It's useful document

1. YUNON ADABIYOTINING
ATTIKA
DAVRI

2.  REJA:
1) EVRIPID VA KOMEDIYA
2) V-IV ASRLARDA PROZA ADABIYOTI

3. Қадимги Юнон трагедиясининг
учинчи вақили ҳисобланган Эврипид,
ривоятларда айтилишича эрамиздан
аввалги 480 йилда худди Юнонлар
Эрон устидан ғалаба қозонган куни
Афина яқинидаги Саламин оролида,
ўртаҳол оилада дунёга келган,
яхшигина билим олган. Шу даврнинг
атоқли файласуфлари Сократ,
Анаксагор, Архелай, сафистлардан
Протагор ҳамда Эврипиднинг энг
яқин дўстлари бўлган.

4. Асарлари : “Алкестида”, “Медея”, “Гераклидлар”, “Ипполит”, “Гекуба”,
“Геракл”, “Илтижогўйлар”, “Троялик аёллар”, “Электра”, “Ион”,
“Ифигения Тавридада”, “Елена”, “Андромаха”, “Финикиялик қизлар”,
“Орест”, “Вакх қизлар”, “Ифигения Авлидада ва Киклоп” номли битта
сатир драмаси.

5. Эврипиднинг юнон
трагедиянавислигига киритган
янгиликларини тўлароқ акс эттирган
асари “Медея” трагедиясидир.
“Медея”– хўрланган муҳаббат ва рашк
трагедиясидир. Шоир бу
эҳтиросларнинг бутун куч ва
ҳароратини Медеянинг дарду-
аламларида, нафрат ва ғазабларида
кўрсатган. Медея аввало–она унинг
юрагида фарзанд меҳри бетўхтов
жавлон уриб туради. Шунинг учун бу
хотин ўз болаларининг жонига қасд
қилиб, ханжар кўтарганида оналик
туйғулари билан қасос эҳтирослари
ўртасида ниҳоятда кучли кураш
бошланади:

6. Эвоҳ, оғушингиз нақадар шириш
Мунчалар момиқсиз жон болаларим
Жоним ором олар нафасингиздан,
Қочинг тезроқ ҳеч тўхтамасдан,.
Ҳайҳот юрагимда қолмади кучим.

7. KOMEDIYA
КОМЕДИЯ–турли-туман қизиқчиликлар билан томошабинни кулдириш ёки
ҳаётда учрайдиган баъзи бир манфий ҳодисаларни масхаралаш–комедиянинг
асосий мақсадидир. Дастлабки комедиянавис шоирлар ўзларининг асарларида
ана шу нуқсонларни фош этишга, кулги ва сатира ёрдами билан уларни
бартараф этишга интилганлар.

8. Шу сабабли
«Қадимги Аттика
комедияси» деб
аталмиш махсус
адабий оқим
майдонга келади.
Ўткир сиёсий
жўшқинлиқ
демократия
душманларига
қарши муросасизлик
- қадимги аттикка
комедиясининг
асосий
хусусиятидир.

9. АРИСТОФАН
Аристофаннинг шахсий ҳаёти
ҳақида биз деярли ҳеч нарса
билмаймиз. Баъзи бир
манбаларга қараганда шоир
тахминан эрамиздан аввалги
445 йилда Аттика вилояти
яқинидаги Эгина оролида
туғилган ва Афина давлатининг
фуқароси бўлган. Қирқ йилча
давом этган адабий фаолиятида
40 тача асар яратган. Шулардан
бизгача тўла ҳолда ўн биттаси
етиб келган.

10. ЛИСИСТРАТА–комедиясини Аристофан Пелепоннес урушининг йигирманчи
йилида (411), бутун юнон элини ҳалокат ёқасига келиб қолган бир пайтда
ёзади. Асарнинг бош қаҳрамони Лисистрата (урушни тўхтатувчи)деган
соҳибтадбир, серфаросат бу аёл, юнон тупроғидаги барча хотин-қизларни
тўплаб уларни ўз эрлари ҳамда жазманлари билан яқинлик қилмасликка ва шу
йўсин барча эркакларни беҳуда қон тўкишни тўхтатиб, бир-бирлари билан сулҳ
тузишга мажбур этишга даъват этади.

11. V-IV АСРЛАР АДАБИЁТИДА ПРОЗА
V асрнинг иккинчи яримларида шеърий адабиётнинг доираси борган
сари торайиб, прозада ёзилган асарлар сони бетўхтов орта боради ва
кейинчалик аттика даврининг охирларига қадар насрий шакл юнон
адабиётининг етакчи тури бўлиб қолади.
Тарихий проза–асари бизга қадар тўла ҳолда етиб келган тарихий
прозанинг энг биринчи номоёндаси Геродотдир. У тахминан 485 йилда
Кичик Осиёдаги Галикарнас шаҳрида туғилади. Унинг отаси ўз
даврининг анчагина бадавлат одами бўлган. Геродот ёшлик
пайтларидан ўз ватанининг сиёсий фаолиятида фаол қатнашади,
кейинчалик маълум сабабларга кўра она юртини бутунлай тарк этиб,
саёҳатларда юради. Миср, Эрон, Бобил, Финикияни, Қора денгизнинг
шимолий қирғоғидаги Юнон мустамлакаси Скифияни, Юнонистон
тупроғидаги қанча-қанча шаҳарларни кезади, аммо унинг энг севимли
ошиёни ва маънавий ватани Афина шаҳри бўлган.

12. РИТОРИКА
Нотиқлик санъатини биринчи
марта адабий жанр даражасига
кўтарган ва унга илмий тус берган
кишилар Софистлар бўлганлар.
Улар ўзларидан олдин ўтган ва
ўша кезларда ижод қилаётган сўз
усталарининг фаолиятлари
намунасида нотиқлик
санъатининг назарий асосларини
яъни «Риторика» илмини
яратадилар.

13. Риторика (оратор, нотиқ)нинг
асл ватани Сицилия бўлган.
Қадимги риториканинг
асосчилари деб Сицилиялик
Корак ҳамда Тисей деган
нотиқларни кўрсатадилар.
Бироқ улар ҳақида бизгача ҳеч
нарса етиб келмаган. Бу
нотиқларнинг ватандоши бўлган
483-376 йилларда яшаган Горгий
ҳақида қисман бўлсада
маълумотлар бор.
Антифонт, Андокид, Лисий,
Исократ, Исей, Ликург,
Демосфен, Эсхил, Гиперид ва
Динарх. Бизгача мана шу сўз
санъати усталарининг асарлари
етиб келган холос.

14. V-IV asrlar
adabiyotida
proza
Esxil
ijodidan
na’munal
ar
Komediyani
ng vujudga
kelishi
Dramanin
g paydo
bo’lishi
Evripid
ijodidan
na’munalar
Sofokl
ijodidan
na’munala
r
V-IV
asrlarda
Yunon
jamiyati,
madaniyati
Qadimgi
attik
komediya
si
Kratin
Evpoli
d
Aristof
an
De
mo
krit
Plato
n
Falsafi
y
proza
Aristotel
Poe
tika
Notiqlik
san’ati
Lisi
y
Korak
va
Tisey
Gorgi
y
Sitsiliy
a
Demo
sfen
Po
li
m
ed
Yel
en
a
Tarixiy
proza
Gerodot
Fukidi
d
Aristotel
“Poetika
”
Tragedi
ya,kome
diya,sati
ra
Dionis
marosi
mi
Yuno
n
teatri
ning
paydo
bo’lis
hi
Suqrot
Gerodo
t
Sofokl
Fidiy
Perik
l
“Eroniylar”, “Fir’avnning yeti
dushmani”,
“Iltijogo’ylar”,”Zanjirband
Prometey”,”Oresteya”,”Agom
ennon”,”Xoeforlar”,”Evmenid
alar”
“Shoh
Edip”
Edip
Kalonda
Antigona
Aske
Elektr
a
Filokte
n
Medey
a
Ion
Troyalik
ayollar
Alkestid
a
Geraklitla
r
Lisistrat
a
Bulut
Arila
r
Suv
oriyl
ar
Axarnliklar
Gerak
l

15. E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!