Pasojat e dhunës mbi shëndetin mendor
Pasojat e dhunës në shëndetin mendor.
Çrregullimet kryesore, simptomat, shifra dhe fakte.
Ndikimi i qendrimeve personale në identifikimin e abuzimit në
gratë që shfaqin çrregullime mendore
Roli i punonjësit shëndetësor.
Barrierat dhe mundësitë.
#MesueseAurela
STRESS NE JETEN E PERDITSHME
STRESI SI PERKUFIZIM
LLOJET E STRESIT DHE TRAUMAT PSIKIKE
SHKAKTARET E STRESIT
PERCAKTIMI I MUNDESIVE PER TE PARANDALUAR STRESIN
#MesueseAurela
Pasojat e dhunës mbi shëndetin mendor
Pasojat e dhunës në shëndetin mendor.
Çrregullimet kryesore, simptomat, shifra dhe fakte.
Ndikimi i qendrimeve personale në identifikimin e abuzimit në
gratë që shfaqin çrregullime mendore
Roli i punonjësit shëndetësor.
Barrierat dhe mundësitë.
#MesueseAurela
STRESS NE JETEN E PERDITSHME
STRESI SI PERKUFIZIM
LLOJET E STRESIT DHE TRAUMAT PSIKIKE
SHKAKTARET E STRESIT
PERCAKTIMI I MUNDESIVE PER TE PARANDALUAR STRESIN
#MesueseAurela
Vrasjet apo vetëvrasja. Kohën e fundit është inicuar një korogjim i përshkrimit të vetëvrasjes nga shoqata e familjarëve që kanë humbur anëtarët e tyre të familjes si pasojë e vetëvrasjes, nga "committed suicide" (kreu vetëvrasje), në "died from suicide" (vdiq nga vetëvrasja), sepse ky përshkrim daton që nga koha e mesjetes kur kisha kishte ndikim te gjërë dhe të fortë, si dhe dënimi për "kryesit e vetëvrasjeve" ishte aq i tmerruar sa që nuk i linin të varroseshin ne varrezat e përbashkëta me personat të tjerë të vdekur, dhe nuk shoqeroheshin me rite fetare normale. Dhe që nga ajo kohë keta persona janë barazuar me një "kryes të veprës së rëndë", nga ku dhe i ka mbetur ky "term". Arsyeja se pse familjarët e këtyre personave kanë inicuar këtë korigjim, bazohet në ate se, këta persona paraprakisht pësojnë një crregullim psikik. Kjo është edhe një nga arsyet që nuk kam cituar as edhe një herë termin "kreu vetevrasje" në këtë punim.
Impakti psikologjik i semundjeve reumatizmaleEnida Xhaferi
Sëmundjet reumatizmale shoqërohen me shfaqjen e dhimbjes së vazhdueshme dhe invaliditetit, por impakti i tyre real i tejkalon çrregullimet e dukshme fizike. Dëmtimet dhe deformimet që shoqërojnë këto patologji, kufizojnë jetën e pacientëve dhe influencojnë veprimtarinë e tyre profesionale dhe sociale duke bërë disa here të pashmangëshme ndërprerjen ose ndryshimin e një karriere për të cilën është investuar shumë, ose pamundësuar realizimin e aktiviteteve të rëndësishme argëtuese.
Vështirësitë dhe pengesat e pranishme në sëmundjet kronike reumatizmale mund të çojnë në mbingarkimin e të sëmurëve. Megjithëse pjesa më e madhe e tyre arrijnë ta përballojnë me sukses tendosjen pasuese emocionale, disa mund të shfaqin shenja të çrregullimeve emocionale, depresionit klinik ose ankthit.
Disa nga çrregullimet psikologjike/psikiatrike më të shpeshta që janë vënë re tek pacientët me sëmundje reumatizmale përfshijnë praninë e depresionit, ankthit, shtim të varësisë, prani dëshpërimi të tejzgjatur, vështirësi në shprehjen e zëmërimit, ndryshime në marrëdhëniet ndërpersonale/aktivitetin seksual/cilësinë e jetës etj.
Individët me sëmundje invalidizuese kanë tendencë të kenë nivele të larta depresioni. Prevalence e dëmtimit në të sëmurët me artrit reumatoid varion ndërmjet 13-20% dhe është 2 herë më e lartë se ajo e popullatës së përgjithëshme; ndërsa për osteoartritin e duarve dhe artikulacionit koksofemoral/gjunjëve kjo prevalencë luhatet ndërmjet 14% -17%.
Çrregullimi depresiv shfaqet edhe tek pacientët me LES, së bashku me dëmtimet e tjera të tipit çrregullime organike mendore, psikoza, deficite konjitive/adaptimi.
Disa nga faktorët që përcaktojnë rëndesën e impaktit psikologjik tek pacientët reumatizmal përfshijnë : mendimet rreth sëmundjes, strategjitë rregulluese të emocioneve, mekanizmat evitues të frikës, aftësitë për vetë-menaxhim, prania e mbështetjes sociale, ndjekja e protokolleve terapeutike/fizioterapike etj.
Ndërhyrjet psikologjike kanë për qëllim të ndihmojnë pacientët të menaxhojnë më mire jetën e tyre dhe përfshijnë edukimin, aplikimin e terapive konjitive, metodat e vetë menaxhimit, bërjen e ushtrimeve fizike dhe zbatimin rigoroz të planit tratjues.
Konkluzion. Pacientët me sëmundje reumatizmale mund të shfaqin shenja të çrregullimeve psikologjike të cilat duhet njihen dhe kërkohen nga mjekët e personeli që merret me trajtimin e tyre. Natyra e paparashikueshme e sëmundjeve reumatizmale, karakterizimi i tyre nga prania e periudhave të aktivizimit dhe qetësisë me nivel variabël dhimbjeje dhe invaliditeti mund të influencojnë reagimin dhe përgjigjen adaptuese/përballuese edhe të atyre pacientëve të cilët kanë qënë më përpara efektiv në këtë drejtim. Për këtë arsye mjekët duhet të kërkojnë dhe dallojnë qartësisht problemet e vështirësitë psikologjike të pacientëve reumatizmal, ti dëgjojnë ata me kujdes dhe të ofrojnë teknika efektive për përballimin me sukses të këtyre sëmundjeve kronike invalidizuese.
Vrasjet apo vetëvrasja. Kohën e fundit është inicuar një korogjim i përshkrimit të vetëvrasjes nga shoqata e familjarëve që kanë humbur anëtarët e tyre të familjes si pasojë e vetëvrasjes, nga "committed suicide" (kreu vetëvrasje), në "died from suicide" (vdiq nga vetëvrasja), sepse ky përshkrim daton që nga koha e mesjetes kur kisha kishte ndikim te gjërë dhe të fortë, si dhe dënimi për "kryesit e vetëvrasjeve" ishte aq i tmerruar sa që nuk i linin të varroseshin ne varrezat e përbashkëta me personat të tjerë të vdekur, dhe nuk shoqeroheshin me rite fetare normale. Dhe që nga ajo kohë keta persona janë barazuar me një "kryes të veprës së rëndë", nga ku dhe i ka mbetur ky "term". Arsyeja se pse familjarët e këtyre personave kanë inicuar këtë korigjim, bazohet në ate se, këta persona paraprakisht pësojnë një crregullim psikik. Kjo është edhe një nga arsyet që nuk kam cituar as edhe një herë termin "kreu vetevrasje" në këtë punim.
Impakti psikologjik i semundjeve reumatizmaleEnida Xhaferi
Sëmundjet reumatizmale shoqërohen me shfaqjen e dhimbjes së vazhdueshme dhe invaliditetit, por impakti i tyre real i tejkalon çrregullimet e dukshme fizike. Dëmtimet dhe deformimet që shoqërojnë këto patologji, kufizojnë jetën e pacientëve dhe influencojnë veprimtarinë e tyre profesionale dhe sociale duke bërë disa here të pashmangëshme ndërprerjen ose ndryshimin e një karriere për të cilën është investuar shumë, ose pamundësuar realizimin e aktiviteteve të rëndësishme argëtuese.
Vështirësitë dhe pengesat e pranishme në sëmundjet kronike reumatizmale mund të çojnë në mbingarkimin e të sëmurëve. Megjithëse pjesa më e madhe e tyre arrijnë ta përballojnë me sukses tendosjen pasuese emocionale, disa mund të shfaqin shenja të çrregullimeve emocionale, depresionit klinik ose ankthit.
Disa nga çrregullimet psikologjike/psikiatrike më të shpeshta që janë vënë re tek pacientët me sëmundje reumatizmale përfshijnë praninë e depresionit, ankthit, shtim të varësisë, prani dëshpërimi të tejzgjatur, vështirësi në shprehjen e zëmërimit, ndryshime në marrëdhëniet ndërpersonale/aktivitetin seksual/cilësinë e jetës etj.
Individët me sëmundje invalidizuese kanë tendencë të kenë nivele të larta depresioni. Prevalence e dëmtimit në të sëmurët me artrit reumatoid varion ndërmjet 13-20% dhe është 2 herë më e lartë se ajo e popullatës së përgjithëshme; ndërsa për osteoartritin e duarve dhe artikulacionit koksofemoral/gjunjëve kjo prevalencë luhatet ndërmjet 14% -17%.
Çrregullimi depresiv shfaqet edhe tek pacientët me LES, së bashku me dëmtimet e tjera të tipit çrregullime organike mendore, psikoza, deficite konjitive/adaptimi.
Disa nga faktorët që përcaktojnë rëndesën e impaktit psikologjik tek pacientët reumatizmal përfshijnë : mendimet rreth sëmundjes, strategjitë rregulluese të emocioneve, mekanizmat evitues të frikës, aftësitë për vetë-menaxhim, prania e mbështetjes sociale, ndjekja e protokolleve terapeutike/fizioterapike etj.
Ndërhyrjet psikologjike kanë për qëllim të ndihmojnë pacientët të menaxhojnë më mire jetën e tyre dhe përfshijnë edukimin, aplikimin e terapive konjitive, metodat e vetë menaxhimit, bërjen e ushtrimeve fizike dhe zbatimin rigoroz të planit tratjues.
Konkluzion. Pacientët me sëmundje reumatizmale mund të shfaqin shenja të çrregullimeve psikologjike të cilat duhet njihen dhe kërkohen nga mjekët e personeli që merret me trajtimin e tyre. Natyra e paparashikueshme e sëmundjeve reumatizmale, karakterizimi i tyre nga prania e periudhave të aktivizimit dhe qetësisë me nivel variabël dhimbjeje dhe invaliditeti mund të influencojnë reagimin dhe përgjigjen adaptuese/përballuese edhe të atyre pacientëve të cilët kanë qënë më përpara efektiv në këtë drejtim. Për këtë arsye mjekët duhet të kërkojnë dhe dallojnë qartësisht problemet e vështirësitë psikologjike të pacientëve reumatizmal, ti dëgjojnë ata me kujdes dhe të ofrojnë teknika efektive për përballimin me sukses të këtyre sëmundjeve kronike invalidizuese.
2. Shendeti mendor
Depresioni
Qrregulli bipolar i disponimit
Ankthi
Qrregullimi post traumatik i stresit
Psikozat
Qrregullimet e personalitertit
Semundjet psikosomatike
3. Depresioni
Pasqyra klinike dhe diagnostifikimi
Epidemiologjia
Etiologjia dhe patogjeneza
Zhvillimi i semundjes dhe prognoza
Trajtimi i depresionit
Format tjera te depresionit
Depresioni i vazhdueshem kronik ( Distymia )
Depresioni i perseritshem me kohezgjatje te
shkurter ( Recurrent brief depression RBD )
4. Pasqyra klinike dhe diagnostika
Afekti depresiv ose ramje per nje kohe te shkurter e disponimit
Afekti depresiv qe zgjate me dite muaj ose vite
Qrregullimi i humorit ( mood disorder )
1 )Sindroma e qrregullimit te disponimit bipolar .
2) Sindroma deprersive unipolare
Jan qrregullime / patologji te shendetit mendor , ku perveq
disponimit teper te ulet ne pasqyren klinike ka edhe shum
shenja te tjera qe e bejne depresionin te jet i shkalleve te
ndryshme :
A) I lehte
B) mesatarisht i rende
C) i rende
5. Gendje depresioni
Humori ose disponimi i ulet
Zvoglim ose humbje e ndjenjes se kenaqesis
Lodhje e vazhdueshme
Zvoglim ose humbje e besimit ne veteveten dhe
respektit ndaj vetevetes
Kritike e pabaze ose e tepruar ndaj vetevetes
Ndjenje e pabaze ose e teperuar e fajesis qe
drejtohet ndaj vetevetes .
6. Gjendje depresioni
Mendime per vetevrasje ose sjellje qe kan qellimin
ta demtojn veteveten
Pasiguri ne vendimemarrje
Veshtersi ne perqendrim
Ngadalsim psikomotorik ose agjitacion
Qrregullimi i gjumit
Mungese apetiti
Ramje ne peshe ose ngritje e peshes
7. Gjendja depresive
Per ti plotesuar kriteret diagnostike F32 - F33 ,
shenjat klinike duhet te zgjasin pa shkeputje se
paku 2 jave dhe ne ate kohe duhet te paraqiten
se paku 5 nga shenjat e lartepermendura .
Kriteret diagnostike plotesohen edhe nese
pacienti nuk ndjen depresion , por ndjen lodhje
te vazhdueshme dhe ka humbur ndjenjen e
kenaqesise perveq shenjave tjera klinike .
8. Gjendja depresive
Mvaresisht se sa jane te theksuara shenjat e depresionit,
numri i shenjave edhe depresioni kategorizohet ne shkalle te
ndryshme :
I lehte , kur pacienti eshte i aft per pune por me kapacitete
tjera te kufizuara .
Mesatarisht i rende , kur pacienti i ka shum me te kufizuara
kapacitetet e funksionale, sociale , pra pacienti detyrohet te
kerkoj pushim mjekesor .
I rende dhe i nivelit psikotik , kur pacienti eshte ne gjendje
shum te rende , dhe si pasoj e saje i nevoitet trajtimi spitalor
.
Te gjitha keto ndikojn ne prognozen e semundjes dhe
planifikimin e trajtimit .
9. Nengrupet e depresionit
Depresioni psikotik
Sindroma somatike ICD 10 ose depresioni melankolik ICD
IV , qe eshte depresion endogjen :
Pacienti ka humor te ulet ne mengjes , zgjuarje heret
para mengjesit , ulje ne peshe , humbje e libidos ,
ngadalsim psikomotorik , rrethi nuk ndikon ne ndryshimin
e humorit , mund te shqerohet me deluzione te forta ,
fajesim i vetevetes , humbje ne peshe , agjitacion ose
hipersenzibil . Edhe trajtimi eshte disi i ndryshem nga
llojet e tjera te depresionit , sygjerohen SRNA bllokatoret
.
10. Nengrupet e depresionit
Gjendje e depresionit jo tipik ( jo karakteristik )
atypical :
Gjum i tepruar
Shtim i apetitit .
Ngritje e peshes .
Trajtimi me MAO ose SSRI bllokator dhe psikoterapi
dhe shmangim barnat qe shkaktojn lodhje .
11. Nengrupet e depresionit
Depresioni pas lindjes :
Shumica e nenave vuajn nga nje forme e lehte e
depresionit pas lindjes por ajo eshte e kalueshme .
Ky lloj i depresionit fillon brenda 4 javeve pas lindjes .
Ndikojn ndryshimet hormonale siq eshte metabolizmi i
Estrogjenit dhe ngarkesat psikosociale . I shmangim
Fluoksetinin dhe Barnat triciklike me veprim te gjate .
Perdorim gjithashtu psikoterapin . Sipas nevojes edhe
terapia elektrokonvulzive ECT , gjithashtu trajtimi me
Estrogen.
12. Nengrupet e depresionit
Depresioni stinor ( Seasonal affective disorder SAD ):
Nderlidhen me dimerin dhe mungesen e djellit dhe kalojn
me nderrimin e sezonit .
Trajtimi me drite ndriquese 30 – 120 min ne mengjes por
edhe me SSRI .
Depresioni kronik : qe ka zgjat pa nderpre me se paku 2
vite . Pperveq shenjave te lartepermendura te depresionit
te pacienti hasim ne seriozitet i shtuar ose pacienti qane ,
eshte i ngadalsuar psikomotorikisht ,
13. Diagnoza diferenciale
Duhet te hulumtojmi mundesin e qrregullimit bipolar ,
pra mania , hypomania , ose ndonje gjendje e perzier
.
Skitsoafektiva , pra analizojmi shenjat e depresionit
psikotik se me cilen diagnoz pershtaten, .
Diagnoza diferenciale me semundjet somatike
Alkoholi , droga , barnat e ndryshme siq jan B
blokatoret , kortikosteroidet , neuroleptiket e
gjenerates se vjeter etj.
14. Epidemiologjia
Sipas te dhenave te WHO ( World Mental Health)
perqindja e te semureve me depresion ne Evrope
ndryshon prej 3-10 %
Prevalenca gjat ter jetes eshte prej 10% tek mashkujt e
20 % tek femrat
Ne Finlande 5 %
Ata qe paraqiten ne shtepine e shendetit reth 10%
Ne spitalet psikiatrike ose poliklinika te psikiatris 50 %
jan me depresion
Ne depresion ndikojn: gjinia , mosha , gjendja
socioekonomike , shkollimi i ulet , ndarjet , papunesia ,
mvaresia nga alkoholi , pirja e duhanit .
15. Etiologjia dhe patogjeneza
Etiologjia e depresionit eshte e shumellojshme dhe vjen nga shum
faktor ne te njejten kohe :
Qe nga niveli i ndryshem i organizimit dhe funksionimir te trurit pra
niveli : molekular , synapsave , qelizor dhe sistemi neurologjik i
rrjetit nervor( ndjeshmeri e tejshtuar ) .
Por edhe nga zhvillimi psikologjik dhe karakteristikat psikmologjike .
vet rregullmi self-regulation dhe nderveprimi social me rrethin .
Trashigimia . 2- 3 here me shum gjasa per te vujatur nga depresioni
nese ndonje anetar vun nga ky qrregullim , psh . Te binjaket identik
50 % trashigimi , ndersa tek ata jo identik 20 % Mesatarisht
trashigimia eshte 30 deri 45 % . Gjenet nuk jan specifike vetem per
depresion por ne kuader te tyre hyn edhe ankthit ,qrregullimi i
personalitetit etj .
16. Etiologjia dhe patogjeneza
Me se shumti eshte hulumtuar gjeni qe ndikon ne
proteinen qe ben bartjen e Serotoninit 5- HTTLPR
pra nje hiper reagim te sistemit Serotonergjik dhe
nepermes ti edhe reagimi ne stres.
Qrregullimet ne rregullimin e HPA akselit dhe
gjenetika e tyre FKBPS gjeni eshte hulumtuar
Keto gjene ndikojn edhe ne madhesin e
Hypokampusit .
17. Depresioni dhe neurokemia
Ky aspekt eshte hulumtuar qe nga fundi i vitit 1950 kur
edhe zbulohen barnat kunder depresionit
Qrregullimi i bartjes ( neurotransmision ) te Monoamineve
e posaqerisht Serotonines dhe noradrenalines dhe si pasoj
ramja e nivelit te ketyre neurotransmitereve
Krijimi i receptoreve kompenzator si pasoj e keti
qrregullimi . Por edhe ndryshimet ne brendesi te qeliuzave
nervore pra gjeneve dhe ndikimin e tyre ne reflektuimin
emocional
18. Serotonini
Ka ndikim kryesor ne emocione , gjume , apetit , dhe ne
jeten seksuale .
Serotonini bartet prej neuroni ne tjeterin nepermes
proteinave bartese dhe receptoreve te tyre pre dhe post
sinaptik 5-HTT: 5HT1d , 5HT1a dhe receptoret postsinaptik
5-HT1a , 5-HT2 dhe 5-HT 3
Nukleus raphe , Sistemi limbik , Lobi frontal qe lidhet
drejteperdrejt me ndjenjat dhe kontrollin mbi to .
Zvogelimi i numrit te ketyre receptoreve e posaqerisht rec.
Post sinaptik shkakton nje metabolizem te ulet ose te
zvogeluar te Serotonines
19. Noradrenalini
Ndikon ne vigjilence , memorje , emocionet e
frikes , dhe reagimet ndaj stresit
Rruget nervore noradrenargjike fillojn nga trungu
trunor locus coeruleus duke u lidhur me korteksin
frontal , sistemin limbik ( amygdal dhe
hypokampus) , hypotalamus dhe talamus .
20. Dopamini
Ndikimi i Dopamines ne depresion eshte i shumellojshem .
Shenjat psikotike gjat depresionit nderlidhen me nivelin e
shtuar te Dopamines.
Aktivitetin e Dopamines nga ana tjeter e shton
Hyperkortisolemia e cila rritet si pasoj e stresit pra HPA
akseli .
Barnat siq jan Agonistet dopaminergjik psh tek Parkinsoni
munden ti shtojn ose aktivizojn shenjat e psikozes
Barnat antipsikotike jan Dopaminiantagonist .
Mungesa e dopamines shkakton humbje te veteknaqesise
dhe motivimit . Mezolimbus , tegmentum ventral dhe
nucleus acumudatus .
21. Glutamati
Qe ka rol kryesor si mediator ekscitues i sistemit nervor
duke bere reflektimin e plasticitetit te trurit .
Ne plasticitetin ndikohet edhe nepermes BDNF – se (
brain –derived neurotrophic factor ) ndikimin e nje
proteine te tille e shtojn barnat kunder bepresionit .
Nivelin e BDNF –se e zvoglon stresi
Ketamini dhe Glutamati jan hulumtuar deri me tani dhe
eshte vertetur qe ndikojn ne funksionin e SN .
Ndikon ne te mesuarit dhe memorjen , dhe percjelljen e
impulseve te dhimbjes
22. GABA
GABA-¨Acidi gama- aminobuterik qe ka rol qenesor ne inhibimin e
trurit . Pra eshte mediator inhibitor . I urdheron qelizat qe ta
zvogelojn aktivitetin . Ndikon ne gjume dhe kualitetin e ti
Tek depresioni kemi nje ramje te nivelit te keti mediatori GABA b
lidhet me receptoret e proteinave dhe GABA a lidhet me receptoret
e joneve , dhe pikerisht antidepresantet SSRI dhe terapia me ECT
ndikojn ne korigjimin e ketyre qrregullimeve dhe metabolizmit te
tyre ne lobin frontal te trurit.
Ne keta recebtor ndikojn Bnzodiazepamet qe e rrisin aktivitetin
inhibues te GABA . Problemi eshte qe Benzodiazepamet e zvoglojn
nivelin e Serotonines , Noradrenalines dhe Dopamines dhe ne ket
menyr shkaktojn depresion , mvarshmeri etj.
23. CRH Kortikoliberiini
CRH sintetizohet posaqerisht ne hypotalamus por edhe
jash ti
CRH ndikon ne taimin e ACTH:s (Kortikotropini ) nga
hipofiza i cili pra ACTH ndikon nga ana tjeter ne shtimin e
taimit te kortizolit ne gjendren mbiveshkore.
CRH gjithashtu e percjel stresin qe e perjetoim ne
sistemin autonom dhe sielljen
Taimi i CRH:s ndikon ne sistem serotonergjik, norodrenalin
etj.
CRH tajohet ne mas te shtuar tek pacientat me depresion
dhe korigjohet me kalimin e depresionit
24. HPA- akseli
Tek shumica e pacienteve te cilet kan pasur nevoj per te ber traitim
spitalor 50-75% eshte verejtur hyperkotisolemia dhe ky nivel i kortisolit
ka qene i lart gjat 24 oreve pra ter kohen gje e cila ka ndikuar perveq
tjerash ne ritmin e gjumit.
Perjashtim bene depresioi atipik qe ka nivel te ulet te kortisolit.
Kortisoli demton disa pjes te hipokampusit dhe nivelin e BDNF:s e cila
pastaj demton ndikimin e hipokampusit ne hipotalamus
Madhesia e hippocampusit zvoglohet tek 10% e pacientave me
depression
Gjithashtu receptoret per glikokortikoide jan ne numer me te vogel te
te moshuarit gje e cila mundeson shtimin e taimit te kortisolit.
25. HPT- akseli
Taimi i shtuar i kortisolit ngadalson shendrimin e T4:shit ne
T3. Kemi TRH te shtuar .
Ne praktik edhe hypotyreoza por edhe hipertyreoza mund te
shkaktojn shenja klinike te depresionit .
26. Depresioni dhe nderlidhja e tij me infeksionin
Tek pacientet me depresion citokinet inflamatore, veqenarisht TNF dhe IL6,
nivelet e tyre jan te ngritura. Arsyeja mundet te jet perveq infeksionit dhe
mekanismit autoimun edhe stresi psikosocial i cili e aktivizon sistemin e
citokineve.
Ne femirin e hershme stresi shkakton madje ngritjen e perhershme dhe te
pakorigjueshme te vlerave te infeksionit.
Citokinet depertoin mekanismat mbrojtes te trurit dhe teoritikisht mund te
ndikojn ne metabolismin e trurit, funksionimin dhe madje strukturen e trurit
nepermjet mekanismave te ndyrshme: duke e zvogluar sintezen e monoaminave
dhe shtimin e marrjes se tyre ne sinapsa, duke ndikuar ne glutamat, duke
ndikuar ne numrin e GLIA- qelizave dhe dentesin e tyre posaqerisht ne korteksin
frontal dhe duke e shtuar aktivitetin e HPA- akselit
27. Ndikimi i depresionit ne funksionet
neurokognitve
Qregullimet neuropsikoligjike: qregullime neurokognitive te funksioneve nder te
tjerat veshtersi me memorie dhe perqendrim, procesimi psikomotorik ngadalsohet,
vemendja e ult, ngadalsim funksional, ndjeshmeri e shtuar me rrethin.
Shtatzania dhe depresione ne moshen e ritur
Femijeria e hershme, raporti prind femij dhe perjetimet traumatike ne ket mosh,
ndikimi i tyre ne shendetin mendore
Dhuma fizike, neglishimi emocional, shyrzimi seksual, raportet familjare, rrethi,
vdekja e nderjerit prej prinderve.
Personaliteti i njeriut, tempamenti dhe depresioni
28. Depresioni dhe teoria kognitive
Aaron T. Beck esht njeri prej formuesve te pare te psykoterapis
kognitive 1960-1970
Sipas ti depresioni shkaktohet si pasoje shtrembimit kognitiv, menyres
se si individi e percepton vetveten, ardhmerin e vet dhe rrethin.
Personi i depresionuar ne ket rast e vlerson vete veten si te pa vlere, te
pa aft, si i rrefuzuar nga tjeret, i pa sukseshem.
Ata ne menyre automatike e vlersojn gjerat ne vet vete dhe perreth
vetes si negative
Pra vlersimet e gabueshme kognitive pra mendimet negative automatike
e mbizetroin vetedijen e ketyr personave dhe ne kete menyr i ushqejn
dhe forcojn ndenjat depresive
29. Sipas Beckit depresioni shkaktohet si pasoj e
perjetimeve negative gjat jetes se ati personi.
Gabimet kognitive qe kta persona i bejn jan: Bejne
konkluzione te pa argumentuara madje edhe kunder
argumenteve, i marrin vetem gjerat negative pa i
vlersuar gjerat pozitive qe i rrethojn, pergjithesimi i
gjerave nga nje rast i veqante, rritja tej mase ose
zvoglimi i vleres se nje qeshtje qe lidhet me
paragjykimet e tij, personalizimi pra tendenc per ti
vlersuar gjerat ne nivelin personal edhe pse e verteta
esht tjeter, te menduarit krejt ose asgje pra te
menduarit bardh e zi edhepse egziston relaitivizmi.
30. Stresi psykosocial dhe depresioni maredhanjet
ndernjerezore
Depresione dhe prognosa
Qregullimi i personalitetit dhe prognosa e depresionit
Semundjet komorbide dhe prognosa e depresionit,
ankthi , varsia nga alkoholi nga drog.
Perseritja e depresionit dhe faktoret qe ndikojn ne te
Depresioni dhe vetevrasjet. Meshkujt bejn dy here me
teper vetevrasje se sa femrat.
31. Trajtimi i depresionit
Per trajtimin e depresionit perdoron metodat:
Biologjike, psykologjike dhe metodat e ndikimit ne
rrethin social
Trajtimi Akut
Trajtimi me afat gjat
Trajtimi i mirembajtes ose parandalues
Trajtimi i depresioni qe esht rezistent ne barna.
32. ECT- Shoku
Shoku elektrokonvulziv ECT
Perdoret tek depresioni psykotik ose melankolik
Tek depresioni rezistent ne barna
Katatonia
Depresioni se shkalles se rende .
ECT japim Seria 6-12x. Ndikimi vjen ma shpeit gje e
rrendesishem tek pacientat me tendence vetevrasje ose
katatonia
33. TMS
Stimunlimi magnetik transkranial TMS
Eshte nje traitim qe stimulon koren e trurit nepermjet
fushes magnetike e cila deperton nepermes eshtrave te
kafkes
Trajtimin e fokusojm zakonisht ne anen e majt te trurit
ne korteksin frontal ne pjesen dorzolatolare me frekuenc
te lart ose si alternativ i jepet ne anen e djatht po ne te
njejtat pjese por me frekuenc me te ulet jepen 10-16x
seri, disa dite ne jave dhe trajtimi zqjat disa jave.
34. Trajtimi neuromodolar
Ne trajtimin e depresionit jan duke u zhvilluar
metoda te reja biologjike, por perdorimi i tyre
nuk esht ende i vazhdueshem.
Stimulimi vagal ( VNS ) eshte traitimi i cili me
heret eshte zhviluar per traitimin e Epilepsis
rezistente por me von esht perdore si traitim per
depresionin rezistent
Me ket metod, nen lekure vendoset stimulatori qe
kontakton ne trungun e nervit vagus i cili jep
inpulse elektrike te cilat ndikojn ne aktivitetin e
sistemit limbik .
35. DBS
Deep Brain Stimulation, DBS
Eshte metod qe traiton depresionet kronike
te cilat jan rezistente ne traitimet e
zakonshme
Eshte perdorur si metod traituese tek
semundja e Parkinsonit
Neurokirurgu vendos nje elektrod te vogel ne
trurin e njeriut ne Nukleus accumbens ose
ne Gyrus fusiformis .
Preventiva e depresionit
36. Depresionet e tjera
Depresioni i kronik qe zgjat shum ( distymia ) te
lehta, vuajtjet dhe aftesit funksionale te pacientit
Me Distymi nenkuptojm depresion te lehte mirpo
kronik.
Edhe pse shenjat e depresionit jan shpesh shkaktoin
invaliditet per arsye te kohegjatesise
Depresioni zgjat me se paku 2 vite.
Komorbititeti esht tipik gjat ketij qregullimi siq
esht ankthi dhe qregullimi i personalitetit
Mbi 70% e pacientave qe vuajn nga dystymia me von
vuajn nga depressioni i rende.
37. RBD
Depresioni me koh zgjatje te shkurter dhe i
perseritshem ( Recurrent brief Depression, RBD)
Kemi te bejm me depresion i cili karakterizohet me
kohe zgjatje prej disa ditesh por shenjat e
depresinoit jan te renda dhe perseriten rregullisht.
Esht karakteristike per te rinj.
Dobit nga traitimi me barna i ketiloj depresioni jan
te vogla. Disa mund te perfitojn nga stabilizatoret
e disponimit. Psikoterapia rekomandohet tek keta
pacienta.