Bài học trình bày các khái niệm cơ bản về mô hình hóa dữ liệu, bao gồm việc chuẩn hóa dữ liệu, mô hình thực thể - liên kết và sơ đồ tiến trình trong cơ sở dữ liệu. Các thành phần của mô hình thực thể - liên kết bao gồm thực thể, thuộc tính và liên kết giữa các thực thể, trong khi sơ đồ tiến trình thể hiện trình tự và luồng dữ liệu trong thiết kế. Cả hai công cụ này đều được sử dụng để thiết kế cơ sở dữ liệu ở mức khái niệm.

1. Bài 6:
MÔ HÌNH HÓA DỮ LIỆU

2. Các bất thường khi cập nhật dữ liệu
Giải thích sự cần thiết phải chuẩn hóa dữ liệu
Tìm hiểu một số khái niệm:
Khóa của quan hệ
Phụ thuộc hàm
Tìm hiểu quy trình chuẩn hóa CSDL
Tìm hiểu 3 dạng chuẩn: 1NF, 2NF, 3NF
Trình tự chuẩn hóa theo 3 dạng chuẩn
Tìm hiểu khái niệm khử chuẩn
Hệ thống bài cũ
Các bất thường khi cập nhật dữ liệu
Giải thích sự cần thiết phải chuẩn hóa dữ liệu
Tìm hiểu một số khái niệm:
Khóa của quan hệ
Phụ thuộc hàm
Tìm hiểu quy trình chuẩn hóa CSDL
Tìm hiểu 3 dạng chuẩn: 1NF, 2NF, 3NF
Trình tự chuẩn hóa theo 3 dạng chuẩn
Tìm hiểu khái niệm khử chuẩn
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 2

3. Tìm hiểu mô hình thực thể liên kết (Entity Relationship
Modeling) và các thành phần của mô hình
Tìm hiểu các mô hình mô tả tiến trình (sơ đồ tiến trình)
Mục tiêu bài học hôm nay
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 3

4. Mô hình thực thể - liên kết được đề xuất bởi P. Chen
(1976).
Mô hình thực thể - liên kết dùng trong giai đoạn phân
tích phần mềm để xây dựng mô hình CSDL ở mức khái
niệm.
Các thành phần cơ bản của mô hình thực thể - liên kết:
Các thực thể
Các liên kết
Mô hình thực thể - liên kết
Mô hình thực thể - liên kết được đề xuất bởi P. Chen
(1976).
Mô hình thực thể - liên kết dùng trong giai đoạn phân
tích phần mềm để xây dựng mô hình CSDL ở mức khái
niệm.
Các thành phần cơ bản của mô hình thực thể - liên kết:
Các thực thể
Các liên kết
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 4

5. Mô hình thực thể - liên kết biểu diễn các thực thể, thuộc
tính và các mối liên kết giữa các thực thể
Biểu diễn mô hình thực thể - liên kết dưới dạng Sơ đồ
thực thể liên kết (Entity Relationship Diagram - ERD)
Mô hình thực thể - liên kết
Mô hình thực thể - liên kết biểu diễn các thực thể, thuộc
tính và các mối liên kết giữa các thực thể
Biểu diễn mô hình thực thể - liên kết dưới dạng Sơ đồ
thực thể liên kết (Entity Relationship Diagram - ERD)
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 5

6. Sơ đồ ERD
Các tập
thực thể
Mối quan hệ
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 6
Thuộc tính

7. Khái niệm thực thể
Là một hình ảnh cụ thể của một đối tượng quản lý trong
HTTT quản lý.
Biểu diễn thực thể bởi hình chữ nhật
Thực thể được đặc trưng bởi:
Tên thực thể
Danh sách các thuộc tính với tên gọi riêng cho mỗi thực thể và
miền giá trị của từng thuộc tính
Thuộc tính Khóa của thực thể
Thực thể
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 7
Là một hình ảnh cụ thể của một đối tượng quản lý trong
HTTT quản lý.
Biểu diễn thực thể bởi hình chữ nhật
Thực thể được đặc trưng bởi:
Tên thực thể
Danh sách các thuộc tính với tên gọi riêng cho mỗi thực thể và
miền giá trị của từng thuộc tính
Thuộc tính Khóa của thực thể

8. Ví dụ: biểu diễn thực thể nhân viên gồm các thuộc tính như sau
Khái niệm thực thể
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 8

9. Liên kết mô tả mối liên quan giữa hai hay nhiều thực
thể. Mỗi liên kết có một ý nghĩa riêng.
Biểu diễn liên kết bởi hình thoi
Mỗi liên kết được đặc trưng bởi:
Tên gọi: thường dùng động từ
Danh sách các thuộc tính (có thể có) với tên gọi riêng cho mỗi
thực thể và miền giá trị của từng thuộc tính
Số ngôi: là số thực thể tham gia vào liên kết đó
Bản số: số phần tử của thực thể tham gia vào liên kết
Khái niệm Liên kết
Liên kết mô tả mối liên quan giữa hai hay nhiều thực
thể. Mỗi liên kết có một ý nghĩa riêng.
Biểu diễn liên kết bởi hình thoi
Mỗi liên kết được đặc trưng bởi:
Tên gọi: thường dùng động từ
Danh sách các thuộc tính (có thể có) với tên gọi riêng cho mỗi
thực thể và miền giá trị của từng thuộc tính
Số ngôi: là số thực thể tham gia vào liên kết đó
Bản số: số phần tử của thực thể tham gia vào liên kết
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 9

10. Ví dụ thực thể NHANVIEN và PHONGBAN có thể có các quan hệ sau:
Một Nhân viên Làm việc tại một Phòng ban nào đó
Một Nhân viên có thể là Trưởng phòng của một Phòng ban
Khái niệm Liên kết
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 10

11. Liên kết giữa hai tập thực thể A và B có thể là:
Liên kết Một-Một (1-1)
Liên kết Một-Nhiều (1-N)
Liên kết Nhiều-Nhiều (N-N)
Khái niệm liên kết
Liên kết giữa hai tập thực thể A và B có thể là:
Liên kết Một-Một (1-1)
Liên kết Một-Nhiều (1-N)
Liên kết Nhiều-Nhiều (N-N)
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 11

12. Liên kết 1-1
Một A có quan hệ với một B và ngược lại một B có quan hệ với
một A
Liên kết 1-N
Một A có quan hệ với nhiều B và một B có quan hệ với một A
Khái niệm liên kết
A Tên
quan hệ
B
1 1
Liên kết 1-1
Một A có quan hệ với một B và ngược lại một B có quan hệ với
một A
Liên kết 1-N
Một A có quan hệ với nhiều B và một B có quan hệ với một A
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 12
A Tên
quan hệ
B
1 N

13. Liên kết N-N
Một A có quan hệ với nhiều B, và ngược lại một B có quan hệ với
nhiều A
Khái niệm liên kết
A Quan
hệ
B
N N
Liên kết N-N
Một A có quan hệ với nhiều B, và ngược lại một B có quan hệ với
nhiều A
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 13

14. Giải thích ý nghĩa các thành phần trong sơ đồ ERD sau:
Ví dụ
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 14

15. Xác định thực thể
Tìm tất cả các giao tác, hành động có thể xảy ra giữa hai hay nhiều
thực thể
Phân tích mối quan hệ tự nhiên để xác định số bản số
Xác định thuộc tính cho thực thể hay mối liên kết, kiểu dữ liệu, miền
giá trị, thuộc tính khóa.
Vẽ mô hình bằng cách sử dụng công cụ như Visio, UML…
Các bước để tạo một sơ đồ ERD
Xác định thực thể
Tìm tất cả các giao tác, hành động có thể xảy ra giữa hai hay nhiều
thực thể
Phân tích mối quan hệ tự nhiên để xác định số bản số
Xác định thuộc tính cho thực thể hay mối liên kết, kiểu dữ liệu, miền
giá trị, thuộc tính khóa.
Vẽ mô hình bằng cách sử dụng công cụ như Visio, UML…
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 15

16. Biểu diễn theo mô hình Chen ứng dụng quản lý hóa đơn khách hàng
Ví dụ sơ đồ ERD
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 16

17. Biểu diễn theo dạng các lược đồ quan hệ
Ví dụ sơ đồ ERD
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 17

18. Biểu diễn theo dạng IE (Information Engineering)
Ví dụ sơ đồ ERD
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 18

19. Biểu diễn theo ngôn ngữ UML
Ví dụ sơ đồ ERD
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 19

20. Slide 3 - Truy vấn cơ sở dữ liệu trên form 20

21. Sơ đồ tiến trình trong CSDL là sơ đồ biểu diễn một cách trực quan
trình tự thực hiện các chức năng và sự di chuyển của các luồng dữ
liệu trong thiết kế mô hình mức khái niệm.
Các kiểu sơ đồ tiến trình:
Sơ đồ luồng (Flowchart)
Sơ đồ phân cấp chức năng (Function Hierarchy Diagram)
Sơ đồ các làn song song (Swim Lanes Diagram)
Sơ đồ luồng dữ liệu (Data Flow Diagram)
Sơ đồ tiến trình
Sơ đồ tiến trình trong CSDL là sơ đồ biểu diễn một cách trực quan
trình tự thực hiện các chức năng và sự di chuyển của các luồng dữ
liệu trong thiết kế mô hình mức khái niệm.
Các kiểu sơ đồ tiến trình:
Sơ đồ luồng (Flowchart)
Sơ đồ phân cấp chức năng (Function Hierarchy Diagram)
Sơ đồ các làn song song (Swim Lanes Diagram)
Sơ đồ luồng dữ liệu (Data Flow Diagram)
Slide 3 - Truy vấn cơ sở dữ liệu trên form 21

22. Các bước trong tiến trình được biểu diễn bởi hình chữ nhật:
Các quyết định thực hiện trong tiến trình được biểu diễn bởi hình
thoi
Các đường mũi tên chỉ luồng điều khiển trong tiến trình
Các điểm Bắt đầu và Kết thúc biểu diễn bởi hình chữ nhật đầu tròn:
Sơ đồ luồng (Flowchart)
Các bước trong tiến trình được biểu diễn bởi hình chữ nhật:
Các quyết định thực hiện trong tiến trình được biểu diễn bởi hình
thoi
Các đường mũi tên chỉ luồng điều khiển trong tiến trình
Các điểm Bắt đầu và Kết thúc biểu diễn bởi hình chữ nhật đầu tròn:
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 22

23. Ví dụ:
Sơ đồ luồng (Flowchart)
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 23

24. Các chức năng được tổ chức theo kiến trúc phân cấp
Mỗi chức năng được biểu diễn bởi một hình chữ nhật
Sơ đồ phân cấp chức năng
Các chức năng được tổ chức theo kiến trúc phân cấp
Mỗi chức năng được biểu diễn bởi một hình chữ nhật
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 24

25. Mỗi bước trong tiến trình là một làn đường thẳng đứng trong sơ đồ
Mỗi quyết định ứng với mỗi bước được đặt trong phần làn đường
dành cho bước đó.
Các mũi tên chỉ ra trình tự hoặc luồng điều khiển các bước trong
tiến trình
Sơ đồ các làn song song
Mỗi bước trong tiến trình là một làn đường thẳng đứng trong sơ đồ
Mỗi quyết định ứng với mỗi bước được đặt trong phần làn đường
dành cho bước đó.
Các mũi tên chỉ ra trình tự hoặc luồng điều khiển các bước trong
tiến trình
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 25

26. Ví dụ:
Sơ đồ các làn song song
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 26

27. Các thành phần của sơ đồ luồng dữ liệu:
Các bước của tiến trình được biểu diễn bởi hình chữ nhật
Dữ liệu được biểu diễn bởi các hình chữ nhật mở
Các thực thể biểu diễn bởi các hình vuông
Các đường mũi tên biểu diễn luồng đi của dữ liệu
Sơ đồ luồng dữ liệu
Các thành phần của sơ đồ luồng dữ liệu:
Các bước của tiến trình được biểu diễn bởi hình chữ nhật
Dữ liệu được biểu diễn bởi các hình chữ nhật mở
Các thực thể biểu diễn bởi các hình vuông
Các đường mũi tên biểu diễn luồng đi của dữ liệu
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 27

28. Là sơ đồ biểu diễn các luồng dữ liệu đi qua các bước của
tiến trình.
Là sự kết hợp của sơ đồ luồng và sơ đồ phân cấp chức
năng.
Sơ đồ luồng dữ liệu thể hiện được tốt nhất các chức
năng và luồng đi của dữ liệu. Vì vậy được sử dụng nhiều
nhất.
Sơ đồ luồng dữ liệu
Là sơ đồ biểu diễn các luồng dữ liệu đi qua các bước của
tiến trình.
Là sự kết hợp của sơ đồ luồng và sơ đồ phân cấp chức
năng.
Sơ đồ luồng dữ liệu thể hiện được tốt nhất các chức
năng và luồng đi của dữ liệu. Vì vậy được sử dụng nhiều
nhất.
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 28

29. Ví dụ:
Sơ đồ luồng dữ liệu
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 29

30. Mô hình thực thể liên kết để biểu diễn mối liên kết giữa các thực thể
trong thiết kế mô hình mức khái niệm
Các thành phần chủ yếu của mô hình thực thể liên kết là:
Các thực thể
Các liên kết
Hạn chế: không thể hiện được sự di chuyển của các luồng dữ liệu.
Tổng kết bài học
Mô hình thực thể liên kết để biểu diễn mối liên kết giữa các thực thể
trong thiết kế mô hình mức khái niệm
Các thành phần chủ yếu của mô hình thực thể liên kết là:
Các thực thể
Các liên kết
Hạn chế: không thể hiện được sự di chuyển của các luồng dữ liệu.
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 30

31. Sơ đồ tiến trình để biểu diễn trình tự thực hiện các chức năng và sự di
chuyển của các luồng dữ liệu trong thiết kế mô hình mức khái niệm.
Các thành phần trong sơ đồ tiến trình: các bước của tiến trình, các
quyết định thực hiện, các luồng dữ liệu, các thực thể.
Các sơ đồ tiến trình:
Sơ đồ luồng
Sơ đồ phân cấp chức năng
Sơ đồ các làn song song
Sơ đồ luồng dữ liệu: thể hiện tốt nhất và thường được sử dụng nhất
Tổng kết bài học
Sơ đồ tiến trình để biểu diễn trình tự thực hiện các chức năng và sự di
chuyển của các luồng dữ liệu trong thiết kế mô hình mức khái niệm.
Các thành phần trong sơ đồ tiến trình: các bước của tiến trình, các
quyết định thực hiện, các luồng dữ liệu, các thực thể.
Các sơ đồ tiến trình:
Sơ đồ luồng
Sơ đồ phân cấp chức năng
Sơ đồ các làn song song
Sơ đồ luồng dữ liệu: thể hiện tốt nhất và thường được sử dụng nhất
Slide 6 - Mô hình hóa dữ liệu 31