D2-Report on sampling, analyses, geod. survey_INCEL2_BHS_Vf_160038976.pdf

1
Izvještaj o uzorkovanju tla, laboratorijskim
analizama i geodetskom snimanju
11. 10. 2021
INCEL, Banja Luka, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina

Izrada Projekta remedijacije i rekultivacije bivše industrijske lokacije “Incel” u Banjoj Luci:
D2 Izvještaj– Izvještaj o uzorkovanju tla, laboratorijskim analizama i geodetskom snimanju
3
Sadržaj
1 UVOD ...................................................................................................................................... 5
2 PODACI O LOKACIJI.................................................................................................................. 5
2.1 Položaj lokacije, istorijat i korištenje zemljišta ................................................................. 5
2.2 Meteorologija i kvalitet zraka .......................................................................................... 6
2.3 Geologija i hidrogeologija................................................................................................ 7
2.4 Hidrologija....................................................................................................................... 8
3 REZIME PRETHODNIH ISPITIVANJA ........................................................................................ 11
3.1 Period od 2005 do 2019.................................................................................................. 11
3.2 Ispitivanje DEKONTA-e 2020. godine.............................................................................. 12
4 OBAVLJENE AKTIVNOSTI........................................................................................................ 13
4.1 Ciljevi ispitivanja lokacije ............................................................................................... 13
4.2 Sastanak i izviđanje lokacije........................................................................................... 13
4.3 Geodetska demarkacija područja istražnih radova......................................................... 13
4.4 Radovi na uzorkovanju................................................................................................... 13
Sastav tima...................................................................................................................... 13
Rezime uzorkovanja ........................................................................................................ 14
Metodologija uzorkovanja .............................................................................................. 14
Informacije o prikupljenim uzorcima .............................................................................. 15
Kalkulacija količine kontaminacije................................................................................... 16
5 LABORATORIJSKE ANALIZE .................................................................................................... 19
5.1 Rezultati i diskusija ........................................................................................................ 20
Kontaminacija PCB-ima................................................................................................... 20
Količina i težina kontaminirana PCB-om ......................................................................... 24
Kontaminacija teškim metalima i naftnim ugljovodonicima........................................... 24
Ispitivanja izluživanja, ekotoksikološki parametri i procjena kvaliteta tla ...................... 26
5.2 Diskusija o migracijskom potencijalu PCB-a.................................................................... 27
6 ZAKLJUČCI ............................................................................................................................. 28
7 OGRANIČENJA I NESIGURNOSTI............................................................................................. 30
8 SLJEDEĆI KORACI ................................................................................................................... 30
9 REFERENCE............................................................................................................................ 31

4
Spisak aneksa
Aneks I Ucrtane geodetske tačke
Aneks II Geodetski izvještaji
Aneks III Tabele sa analitičkim rezultatima
Aneks IV GIS karte koncentracije PCB-a u uzorcima
Aneks V Mape iskopavanja
Aneks VI Certifikati o analizama laboratorije ALS
Aneks VII Certifikat o akreditaciji (ISO 17025) ALS Laboratorije
Aneks VIII Zapisi o uzorkovanju
Spisak tabela
Tabela 1: Prosječne godišnje koncentracije emisija (µg/m3
) čestica u Banjoj Luci................................. 7
Tabela 2: Rezultati fizičko-hemijske analize - V02 Delibašino selo i mikrobiološki parametri (8)......... 10
Tabela 3: Učešće stručnjaka na terenskom ispitivanju......................................................................... 13
Tabela 4: Sažetak obaveznih propisa i metodičkih instrukcija.............................................................. 20
Tabela 5: Broj uzoraka u smislu stepena kontaminacije....................................................................... 20
Tabela 6: Ukupna koncentracija PCB-a na glavnim žarišnim tačkama INCEL-a .................................... 22
Tabela 7: Količina i težina materijala kontaminiranog PCB-ima ........................................................... 24
Tabela 8: Analize teških metala ............................................................................................................ 25
Tabela 9: Rezultati utvrđivanja ekotoksičnosti i testa izluživanja......................................................... 26
Tabela 10: Broj uzoraka u smislu stepena kontaminacije - sažetak...................................................... 28
Tabela 11: Prosječna i maksimalna koncentracija PCB-ova i količina kontaminiranog materijala za
iskopavanje po svakoj žarišnoj tački..................................................................................................... 29
Tabela 12: Osnovne informacije o najzagađenijim žarišnim tačkama.................................................. 29
Spisak slika
Slika 1: Dijagram dominantnog smjera vjetra u Banja Luci (u 07:00 sati, zimski period, 1983-2007) .... 6
Slika 2: Geološka i hidrogeološka karta područja INCEL (t1, t2 - prva i druga terasa, 2M1+2 - laporci,
pijesak i glina) ......................................................................................................................................... 7
Slika 3: Poplavne zone (500 godišnja voda) Vrbasa i Vrbanje (8) ........................................................... 9
Slika 4: Sistem označavanja uzoraka.................................................................................................... 15
Slika 5: Primjer ucrtanog kontaminiranog područja (žarišna tačka Lukić)............................................ 17
Slika 6: Primjer razgraničenja kontaminiranog područja (žarišna tačka Univerzum) ........................... 18
Slika 7: Primjer razgraničenja područja za iskopavanje (žarišna tačka Univerzum).............................. 18
Slika 8: Digitalni model reljefa Incel područja....................................................................................... 19
Slika 9: Nivoi kontaminacije u uzorcima tla i građevinskog otpada...................................................... 21

5
1 UVOD
Prema ugovornim obavezama Izvršioca projekta i dokumentima projekta navedenim u Ugovoru potpisanom
između Razvojnog programa Ujedinjenih nacija i DEKONTA a.s. 15. jula 2021. predstavljamo D2. Izvještaj.
Ovaj izvještaj o obavljenom terenskom radu opisuje ispitivanje na predmetnoj lokaciji u periodima 20. 7. – 26.
7. 2021. i 7. 9. – 8. 9. 2021. godine i rezultate laboratorijskih analiza uzoraka prikupljenih tokom ispitivanja na
lokaciji.
Više detalja o provedenim terenskim aktivnostima i tumačenje rezultata će biti predstavljeno u sljedećim
poglavljima ovog izvještaja.
2 PODACI O LOKACIJI
Osnovne informacije o lokaciji date su u sljedećim odjeljcima ovog poglavlja. Informacije su izdvojene iz
DEKONTA-inih izvještaja o prethodnim ispitivanjima u INCEL-u, koje je provela 2020. godine (“D1-Izvještaj o
procjeni lokacije” dostavljen 10/09/2020 (1) i “D3 Izvještaj- Izvještaj o procjeni remedijacije” dostavljen
15/09/2020 (2)).
2.1 Položaj lokacije, istorijat i korištenje zemljišta
Smješten u gradu Banja Luci (drugom po veličini u Bosni i Hercegovini), cca. na 3 km udaljenosti od centra
grada, nekadašnji industrijski kompleks INCEL Banja Luka Fabrika celuloze osnovan je 1954. godine i postao je
najveći industrijski konglomerat u ovoj oblasti tokom socijalističkog doba, zapošljavajući do 6.500 radnika koji
su prvobitno proizvodili celulozu, viskozu i proizvode od papira.
Proteklih godina, nakon perioda propadanja i napuštanja 1980-ih i 1990-ih, prostor je postepeno obnavljan i
renovirani prostori su davani u zakup ili prodavani (uglavnom) brojnim zakupcima ((3) Predrag Ilić i dr. 2020.).
Obnovljene zgrade služile su uglavnom kao kancelarije, skladišta i objekti za laganu proizvodnju (poput prerade
starog metala, prerade drveta, farbare, popravke automobila itd.). Međutim, unutar prostora još uvijek
postoje ostaci starih zgrada i instalacija, od kojih bivša elektrana zauzima najveći prostor. Postoje planovi za
rekonstrukciju preostale Poslovne zone u INCEL -u; međutim, ovi planovi su ograničeni zbog potrebe za velikim
investicijama. Kao rezultat toga, očekuje se da će svaki budući razvoj područja biti spor. Prostornim planom
Republike Srpske i Planom razvoja energetike Republike Srpske do 2030. godine, na mjestu bivše elektrane na
području INCEL-a, predviđena je izgradnja elektrane na gas (150 MW).
Trenutno i prema informacijama procjene koju je u Fazi 1 izradio TAUW 2019. godine, na lokaciji svakodnevno
bude 1,500 stalno zaposlenih i 1,500 posjetilaca i privremenih radnika (tj. neovlaštenih lica). Trenutno
korištenje lokacije je detaljno opisano u procjeni koju je u Fazi 1 izradio TAUW 2019. godine (3).
Područje INCEL-a je okruženo poljoprivrednim zemljištem s raštrkanim stambenim naseljima. Najveća gustoća
stanovanja je prema jugu i jugoistoku lokacije (do 200 stanovnika po hektaru). Područje prema zapadu,
odnosno između INCEL-a i rijeke Vrbas zauzima područje kompanije CELEX (pogon za proizvodnju papira), kao
i stambeni kompleksi koji se trenutno intenzivno razvijaju. Na suprotnoj obali rijeke Vrbas (tj. na zapadu i
sjeverozapadu) lokacije uglavnom se nalaze industrijske zone, kao i univerzitetski kampus. Južno okruženje
lokacije je djelomično stambena poslovna zona (tamo se razvijaju i stambeni kompleksi), a djelomično
poljoprivredna zona s preduzećima usmjerenim na proizvodnju hrane. Neposredno iza kapije u područje
INCEL-a nalazi se univerzitetska zgrada s učionicama, administrativni uredi zaposlenika Poslovne zone s malom

6
poštom, javnim natkrivenim bazenom (koji trenutno ne radi), menzom i restoranom s vanjskim prostorijama
te administrativnim uredima Nove Banke, odnosno često posjećivani objekti. Područje INCEL-a je slobodno
dostupno, npr. biciklistima, kao i neovlaštenim licima koji sakupljaju vrijedne otpadne metale (izviđanje na
terenu i komunikacija s lokalnim rukovodiocem/menadžerom lokacije). Tu je i paintball arena i rock
klub/kulturni centar, smješten nasuprot ostacima nekadašnje elektrane, kapaciteta 300 posjetilaca.
Važno je napomenuti da se na osnovu prostornog plana Banja Luke, unutar INCEL zone nalaze značajni
dendrološki zasadi/aleje koji se planiraju zaštiti. Nizvodno od Vrbasa nalaze se park šume, te velika rekreativna
i lovna područja sa visokim potencijalom za razvoj turizma. Najveće područje, Turistička zona Trapisti, čine
manastir Marija Zvijezda, ZOO vrt, itd. Rijeka Vrbas se koristi za kupanje, ali i za ribolov.
2.2 Meteorologija i kvalitet zraka
Prosječna godišnja temperatura u regionu dostiže 10,7°C. Na osnovu ruže vjetrova iz šesnaest pravaca,
dominantan smjer vjetra tokom godine je zapad-sjeverozapad (ZSZ) (Slika 1). Sjeverni vjetrovi više duvaju zimi
i donose hladno i suho vrijeme, dok južni vjetrovi duvaju tokom ljeta donoseći toplo vrijeme i padavine.
Najveća učestalost vjetrova je u januaru, a najduže bezvjetreno stanje tj. tišina u augustu. Dnevni vjetrovi su
slabog intenziteta, dok su večernji mnogo jači. Mirno vrijeme koje prevladava tokom godine posljedica je
karakteristika cirkulacije zraka u dolini, gdje su vazdušne struje uglavnom kanalisane u pravcu riječnih tokova
u dolini. Vjetrovi rijetko prelaze 15 m/s, a najveća zabilježena brzina vjetra (22. novembra 1977.) bila je 22 m/s
ili 132 km/h (Izvor: Lokalni ekološki akcioni plan za Banja Luku) (13)).
Slika 1: Dijagram dominantnog smjera vjetra u Banja Luci (u 07:00 sati, zimski period, 1983-2007)
Hidrometeorološki zavod Republike Srpske mjeri meteorološke podatke, kao i kvalitet zraka na tri kontrolne
stanice u Banja Luci – Centar, Paprikovac i Borik, od kojih je Borik najbliža stanica lokaciji INCEL (cca. 1,5 km
zapadno). Tabela 1 u nastavku prikazuje prosječne godišnje koncentracije emisija čestica (u µg/m3
) izmjerene
na monitoring stanici Borik. Podaci su preuzeti iz godišnjih izvještaja Instituta. Posljednji izvještaj je iz 2018.

7
Tabela 1: Prosječne godišnje koncentracije emisija (µg/m3) čestica u Banjoj Luci
Godina PM2.5 PM10
2018 15 27
2017 21 36
2016 20 34
2015 20 33
Prosjek 19 32.5
2.3 Geologija i hidrogeologija
Geologija: Formirano je šire područje istraživanja (geološka karta – Slika 2, vidi ispod) kvartarnih naslaga.
Kvartarne naslage (t1) predstavljene su sedimentima terasa - šljunkom, pijeskom i glinom.
Slika 2: Geološka i hidrogeološka karta područja INCEL (t1, t2 - prva i druga terasa, 2M1+2 - laporci, pijesak i glina)
Područje Incel-a nalazi se na sedimentima prve riječne terase rijeka Vrbasa i Vrbanje. Prva terasa se sastoji od
gline, pješčane gline i šljunkovite pjeskovite gline. Veličina zrna šljunka su u rasponu od velike do srednje
granulacije. Debljina terasastih sedimenata varira između 4 i 15 m. Na osnovu nalaza istražnih bušotina
izbušenih za različite namjene (u okviru prethodnih projekata) na širem području INCEL-a, debljina ovih nanosa
1M
1+2
J .
d
0 0.10.2 0.4 0.6 0.8
km

8
je do 12 m. U okvirnu ranijih projekata na sondama korištenim za bušenje nisu nađene naslage miocena. Ipak,
prema dosadašnjim nalazima, osnovna stijena, glineni lapor i lapor trebali bi se nalaziti na dubini 4 do 6 metara
ispod površine.
Dostupni profil bušotine pokazuje da se kvartarne naslage protežu uglavnom kroz cijeli profil.
Debljina kvartarnih naslaga ne može se tačno odrediti s obzirom na nedostatka podataka zbog plitkih bušotina.
Prema postojećoj dokumentaciji, minimalna debljina je oko 3 metra. Za postizanje maksimalne debljine bilo bi
potrebno izbušiti dublje bušotine. Kvartarne naslage u gornjem dijelu profila, u debljini između 2 i 6 m,
predstavljene su uglavnom koherentnim materijalima, glinama, a u podlozi su šljunak i glinoviti šljunak.
Debljina sloja šljunka nije precizno određena. Istraživanjem su otkriveni slojevi zatrpanog materijala čija
debljina varira u različitim bušotinama do dubine od 2,4 m.
Maksimalna dubina bušenja iznosila je 6 m, a u litološkom profilu do konačne dubine bušenja zastupljeni su
šljunak, pješčani šljunak i šljunkoviti pijesak i vrlo često materijal za nasipavanje.
Hidrogeologija: Hidrogeološki parametri područja uslovljeni su litološkim karakteristikama naslaga.
Hidrogeološke karakteristike su pod uticajem geomorfoloških i klimatskih uslova područja.
Na području su zastupljene aluvijalne naslage prve terase (t1) rijeke Vrbas (Slika 2), šljunak, pijesak i gline.
Njihova poroznost je prvenstveno intergranularna, a propusnost ovih naslaga zavisi od granulometrijskog
sastava, uglavnom sadržaja gline u njima. Hidrogeološki, šljunak i pijesak se svrstavaju u naslage vrlo dobre
propusnosti, a gline kao naslage vrlo niske propusnosti. Prema podacima istražnih bušenja, debljina glinenih
naslaga na predmetnoj površini je između 0,1 i 2 metra, a debljina propusnih šljunkovito-pjeskovitih naslaga
nije precizno određena.
Dosadašnjim ispitivanjima utvrđena su filtraciona svojstva aluvijalnih naslaga rijeke Vrbas. Prosječna
izračunata vrijednost koeficijenta filtracije šljunkovito-pjeskovitih sedimenata prve terase za kvazi stacionarne
uslove toka iznosi 4,13x10-4 m/s, za nestacionarne uslove protoka 6,4 x 10-4 m/s, što ukazuje na veoma dobru
propusnost sedimenata.
Nivo podzemnih voda na posmatranom području direktno je povezan sa vodostajem rijeka Vrbanje i Vrbasa.
U zavisnosti od hidrološkog perioda i vodostaja, rijeke opskrbljuju ili isušuju okolni teren. Prema postojećim
podacima dobijenim istražnim bušenjem, nivoi podzemnih voda u uslovima u kojima su ispitivanja vršena
registrovani su na dubinama između 1,25 i 4,0 m, na kontaktu nepropusnih glinovitih i propusnih šljunkovitih
naslaga ili u šljunkovito-pjeskovitim naslagama. Podaci o vodostajima rijeka Vrbanje i Vrbasa u vrijeme
ispitivanja nisu bili poznati, pa nije moguće precizno utvrditi zavisnost nivoa podzemnih voda i vodostaja rijeka.
Na osnovu dobijenih podataka konstruisane su hidroizohipse. Prema karti glavni smjer toka podzemnih voda
u vrijeme istražnih radova koji je bilo moguće utvrditi je od sjeveroistoka prema jugozapadu.
Seizmologija: Područje Banja Luke, a konkretno INCEL lokacija spada u zonu sa većim očekivanjima seizmičke
aktivnosti maksimalnog očekivanog intenziteta ili zemljotresa od 9 stepeni po Rihteru. (7).
2.4 Hidrologija
Rijeka Vrbanja ima prosječan protok od 15,5 m3
/s (IG Banja Luka, 2017). Područje ispitivanje, poslovna zona
Banja Luka se nalazi na području Grada Banja Luka, na zaravnjenom terenu između dvije rijeke, veličine oko
80 ha. Sa zapadne strane, industrijska zona je omeđena rijekom Vrbas, a sa sjeverne i istočne strane rijekom
Vrbanja koja se ulijeva u rijeku Vrbas u blizini ove zone. Prema postojećem geodetskom snimanju urađenom

9
na području toka rijeke Vrbanje, teren uz korito Vrbanje je minimalno 3 metra viši od vodene površine rijeke.
(3).
Područje INCEL-a se nalazi na rubu aktivnih plavnih zona rijeka Vrbas i Vrbanja (Slika 3). Područje industrijske
zone koje okružuje rijeku Vrbanju sa sjevera i istoka, u skladu sa svojim morfološkim karakteristikama, izloženo
je poplavama u periodu visokog vodostaja rijeke Vrbanje. Prema službenom izvoru informacija o poplavama u
BiH (8), sjeverozapadni dio INCEL područja je potencijalno ugrožen u slučaju 500 godišnje vode, što se
generalno pretpostavlja kao ograničenje za izgradnju i razvoja privrednih područja. Tokom katastrofalnih
poplava u maju 2014. poplavljen je niski dio (tj. Južni dio u blizini željezničke pruge) poslovne zone.
Slika 3: Poplavne zone (500 godišnja voda) Vrbasa i Vrbanje (8)
Studija monitoringa površinskih voda u Republici Srpskoj urađena 2014. godine (6) uključuje tačke monitoringa
na rijeci Vrbas (V01 – Razboj, V03 – Novoselija oba uzvodno od INCEL-a i V02 – Delibašino Selo, nizvodno od
Incela). Rezultati (Tabela 2) u pokazali da je u pogledu fizičko-hemijskih parametara kvalitet rijeke Vrbas
označen kao II klasa kvaliteta. U poređenju sa mikrobiološkim parametrima sa lokacije Delibašino selo, kvalitet
rijeke Vrbas je označen kao najlošiji (V klasa).

10
Tabela 2: Rezultati fizičko-hemijske analize - V02 Delibašino selo i mikrobiološki parametri (8)

11
3 REZIME PRETHODNIH ISPITIVANJA
3.1 Period od 2005 do 2019
Prethodna ispitivanja područja INCEL-a, iz perioda 2005. – maj/jun 2019. godine, detaljno su opisana i sažeta
u procjeni koju je u fazi I izradio TAUW 2019. (3). Radi se o sljedećim provedenim aktivnostima:
- Analitički rezultati PCB-a u nafti i tlu dobiveni 2005. godine u okviru Projekta APOPSBAL - Procjena
odabranih POPs (PCB, PCDD/Fs, OCP)1
u atmosferi i vodenim ekosistemima iz otpadnih materijala
nastalih ratnim dejstvima u bivšoj Jugoslaviji, koordinirao Centar za istraživanje toksičnih jedinjenja u
životnoj sredini (Univerzitet Masaryk, Brno, Češka Republika).
- Izvještaj o geomehaničkom ispitivanju novog bazena na lokaciji postojećeg unutar INCEL-a (2006.)
- Izvještaj o analizi tla za Javnu ustanovu „Službeni glasnik Republike Srpske“ (2010.)
- Izvještaj o analizi tla za JU „Službeni glasnik Republike Srpske“ (2010)
- Tehnički izvještaj o izradi bunara/bušotine i ugradnji pijezometra (2014)
- Elaborat o inženjersko-geološkim i geomehaničkim ispitivanjima za potrebe regulisanja vodnog režima
rijeke Vrbanje od mosta kod INCEL-a i uzvodno (2017), sa dva priloga u AutoCAD-u
- Izvještaj o hemijskoj analizi tla na sadržaj PCB unutar lokacije INCEL-a (2019.)
- Izvještaj o instaliranim bušotinama/pijezometrima na lokaciji INCEL-a (2019)
- Izvještaji o ispitivanju podzemnih voda u pijezometrima P1-P5 (2019.)
- Izvještaj o geografskim, geološkim i hidrogeološkim karakteristikama industrijske zone Banja Luka (juli
2019.)
- Medicinski pregled radnika 'BC Metal' – obaveza prema važećoj ekološkoj dozvoli (juli 2019.)
Na osnovu tada dostupnih podataka, TAUW je zaključio da na lokaciji INCEL-a postoji sljedećih 7 žarišnih
tačaka:
- Bill Colour Metal
- Nova Banka AD
- Lukić Invest (bivša elektrana)
- Poslovna zona
- Univerzum AD
- SHP CELEX AD
- Top Metal doo
Pored aktivnosti koje je proveo TAUW i ekološka inspekcija, Odjeljenja za inspekcijske poslove Grada Banja
Luka u oktobru/novembru 2019. godine i u novembru/decembru 2019. godine je provela dodatna ispitivanja.
Njihovi rezultati su potvrdili sedam žarišnih tačaka koje je identificirao TAUW procjenom lokacije 2019. godine
(3) i identificirala dodatne PCB žarišne tačke na lokaciji INCEL-a. Identificirano je ukupan broj od 17 žarišnih
tačaka i to:
1. Univerzum AD
2. Nova Banka AD
3. Lukić Invest (bivša elektrana)
4. SHP CELEX AD
5. Poslovna zona (elektroliza)
1 POP - Persistent organic pollutants (POPs) – Trajni organski zagađivači; PCB - Polychlorinated Biphenils- Polihlorirani bifenili; PCDFs -Polychlorinated
Dibenzofurans- Polihlorovani dibenzofurani; OCP- organochlorine pesticides - organohlorni pesticidi

12
6. Business zone (vatrograsna stanica)
7. Top Metal doo
8. Eco Trade
9. Poslovna zona (do Eco Trade)
10. Poslovna zona (proizvodnja CS2)
11. Valentino
12. Poslovna zona (ispred BC Metal)
13. Incel Trade
14. Bill Colour Metal (BC Metal)
15. DE-MI promet
16. Poslovna zona (transformatori viskoze)
17. Poslovna zona (sjever)
3.2 Ispitivanje DEKONTA-e 2020. godine
DEKONTA-in tim je, u augustu 2020. godine, na osnovu informacija dostupnih iz prethodnih studija na lokaciji
INCEL-a, izvršio terensko ispitivanje INCEL lokacije i okoline na 7 žarišnih tačaka, koja su prema Projektnom
zadatku bila predviđena za ispitivanje (7 žarišnih tačaka od 17 identificiranih tokom prethodnih radova):
1. Univerzum AD
3. Lukić Invest (bivša elektrana)
4. SHP CELEX AD
5. Poslovna zona (elektroliza)
7. Top Metal doo
12.Poslovna zona (ispred BC Metal)
17.Poslovna zona (sjever)
Istražni radovi su se sastojali u prikupljanju i ispitivanju 202 uzorka
- 95 uzoraka gornjeg sloja tla (0-0,2 m) iz unutrašnjosti INCEL područja
- 62 uzorka sondi za tlo iz INCEL područja
- 14 uzoraka podzemnih voda unutar INCEL područja
- 21 uzorak građevinskog materijala iz INCEL područja
- 4 uzorka gornjeg sloja tla izvan INCEL područja
- 3 uzorka podzemne vode izvan INCEL područja
- 3 uzorka sedimenata iz rijeke Vrbas
Prikupljeno je i revidirano nekoliko zakonskih i metodoloških propisa i na osnovu rezultata DEKONTA-inih
istražnih radova 2020. i rezultata prethodnih studija procijenjeni su zdravstveni rizici prema metodologiji US
EPA (Agencije za zaštitu životne sredine Sjedinjenih Američkih Država), a glavni zaključci DEKONTA-inih
istražnih radova iz 2020. godine su:
- Remedijaciona vrijednost za čišćenje i rekonstrukciju kontaminiranih lokacija u INCEL-u izračunata je
povratnim proračunom za gornji sloj tla i za građevinske materijale na nivou ∑ PCB: 3 mg/kg s.m.
- Gornji sloj tla i/ili građevinski materijali na 7 sljedećih žarišnih tačaka su kontaminirani iznad
remedijacione vrijednosti za polihlorirane bifenile (PCB): Lukić Invest (bivša elektrana, Poslovna zona
(ispred BC Metala), Poslovna zona (Elektroliza), Poslovna zona (sjever), TOP Metal, Univerzum AD i
SHP CELEX (betonska platforma).

13
4 OBAVLJENE AKTIVNOSTI
4.1 Ciljevi ispitivanja lokacije
Glavni cilj ovog ispitivanja je bio da se detaljnije razumije kontaminacija gornjeg sloja tla (0-0,2 m) na 7 žarišnih
tačaka kontaminacije, a koje su odabrane prema rezultatima inicijalnog ispitivanja DEKONTA-e iz jula/augusta
2020. godine. Glavni rezultati ispitivanja lokacije su bili:
- Tačna kvantifikacija količine kontaminiranog tla/zemlje koja će se tretirati u budućoj remedijaciji.
- Prikupljanje podataka za izradu web portala koji će biti dostupan svim interesnim stranama projekta
sa informacijama o stepenu kontaminacije PCB-om na lokaciji INCEL-a
- Ulazni podaci za izradu konačnih mjera remedijacije koje će se primijeniti u INCEL-u
4.2 Sastanak i izviđanje lokacije
Dana 20. 7. 2021. godine, DEKONTIN tim je stigao u INCEL i sastao se sa direktorom Poslovne zone INCEL-a,
gospodinom Sašom Panićem, kako bi ga informirao o početku aktivnosti uzorkovanja i uspostavio DEKONTINU
bazu terenskih operacija na lokaciji. Naš tim je zatim izvidio lokaciju radi utvrđivanja pozicija geodetskih tačaka
ucrtavanja 7 žarišnih tačaka za uzorkovanje.
4.3 Geodetska demarkacija područja istražnih radova
Prije početka uzorkovanja i rada na terenu, geodetske tačke (ugaone tačke 7 žarišnih tačaka za uzorkovanje)
su 19. 7. 2021. i 3. 9. 2021. godine označili DEKONTINI partner, lokalna geodetska firma Urbis. Mreža za
uzorkovanje veličine 5x5 m je naknadno ucrtana između ovih tačaka kako bi se odredila tačna lokacija svakog
uzorka tla. Mreža uzorkovanja se također koristi za određivanje tačne lokacije (XY koordinate) svakog uzorka
prikupljenog pomoću GIS alata. Ove tačke su korištene za naknadno uzorkovanje i gornjeg sloja tla i
građevinskog materijala i za postavljanje sondi. Sve ucrtane geodetske tačke su dio Aneksa I. Geodetska firma
je ucrtala ukupno 80 geodetskih tačaka. U Aneks II su uključeni geodetski izvještaji sa prvog i drugog snimanja
geodetskih tačaka.
4.4 Radovi na uzorkovanju
Sastav tima
Projektni tim koji je bio angažiran za terenski rad činili su stručnjaci DEKONTA-e uključujući i njenu
bosanskohercegovačku podružnicu, i dva domaća tehničara za uzorkovanje koje je osigurao Institut za zaštitu
i ekologiju Republike Srpske. Spisak stručnjaka angažovanih na terenskom ispitivanju je predstavljen u
nastavku:
Tabela 3: Učešće stručnjaka na terenskom ispitivanju
Ime i Prezime Pozicija Odgovornosti
Ondřej Urban Voditelj tima Upravljanje projektom
Fernando Rebelo Voditelj terenskog istraživanja Nadzor nad aktivnostima uzorkovanja. Uzorkovanje
Jan Kukačka Međunarodni stručnjak za životnu
sredinu
GIS terenski rad. Uzorkovanje
Predrag Ilić Lokalni stručnjak za životnu sredinu Odobrenje protokola uzorkovanja
Eva Čechová Asistentica na terenu Uzorkovanje
Denis Fontana Asistent na terenu Uzorkovanje
Filip Rajthar Asistent na terenu Uzorkovanje

14
Rezime uzorkovanja
Prva faza aktivnosti uzorkovanja odvijala se od 20. 7. 2021. do 26. 7. 2021., a potom je uzorkovanje nastavljeno
7. 9. i 8. 9. 2021. Ukupno je naš tim prikupio 595 uzoraka na 7 ucrtanih žarišnih tačaka i u njihovoj blizini. 595
uzoraka prevezeno je na analizu u Češku Republiku u tri serije. Prva serija se sastojala od 417 uzoraka i
dostavljena je ALS laboratoriji na analize 26. 7. 2020, druga serija od 84 uzorka dostavljena je u ALS laboratoriju
na analize 5. 8. 2021, a treća od 94 uzorka 10. 9. 2021.
Pored 595 prikupljenih uzoraka za analize u laboratoriji ALS u Češkoj, DEKONTA je u kontrolnu svrhu zadržala
11 uzoraka za analizu u svojoj internoj laboratoriji.
Metodologija uzorkovanja
Prije aktivnosti uzorkovanja, DEKONTA-in tim je unutar geodetski ucrtanog/označenog područja označio
mrežu 5x5 (opisano u poglavlju 4.3), a sjecište ovih tačaka je označeno za uzorkovanje. Bilo kakva
neusklađenost iznad 1 m između tačaka presjeka mreže i stvarnih lokacija uzorkovanja (ponekad zbog lokacije
velikih ostataka građevinskog otpada, građevinskih objekata i sl.) uredno je evidentirana u protokolima
uzorkovanja na terenu i uključivala je njihovu tačnu poziciju uzorkovanja.
Za prikupljanje uzoraka DEKONTA tim je implementirao sljedeću metodologiju. Gornji sloj otpada je uklonjen
zajedno sa organskom materijom poput korijenja i lišća. Za uzorkovanje prvih 10 cm tla korištena je metalna
lopatica. Ova zemlja je zatim sakupljena u kantu gdje je homogenizovana i zatim stavljena u staklenu teglu od
150 ml. Ovaj prvi sloj je tada nazvan sloj A (0-0,1 m).
Na istom mjestu, gdje je bilo moguće, na dubini od 0,1 do 0,2 m, zemlja je sakupljena na isti način i
homogenizovana u drugoj kanti prije nego što je stavljena u drugu staklenu teglu od 150 ml. Ovaj drugi sloj je
tada nazvan sloj B (0,1-0,2 m).
Na nekim lokacijama sakupljen je samo jedan sloj i to iz dva razloga:
- Prisustvo betonske platforme odmah ispod sloja A. U ovom slučaju prikupljen je samo sloj A.
- Uzorak je sakupljen u hrpu koja se nalazila iznad nivoa terena. U ovom slučaju sakupljen je samo jedan
reprezentativni uzorak materijala u hrpi i ovaj uzorak je nazvan sloj C.
Nakon prve procjene analitičkih rezultata uzoraka, identifikovane su lokacije sa najvećom koncentracijom PCB-
a, a bušotine su naknadno izbušene do maksimalne dubine od 3 m ispod nivoa tla kako bi se odredila dubina
distribucije zagađivača. Sonde su izvedene pomoću ručne bušilice Makita MH 1400. Uzorci su sakupljeni u
profilu kao mješoviti uzorci za svaki interval od 0,5 m i označeni prema dubini (uzorci od D do I ). Uz sonde za
bušenje, prikupljeni su i dodatni uzorci gornjeg sloja tla (A i B uzorci) kako bi se dopunile informacije o
prostornoj distribuciji kontaminacije na lokaciji u područjima visoke kontaminacije. Sistem označavanja
uzoraka je ilustrovan na Slika 4.

15
Nakon što je svaki uzorak prikupljen, posuda je odmah označena identifikacionim brojem, a oznaka uzorka se
ispunjava informacijama kao što su datum, vremenski uslovi, opis lokacije, potrebne analize, tip matrice, osoba
koja je izvršila uzorkovanje i sve važne napomene koje bi mogle da pomognu da se opiše uzorak, procedura ili
lokacija. Prikupljeni uzorak je zatim pohranjen u vreću za hlađenje dalje od direktne sunčeve svjetlosti i cijeli
postupak je ponovljen za sve uzorke.
Kopije svih zapisa o uzorkovanju
mogu se naći u Aneksu VIII.
Informacije o prikupljenim
uzorcima
Uzorci su prikupljeni na sljedeći
način:
Univerzum AD
- Tačke uzorkovanja: oznake
1-1 do 1-24
- Analize: PCB za sve
pojedinačne uzorke.
- Napomene: Prisustvo
betonskog sloja ispod nekih
tačaka uzorkovanja nije
omogućilo sakupljanje sloja
B (0,1-0,2 m), zato je za ove
uzorke sakupljen samo sloj A (0-0,1 m). Jedan uzorak je prikupljen sa hrpe zemlje/otpada, pa je
sakupljen samo sloj C (0-0,2 m).
- Nadalje, ručno izbušene sonde su napravljene na mjestima uzorkovanja 1-14, 1-16, 1-23 i 1-24 do
maksimalne dubine od 2 m ispod zemlje.
Lukić Invest
- Tačke uzorkovanja: oznake 3-1 do 3-219
- Analize: PCB za sve pojedinačne uzorke. Analizirani su Ukupni naftni ugljovodonik – engl. TPH i teški
metali za odabrane uzorke, kao i ekotoksikološki i testovi izluživanja za kompozitni uzorak.
- Napomene: Prisustvo betonskog sloja ispod nekih tačaka uzorkovanja nije omogućilo sakupljanje sloja
B (0,1-0,2 m), stoga je za ove uzorke sakupljen samo sloj A (0-0,1 m). Osim toga, prikupljeni su i drugi
uzorci sa gomila zemlje/otpada, pa je za ove uzorke sakupljen samo sloj C (0-0,2 m).
- Nadalje, ručno izbušene sonde su napravljene na mjestima uzorkovanja 3-35, 3-93, 3-38 i 3-58 do
maksimalne dubine od 3 m ispod zemlje.
SPH CELEX
- Tačke uzorkovanja: 4-1 do 4-55
- Analize: PCB za sve pojedinačne uzorke. Za odabrane uzorke analizirani su Ukupni naftni ugljovodonik
– engl. TPH i metali.
- Napomene: Prisustvo betonskog sloja ispod nekih tačaka uzorkovanja nije omogućilo sakupljanje sloja
B (0,1-0,2 m), stoga je za ove uzorke sakupljen samo sloj A (0-0,1 m).
Poslovna zona (elektroliza)
Slika 4: Sistem označavanja uzoraka

16
- Tačke uzorkovanja: 5-1 to 5-9
- Analize: PCB za sve pojedinačne uzorke. Za odabrane uzorke analizirani su TPH i metali.
Ekotoksikološki i testovi izluživanja za kompozitni uzorak
- Napomene: Prisustvo betonskog sloja ispod jedne tačke uzorkovanja nije omogućilo sakupljanje sloja
B (0,1-0,2 m), stoga je za ove uzorke sakupljen samo sloj A (0-0,1 m).
Top Metal
- Napomene: Svi uzorci prikupljeni iz sloja A (0-0,1 m) i sloja B (0,1-0,2 m).
Poslovna zona (ispred BC Metal)
- Napomene: Svi uzorci prikupljeni iz sloja A (0-0,1 m) i sloja B (0,1-0,2 m).
- Nadalje, ručno izbušene sonde su napravljene na tački uzorkovanja 12-18 do maksimalne dubine od 3
m ispod zemlje.
Poslovna zona sjever
- Napomene: Svi uzorci prikupljeni sa hrpe pepela. Sakupljen je samo sloj C (0-0,2 m).
Kalkulacija količine kontaminacije
Za izračunavanje količine kontaminiranog materijala korišteni su sljedeći alati i podaci:
- Analitički rezultati pojedinačnih prikupljenih uzoraka;
- Prostorna distribucija pojedinačnih uzoraka unutar Incel lokacije (geodetski snimak i GIS obrada);
- GIS alat za vizualizaciju analitičkih rezultata u prostoru i proračun površine;
- Digitalni model reljefa dobijen fotogrametrijskim snimanjem pomoću drona (Slika 8).
Postupak za određivanje količine kontaminiranog materijala uključuje sljedeće korake:
1) Koncentracija PCB-a u tlu i građevinskom otpadu podijeljena je u sljedeće 3 kategorije: (i) 1-3 mg/kg,
(ii) 3-50 mg/kg i (iii) ≥ 50 mg/kg.
2) Najmanja kontaminirana površina odgovara rezoluciji mreže uzorkovanja od 5 x 5 m. To znači da je
površina oko svakog kontaminiranog uzorka 25 m2
. Kontaminirano područje može biti manje samo
ako njegovu granicu čini materijal za koji je jasno da nije nekontaminiran (npr. put, zgrada itd.).
3) Ucrtavanjem kontaminiranih područja oko svakog uzorka dobijaju se 3 kategorije kontaminiranih
područja kao što je prikazano u primjeru na Slika 5: (i) 1-3 mg/kg, (ii) 3-50 mg/kg i (iii) ≥ 50 mg/kg.
4) Kontaminirana područja se ucrtavaju (delineiraju) za svaki istraženi dubinski interval. Intervali dubine
su sljedeći:
a. 0-0,1 m
b. 0,1-0,2 m
c. 0,2-0,5 m
d. 0,5-1 m

17
e. 1-1,5 m
f. 1,5-2 m
g. 2-2,5 m
h. 2,5-3 m
5) Oko svakog kontaminiranog područja ucrtanog (delineiranog) na osnovu laboratorijskih rezultata, oko
njegovog perimetra stvara se kontaminirano područje pod nazivom "Pretpostavljeno kontaminirano
područje". Dimenzija ove kontaminirane površine jednaka je rezoluciji mreže uzorkovanja - 5 x 5 m.
Pretpostavljeno kontaminirano područje se ne ucrtava ako postoji drugi uzorak s poznatom
koncentracijom PCB-a u blizini kontaminiranog uzorka, ili drugog objekta ili granice koja se sastoji od
materijala za koji je jasno da nije kontaminiran (npr. cesta, zgrada, itd.) (Slika 5).
Slika 5: Primjer ucrtanog kontaminiranog područja (žarišna tačka Lukić)
6) Ispod svakog kontaminiranog područja na datoj dubini ucrtanoj na osnovu laboratorijskih rezultata,
na dubini (dubina 2, dubina 3, dubina 4, itd.) se stvara kontaminirano područje pod nazivom
"Pretpostavljeno kontaminirano područje". (Slika 6 6). Dimenzija ove kontaminirane površine jednaka

18
je rezoluciji mreže uzorkovanja - 5 x 5 m. Neophodni uslovi za ucrtavanje (delineaciju) takvog područja
su:
- Ispod kontaminiranog područja (Dubina 1) nema uzorka uzetog na relevantnoj nižoj dubini (Dubina
2) i istovremeno je koncentracija PCB-a u kontaminiranom području (Dubina 1) veća od 3 mg/kg
(Slika 6b i 6c - područje x).
- Kontaminirani uzorak je prisutan na bilo kojem drugom dubljem nivou (npr. dubina 4), bez obzira
na odsustvo kontaminacije na nivou dubine 3 (Slika 6c – područje y).
- Na bilo kom drugom dubljem nivou (npr. dubina 4) postoji još jedno "Pretpostavljeno
kontaminirano područje" ucrtano/označeno na osnovu blizine kontaminiranog područja (Slika 6c -
područje z).
Slika 6: Primjer razgraničenja kontaminiranog područja (žarišna tačka Univerzum)
7) Količina kontaminiranog materijala za svako kontaminirano područje se zatim izračunava množenjem
njegove površine i debljine intervala dubine uzorkovanja. Prilikom preračunavanja u masu korištena
je specifična težina od 1800 kg/m3
za tlo uopšteno, 2000 kg/m3
za građevinski otpad u Lukić Invest-u i
1500 kg/m3
za građevinski šut u Poslovnoj zoni (sjever).
8) Na osnovu pojedinačnih koncentracija i intervala dubine uzorkovanja, kreira se karta iskopa
kontaminiranog tla sa definisanom dubinom iskopa za svaku žarišnu tačku Slika 7.
Slika 7: Primjer razgraničenja područja za iskopavanje (žarišna tačka Univerzum)

19
9) Kod obračuna zapremina za građevinski otpad (javlja se samo u Lukić Invest-u), digitalni model reljefa
koristi se za debljine pojedinačnih kontaminiranih površina Slika 8. Za pojedinačna kontaminirana
područja izračunate su prosječne visine kontaminiranog otpada pomoću GIS alata i digitalnog modela
reljefa, koji su korišteni za određivanje volumena.
Slika 8: Digitalni model reljefa Incel područja
5 LABORATORIJSKE ANALIZE
Kao što je spomenuto u prethodnim poglavljima ovog izvještaja, naš tim je prikupio 595 uzoraka za analizu u
laboratoriji ALS Češke Republike. Naručene analize su bile sljedeće:
- 591 uzorak analiziran na PCB
- 3 uzorka analizirani na ekotoksikologiju, testove izluživanja i UOU (ukupni organski ugljovodonik,
engl. TOC - total organic compounds)
- 10 uzoraka analiziranih na teške metale i TPH - Total petroleum hydrocarbons- Ukupni naftni
ugljovodonik (UNU)
(neki uzorci su korišteni za više od jedne analize)
Za ocjenu analitičkih rezultata DEKONTA je koristila regulatorna ograničenja koja su sumirana u tabeli ispod.

20
Tabela 4: Sažetak obaveznih propisa i metodičkih instrukcija
Vrsta matrice
Komparativne granice
Propis / metodička instrukcija
∑PCB
(7 kongenera)
C10 – C40 TPH
Građevinski
materijali
+
Gornji sloj tla u
krugu INCEL-a
+
Sonde za tlo
0.94 mg/kg n.d.
440/560
1)
Nivoi skrininga tla za industrijska područja prema
EPA SAD (US EPA) (4)
1 mg/kg (max
vrijednost) 5000
mg/kg
remediac
iona
vrijednos
t2)
n.d.
Pravilnik o graničnim i remedijacionim vrijednostima
zagađujućih, štetnih i opasnih materija u zemljištu
(82/2021)
Komentari:
1) Ukupni naftni ugljovodonici (Alifatski medijum) = 400 mg/kg, (Aromatični medijum) = 560 mg/kg
2) Ograničenje za C6-C40
n.d. = Nije dostupno
∑PCB (7 kongenera) uključuje sljedeće PCB kongenere: PCB28 (2,4,4'-triklorobifenil), PCB52 (2,2ʹ,5,5ʹ-tetrahlorobifenil), PCB101
(2,2',4,5, 5'-pentaklorobifenil), PCB138 (2,2',3,4,4',5'-heksahlorobifenil), PCB153 (2,2',4,4',5,5'-heksahlorobifenil), PCB180 (2,
2',3,4,4',5,5'-heptaklorobifenil)) i PCB118 (2,3',4,4',5-pentaklorobifenil)
U narednim poglavljima će biti predstavljeni i protumačeni rezultati analiza.
5.1 Rezultati i diskusija
Lokacije uzoraka na lokaciji i prostorna distribucija koncentracija u pojedinačnim nivoima dubine dio su
Aneksa IV.
Kontaminacija PCB-ima
Ukupni rezultati laboratorijskih analiza koje određuju koncentracije PCB-a u prikupljenim uzorcima
predstavljeni u obliku prosječne, srednje i maksimalne vrijednosti po svakoj žarišnoj tački po različitim
dubinama sumirani su u Tabela 5 u nastavku. Vrijednosti svih uzoraka su navedene u Aneksu III, a laboratorijski
protokoli u Aneksu VI.
Ukupno je prikupljeno 503 uzorka tla i 92 uzorka građevinskog otpada na 7 žarišnih tačaka. 240 uzoraka od
ukupnog broja prikupljenih uzoraka tla (503) ima koncentraciju PCB-a u rasponu od 1-50 mg/kg, a 23 uzorka
su premašila nivo od 50 mg/kg PCB-a. 31 uzorak od ukupnog broja prikupljenih uzoraka građevinskog otpada
(92) ima koncentraciju PCB-a u rasponu od 1-50 mg/kg, a 6 uzoraka prelazi nivo od 50 mg/kg PCB-a. Gore
navedeno je jasno dokumentovano u Tabela 5 i Slika 9.
Tabela 5: Broj uzoraka u smislu stepena kontaminacije
Uzorci tla Količina Uzorci građevinskog otpada Količina Svi uzorci Količina
0-1 mg/kg s.m.
(PCBs)
240 0-1 mg/kg s.m. (PCBs) 55
0-1 mg/kg s.m.
(PCBs)
295
1-50 mg/kg s.m.
(PCBs)
240 1-50 mg/kg s.m. (PCBs) 31
1-50 mg/kg s.m.
(PCBs)
271
≥50 mg/kg s.m.
(PCBs)
23 ≥50 mg/kg s.m. (PCBs) 6
≥50 mg/kg s.m.
(PCBs)
29
Ukupno 503 Ukupno 92 Ukupno 595

21
Slika 9: Nivoi kontaminacije u uzorcima tla i građevinskog otpada
Najveća kontaminacija utvrđena je na žarišnim tačkama Lukić Invest i Univerzum, gdje su se, zavisno od
područja u okviru lokacije, vrijednosti koncentracija Σ7PCB-a kretale od nekoliko desetina do nekoliko
stotina mg/kg. Međutim, distribucija kontaminacije je prilično heterogena, locirana u nekoliko područja
unutar žarišta. Također je utvrđeno da kontaminacija uopšteno opada s dubinom. Nijedan uzorak nije
pokazao kontaminaciju ispod 2,5 m na žarišnoj tački Lukić Invest-a, 1,5 m na žarišnoj tački Univerzum i 0,5
m u poslovnoj zoni (ispred BC Metala). Za druge žarišne tačke, kontaminacija doseže dubinu od 0 - 0,2 m,
što odgovara površinskom sloju tla.

Izrada Projekta remedijacije i rekultivacije bivše industrijske lokacije “Incel” u Banjoj Luci: D2 Izvještaj– Izvještaj o uzorkovanju tla, laboratorijske analize i geodetski snimak 22
Tabela 6: Ukupna koncentracija PCB-a na glavnim žarišnim tačkama INCEL-a
Universum - 1 Sloj
A (0-10 cm
dubina)
B (10 - 20 cm
dubina)
C D (21 - 50 cm
dubina)
E (51 - 100 cm
dubina)
F (101 - 150 cm
dubina)
G (151 - 200 cm
dubina)
H (201 - 250 cm
dubina)
I (251 - 300 cm
dubina)
Prosječna vrijednost Σ7 PCB-ova(mg/kg
s.m.) 11.1 16.0 0.15 44.6 0.34 4.10 0.45
Maksimalna vrijednost Σ7 PCB-ova(mg/kg
s.m.) 37.7 56.4 0.15 113 0.65 12.2 0.88
Srednja vrijednost Σ7 PCB-ova(mg/kg s.m.) 6.84 6.13 0.15 89.2 0.65 12.2 0.88
Broj prikupljenih uzoraka 21 16 1 4 3 3 2 0 0
Lukić - 3 Sloj
A (0-10 cm
dubina)
B (10 - 20 cm
dubina)
C D (21 - 50 cm
dubina)
E (51 - 100 cm
dubina)
F (101 - 150 cm
dubina)
G (151 - 200 cm
dubina)
H (201 - 250 cm
dubina)
I (251 - 300 cm
dubina)
s.m.) 39.2 9.68 25.2 11.9 1.13 0.98 1.85 0.82 <0.021
s.m.) 2,800 160 546 35.3 2.72 1.94 4.17 0.82 <0.021
Srednja vrijednost Σ7 PCB-ova(mg/kg s.m.) 4.44 0.99 2.61 5.35 0.84 0.75 1.36 0.82 <0.021
SHP Celex - 4 Sloj
A (0-10 cm
dubina)
B (10 - 20 cm
dubina)
C D (21 - 50 cm
dubina)
E (51 - 100 cm
dubina)
F (101 - 150 cm
dubina)
G (151 - 200 cm
dubina)
H (201 - 250 cm
dubina)
I (251 - 300 cm
dubina)
s.m.) 4.94 0.38
s.m.) 72.8 4.82
Srednja vrijednost Σ7 PCB-ova(mg/kg s.m.) 0.56 0.05
BZ Electrolysis - 5 Sloj
A (0-10 cm
dubina)
B (10 - 20 cm
dubina)
C D (21 - 50 cm
dubina)
E (51 - 100 cm
dubina)
F (101 - 150 cm
dubina)
G (151 - 200 cm
dubina)
H (201 - 250 cm
dubina)
I (251 - 300 cm
dubina)
s.m.) 2.66 0.60
s.m.) 12.0 1.91

Izrada Projekta remedijacije i rekultivacije bivše industrijske lokacije “Incel” u Banjoj Luci: D2 Izvještaj– Izvještaj o uzorkovanju tla, laboratorijske analize i geodetski snimak 23
TOP Metal - 7 Sloj
A (0-10 cm
dubina)
B (10 - 20 cm
dubina)
C D (21 - 50 cm
dubina)
E (51 - 100 cm
dubina)
F (101 - 150 cm
dubina)
G (151 - 200 cm
dubina)
H (201 - 250 cm
dubina)
I (251 - 300 cm
dubina)
s.m.) 0.46 0.51
s.m.) 0.76 1.08
BZ BC Metal - 12 Sloj
A (0-10 cm
dubina)
B (10 - 20 cm
dubina)
C D (21 - 50 cm
dubina)
E (51 - 100 cm
dubina)
F (101 - 150 cm
dubina)
G (151 - 200 cm
dubina)
H (201 - 250 cm
dubina)
I (251 - 300 cm
dubina)
s.m.) 1.73 2.00 2.76 0.42 0.94 0.11 0.38 0.09
s.m.) 8.88 15.2 2.76 0.42 0.94 0.11 0.38 0.09
Srednja vrijednost Σ7 PCB-ova(mg/kg s.m.) 0.73 0.66 2.76 0.42 0.94 0.11 0.38 0.09
BZ North - 17 Sloj
A (0-10 cm
dubina)
B (10 - 20 cm
dubina)
C D (21 - 50 cm
dubina)
E (51 - 100 cm
dubina)
F (101 - 150 cm
dubina)
G (151 - 200 cm
dubina)
H (201 - 250 cm
dubina)
I (251 - 300 cm
dubina)
s.m.) 0.22
s.m.) <5.02
Srednja vrijednost Σ7 PCB-ova(mg/kg s.m.) 0.04
Vrijednosti Σ7 PCB-ova (mg/kg s.m.)
označene kao: 0 - 1,0
1,1 - 3,0
3,1 - 50
preko 50

D2 Izvještaj – Izvještaj o uzorkovanju tla, laboratorijskim analizama i geodetskom snimanju
24
Količina i težina kontaminirana PCB-om
Na osnovu metodologije opisane u poglavlju Error! Reference source not found., za svaku žarišnu tačku
izračunata je količina kontaminiranog tla i građevinskog otpada. Ovi proračuni su rađeni odvojeno za
koncentracije 1 50 mg/kg i za koncentracije ≥50 mg/kg. Glavni razlog je različit način tretmana kontaminiranog
materijala koji će dalje biti opisan u D3 Izvještaju –Projekt remedijacije i rekultivacije. Sljedeće specifične težine
za pojedinačne tipove matrica su korištene u konverziji težina (9):
- Tlo na cijelom području Incela: 1,800 kg/m3
(tlo)
- Građevinski otpad na žarištu Lukić: 2,000 kg/m3
(uglavnom ostaci građevinskog materijala, cigle itd.)
- Građevinski otpad u vrućoj poslovnoj zoni (sjever): 1.500 kg/m3
(mješavina zemlje i ugljene prašine)
Sljedeća Tabela 7 prikazuje rezultujuće količine za pojedinačne žarišne tačke i ukupnu količinu materijala za
Incel u kategoriji 1-50 mg/kg i ≥50 mg/kg PCB-a.
Žarišna tačka sa najvećom količinom kontaminiranog materijala je žarišna tačka Lukić (bivša elektrana) sa
ukupnom količinom materijala za iskop 4.281 m3
(8.237 tona). Ukupna količina materijala na području Incel-
a za iskopavanje i naknadnu obradu iznosi 4.890 m3
(9.323 tone).
Tabela 7: Količina i težina materijala kontaminiranog PCB-ima
Kontaminacija teškim metalima i naftnim ugljovodonicima
Odabrani uzorci tla analizirani su na prisustvo teških metala i ukupnog naftnog ugljovodonika (TPH). Sa svake
žarišne tačke odabran je uzorak tla (kompozitni uzorak ili specifični uzorak analiziran na sadržaj PCB-a).
Rezultati analize su prikazani u sljedećoj tabeli 8. Koncentracije su uspoređene sa indikatorima zagađenja za
industrijska postrojenja - takozvanim nivoima trijaže/skrininga američke EPA (4) i remedijacione vrijednosti u
skladu sa Pravilnikom o graničnim i remedijacionim vrijednostima zagađujućih, štetnih i opasnih materija u
zemljištu (12).

25
Tabela 8: Analize teških metala
Sample name Unit
Remediation
limit (2)
US EPA
(industrial
soil)
BZ
ELECTROLYSIS
COMPOSITE
LUKIC
COMPOSITE
BC
METAL
COMPOSITE
12-10-A
3-31-A
17-18-C
7-4-A
5-5-A
4-9-A
Antimon mg/kg DW 15 470 3.57 3.52 3.44 2.31 1.15 <0.5 6.86 1.82 2.19
Arsen mg/kg DW 55 3 6.3 14.8 13.9 13.6 15.4 22.9 18 7 19.2
Barijum mg/kg DW 625 220000 107 401 198 175 429 68.2 506 98.7 183
Berillium mg/kg DW 30 2300 0.157 0.801 0.878 0.855 1.14 0.686 0.274 0.223 0.637
Kadmijum mg/kg DW 12 - <0.40 0.47 <0.40 <0.4 <0.4 <0.4 0.68 <0.4 <0.4
Hrom mg/kg DW 380 - 28.4 130 111 92 86.3 50.8 160 27.9 85.1
Kobalt mg/kg DW 240 350 3.68 21.9 23.2 18.2 23.5 4.12 16 3.29 4.87
Bakar mg/kg DW 190 47000 74 151 151 53.9 65 31.1 170 80 61.5
Gvožđe mg/kg DW - 820000 26100 50300 35600 33800 45100 30700 109000 32500 38700
Olovo mg/kg DW 530 800 68.5 310 128 60.8 138 17.9 91.5 91.5 214
Litijum mg/kg DW - 2300 11.2 42 42.1 48 55 56.4 21.3 11.7 41.8
Mangan mg/kg DW - - 266 1380 1190 1060 1950 44.3 975 378 142
Živa mg/kg DW 10 46 195 10.9 3.43 2.54 <0.2 <0.2 1.24 162 <0.2
Molibden mg/kg DW 200 5800 2.76 7.85 1.41 1.13 1.53 6.04 6.21 2.4 6.82
Nikl mg/kg DW 210 - 24.1 150 197 122 106 43 130 20.9 58.8
Fosfor mg/kg DW - - 96 1030 555 603 638 706 502 68 483
Srebro mg/kg DW 15 5800 <0.50 <0.50 <0.50 <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 <0.5
Stroncijum mg/kg DW - 700000 127 68.2 43.2 30.6 63.3 150 112 119 120
Talijum mg/kg DW 15 - <0.50 <0.50 <0.50 <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 <0.5 <0.5
Kalaj mg/kg DW 900 700000 1.9 5.4 1.9 1.7 2.6 1.2 7.3 1.9 6
Vanadijum mg/kg DW 250 5800 11.7 48.3 50 53.8 54.5 79.9 84.8 10.8 63.1
Zink mg/kg DW 720 350000 43.4 288 137 117 106 30 865 56.4 44.4
UNU* (C10 -
C40) mg/kg DW 5000 440/560 (1) 190 124 60 32 107 194 431 72 211
*UNU- ukupni naftni ugljikovodonici
Rezultati pokazuju sljedeće prekoračenje teških metala:
- Arsen - U svim uzorcima tla se javlja neznatno prekoračenje arsena (US EPA granična vrijednost).
Ovakvo prekoračenje arsena u tlu je uobičajeno i najvjerovatnije znači prirodno povećanje arsena u
tlu. Prirodno povišeni nivoi arsena u tlu mogu biti povezani sa geološkim podlogama kao što su sulfidne
rude(10). U tlima širom svijeta, arsen se prirodno nalazi u sedimentima u vrijednostima od 1 do 40
mg/kg(11).

26
- Živa - Povećan sadržaj žive detektovan je samo u žarišnoj tački Poslovna zona (elektroliza) i žarišna
tačka Lukić. Vrijednosti koje prelaze 100 mg/kg (u Poslovnoj zoni žarišna točka (elektroliza), oba
kompozitni i 5-5-A uzorak) odgovaraju historijskim aktivnostima - takozvanom živinom elektrolitičkom
procesu. Količina tla u Poslovnoj zoni žarišna tačka (elektroliza) koja je kontaminirana PCB-ima i u kojoj
bi potencijalno mogao doći do povećanog sadržaja žive izračunata je na oko 20 tona (vidi Tabela 7).
Na žarišnoj lokaciji Lukić, granična vrijednost je blago prekoračena (12).
- Cink - Blago povećana koncentracija cinka otkrivena je u uzorku 7-4-A (TOP Metal).
Važno je napomenuti da je od početka projekta glavni zagađivač koji je izazivao zabrinutost i bio fokus
ovog projekta bila kontaminacija uzrokovana PCB-ima. Međutim, može se konstatovati da postoji ozbiljan
problem u pogledu teških metala na žarištu Poslovne zone (elektroliza), gdje je izrazito povećana
koncentracija žive.
Ispitivanja izluživanja, ekotoksikološki parametri i procjena kvaliteta tla
Kako bi se ocijenila kvaliteta tla na kontaminiranim žarištima, te kako bi se procijenila vrsta deponije koja će
se koristiti, na odabranim uzorcima izvršena su ispitivanja izluživanja i utvrđivanje ekotoksičnosti. Za ove
namjene uzeti su kompozitni uzorci sa žarišnih tačaka Poslovne zone (elektroliza), Lukić invest (bivša elektrana)
i Poslovne zone (ispred BC Metal).
Rezultati, koji su sažeti u sljedećoj Tabela 9, uspoređeni su sa zakonodavstvom Evropske unije o otpadu Error!
Reference source not found..
Tabela 9: Rezultati utvrđivanja ekotoksičnosti i testa izluživanja
Naziv uzorka Jedinica
Direktiva
Vijeća
1999/31/EC
Neopasna
deponija (L/S
= 10 l/kg)
Direktiva
Vijeća
1999/31/EC
opasna
deponija (L/S
= 10 l/kg)
PZ
ELEKTROLIZA
KOMPOZIT
LUKIĆ
KOMPOZIT
BC
METAL
KOMPOZIT
Zbirni parametri
Imobilizacija (originalni uzorak) % N/A N/A 100 0 0
Ekotoksikološki parametri - Poecilia reticulata
Smrtnost (originalni uzorak) % N/A N/A 0 0 0
Ekotoksikološki parametri - Scenedesmus (Desmodesmus) subspicatus
Inhibicija D. s. (originalni uzorak) % N/A N/A 9.0 9.5 6.2
Stimulacija D. s. (originalni uzorak) % N/A N/A
Ekotoksikološki parametri - Sinapis alba
Inhibicija S. a. (originalni uzorak) % N/A N/A 2.2
Stimulacija S. a. (originalni uzorak) % N/A N/A 5.5 1.9
Zbirni parametri
Otopljeni organski ugljovodonik mg/L 80 100 1.46 3.14 3.26
Nemetalni neorganski parametri
Hlorid mg/L 1,500 2,500 <1.00 2.22 1.18
Otopljene čvrste materije osušene na 105 °C mg/L 6,000 10,000 146 199 178
Fluorid mg/L 15 50 <0.200 0.257 0.315
Sulfat kao SO4 2- mg/L 2,000 5,000 <5.00 5.12 <5.00
Ukupni metali / glavni kationi
Antimon mg/L 0.07 0.5 <0.0010 0.0012 0.0017
Arsenic mg/L 0.2 2.5 0.0013 0.0023 0.0014
Barijum mg/L 10 30 0.0461 0.0594 0.0504
Kadmijum mg/L 0.1 0.5 <0.00050 <0.00050 <0.00050
Chromium mg/L 1 7 0.0015 0.0023 0.0013

27
Naziv uzorka Jedinica
Direktiva
Vijeća
1999/31/EC
Neopasna
deponija (L/S
= 10 l/kg)
Direktiva
Vijeća
1999/31/EC
opasna
deponija (L/S
= 10 l/kg)
PZ
ELEKTROLIZA
KOMPOZIT
LUKIĆ
KOMPOZIT
BC
METAL
KOMPOZIT
Bakar mg/L 5 10 <0.0100 <0.0100 <0.0100
Olovo mg/L 1 5 0.0016 <0.0010 <0.0010
Živa mg/L 0.02 0.2 0.0198 <0.00100 <0.00100
Molibden mg/L 1 3 0.0015 0.0077 0.0056
Nikl mg/L 1 4 <0.0020 <0.0020 <0.0020
Selen mg/L 0.05 0.7 <0.0050 <0.0050 <0.0050
Cink mg/L 5 20 <0.0100 <0.0100 <0.0100
Evaluacija testova izluživanja
Test izluživanja se koristi za procjenu mogućnosti odlaganja na deponiju u skladu sa zakonodavstvom EU.
Rezultati pokazuju da nijedan od graničnih pokazatelja za neopasnu deponiju nije prekoračen. Dakle, može
se konstatovati da je kontaminirano tlo predstavljeno u prikupljenim kompozitnim uzorcima (Lukić Invest -
bivša elektrana, Poslovna zona - ispred BC Metal i Poslovna zona - Elektroliza) pogodno za odlaganje na
deponiju neopasnog otpada. Ipak, konačni parametri za odlaganje otpada će biti procijenjeni s obzirom na
lokalno zakonodavstvo i uslove stvarne deponije.
Procjena kvaliteta tla
Pored testa izluživanja, obavljena su i ispitivanja ekotoksičnosti kompozitnih uzoraka uzetih sa žarišne tačke
Poslovna zona (Elektroliza), Lukić invest (bivša elektrana) i Poslovna zona (ispred BC Metala). Testovi
ekotoksičnosti izlažu bioindikatore (životinje, biljke ili bakterije) zemljištu kontaminiranom proizvodima ili
ostacima od interesa kako bi se kvalificirali i kvantificirali negativni efekti.
Iz gornje tabele moguće je uočiti niske vrijednosti ekotoksikoloških parametara u slučaju kompozitnih uzoraka
Lukić Invest (bivša elektrana) i Poslovna zona (ispred BC Metal). Nasuprot tome, kompozitni uzorak iz poslovne
zone (Elektroliza) pokazuje maksimalnu vrijednost od 100 % parametra imobilizacije, što odgovara prisutnosti
žive u ovoj zoni, koja je toksična za žive organizme. Ovaj nalaz odgovara rezultatima evaluacije teških metala
kao što je prikazano u tabeli 8 u poglavlju 5.1.3.
5.2 Diskusija o migracijskom potencijalu PCB-a
Migracijski potencijal za kontaminaciju PCB-om 7 istraženih žarišnih tačaka temelji se na zaključcima
donesenim u toku 2020. godine (1). U 2021. godini ispitivanje je bilo fokusirano na detaljno uzorkovanje tla i
građevinskog otpada unutar ovih 7 žarišnih tačaka i u njihovoj neposrednoj blizini. Rezultati pokazuju da je
najveća koncentracija PCB-ova u prikupljenim uzorcima otkrivena unutar ucrtanih žarišta. Rezultati tekućeg
detaljnog ispitivanje tako potvrđuju zaključke iz 2020. godine (1).
Ovo su sljedeći načini migracije PCB kontaminacije identificirani u toku 2020(1):
• Migracija izvan INCEL-a kroz procjeđivanje kišnice i kroz kanalizacioni sistem, prisutan na lokaciji. Ovo je
2020. godine potvrđeno povećanom koncentracijom PCB-ova u sedimentu na ispustu iz kanalizacije i u
sedimentu rijeke Vrbas prikupljen nizvodno, u blizini ovog ispusta.

28
• Zagađenje se takođe može infiltrirati sa kišnicom u podzemne vode i potencijalno se prenositi kroz
podzemne vode u rijeku Vrbas. Veća kontaminacija podzemnih voda PCB-om unutar INCEL-a potvrđena je
u četiri uzorka podzemne vode koja se nalaze na žarišnoj tački Lukić Investa (bivša elektrana) i žarišnoj tački
Univerzum AD. Rizik za životnu sredinu od širenja zagađivača kroz podzemne vode na ovim žarišnim
tačkama detaljno je opisan u izvještaju za 2020. (1). U ovom izvještaju korištenjem proračuna vremena
transporta PCB-ova kroz podzemne vode ocijenjeno je da je ekološki rizik od širenja zagađivača kroz
podzemne vode vrlo nizak, ali u slučaju potencijalnog dugoročnog ispuštanja zagađenja u podzemne vode,
situacija bi se mogla promijeniti.
• Poplave također mogu doprinijeti migraciji zagađenja u INCEL-u. Poplave su dobro dokumentirane u
području INCEL-a i mogu značajno ubrzati mobilnost zagađenja.
Za smanjenje bilo kakvog migracijskog potencijala PCB-a, najvažnija mjera je implementacija sanacijskih mjera
predloženih u D3 Izvještaju ovog projekta, a koje uključuju iskopavanje kontaminiranog materijala i odlaganje
u dozvoljenim objektima za tretman otpada.
6 ZAKLJUČCI
U julu i septembru 2021. godine izvršeno je detaljno terensko ispitivanje na prethodno verificiranih sedam
žarišnih tačaka na području INCEL-a i analitička procjena prikupljenih 595 uzoraka tla i građevinskog otpada.
Ispitivanje je bila fokusirano na detaljnu specifikaciju nivoa kontaminacije PCB-om i provjeru prisustva teških
metala i opasnih svojstava otpada u cilju izrade projekta remedijacije i rekultivacije.
Evaluacija radova ispitivanja može se sažeti u sljedećim stavkama:
• Koncentracija od 1 mg/kg suhe materije - s.m. korišten je kao glavni uporedni kriterij za kontaminaciju
PCB-om, koji je zakonski parametar za sanaciju kontaminiranih lokacija u Republici Srpskoj (12).
• Gornji sloj tla svih žarišnih tačaka je ispitan u 2 dubina intervala od 0-0,1 m i 0,1-0,2 m.
• Ukupno 503 uzorka tla i 92 uzorka građevinskog otpada su uzeta na 7 žarišnih tačaka ocrtanih 2020.
godine.
• 240 uzoraka od ukupnog broja prikupljenih uzoraka tla (503) imaju koncentraciju PCB-ova manju od 1
mg/kg s.m. a 240 uzoraka od ukupnog broja uzoraka tla imaju koncentraciju PCB-ova u rasponu od 1-50
mg/kg s.m. Od ukupnog broja prikupljenih uzoraka tla (503) 23 uzorka su premašila ili bila jednaka 50
mg/kg s.m. PCB-a
• 55 uzoraka od ukupnog broja prikupljenih uzoraka građevinskog otpada (92) imaju koncentraciju PCB-
ova manju od 1 mg/kg s.m., a 31 uzorak od ukupnog broja prikupljenih uzoraka građevinskog otpada (92)
ima koncentraciju PCB-ova u rasponu od 1-50 mg/kg s.m. 6 uzoraka od ukupnog broja prikupljenih
uzoraka građevinskog otpada (92) premašilo je ili bilo jednako 50 mg/kg s.m. PCB-ova(Tabela 10).
Tabela 10: Broj uzoraka u smislu stepena kontaminacije - sažetak
0-1 mg/kg s.m.
(PCBs)
240 0-1 mg/kg s.m. (PCBs) 55
0-1 mg/kg s.m.
(PCBs)
295
1-50 mg/kg s.m.
(PCBs)
240 1-50 mg/kg s.m. (PCBs) 31
1-50 mg/kg s.m.
(PCBs)
271

29
≥50 mg/kg s.m.
(PCBs)
23 ≥50 mg/kg s.m. (PCBs) 6
≥50 mg/kg s.m.
(PCBs)
29
Ukupno 503 Ukupno 92 Ukupno 595
• Mape za svaki uzorkovani dubinski interval su napravljene pomoću GIS alata, iz kojih je moguće
interpretirati prostornu distribuciju PCB kontaminacije na pojedinačnim žarišnim tačkama. Ove mape su
dalje korištene za planiranje iskopavanja kontaminiranog materijala. Rezultat je mapa iskopavanja za
svaku žarišnu tačku koja prikazuje na kojem mjestu i do koje dubine će se kontaminirani materijali biti
predmet iskopavanja.
Sljedeća tabela sumira glavne rezultate obavljenog ispitivanja – maksimalne koncentracije PCB-ova za
svaku žarišnu tačku i količinu materijala za iskopavanje (uključujući i tlo i građevinski otpad). Žarišna tačka
sa najvećom količinom kontaminiranog materijala je žarišna tačka Lukić (bivša elektrana) sa ukupnom
količinom materijala za iskop 4.281 m3
. Ukupna količina kontaminiranog materijala na području Incel-a
namijenjena iskopavanju i naknadnom tretmanu iznosi 4.890 m3
.
Tabela 11: Prosječna i maksimalna koncentracija PCB-ova i količina kontaminiranog materijala za iskopavanje po svakoj
žarišnoj tački
Žarišna tačka Prosječni PCB
(mg/kg s.m.)
Maksimalni PCB (mg/kg
s.m.)
Količina predložena za
iskop (m3
)
Univerzum AD 13.9 113 392
Lukić Invest (bivša
elektrana)
3,7 u zemljištu
25.2 u građevinskom
otpadu
2.800 u zemljištu
546 u građevinskom
otpadu
4,281
SHP CELEX AD 3.9 72.8 65
Poslovna zona (Elektroliza) 1.7 12 11
Top Metal 0.5 1.08 2
Poslovna zona (ispred BC
Metal)
1.8 15.2 102
Poslovna zona (sjever) 0.22 <5.02 38
Ukupno 4,890
• Koncentracije PCB-ova u površinskom sloju tla veće od 3 mg/kg s.m., sa potencijalom dalje duboke
migracije PCB-ova(odsustvo betonske površine), pronađene su na tri žarišne tačke (Tabela 12). Stoga je
na ovim žarišnim tačkama izvršeno dodatno istraživanje pomoću male ručne bušilice kako bi se utvrdila
dubina distribucije kontaminacije. Tabela 12 sažima osnovne informacije o aktivnostima bušenja.
Tabela 12: Osnovne informacije o najzagađenijim žarišnim tačkama
Žarišna tačka Broj
izbušenih
sondi
Maks.
Dubina
bušenja [m]
Max dubina
zagađenja 1)
[m]
Korištenje zemljišta
Univerzum AD 4 2 1.5 Poslovna djelatnost
Lukić Invest (bivša
elektrana)
4 3 2.5 Napušteno
PZ (ispred BC Metal) 1 3 0.5 Poslovna djelatnost
1) Koncentracija PCB-ova> 1mg/kg s.m.

30
• Žarišna tačka Poslovna zona (Elektroliza) je također pokazala povećanu koncentraciju žive prema
korištenim uporednim graničnim vrijednostima (5)(13) (maksimalna otkrivena koncentracija od 195
mg/kg s.m.). Ovaj nalaz odgovara historijskoj aktivnosti - takozvanom elektrolitičkom procesu žive.
Količina tla koja je kontaminirana PCB-ima u žarišnoj tački Poslovna zona (Elektroliza) i u kojoj bi
potencijalno mogao doći do povećanog sadržaja žive izračunata je na oko 20 tona.
• Rezultati testiranja izluživanja pokazuju da nijedan od graničnih pokazatelja za prijem otpada na deponiju
neopasnog otpada (kao što je definisano Direktivom Vijeća Evrope 1999/31/EC o deponiji otpada) nije
prekoračen. Dakle, može se konstatovati da su kontaminirano tlo i građevinski otpad sa sadržajem PCB-
ova ispod 50 mg/kg s.m. predstavljeni u prikupljenim kompozitnim uzorcima (Lukić Invest - bivša
elektrana, Poslovna zona - ispred BC Metal i Poslovna zona - Elektroliza) potencijalno su pogodni za
odlaganje na deponiju neopasnog otpada. Ipak, konačni parametri za odlaganje otpada će biti procijenjeni
s obzirom na lokalno zakonodavstvo i uslove stvarne deponije.
• Postoji ozbiljan problem u pogledu teških metala na žarišnoj tački Poslovne zone (elektroliza), gdje je
prisutna izrazito povećana koncentracija žive.
• U 2021. godini ispitivanje je bilo fokusirano na 7 ucrtanih žarišnih tačaka u području Incel-a, u okviru
kojih je izvršeno detaljno uzorkovanje tla i građevinskog otpada. Može se konstatovati da je svih 7
žarišnih tačaka definisanih projektnim zadatkom ispitano u tolikoj mjeri da se mogu predložiti
remedijacijske mjere u okviru D3 Izvještaja – Projekt remedijacije i rekultivacije.
7 OGRANIČENJA I NESIGURNOSTI
Ocjena ispitivanja na INCEL-ovom području i procjena kontaminacije PCB-ima uzima u obzir i sljedeća
ograničenja i zadrške:
• Obim istraživanja je definisan projektnim zadatkom. Nije moguće potpuno isključiti prisustvo drugih
neidentifikovanih područja kontaminacije tla i građevinskog otpada izvan ispitanih žarišnih tačaka.
• Treba napomenuti da trenutne aktivnosti na lokaciji, kao što su radovi na rušenju, itd., mogu promijeniti
situaciju kontaminacije na licu mjesta. Na primjer, količine kontaminiranog tla i građevinskog materijala
mogu se povećati.
• Zbog ograničenog broja uzoraka zemlje i građevinskog otpada, količina kontaminiranog tla i građevinskog
otpada za iskopavanje i odlaganje je grubo procijenjena i odnosi se na stanje u 2021. Tačna količina zemlje
i građevinskog otpada za remedijaciju/iskopavanje će se verificirati detaljnim uzorkovanjem prije početka
remedijacijskih mjera (tzv. istraživanje prije remedijacije) koje će se uglavnom fokusirati na područja
označena kao „pretpostavljena kontaminirana područja“.
Međutim, važno je napomenuti da ograničenja koja su navedena iznad, principijelno ne utiču na prezentirane
zaključke koje proizilaze iz obavljenog ispitivanja lokacija.
8 SLJEDEĆI KORACI
Prikazani rezultati ispitivanja čine osnovu za detaljniji plan područja za remedijaciju koji će biti predstavljen u
narednom izvještaju, D3 Izvještaj – Projekt remedijacije i rekultivacije.

31
9 REFERENCE
(1) D2 Izvještaj – Izvještaj o procjeni lokacije (DEKONTA 2020) u okviru projekta: „INCEL, Banja Luka, PCBs Detaljna
procjena lokacije i procjena sanacije PCB kontaminiranih mjesta“, 10.09.2020.
(2) D3 Izvještaj –Izvještaj o procjeni remedijacije (DEKONTA 2020) u okviru projekta: „INCEL, Banja Luka, PCBs
Detaljna procjena lokacije i procjena remedijacije PCB kontaminiranih mjesta“, 15.09.2020.
(3) Identifikovanje nove „žarišne tačke“ kontaminacije teškim metalima u tlu industrijske zone, Predrag Ilić i sar.
2020, Polish Journal of Environmental Studies Vol. 29, br. 4 (2020), 2987-2993
(4) Konačni izvještaj: Faza 1 održivog upravljanja industrijskom zonom INCEL, 3. decembra 2019. godine, završio
Tauw (autori: Boudewijn Fokke i Boris Legović, Projektvodi Bert Scheffer
(5) https://www.epa.gov/risk/regional-screening-levels-rsls-generic-tables (May 2020)
(6) https://rhmzrs.com/wp-content/uploads/2018/09/Monitorings_skr_2014.pdf
(7) http://www.banjaluka.rs.ba/wp-content/uploads/pdf/prostorni_plan_grada_bl/3-6_Seizmicka_karta.pdf
(8) http://vrb.pmfbl.org
(9) http://www.themeter.net/pesi-muc_e.htm
(10) https://clu-in.org/contaminantfocus/default.focus/sec/arsenic/cat/occurrence/
(11) https://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp2-c6.pdf
(12) Direktiva Vijeća EU 1999/31 / EC
(13) Pravilnik o graničnim i sanacijskim vrijednostima zagađivača, štetnih i opasnih materija u zemljištu ("Službeni
glasnik RS", br. 82/2021)
(14) http://www.mojemjesto.ba/files/documents/LEAP_novo.pdf

D2-Report on sampling, analyses, geod. survey_INCEL2_BHS_Vf_160038976.pdf

Recommended

Recommended

More Related Content

Featured

Featured (20)

D2-Report on sampling, analyses, geod. survey_INCEL2_BHS_Vf_160038976.pdf