internationale Houtdag in het Hulstkampgebouw te Rotterdam, wordt bekend
wie de prijswinnaars zijn.
foto: peter van der knoop gr oningen

2. het hou tblad augustus 2014
15
Proyecto Roble Berkel-Enschot. Een juweeltje in het landschap en een schoolvoorbeeld van een duurzaam bedrijfsgebouw.
De Houtarchitectuurprijs is met de Houtinnovatieprijs (zie
p. 34vv.) onderdeel van de Houtprijs. Doel is nieuwe tech-nieken,
verantwoorde toepassingen en noviteiten te belo-nen
en extra onder de aandacht te brengen. Op basis van
de ingezonden projecten bevestigen de jury’s, samen met
initiatiefnemers Centrum Hout en Koninklijke Vereniging
Van Nederlandse Houtondernemingen (VVNH), dat
hout, in tegenstelling tot enkele decennia geleden, een
volwaardige positie heeft veroverd bij architecten, op-drachtgevers
en consumenten. Als esthetisch, creatief,
volwassen, milieuvriendelijk, innovatief, constructief en
flexibel materiaal is de toekomst van hout in deze eeuw
van duurzaamheidsurgentie verzekerd.
Consolidatie De Houtarchitectuurprijs is voor bouw-projecten
die de toepassingsmogelijkheden en eigen-schappen
van hout optimaal benutten. De jury beoordeel-de
de inzendingen allereerst op de esthetische kwaliteit
en de algemene bijdrage aan het imago van hout. Daar-naast
keek zij naar vernieuwende dingen in het ontwerp
of bijzondere bijdragen aan houtarchitectuur. Het duur-zaamheidsgehalte
werd algemeen getoetst, waarbij le-vensduur,
milieubelasting, nauwkeurige detaillering en
uitvoering en materiaalselectie per toepassingsgebied zijn
meegenomen. De jury constateert dat er de afgelopen
twee jaar min of meer een consolidatie heeft plaatsgevon-den
in vorm, techniek en inzet van hout. Echt opvallende
vernieuwingen zijn niet onder de inzendingen ontdekt.
Kleinere projecten Engineered wood products lijken
nog niet in volle omvang door te zetten, maar zijn wel
duidelijk aanwezig. Houten dakbedekking, een decenni-um
geleden geïntroduceerd, blijft populair. De bereidheid
van opdrachtgevers hout(producten) steeds vaker toe te
passen schrijft de jury mede toe aan de steeds uitgebrei-dere
mogelijkheden van onder meer houtverduurzaming.
Zij onderkende aanvullend een aantal trends: allereerst
had de crisis gevolgen voor de hoeveelheid inzendingen
vanuit publiek opdrachtgeverschap, wat weer ruimte cre-eerde
voor particuliere opdrachtgevers. Er zijn dan ook
meer kleinere projecten ingediend. Het aantal utiliteits-en
zorggebouwen met hout is hoog, een goede ontwik-keling.
Combinaties van kille klinische materialen en
warm hout zijn eveneens populair.
foto: rené de wi t eindhoven

3. het hou tblad augustus 2014
16
Rotterdam CS. Een wonderbaarlijk lichtspel, dat wisselt in het ritme van een perpetuum mobile, met wolken en zon als regisseurs.
Hout als lesstof De jury ziet voorts dat de schuur als
typologie haar plaats terugwint in het landelijk gebied via
woongebouwen met hout als referentie, terwijl omge-keerd
het platteland infiltreert in stedelijk gebied met
subtiele houtprojecten. Onmiskenbaar heeft hout een be-langrijke
rol verworven in de leeromgeving. De warme
sfeer, technische inzetbaarheid, aaibaarheid, tactiliteit,
duurzaamheid, kleurstelling en bruikbaarheid zijn hier
geknipt voor. Jury: ‘Het (school)gebouw vormt een les-boek,
met het natuurlijke materiaal hout als lesstof.’
Acht nominaties Er zijn projecten ingezonden voor
vier subcategorieën: Woningbouw (11), Utiliteitsbouw
(26), Restauratie/renovatie (5) en Overige (10). Na be-oordeling
besloot de jury ze op gelijke basis te beoorde-len.
Uiteindelijk kwam zij tot een selectie van acht nomi-naties.
Zie voor informatie en meer afbeeldingen
dehoutprijs.nl.
De jury bestond uit: voorzitter drs. Fred Schoorl (direc-teur
Bond van Nederlandse Architecten - BNA), prof.dr.ir.
Jan Willem van de Kuilen (hoogleraar Houtconstructies
en Houttechnologie Technische Universiteit Delft en
München, ir. Tanja Buijs-Vitkova (architect Aiscube) en
Hans de Groot (hoofdredacteur Het Houtblad). Secretaris
was ir. Eric D. de Munck, namens Centrum Hout.
NOMI NAT I E S
Het Traphuis Almelo - Onix Groningen
Het Traphuis is een betaalbaar, duurzaam, ruimtelijk bij-zonder
huis met een kubistische vorm en sobere detaille-ring.
In het interieur is druk geëxperimenteerd met het
fenomeen trap. Een reeks trapjes opent steeds andere
verblijfsruimtes. Op tafelhoogte van 75 cm, verspringen
ze een kwartslag ten opzichte van elkaar in hun wokkel-route
naar boven; de ruimtes verschillen zo ook steeds in
positie naar buiten. Aldus krijgen hoogte, woonfunctie,
uitzicht en zonlicht elk een eigen unieke relatie. De defini-ties
van trap, wand, meubel, plafond en vloer worden op
losse schroeven gezet. Chileens radiata pine-triplex op
wanden, plafonds en vloeren geeft zowel warmte als ab-stractie
aan het interieur. Een nieuw woningtype is gebo-ren.
Zie ook het artikel in nummer 8/2013.
Jury: Het ontwerp borduurt voort op de reeks bijzondere
woonhuizen die Onix in het verleden al heeft gereali-seerd.
Opvallend is het idee alle vertrekken te arrangeren
rond een doorlopende ‘trap’ die zich als een spiraal door
het huis werkt. De kwaliteiten, warme uitstraling en
foto: jannes linder s rotterdam

4. het hou tblad augustus 2014
17
Huizen Wenslauerstraat Amsterdam. Subliem voorbeeld van hout in de stedelijke omgeving die traditioneel wordt gedomineerd door baksteen.
milieuvriendelijkheid van hout zijn feilloos en alom door-gevoerd.
Het casco is van hsb-elementen. Het interieur
bestaat volledig uit één constructief naaldhouttriplex, on-der
benutting van de technische mogelijkheden en esthe-tische
kwaliteiten ervan. Hiermee weet Onix een door-snee
materiaal te verheffen tot topproduct, of in eigen
woorden: van ‘under’layment naar ‘upper’layment. De
beeldkwaliteit van het interieur is doorgetrokken naar
buiten, waar een nauwkeurig gedetailleerde verticale
latten bekleding het ontwerp complementeert.
Proyecto Roble Berkel-Enschot - Équipe voor ar-chitectuur
en urbanisme Amsterdam
Proyecto Roble is een archetypisch gebouw: een agrari-sche
loods die kantoor en kas tegelijk is. Het gebouw, een
slanke, rode vorm, is in alle opzichten maatwerk. Elk de-tail
draagt bij aan de kwalitatief beste werkomgeving. Er is
gekozen voor groene energie, passieve klimaatbeheer-sing,
natuurlijk licht, transparantie en relaties met buiten.
De gevels zijn van rode, verticale lariks latten, afwisselend
open, halfopen, dicht. De zuidkant ligt vol pv-panelen, de
noordkant is groendak. Het gebouw bestaat uit twee de-len,
verbonden door de leemkachel. De noordflank bevat
kantine en kantoren. Het zuidelijk deel brengt als overge-dimensioneerde
foyer alle ruimtes bij elkaar. De structuur
van kruiselings gelijmde houten elementen is onafge-werkt
gelaten. De imperfecties van het hout dragen bij
aan de sereniteit van het interieur en het groene imago
van het bedrijf.
Jury: Het houtgebruik is verfijnd en lichtvoetig en in com-binatie
met andere materialen resulteert het in een onge-compliceerd
ontwerp met een perfecte balans tussen es-thetiek,
techniek, efficiëntie en milieu. Hout is alom zeer
consciëntieus en overtuigend toegepast. Er is goed nage-dacht
over elk detail, zowel in de constructieve toepassing
en aansluitingen van ranke kolommen en liggers, wanden
en daken als in de buitenvlonders en bloedrode lattenge-vels.
Voor het interieur is per toepassing gekozen voor
een specifiek(e) houtsoort of -product. Dit project is een
juweeltje in het landschap en een schoolvoorbeeld als
duurzaam bedrijfsgebouw.
Rotterdam Centraal Rotterdam - Team CS (Ben-them
Crouwel Architects, MVSA Meyer en Van Schoo-ten
Architecten en West 8; ingezonden door Benthem
Crouwel Architects Amsterdam)
foto: allard van der hoek ams terdam

5. het hou tblad augustus 2014
18
Rotterdam CS is een van de belangrijkste vervoersknoop-punten
van Nederland. Naast de aansluiting op het Euro-pese
net van hogesnelheidstreinen (HSL-Zuid) heeft Rot-terdam
CS nu ook een aansluiting op de RandstadRail.
Hierdoor neemt het aantal reizigers in 2025 naar verwach-ting
toe tot zo’n 323.000 per dag. Het nieuwe station is
daarom niet alleen groter en overzichtelijker dan het
oude, maar heeft ook een internationale uitstraling. Aan
de stadszijde ontleent het z’n nieuwe metropolitane iden-titeit
aan de uit glas en western red cedar (met een fluwe-len
aaibaarheid) opgetrokken hal. Op de perrons dragen
vuren liggers bij aan een adembenemend lichtspel dat
elke treinvertraging tot een feestelijke belevenis maakt.
Zie ook het artikel in nummer 2/2014.
Jury: Rotterdam CS is overweldigend, uniek, maar ook in-nemend
en hartverwarmend. Hout, volledig omarmd in
het ontwerp, speelt daarbij een belangrijke rol. Het pla-fond
in de immense maar besloten stationshal bestaat uit
een ingenieus lijnenspel van duizenden in lengte, breedte
én hoogte verschillende western red cedar latten. De per-rons
zijn daarentegen gehuld in licht. Hier dragen honder-den
smalle gelamineerd vuren liggers een kolossale gla-zen
overkapping. Ze hebben, lichtgrijs, een bescheiden
esthetisch aandeel. Wél beïnvloeden ze de schakering van
de lichtinval aanzienlijk: een werkelijk wonderbaarlijk
lichtspel, dat wisselt in het ritme van een perpetuum
mobile, met wolken en zon als regisseurs. Het nieuwe
Rotterdam CS is een icoon van hedendaagse architectuur
waarbij hout het station, ondanks haar enorme schaal,
menselijk maakt.
Huizen Wenslauerstraat Amsterdam - M3H Ar-chitecten
Amsterdam
De afgelopen tien jaar heeft de Wenslauerstraat in de
Amsterdamse Bellamybuurt een gedaanteverwisseling
ondergaan. In een samenwerking van Stadsdeel West,
woningcorporatie Stadgenoot en particulieren, architec-ten
en kleine ontwikkelaars zijn tientallen woningen ge-renoveerd
en meer dan tien gesloopt en vervangen door
nieuwbouw. In 2011 restaureerde en bouwde M3H Archi-tecten
al een woning en een nieuw stalen huisje. Nu zijn
er weer vijf woningen opgeleverd: twee eengezinswo-ningen
met tuin en drie kleine appartementen in één
volume. Het houten ensemble is zorgvuldig ingepast in
het straatprofiel. De huisjes zijn abstract gedetailleerd en
hebben een sculpturale en eigenzinnige uitstraling die
Early Childhood Center Wassenaar. Educatieve staalkaart van houtproducten.
foto: ronald tilleman rotterdam

6. het hou tblad augustus 2014
19
Elleboogkerk Amersfoort. Vorm en krachtenspel zijn in een optimaal eindbeeld gevat.
prima past bij de diversiteit in de Wenslauerstraat. Zie ook
het artikel in nummer 7/2013.
Jury: Drie eenvoudige huisjes vormen een subliem voor-beeld
van de hoogwaardige inzet van de technische en es-thetische
kwaliteiten van hout in de stedelijke omgeving
die traditioneel wordt gedomineerd door baksteen. De
strakke en subtiel vormgegeven mandioqueira gevels en
daken, die met zeer veel zorg zijn gedetailleerd, verbin-den
de drie huisjes tot een eenheid, die naadloos past in
het roodbruin van het straatbeeld. De Wenslauerhuisjes
zijn een interventie van hout in de stad, dat navolging
verdient: dit inbreidingsproject bewijst dat hout z’n plaats
verdient in de stedelijke context.
Early Childhood Center Wassenaar - Kraaijvanger
Rotterdam
Kan een gebouw duurzaamheid inzichtelijk maken voor
peuters en kleuters? Volgens Kraaijvanger wel. Het bu-reau
koos voor veel hout, in de opzet van een boerenerf.
In het interieur zijn bij wijze van educatieve staalkaart vele
houtproducten in het zicht gelaten. De school (230 kinde-ren
van 3-6 jaar) is als een serie abstract houten gebou-wen
naast de gerestaureerde 16e-eeuwse boerderij Ter
Weer vormgegeven. Zo sluit zij perfect aan op het klein-schalige
karakter van de omgeving. De school omvat
twaalf klaslokalen, gymlokaal, kinderdagverblijf, cafetaria
en multifunctionele ruimte. Het gebouw is één laag de
grond in geduwd om de boerderij, een rijksmonument,
niet in de schaduw te zetten. Zie ook het artikel in num-mer
1/2014.
Jury: Het Early Childhood Center laat prachtig zien hoe
tal van houttoepassingen samensmelten zonder een ver-zadigd
beeld te creëren. Juist de afgewogen positionering
van hout tussen andere materialen als constructie, geluid-dempend
plafond, gevelbekleding, kozijn-wandscheiding
en trap zorgen voor licht en openheid. Hout geeft voorts
de warmte en geborgenheid die een onderwijscentrum
nodig heeft. Speels en natuurlijk toont het tegelijkertijd
op educatieve wijze dat natuur en duurzaamheid integraal
onderdeel van het leven zijn. De aansluitingen van de
hout-op-houtverbindingen en op de andere materialen en
de detaillering van de gevels en daken zijn zeer zorg-vuldig.
De onderwijsinstelling is een aanwinst voor de
Nederlandse houtarchitectuur en een legitimatie voor
hout in onderwijsgebouwen.
foto: verlaan & bouwstra architecten vianen

7. het hou tblad augustus 2014
20
Restauratie/herbouw Elleboogkerk Amers-foort
- Verlaan & Bouwstra Architecten Vianen i.s.m.
Marx en Steketee Architecten Eindhoven
Een brand in 2007 verwoestte de Elleboogkerk in het cen-trum
van Amersfoort. Bij de herbouw/restauratie van het
rijksmonument is het exterieur zuiver gereconstrueerd.
De kap heeft de oorspronkelijke contouren herkregen.
Boven op het zadeldak met oude holle pannen is in de
lengterichting een lichtstraat geplaatst die voor de dag-lichttoetreding
zorgt. In het interieur was meer vrijheid.
Oorspronkelijke onderdelen zijn gerestaureerd, nieuwe
aanvullingen eigentijds vormgegeven. De kapconstructie
overspant de hele lengte van de kerk kolomloos. Hiertoe
is een driedimensionale vakwerkligger bedacht, onder-steund
door sculpturale stalen portalen. De doorsnede
volgt de vorm van de oude houten kapconstructie. Deze
mocht niet te industrieel lijken. Hierom is gekozen voor
hout.
Jury: Restauratie en herbouw van de Elleboogkerk ver-dienen
alle lof. Het inbrengen van een moderne, niet-alle-daagse
houten draagconstructie is een geweldige keuze
geweest en een karakteristieke toevoeging aan het be-staande
monumentale gebouw. Naast de functionaliteit
brengt de houtconstructie een zeer waardevolle estheti-sche
kwaliteit in, die met geen ander materiaal mogelijk
was geweest. Door de soberheid van de indeling en de
materiaal- en structuurkeuze van de wanden krijgt elke
ruimte een eigen betekenis en stijgt de houtconstructie
boven zichzelf uit. Het ontwerp van houten pendels, ge-vat
in bijzondere connectoren, is zeer onderzoekend ge-daan,
waarbij vorm en krachtenspel in een optimaal eind-beeld
zijn gevat.
Wegensteunpunt Assen - 24H Architecture Rotter-dam
Voor Rijkswaterstaat heeft 24H Architecture het nieuwe
districtskantoor langs de A28 in Assen ontworpen en ge-bouwd.
Als vervolg zijn een gemeenschappelijke zout-loods
en twee stallingen met in het scharnierpunt een
kantine voor Rijkswaterstaat en de Provincie Drenthe ge-realiseerd.
24H is in het hele ensemble druk met houtex-perimenten
in de weer geweest, in een prikkelende ba-lans
van ratio en gevoel. Zo kraagt het gelamineerd vuren
dak van de zoutloods 3 m uit, helt het en lopen de vakwer-ken
in schijnbedrog kaarsrecht en hoepelscheef. De stal-
Wegensteunpunt Assen. Prikkelende balans van ratio en gevoel.
foto: www.johnlewismarshall.com

8. het hou tblad augustus 2014
21
lingen voor wagenpark en materieel zijn opgetrokken in
allerlei houtproducten, zoals liggers die elk verschillende
doorsnedes hebben, en hele en halve boomstammen. Zie
ook het artikel in nummer 3/2014.
Jury: 24H Architecture bewijst opnieuw eigenzinnig te
kunnen ontwerpen met een prominente rol voor hout. In
het dak smelten verschillende geometrische vormen, ver-bindingen
en houtproducten op onconventionele wijze
samen tot een imponerende constructie. Innovatieve
houtproducten worden naadloos gecombineerd met ge-schild
en ongeschild rondhout. De complexiteit en struc-tuur
van de dakconstructie en het vrijuit jongleren met
houtproducten in het complex tonen op prijzenswaardige
wijze de mogelijkheden en ontwerpvrijheid van hout en
houtproducten.
De Karel Doorman Rotterdam - Ibelings van Til-burg
Architecten Rotterdam
De Karel Doorman is de renovatie van het winkelgebouw
Ter Meulen, met daarboven een toegevoegd glazen
woongebouw (114 appartementen) tot 70 m hoogte. Een
bijzonder gebouw is behouden voor de toekomst en tege-lijkerplaats
is een flinke stedelijke verdichting bereikt door
het bestaande gebouw met zestien lagen op te toppen.
Het is een opmerkelijk project omdat de nieuwbouw let-terlijk
op de kolommen van het bestaande gebouw is
gezet. Dit was mogelijk door een combinatie van een ex-treem
lichte stalen optopconstructie, houten vloeren en
door extra draagvermogen vrij te maken in het bestaande
gebouw. Zie ook het artikel in nummer 4/2013.
Jury: De Karel Doorman vormt een uiterst zorgvuldige
chirurgische ingreep in de stad. Op het eerste gezicht lijkt
het geen specifieke houtarchitectuur te zijn, maar bij nade-re
beschouwing blijkt het een veelheid van uitstekend ge-detailleerde
houttoepassingen te bevatten, die essentieel
zijn voor de legitimiteit van dit woongebouw: gevelbekle-dingen,
dekken op galerijen en loggia’s en portaalspanten
in de daktuin. De combinatie van staal, ingevuld met zeer
lichte houten prefab wand- en vloerelementen, is een su-bliem
voorbeeld van hoe hout kan worden ingezet bij mo-derne
bouwvraagstukken. De Karel Doorman is een icoon
voor Rotterdam én een voorbeeld van toekomstig bouwen
in de binnenstedelijke context. •
h a n s d e g r o o t
De Karel Doorman Rotterdam. Subliem voorbeeld van hout inzetten bij moderne bouwvraagstukken.
foto: ossip van duivenbode rotterdam