Djeca u Crnoj Gori - Podaci iz Popisa 2011

1. P o d a c i i z P o p i s a 2 0 1 1.
DJECA U CRNOJ GORI
Podaci iz Popisa 2011.
Izdava;:
UNICEF Crna Gora
Vladike Danila 28
20 000 Podgorica,
Crna Gora
E-mail: podgorica@unicef.org
www.unicef.org/montenegro
© Fond Ujedinjenih nacija za djecu
(UNICEF), Avgust 2012.

2. P o d a c i i z P o p i s a 2 0 1 1.
1

3. DJECA U CRNOJ GORI SADRŽAJ
P O D A C I I Z P O P I S A 2 0 1 1.
Izvještaj pripremio: PREDGOVOR......................................................................................................4
Zavod za statistiku Crne Gore – MONSTAT, Podgorica, Crna Gora
Članovi tima: dr. Božidar Popović, Snežana Remiković, Biljana
Sekulović, Dragan Dubak, Nataša Šaranović i Katarina Bigović METODOLOGIJA................................................................................................6
(prevod).
© Dječiji fond Ujedinjenih nacija (UNICEF) DEMOGRAFIJA.................................................................................................12
Avgust, 2012.
Potrebna je dozvola da se reprodukuje bilo koji dio publikacije.
OBRAZOVANJE................................................................................................24
Molimo vas, kontaktirajte UNICEF Crna Gora (Vladike Danila 28,
20 000 Podgorica, Crna Gora, Tel: +382 20 224 277; Fax: +382 20
224 278; E-mail: podgorica@unicef.org). Dozvola će biti data
besplatno obrazovnim i neprofitnim organizacijama. RANI BRAK I MATERINSTVO..........................................................................42
Izjave u ovoj publikaciji su gledišta autora i ne odražavaju nužno
politiku i gledište UNICEF-a. DJE:IJI RAD.....................................................................................................52
Fotografije:
UNICEF Crna Gora/Zoran Jovanović Maccak DRŽAVLJANSTVO............................................................................................60
UNICEF Crna Gora/Risto Božović
UNICEF Crna Gora/Duško Miljanić
ETNI:KO-KULTUROLOŠKE KARAKTERISTIKE..............................................68
Dizajn i priprema za štampu:
Milovan Kadović
Lektura i korektura: DODATAK 1:
Sanja Marjanović STATISTI:KE TABELE......................................................................................76
2 3

4. PREDGOVOR
Poštovani čitaoci,
Vlada Crne Gore, MONSTAT i UNICEF dijele posvećenost Ovi i drugi podaci iz publikacije “Djeca u Crnoj Gori” jasno
usmjerenu na unapređenju znanja i razumijevanja situacije u ukazuju da je iskustvo djetinjstva u našoj zemlji raznoliko. Dra-
kojoj djeca u Crnoj Gori žive i obezbjeđivanju da se ta znanja go nam je što je ono za većinu djece period igre, učenja, druže-
koriste prilikom razvijanja akcija na državnom nivou kako bi se nja u školi i odrastanja u toplom porodičnom okruženju. Među-
postigli bolji rezultati za svu našu djecu. tim, zabrinuti smo što je za neke djetinjstvo prekinuto te ne
idu u školu ili se prerano i nepripremljeno suočava se sa izazo-
Publikaciju „Djeca u Crnoj Gori” daje svoj doprinos unapređe- vima svijeta odraslih poput ranog braka i brige o djeci, zapo-
nju znanja o djeci sumirajući ključne podatke o životu djece slenja i tome slično.
dobijene Popisom stanovništva, domaćinstava i stanova u
2011. godini. Obaveza je društva da svakom djetetu omogući da se razvije
do punog potencijala. Naša je namjera da kroz ovu publikaciju
Sigurni smo da će ključni donosioci odluka na državnom i lo- podstaknemo javnu diskusiju zasnovanu na statistički pouzda-
kalnom nivou u ovoj knjizi naći korisne informacije o proble- nim podacima neophodnim za izradu djelotvornih politika. Naš
mima sa kojima se naša djeca suočavaju, što će im pomoći da je cilj da doprinesemo promjenama koje će svakom djetetu u
pronađu najdjelotvornija rješenja. Crnoj Gori omogućiti da dostigne svoj potencijal. Kao društvo
i pojedinci to dugujemo našoj djeci.
Prema Popisu iz 2011. godine, u Crnoj Gori 5% djece starosti od
6 do17 godina, tj. njih 5 313, ne ide u školu. 443 djece od 15 do
17 godina je radno aktivno, a od toga je njih 187 zaposleno.
310 djece od 15 do 17 godina je u braku, a od toga je 69% Gordana Radojević, Benjamin Perks,
djevojčica. direktorica Zavoda za šef predstavništva
statistiku Crne Gore UNICEF-a u Crnoj Gori
4 5

5. Takođe, popisom se dobijaju  Preporuke Konferencije
METODOLOGIJA
podaci o broju domaćinstava evropskih statističara za
METODOLOGIJA i stanova, kao i o njihovim ka-
rakteristikama.
popise stanovništva i sta-
novanja 2010. godine, a
pripremljene u saradnji s
Ekonomskom komisijom
Priprema, organizacija i spro- UN-a za Evropu i Statisti-
vođenje popisa zasniva se na čkom kancelarijom Evro-
načelima: relevantnosti, ne- pske unije – EUROSTAT-
pristrasnosti, pouzdanosti, om;
transparentnosti, blagovre-
menosti, profesionalne neza-
 Regulativa 763/2008. Evro-
visnosti, racionalnosti, konzi- pskog parlamenta i Savje-
stentnosti, javnosti, statističke ta Evropske unije o popi-
povjerljivosti i upotrebe ličnih sima stanovništva i stano-
podataka isključivo za statisti- vanja, i
U Crnoj Gori, u periodu od zultati kontrole ukazuju na po- čke svrhe.
1. do 15. aprila 2011. go- tpun obuhvat jedinica popisa.  Regulativa 1201/2009. koja
dine, sproveden je popis sta- Popis se sproveo na tradicio- Popis je sproveden u skladu implementira Regulativu
novništva, domaćinstava i nalan način, metodom inte- sa Zakonom o popisu stano- 763/2008 Evropskog pa-
stanova (u daljem tekstu: po- rvjua, koristeći princip od vra- vništva, domaćinstava i sta- rlamenta i Savjeta Evro-
pis). ta do vrata. Intervju s ispitani- nova u 2011. godini1 i Meto- pske unije o popisima sta-
cima obavili su popisivači. dologijom za pripremu, orga- novništva i stanovanja u
Popis je sproveden prema sta- nizaciju i sprovođenje popisa pogledu tehničkih specifi-
nju na dan 31. mart 2011. godi- Popis, koji se prema međuna- (u daljem tekstu: Metodologi- kacija obilježja i njihovog
ja). Metodologija je u potpu- raščlanjivanja.
ne u 24:00 časa, što se smatra rodnim preporukama sprovodi
referentnim momentom popi- svakih deset godina, proces je nosti usklađena sa međunaro-
dnim standardima, kojima se Jedinice popisa su stanovni-
sa. Neposredno po završetku prikupljanja, obrade i objavlji-
utvrđuju zajednička pravila u štvo, domaćinstva i stanovi.
popisa izvršena je kontrola vanja demografskih, ekono-
kvaliteta popisa, na repreze- mskih, obrazovnih, migracio- prikupljanju podataka o sta-
novništvu, od kojih su za po- Popisom su obuhvaćeni drža-
ntativnom uzorku popisnih nih, etničko-kulturoloških i
pis najvažnija: vljani Crne Gore, državljani
krugova, radi ocjenjivanja socijalnih podataka koji se
obuhvata i kvaliteta podataka odnose na stanovništvo ze-
prikupljenih popisom. Prvi re- mlje u određeno vrijeme.
1
"Službeni list Crne Gore", br. 41/10, 44/10, 75/10
6 DJECA U CRNOJ GORI 7

6. Crne Gore i strani državljani, Metodologija je pripremljena Podaci o državljanstvu lica koja poznaju jednu, dvije ili tri
METODOLOGIJA
strani državljani i lica bez drža tako da se osigura da svako li- dobijeni su na osnovu odgo- aplikacije, ali ne i sve četiri.
vljanstva koja imaju prebivali- ce ima samo jedno uobičajeno vora o državljanstvu. Svi po- Lica koja ne poznaju rad na
šte (stalno ili privremeno) u mjesto boravka. U međunaro- daci dobijeni su isključivo na računaru su ona koja ne po-
Crnoj Gori, bez obzira na to dnom kontekstu ovo je važno osnovu izjave lica, bez provje- znaju niti jednu gore navedenu
da li se u vrijeme popisa nala- kako bi se izbjeglo da lica bu- re dokumentacije. računarsku aplikaciju. Odgo-
ze u Crnoj Gori ili u inostra- du uključena u ukupan broj vor se prikupljao na bazi izja-
nstvu, bez obzira na to da li u stanovnika u više zemalja, ili Znanje stranih jezika definisa- ve lica.
vrijeme popisa posjeduju li- da ne budu nigdje uključena. no je kao sposobnost da lice
čna identifikaciona dokume- Upravo osnovni cilj popisa razumije, govori, čita i piše Popisom 2011. godine priku-
nta i bez obzira na to da li žive jeste da se utvrdi tačan broj neki strani jezik. Podaci su se pljali su se podaci koji se
u stanu, drugim objektima ili lica koja žive i koriste infra- prikupljali za najviše tri strana odnose na ekonomsku akti-
na javnim površinama. strukturu određenog geogra- jezika. Svi podaci dobijeni su vnost lica i to na onu aktivno-
fskog područja. isključivo na osnovu izjave st koju je lice obavljalo u peri-
Stanovništvo predstavljaju li- lica. odu od 25. do 31. marta 2011.
ca s uobičajenim mjestom bo- Podaci o starosti su dobijeni godine tj. u toku jedne nedje-
ravka u Crnoj Gori. Uobičaje- na osnovu odgovora stano- Poznavanje rada na računaru lje pred popis. Odgovor se
no mjesto boravka predstavlja vništva o datumu rođenja. se definiše kao mogućnost prikupljao od lica starih 15
mjesto gdje lice uobičajeno korišćenja osnovnih računa- godina i više, na bazi izjave.
provodi dan, bez obzira na Podaci o starosti se iskazuju rskih aplikacija za izvršenje
privremenu odsutnost iz ra- navršenim godinama života. svakodnevnih zadataka. U ve- Pod pojmom zaposleni, u po-
zloga rekreacije, odmora, po- To znači da starosni interval zi s tim prikupljani su podaci pisu, podrazumjevaju se lica
sjete prijatelja ili rođaka, po- od npr. 5-9 godina obuhvata o poznavanju računarskih koja u nedjelji pred popis
slovne odsutnosti, kao i odsu- lica koja su navršila 5, 6, 7, 8 i aplikacija za obradu teksta, za ( 25-31. mart 2011. godine):
tnosti usljed medicinskog tre- 9 godina. obradu tabela, Internet pretra-
tmana ili religijskog hodoča- živač i korišćenje elektronske  obavljala su bilo kakav
šća, kao i mjesto u kome lice Podaci o bračnom statusu do- pošte. Kompjuterski pisme- redovan ili uobičajen rad
boravi neprekidno, najmanje bijeni su na osnovu izjave lica nim smatra se ono lice koje za platu/profit (u gotovini,
od 1. aprila 2010. godine ili je o zakonskom bračnom statu- poznaje rad sa sve četiri nave- robi ili uslugama) makar
stiglo u to mjesto kasnije, ali su, bez obzira na “de facto” dene aplikacije. jedan sat ili su obavljali
ima namjeru da ostane tu na- stanje. Bračno stanje se prika- bilo kakav neplaćeni po-
jmanje jednu godinu. zuje za stanovništvo staro 15 i Lica koja djelimično poznaju sao (u preduzeću, profesi-
više godina. rad na računaru su ona lica onalnoj praksi ili poljopri-
8 DJECA U CRNOJ GORI 9

7. vrednoj farmi, koja je u litas” i znači “plodnost, ro-
METODOLOGIJA
vlasništvu bilo kojeg čla- dnost” Fertilno doba je doba
.
na njegove porodice), ili u životu žene kada je ona bio-
 nijesu radila (zbog bole- loški sposobna da rađa i u na-
sti, godišnjeg odmora, uci je definisano kao period
državnih i vjerskih prazni- od 15 do 49 godina starosti.
ka, obrazovanja, obuke, Svakako da ima žena koje mo-
porodiljskog odsustva, gu da rađaju i rađaju prije 15.
smanjene proizvodnje i i poslije 49. godine.
druge privremene nemo-
gućnosti za rad), ali imaju
posao na koji će se vratiti. Popisom su se prikupljali po-
daci o ukupnom broju živoro-
Pod pojmom nezaposleni u đene djece, uključujući i djecu
popisu se podrazumijevaju koja u momentu popisa nije-
lica: su bila u životu. Ovo pitanje
odnosilo se samo na ženska
lica stara 15 godina i više, bez
 koja u nedjelji pred popis obzira na njihovo bračno sta-
(25-31. mart 2011. godine) nje.
nijesu radila, ali su tokom
marta 2011. godine (četiri
nedjelje pred popis) akti- Popisom su prikupljeni poda-
vno tražila posao, koja su ci o pohađanju škole za sva
spremna da započnu da lica bez obzira na starost.
rade u toku naredne dvije
nedjelje.
© UNICEF Crna Gora/Risto Božović
Aktivno stanovništvo čine sva
zaposlena i nezaposlena lica
stara 15 i više godina.
Fertilitet je široko rasprostra-
njen i opštepoznati pojam koji
dolazi od latinske riječi “ferti-
10 DJECA U CRNOJ GORI 11

8. Djeca, mladi i starija lica pre- se ukrste sa polom i staro-
DEMOGRAFIJA
poznati su kao izdvojene ka- snom kategorijom. Važno je
DEMOGRAFIJA tegorije stanovništva za koje
se traže različite vrste popisnih
napomenuti da su korišćene
preporučene starosne grupe,
podataka. Tako, na primjer, za kako bi podaci bili uporedivi
djecu i mlade ključni su poda- u prostoru i vremenu. Po po-
ci o obrazovanju, dok su po- pisu stanovništva u 2011. godi-
daci o ekonomskoj aktivnosti ni, u Crnoj Gori živi 145 126
mnogo relevantniji za odra- djece uzrasta ispod 18 godina.
sle. Ove i sve druge karakteri- Ova populacija u ukupnom
stike prikupljane popisom po- stanovništvu učestvuje sa
staju mnogo korisnije ukoliko 23,4%.
Grafik 1: Populacione piramide stanovništva Crne Gore,
prema popisima 2003. i 2011. godine
muško žensko muško žensko
D emografski podaci, a po-
sebno podaci o starosti i
polu, ključni su za razumijeva-
dataka o datumu rođenja
omogućava tabeliranje na
dva načina: po godini rođenja
nje raspoređenosti obrazova- i po navršenim godinama ži-
nja, socijalnih, zdravstvenih i vota. Iako se, po preporukama
indikatora o zaposlenju i mo- UN i Eurostata, u slučaju da
gućnostima kroz cjelokupnu podatak o starosti nije nave-
populaciju. den mora naknadno unijeti,
na osnovu ostalih podataka
Da bi se dobio podatak o go- o licu ili domaćinstvu, Zavod
dinama starosti, popisom se za statistiku Crne Gore nije
prikupljala informacija o datu- koristio metod imputacije ili
mu rođenja. Prikupljanje po- ubacivanja podatka o starosti. 2003. 2011.
12 DJECA U CRNOJ GORI 13

9. Grafik 2: Učešće djece u ukupnom stanovništvu po opštinama, Cetinje, Šavnik i Žabljak. U 2003. godini učešće djece u
DEMOGRAFIJA
popisi 2003. i 2011. ukupnoj populaciji iznosilo je
U 2011. godini, u šest opština, 25,3% i osam opština je imalo
40% i to: Rožaje, Plav, Berane, Bi- veće učešće od prosjeka na
35%
30% jelo Polje, Podgorica i Ulcinj, nivou države, i to: Mojkovac,
25% učešće dječije populacije je Danilovgrad, Podgorica, Bera-
20%
veće nego na nivou cijele ne, Ulcinj, Bijelo Polje, Plav i
15%
10% Crne Gore. Sve ostale opštine, Rožaje.
5% njih petnaest, imaju niže uče-
0%
-5%
šće djece u ukupnoj populaciji Učešće stanovništva mlađeg
-10% od prosjeka na nivou države. od 18 godina u ukupnom sta-
Rožaje
Plav
Berane
Bijelo Polje
Podgorica
Ulcinj
Crna Gora
Nikšiæ
Bar
Mojkovac
Budva
Andrijevica
Tivat
Danilovgrad
Kolašin
Kotor
Herceg Novi
Pljevlja
Žabljak
Šavnik
Cetinje
Plužine
2003. 2011. % pada uèešæa djece u ukupnom stanovništvu
Procenti prikazani na grafiko- nih 1%, zabilježen je u Bera-
nu odnose se na učešće djece nama.
u ukupnom stanovništvu pre-
ma podacima popisa iz 2003. Prema podacima popisa iz
i 2011. godine. Upoređujući 2011. godine, učešće djece u
dvije popisne godine, zaklju- ukupnom stanovništvu po
čujemo da je u svim opština- opštinama pokazalo je da u
© UNICEF Crna Gora/Risto Božović
ma došlo do pada učešća dje- Rožajama skoro trećinu sta-
ce u ukupnom stanovništvu novništva čine djeca do 18
2011. godine u odnosu na godina starosti. Zatim slijede
2003. godinu. Razlika tj. pad Plav, sa 27%, Berane, sa 26%,
učešća djece u ukupnom sta- Bijelo Polje i Podgorica, sa
novništvu najveća je u Dani- 25% djece u ukupnom stano-
lovgradu (5%), Cetinju i Plavu vništvu. Najmanje djece, i to
(4%). Najmanji pad, od nepu- 18%, u opštinama je Plužine,
14 DJECA U CRNOJ GORI 15

10. Grafik 3: Učešće djece u ukupnom stanovništvu po opštinama, %
DEMOGRAFIJA
Popis 2011. Popis 2003.
Pljevlja 19.0 Pljevlja 21.4
Plužine Plužine
17.9 Žabljak 18.3 20.7 Žabljak 21.3
Bijelo Polje 25.5 Bijelo Polje 27.2
Mojkovac Mojkovac
Šavnik 18.0 Šavnik 20.2
22.3 25.4
Berane 26.1 Rožaje Berane 26.8 Rožaje
Nikšić 22.9 Kolašin 25.0 31.7 Nikšić 24.5 Kolašin 23.7 34.0
Andrijevica Andrijevica
22.1 23.2
Danilovgrad Plav Danilovgrad Plav
Kotor 20.2 21.0 27.3 Kotor 22.3 25.7 31.2
Herceg Novi Podgorica Herceg Novi Podgorica
20.2 24.6 21.7 26.1
Cetinje 18.0 Cetinje 22.5
Tivat 21.6 Tivat 22.8
Budva 22.2 Budva 24.2
17.90 - 19.99
Bar 22.6 Bar 24.1
20.00 - 23.99
Ulcinj 23.7 Ulcinj 26.8
24.00 - 27.99
28.00 - 34.00
16 DJECA U CRNOJ GORI 17

11. novništvu opada. Tako je u i Plav su prepoznate kao opšti- 2003. godini to nije bio slučaj. više je evidentirano popisom
DEMOGRAFIJA
2003. godini učešće djece u ne s ubjedljivo najvećim uče- Podaci o starosnoj strukturi iz 2011. godine nego popisom
ukupnom stanovništvu iznosi- šćem djece u ukupnom stano- popisa 2011. godine potvrđuju 2003. godine ali je djece sta-
lo 25,3%, dok je taj procenat vništvu i to 34% i 31%. Popi- podatke vitalne statistike, ko- rosti preko 15 godina više bi-
2011. godine iznosio 23,4%. som 2011. godine tako je oka- jima raspolaže Zavod za stati- lo 2003. godine nego 2011.
Kako kod učešća tako je i u rakterisano samo Rožaje, iako stiku, po kojoj se posljednjih godine.
apsolutnom broju zabilježen je i tamo došlo do pada broja pet godina primjećuje rast na-
pad broja djece sa 156 683 na djece sa 34% na 32%, što zna- taliteta. U obje popisne godi- Popisom 2011. godine utvrđen
145 126. Drugim riječima, u či da je sada svaki treći stano- ne, posmatrano po starosnoj je manji broj djece svih poje-
Crnoj Gori je 2011. godine ži- vnik Rožaja mlađi od 18 godi- strukturi, više je starije djece. dinačnih godina starosti u
vjelo 11 557 djece manje u na. U opštinama Pljevlja, Ža- Djece do pet godina starosti odnosu na popis 2003. godine.
odnosu na podatke iz popisa bljak, Šavnik, Plužine i Cetinje
osam godina ranije. učešće djece u ukupnom sta-
novništvu prema popisu 2011. Grafik 5: Starosna struktura djece od 0 do 17 godina,
U 2003. godini opštine Rožaje godine je ispod 20%, dok u popisi 2003. i 2011. godine
10 000
Grafik 4: Starosna struktura stanovništva Crne Gore po
pojedinačnim godinama starosti i polu
9 000
10 000
9 000
8 000
7 000 8 000
6 000
5 000
4 000
3 000
2 000
7 000
1 000
0
100
103
106
109
10
13
16
19
22
25
28
31
34
37
40
43
46
49
52
55
58
61
64
67
70
73
76
79
82
85
88
91
94
97
1
4
7
2003. 2011.
STAROST Ukupno Muško Žensko
18 DJECA U CRNOJ GORI 19

12. Grafik 6: Struktura po dobnim grupama, popisi 2003. i 2011. U 2003. godini na 100 djevo- Sastav stanovništva po polu,
DEMOGRAFIJA
jčica bilo je 107 dječaka, a u između ostalog, određen je
0 0
2011. godini 108 dječaka. udjelom dječaka i djevojčica
5% 5% u ukupnom broju živorođene
15 -17 15 -17
19%
1 -3
18%
1 -3 Promjene primijećene između djece. Tako visoke vrijednosti
15% 16%
dva popisa u opštinama sa stope maskuliniteta definisa-
malim brojem stanovnika mo- ne u Crnoj Gori pri živorođe-
gu da budu uzrokovane tzv. nju tumače se padom fertili-
4 -5 4 -5
10% 10%
„malim brojevima“ i da rela- teta, željom roditelja da po
tivni pokazatelji pokažu velika svaku cijenu imaju sina i na-
10 -14 10 -14
variranja, a u stvarnim, apso- pretkom ultrazvučnih metoda,
29% 29% lutnim brojevima razlike budu što je omogućilo pojavu sele-
6 -9 6 -9 veoma male. ktivnih abortusa s obzirom na
22% 22%
pol djeteta (Pison, 2004).
2003. 2011. U većini opština Crne Gore vi-
še je dječaka nego djevojčica. Velike razlike u polnoj struktu-
U 2003. godini najveća razlika ri djece po opštinama zahtije-
U ukupnoj populaciji djece vi- 2003. godine bila je 35,9 godi- bila je u Kotoru, gdje je bilo vaju dalje razmatranje i mogu
še je starije djece.Tako, preko na, a 2011. godine 37,2 godine. 110 dječaka na 100 djevojčica, biti predmet posebne analize
6% učešća imaju djeca sa 17, Prosječna starost djece nije zatim u Budvi, Danilovgradu i istraživanja koje bi se prve-
16 i 15 godina starosti. Pravi- se mijenjala od 2003. godine i Podgorici sa 109, i Herceg No- nstveno fokusiralo na uzroke
lan pad do 5% ide sve do je- iznosi 9 godina. vom i Rožaju sa 108 dječaka ove pojave. Detaljna analiza
dne godine starosti. Najma- na 100 djevojčica. ove pojave dala bi objašnje-
nje je učešće djece od 0 godi- Polna struktura pokazuje da je nje nalaza do kojih se došlo
na starosti, i to 4,9%. u posmatranoj populaciji više U 2011. godini pronađena je popisom.
dječaka nego djevojčica. Uku- još veća razlika, i to u Baru,
Učešće pojedinih dobnih gru- pan broj dječaka je 75 367, a Herceg Novom i Rožaju sa 111 Kao i u ukupnoj populaciji
pa u ukupnoj dječijoj popula- djevojčica 69 759. Dok su u dječaka na 100 djevojčica, u djece, u svim nacionalnim
ciji nije značajnije variralo u ukupnoj populaciji većina že- Danilovgradu i Beranama sa odnosno etničkim grupama
periodu između dva popisa. ne, sa 51%, u posmatranoj po- 110, i Budvi, Kotoru, Mojkovcu veći je procenat dječaka nego
pulaciji (djeca ispod 18 godi- i Podgorici sa 109 dječaka na djevojčica. Jedino je u skupini
Prosječna starost stanovništva na) većina su dječaci sa 52%. na 100 djevojčica. djece koja se nijesu izjasnila o
20 DJECA U CRNOJ GORI 21

13. Tabela 1: Broj dječaka na 100 djevojčica po opštinama, Grafik 7: Broj djece u Crnoj Gori prema nacionalnoj, odnosno
DEMOGRAFIJA
popisi 2003. i 2011. etničkoj pripadnosti i polu, Popis 2011.
Broj djeèaka na 100 djevojèica
Muško Žensko
2003. 2011.
Andrijevica 106 97 35 000
Bar 105 111 30 000
Berane 105 110
Bijelo Polje 105 106 25 000
Budva 109 109 20 000
Cetinje 102 110
Danilovgrad 109 111 15 000
Herceg Novi 108 111
10 000
Kolašin 105 97
Kotor 110 109 5 000
Mojkovac 101 109
0
Nikšiæ 106 107
Crnogorci Srbi Bošnjaci Ne želi da Albanci Muslimani Romi Ostali Egipæani Hrvati
Plav 106 108 se izjasni
Pljevlja 103 102
Plužine 101 100
Podgorica 109 109
Rožaje 108 111
Šavnik 97 102
Tivat 107 107 Grafik 8: Učešće dječaka na 100 djevojčica, nacionalna
Ulcinj 107 105
Žabljak 99 92 odnosno etnička struktura, Popis 2011.
Crna Gora 107 108
116.0
svojoj nacionalnoj pripadno- kod Srba – na 100 djevojčica 110.4
108.6 108.3 107.7 107.6 107.2
sti više djevojčica nego dje- ide 110 dječaka. Najmanja ra- 103.5
čaka. zlika u polnoj strukturi djece 99.1
zabilježena je kod Hrvata, gdje
Najveća je razlika kod egipa- 103 dječaka dođe na 100 dje-
tske populacije i to 116 dječa- vojčica. Egipæani Srbi Muslimani Bošnjaci Romi Crnogorci Albanci Hrvati Ne želi da
ka na 100 djevojčica, zatim se izjasni
22 DJECA U CRNOJ GORI 23

14. OBRAZOVANJE
OBRAZOVANJE
P ojam obrazovanja odnosi
se na brižljivo planiranu,
sistematsku i organizovanu
svrhe, instrukcija za posebne
vještine, koja nije dio priznate
obrazovne strukture u državi
aktivnost ili proces učenja, (na primjer kursevi obuke za
posebno u školi ili na unive- vrijeme rada), ne smatra se
rzitetu. Većina učenja se orga- „pohađanjem škole” Podaci
.
nizuje u školama ili na univerzi- o pohađanju škole odnose se
tetima (ili njihovim ekvivale- na vrijeme popisa tj. 31. mart
ntima), ali ono se može orga- 2011. godine.
nizovatii i van ovih institucija.
Popisom su se prikupljali po- Iako su podaci o pohađanju
daci o „pohađanju škole“. škole bili prikupljeni i popi-
som 2003. godine, nikada ni-
© UNICEF Crna Gora/Risto Božović
Pohađanje škole je definisano jesu objavljeni u javnosti, i
kao redovno pohađanje bilo ova informacija je korištena
koje akreditovane obrazovne samo pri obradi i kontroli po-
institucije ili programa, javnog dataka koji se odnose na „na-
ili privatnog, radi organizova- jviše završene škole“. U ovoj
nog učenja na bilo kom nivou publikaciji će se, dakle, po
obrazovanja. Za popisne prvi put objaviti i podaci popi-
24 DJECA U CRNOJ GORI 25

15. sa 2003. godine o pohađanju razloga: Grafik 9: Učešće djece po dobnim grupama u ukupnom
škole radi poređenja sa nala- stanovništvu, %
zima popisa 2011. u ovoj obla-  U vrijeme popisa 2003.
sti. godine u djecu osnovno-
Djeca mlaða od
školskog uzrasta uračuna-
6 godina - 7%
Koncept pohađanja škole je vala su se djeca starosti
drugačiji, ali komplementaran 7-14 godina.
s upisom u školu, koji je po-  U to vrijeme osnovna ško-
kriven godišnjom školskom la je trajala osam godina, Djeca od 6 do 14
statistikom. Pohađanje podra- Punoljetni godina - 12%
za razliku od 2011. godine, graðani - 77%
zumijeva svakodnevno prisu- kada je trajanje osnovne
stvo učesnika u instituciji za škole bilo devet godina.
učenje. Upis se odnosi na fo-  U periodu između dva po- Djeca od 15 do
17 godina - 4 %
rmalnu registraciju učesnika pisa sprovdena je reforma
na početku školske godine. sistema osnovnog obra-
zovanja kojom se poste-
Informacije o pohađanju ško- peno prešlo sa osmogo-
le posebno se odnose na po- dišnje na devetogodišnju
pulaciju zvaničnog školskog osnovnu školu. U vrijeme
uzrasta. Tako su za potrebe popisa 2011. godine osno-
vno obrazovanje je trajalo
ove publikacije djeca grupisa- devet godina i djeca su
na na sljedeći način: osnovnoškolskog uzrasta ukupnog stanovništva. Najve-
polazila u osnovnu školu
sa 6 godina. (6-14 godina) bilo je 72637 i će učešće djece osnovnoško-
ona predstavljaju 11,7% uku- lskog uzrasta u ukupnom sta-
 djeca osnovnoškolskog
uzrasta – 6-14 godina, Kako bi se podaci o starosnoj pne populacije. Drugim riječi- novništvu je u opštini Rožaje
strukturi mogli jednostavnije ma, svaki deseti stanovnik (15,7%), što znači da je svaki
 djeca srednjoškolskog Crne Gore je osnovnoškolskog šesti stanovnik Rožaja dijete
uzrasta – 15-17 godina. koristiti u budućim istraživa-
njima, djeca su grupisana uzrasta. Kada je riječ o poha- uzrasta od 6 do 14 godina. U
Pored ovoga, potrebno je na- prema školskom uzrastu. Dje- đanju srednje škole, posma- Plužinama, Cetinju, Šavniku i
pomenuti da nije moguće ce predškolskog uzrasta (mla- traju se podaci o djeci od 15 Žabljaku svaki 11 stanovnik je
obezbijediti potpunu uporedi- đe od 6 godina) u Crnoj Gori do 17 godina, a prema popisu dijete osnovnoškolskog uzra-
vost sa podacima iz popisa je bilo 46114 ili 7,4% od uku- iz 2011. godine bilo je 26375 sta.
2003. godine, i to iz nekoliko pnog stanovništva; djece djece ovog uzrasta ili 4,3% od
26 DJECA U CRNOJ GORI 27

16. Grafik 10: Struktura djece prema dobnim grupama, Od 72637 djece uzrasta od 6 U opštinama Žabljak, Cetinje,
OBRAZOVANJE
po opštinama, u % do 14 godina, 68835 (95%) Danilovgrad, Kotor, Ulcinj i
pohađa školu, dok se 3802 Mojkovac 97% djece uzrasta
djeca mlaða od 6 godina 6-14 godina 15-17 godina
djece (5%) ovog uzrasta ne 6-17 godina pohađa školu.
35%
školuje. Slična situacija je i Ove opštine imaju najveću
30%
25%
kod djece uzrasta od 6 do 17 stopu pohađanja škole u
20%
godina, kod koje od ukupno Crnoj Gori. U Podgorici i Be-
15%
99012 djece ovog uzrasta ranama je najniža stopa poha-
10% 93699 (95%) ide u školu, dok đanja škole među djecom
5% 5313 djece ne pohađa školu. uzrasta 6-17 godina (93%).
0%
Rožaje
Plav
Berane
Bijelo Polje
Mojkovac
Podgorica
Ulcinj
Crna Gora
Andrijevica
Nikšiæ
Bar
Danilovgrad
Kolašin
Budva
Pljevlja
Tivat
Kotor
Herceg Novi
Plužine
Šavnik
Žabljak
Cetinje
Grafik12: Djeca uzrasta 6-17 godina koja pohađaju školu,
po opštinama, u %
ne pohaða školu pohaða u školu
Grafik 11: Djeca uzrasta od 6 do 14 godina prema 97% 97% 97% 97% 97% 97% 96% 96% 96% 96% 96% 95% 95% 95% 95% 95% 94% 94% 94% 94% 93% 93%
pohađanju škole, u %
3% 3% 3% 3% 3% 3% 4% 4% 4% 4% 4% 5% 5% 5% 5% 5% 6% 6% 6% 6% 7% 7%
Žabljak
Cetinje
Danilovgrad
Kotor
Ulcinj
Mojkovac
Pljevlja
Kolašin
Plužine
Herceg Novi
Budva
Nikšiæ
Bar
Tivat
Crna Gora
Bijelo Polje
Šavnik
Andrijevica
Plav
Rožaje
Podgorica
Berane
Ne pohaða školu
5%
Pohaða školu U 2011. godini procenat djece bljak, Tivat, Berane i Pljevlja
95% uzrasta 6-17 godina koja poha- – stopa pohađanja škole je na
đaju školu je porastao sa 94% istom nivou kao u 2003. godi-
na 95% u odnosu na pretho- ni. Porast stope pohađanja
dni popis. U četiri opštine – Ža- škole je zabilježen u većini
28 DJECA U CRNOJ GORI 29

17. Grafik 13: Djeca uzrasta 6-17 godina koja pohađaju školu, Grafik 14: Djeca uzrasta 6-17 godina koja ne pohađaju školu,
OBRAZOVANJE
popisi 2003. i 2011. godine, u % po opštinama, popisi 2003. i 2011. godine, u %
2011. 2003.
2011. 2003.
100%
98% 16%
96%
94% 14%
92%
12%
90%
88% 10%
86%
84% 8%
82%
80% 6%
78%
4%
Žabljak
Cetinje
Danilovgrad
Kotor
Ulcinj
Mojkovac
Pljevlja
Kolašin
Plužine
Herceg Novi
Budva
Nikšiæ
Bar
Tivat
Crna Gora
Bijelo Polje
Šavnik
Andrijevica
Plav
Rožaje
Podgorica
Berane
2%
0%
Berane
Podgorica
Rožaje
Plav
Andrijevica
Šavnik
Bijelo Polje
Crna Gora
Tivat
Bar
Nikšiæ
Budva
Herceg Novi
Plužine
Kolašin
Pljevlja
Mojkovac
Ulcinj
Kotor
Danilovgrad
Cetinje
Žabljak
opština, dok je pad za po je- Uključivanje ovog dijela popu-
dan procenat registrovan u lacije u stanovništvo Crne Go-
Budvi, Nikšiću i Podgorici. re, prema popisu 2011. godine,
dovelo je do pada stope poha-
Pri upoređivanju podataka iz đanja škole u odnosu na 2003.
popisa 2003. i 2011. godine, godinu u opštinama Podgori-
treba imati na umu da se pre- ca, Budva i Nikšić, u kojima je
© UNICEF Crna Gora/Zoran Jovanović-Maccak
ma važećoj metodologiji rase- učešće ove populacije najveće.
ljena lica sa područja Kosova
u 2003. godini nijesu uraču- Procenat djece koja ne poha-
navala u stanovništvo Crne đaju školu u 2003. i 2011. go-
Gore. Značajan broj raseljenih dini ostao je isti u opštinama:
lica sa Kosova bila su lica ro- Žabljak, Tivat, Berane i Plje-
mske i egipćanske populacije, vlja. U Budvi, Nikšiću i Po-
kod kojih je stopa pohađanja dgorici zabilježen je rast uče-
škole osjetno manja u pore- šća djece koja ne pohađaju
đenju s ostalim grupama. školu za jedan posto u pore-
30 DJECA U CRNOJ GORI 31

18. đenju sa prethodnim popisom, ce bez državljanstva ne poha- Grafik 15: Djeca starosti 6-17 godina prema pohađanju
OBRAZOVANJE
dok je u ostalim opštinama đa školu. Od ukupnog broja škole i državljanstvu u %, Popis 2011
postotak djece koja ne poha- djece koja su u proceduri sti-
đaju školu opao. canja državljanstva 16% ne Ne pohaðaju školu Pohaðaju školu
pohađa školu. Od djece sa
Posmatrajući prema posjedo- stranim državljanstvom njih
vanju državljanstva, 34% dje- 15% ne pohađa školu. Najma-
66%
85% 84%
Tabela 2: Djeca starosti 6-17 godina prema pohađanju 96% 92%
škole i državljanstvu, Popis 2011
34%
15% 16%
4% 8%
Državljanstvo Ukupno Ne pohaðaju Pohaðaju Ne pohaðaju Pohaðaju
školu školu školu školu Crnogorski Strani U proceduri sticanja Bez državljanstva Nema
državljani državljani crnogorskog državljanstva podataka o
Ukupno 99 012 5 311 93 701 5% 95% državljanstvu
Crnogorski državljani 92 290 4 092 88 198 4% 96%
Strani državljani 3 084 478 2 606 15% 85%
U proceduri sticanja 1 294 212 1 082 16% 84%
crnogorskog državlj.
Bez državljanstva 1 331 450 881 34% 66%
Nema podatka o 1 013 79 934 8% 92%
državljanstvu
nji procenat djece koja ne po- spitanju (2002. g. i izmjene
hađaju školu je među crnogo- 2011. g.) prema kojem se u
© UNICEF Crna Gora/Risto Božović
rskim državljanima i izosi 4%. osnovnu školu upisuju djeca
koja do kraja kalendarske go-
Djeca uzrasta od 6 godina dine navršavaju šest godina.
imaju najmanju stopu pohađa- S obzirom na vrijeme popisa
nja škole, što se dijelom može (31. mart 2011. godine) u ko-
objasniti odredbama Zakona jem je školska godina već ušla
o osnovnom obrazovanju i va- u drugo polugodište i kalenda-
32 DJECA U CRNOJ GORI 33