1. Што треба да содржи храната на човекот? 2.Улога на храната -Енергетска -Структурна -Регулаторно каталитичка 3. Јаглехидрати 4. Протеини 5. Масти 6. Вода 7. Минерални соли 8.Витамини 9. Исхрана и метаболизам 10. Ензими 11.

1. ДИГЕСТИВЕН
СИСТЕМ
ШТО ТРЕБА ДА
СОДРЖИ ХРАНАТА
НА ЧОВЕКОТ

2. • Од храната човекот ја обезбедува потребната енергија за
извршување на сите метаболички процеси и е материјал
за изградба на структурите на организмот
• УЛОГА НА ХРАНАТА ВО ОРГАНИЗМОТ:
А) ЕНЕРГЕТСКА УЛОГА – ги задоволува енергетските потреби
за:
- физичките и умствените активности на човекот;
- за одржување на работата на внатрешните органи (срцето,
белите дробови, бубрезите и др.);
- транспортот на материите;
- одржувањето на телесната температура и др.
Б) СТРУКТУРНА (ПЛАСТИЧНА) УЛОГА
- за изградба на клетките при растење и обновување на
ткивата.
В) РЕГУЛАТОРНО - КАТАЛИТИЧКА УЛОГА
- витамините влегуваат во структурата на ензимите и се
вклучуваат во регулирањето на метаболитичките процеси.

3. Значење на состојките од храната во организмот на човекот
ХРАНА
ЕНЕРГЕТСКА
УЛОГА
СТРУКТУРНА
УЛОГА
РЕГУЛАТОРНО-
КАТАЛИТИЧКА
УЛОГА
ЈАГЛЕХИДРАТИ
МАСТИ
ПРОТЕИНИ
МИНЕРАЛИ
ВОДА
ВИТАМИНИ

4. • ЈАГЛЕХИДРАТИ
основни енергетски извори;
По дигестија се разложуваат до
моносахариди;
Најчест моносахарид е глукозата, кој е
прв извор на енергија за мозочното,
мускулното и другите ткива во организмот.
Се складира во црниот дроб и во
мускулите, во вид резервен шеќер -
гликоген. Кога резервите на
јаглехидратите во организмот се празни,
црниот дроб врши конверзија на
гликогенот во глукоза со што се
подмируваат потребите за енергија.

5. • ПРОТЕИНИ
 се застапени со околу 20% во храната;
 по дигестијата се разложуваат до амино киселини;
 учествуваат во структурата на: хемоглобинот (крвен
пигмент), контрактилните протеини (актин и
миозин), глобулините (одбранбените протеини);
 неопходно се и за синтеза на ензими и хормони;
 немаат свое депо во организмот;
 дефицитот на протеини во храната се надоместува
од протеините на крвта и другите ткива (ова
доведува до тешки нарушувања);
 потребите за протеини зависи од физиолошката
состојба на организмот и староста на лицето;
 возрасен и здрав човек може да потроши од 1 - 1,5 g
протеини на 1kg телесна тежина во текот на денот;
 младите организми во фаза на растење и
развивање, треба да внесуваат повеќе протеини
со исхраната.

6. • МАСТИ
• фосфолипидите и холестеролот се
структурни компоненти во клеточните
мембрани во животинските клетки;
• најконцентриран потенцијален извор за
енергија во организмот;
• се депонираат во поткожното масно
ткиво;
• значајни се за снабдување на организмот
со витамини растворливи во масти;
• околу очите, бубрезите и другите органи
имаат улога и на амортизери.

7. неопходна состојка е на храната;
значајна структурна компонента на крвта
и протоплазмата;
врши транспорт на хранливи материи,
гасови и течни секрети;
ги поврзува одделните делови на
организмот;
учествува во метаболитичките процеси
на клетката;
учествува во терморегулацијата кога
испарува преку кожата.
• ВОДА

8. неопходни состојки на храната;
структурни компоненти во
хемоглобинот, АТР, витаминот В12,
хормонот тироксин и др.
• МИНЕРАЛНИ СОЛИ

9. Минерали Значење и улога Извор на минералите
КАЛЦИУМ
(Ca)
Коагулација на крвта, мускулна контракција,
формирање на коските и забите.
Млеко, млечни производи,
месо, зеленчук и
житни растенија
ЖЕЛЕЗО
(Fe)
Синтеза на хемоглобин и транспорт на
гасовите О2 и СО2.
Црн дроб,
лиснат зеленчук, месо
ЈОД
(J)
Синтеза на хормоните Т3 (тријодтиронин) и Т4
(тироксин), во регулација на метаболизмот.
Морска храна,
јодирана готварска сол
МАГНЕЗИУМ
(Mg)
Активатор на повеќе ензими, функционирање
на нервите.
Лиснат зеленчук, компири,
месо
ФОСФОР
(P)
Формирање на коски и заби, синтеза на АТР и
нуклеинските киселини.
Млеко, месо, јајца,
зеленчук
КАЛИУМ
(C)
Функционирање на мускулите и нервите,
синтеза на протеини.
Зеленчук
НАТРИУМ
(Na)
Клучен минерал во регулацијата на водената
рамнотежа, мускулната и нервната активност.
Готварска сол

10.  имаат витално значење;
 различни се по својата хемиска природа;
 неопходни се за растење во многу мали количини;
 најголем дел се биокатализатори кои влегуваат во
градбата на ензимите како коензими;
 хиповитаминоза – намалено количество на
витамини;
 авитаминоза – целосен недостаток на витамини;
 и во обата случаеви доаѓа до тешки нарушувања во
организмот;
 оштетувањата кај авитаминозите се трајни, а некои
може да доведат и до смрт;
 скорбут - дефицит од витаминот С, доведува до
појава на тешки и обилни крварења;
 бери-бери (polineuritis) – дефицит на витаминот В1,
а се манифестира со атрофија на скелетните
мускули и срцевиот мускул.
• ВИТАМИНИ

11.  метаболизам = постојана размена на материјата и
енергијата во организмот;
 биосинтезата на попросто градените молекули во
посложени, за која е неопходна енергија е позната како
анаболизам;
 сложените органски молекули се разложуваат до попрости
и при тоа се ослободува енергија во процесот наречен
катаболизам;
 во текот на оброкот, глукозата од храната се внесува во
клетката, каде може да се користи за добивање на
енергија. Вишокот се складира во црниот дроб во форма
на гликоген (резервен шеќер);
 меѓу оброците, повеќето клетки ги користат мастите како
главен извор на енергија, кои се мобилизираат од масното
ткиво, додека мозочните клетки продолжуваат да се
снабдуваат со глукоза како нивен главен енергетски извор;
 при неурамнотежена исхрана, организмот има способност
во метаболизмот органските молекули да ги
трансформираат од масти и протеини во шеќери и
обратно.
• ИСХРАНА И МЕТАБОЛИЗАМ

12.  ги забрзуват биохемиските реакции без да
учествуваат директно во истите;
 супстрат - е соединението врз кое што делува
ензимот;
 ензимот со супстратот се поврзуваат во комплекс
ензим-супстрат, според принципот „клуч-брава“
(принцип на совпаѓање);
 на крајот од ензимската реакција, се добива
слободен ензим и продукт од реакцијата (пр: во
хидролиза на дисахаридот сахароза, учествува
ензимот сахараза, а како продукт на
разложувањето се добиваат глукоза и фруктоза.
Во оваа ензимска реакција супстрат е сахарозата);
 активноста на ензимите и брзината на ензимската
реакција зависат од температурата, рН и
количинскиот однос на ензимот и супстратот.
• ЕНЗИМИ – БИОЛОШКИ КАТАЛИЗАТОРИ

13. принципот „клуч-брава“ (принцип на совпаѓање)принципот „клуч-брава“ (принцип на совпаѓање)

14. Супстрат - сахароза
Ензим –
сахараза
Хидролиза на сахароза
глукоза
фруктоза