1. ԲՆԱԿԱՆ ԵՎ ՏԵԽՆԱԾԻՆ ԱՂԵՏՆԵՐ

2. ԱՂԵՏՆԵՐ Մարդկության զարգացման ողջ ընթացքում աղետները հազարավոր մարդկային զոհերի,զրկանքների և նյութական կորուստների պատճառ են դարձել:Աղետը մարդկայինհասարակության կենսագործունեության բնականոն ընթացքի ընդհատումն է, որը բերումէ մարդկային զոհերի, նյութական արժեքների կորստի և մեծ վնաս է հասցնում շրջակա միջավայրին: ԲՆԱԿԱՆ ԱՂԵՏ Մարդկային պատմության վաղ ժամանակաշրջանում աղետները հիմնականումառաջանում են բնական երևույթներից, սակայն բնական երևույթներն ինքնին աղետ չեն:Դրանք այն ժամանակ են աղետ դառնում, երբ մարդը հայտնվում է նրանցգործունեության ոլորտում: ՏԵԽՆԱԾԻՆ ԱՂԵՏ Տեխնածին աղետներն այն վթարներն ու աղետներն են, որոնք անմիջականորենկապված են հասարակության զարգացման և մարդու տնտեսական գործունեությանակտիվացման հետ:

3. Բնական և տեխնածինաղետներիհետևանքովհամաշխարհայինտնտեսությանըհասցվածվնասնանցյալտարիմեծացել է երեքանգամ: Վնասիֆինանսականմասըկազմումէ 218 մլրդդոլլար, մինչդեռ 2009 թվականինկազմումէր 68 մլրդդոլար։ ԱնցյալտարվաամենալուրջաղետներիցվերլուծաբաններնառանձնացրելենմասնավորապեսՀաիթիիերկրաշարժըևՌուսաստանիաննախադեպշոգեղանակը, որիպատճառովզոհվելէ 56 հազարմարդ։ ՉիլիումևՆորԶելանդիայումերկրաշարժերիհետևանքովհասցվածվնասիդիմացապահովագրականընկերություններըհատուցելենհամապատասխանաբար 8 մլրդև 4,4 մլրդդոլար։ Ընկերությանվերլուծաբաններիկարծիքով , բնականաղետներիաճըպայմանավորված է երկրիբնակչությանթվիաճով։ Ընդհանուրառմամբ, երկրաշարժերից, ցունամիներից, հրաբուխներիժայթքումիցևջրհեղեղներից, ինչպեսնաևտեխնածինաղետներիցհասցվածվնասըգումարայինառումովկազմելէ 43 մլրդդոլար, 60% ավելի , քան 2009 թվականիհատուցվածգումարը։

4. Հայաստանինսպառնացողաղետները Պատմական անցյալում տեղի ունեցած բնական աղետների եւ այլ երեւույթների մասին մենք տեղեկանում ենք տարեգրություններից, առասպելներից, ավանդազրույցներից, իրադարձությունների ականատեսների պահպանած վկայություններից։ Հայաստանի պատմության հազարամյակների ընթացքում մեր նախնիների կյանքն ուղեկցել են ահռելի բնական երեւույթներ։Հայ պատմիչները, մատենագիրները խոսուն վկայություններ են թողել Հայաստան աշխարհում տեղի ունեցած բնական աղետների, մասնավորապես երկրաշարժերի մասին։ Վկայություններ կան, որ մեր հին մայրաքաղաքները տուժել են ուժեղ երկրաշարժերից։ Ողբերգական է եղել Դվինի՝ Արեւելքի ամենածաղկուն քաղաքներից մեկի ճակատագիրը. 815, 854, 858, 863, 869 թվականներին քաղաքն ավերվել է երկրաշարժերից ու վերակառուցվել, եւ միայն 893-894 թթ. ահեղ երկրաշարժից հետո Դվինը վերջնականապես կործանվեց։ 11-14-րդ դարերում ստորգետնյա տարերքը բազմիցս ցնցել է հազարագմբեթ Անին, իսկ 1319 թվականին՝ հիմնովին ավերել։Բոլոր երկրաշարժերից ամենասարսափելին 1679 թվականին Երեւանում տեղի ունեցածն է։ Ցնցումի կենտրոնը Գառնիում էր. կործանվեց առաջին դարի հեթանոսական տաճարը, ավերվեցին շրջանի բոլոր շինությունները, խիստ վնասվեցին Գեղարդի, Հավուց թառի, Խոր Վիրապի եկեղեցիները, քանդվեց Երեւանի բերդի պարիսպը։ Մեր օրերում աշխարհում աղետներից տուժող բնակչության քանակի ավելացման գլխավոր պատճառն այնպիսի հիդրոօդերեւութաբանական աղետների թվի աճն է, ինչպիսիք են ջրհեղեղները, փոթորիկները եւ երաշտները։ 1991-ից մինչեւ 2000 թվականը յուրաքանչյուր տարի աղետներից զոհվել կամ տուժել է միջին հաշվով 211 միլիոն մարդ, մի թիվ, որը 7 անգամ գերազանցում է զինված բախումներից սպանվածների կամ տուժածների թիվը։ Վերջին տասնամյակում աշխարհում ամեն շաբաթ միայն տարերային աղետներից զոհվել է 1300 մարդ, որոնց 98 տոկոսը թույլ կամ միջին զարգացած երկրների բնակիչ է։

5. Հայաստանինսպառնացողաղետներիտեսակները Ջրհեղեղներ Կենցաղային աղետներ Հրդեհներ եւ պայթյուններ Երկրաշարժ Տրանսպորտային աղետներ Փոթորիկ Վարարում,գետավարարում Ցրտահարություն Խորշակ Երաշտ Սելավ Սողանք Կայծակ Կարկուտ Քարաթափում Համաճարակներ Տեխնածինբնույթիվթարներուաղետներ Աշխարհումպահպանվողռազմականվտանգը

6. Ամենամյատարերայինաղետներըհանրապետությանբնակչությանը և սոցիալ-տնտեսականհամակարգինմիջինհաշվովպատճառումենավելիքան 10-12 մլրդդրամիհասնողնյութականվնասներ` մարդկայինզոհերով: Չնայածձեռնարկվածմիջոցառումներին և կատարվածաշխատանքներին` հանրապետությանտարածքումշարունակվումենպահպանվելտարերայինաղետներիտարբերօջախներ, որոնքպոտենցիալվտանգենսպառնումբնակչությանը, սոցիալ-տնտեսականհամակարգիօբյեկտներին և ստեղծումառաջնահերթմիջոցառումներիիրականացմանանհրաժեշտություն: Տարերայինաղետներիպատճառածվնասները երկրագնդում, ըստ ՄԱԿ-ի տվյալների, տարեկան կազմումեն 50-60 մլրդ ԱՄՆ-ի դոլար` ավելիքան 700 հազ. մարդկայինզոհերով: Տարերայինաղետներիենթակաերկրներիբնակչության և սոցիալ-տնտեսականհամակարգիանվտանգության ապահովման, բնակչությաննախապատրաստման, տեղեկատվության և աղետներիպատճառածվնասներիվերացմանաշխատանքներըերկրիզարգացմանծրագրիհիմնականբաղկացուցիչմասդարձնելու և տարերայինաղետներիռիսկընվազեցնելունպատակով

7. ՄԱԿ-ի գլխավորասամբլեայի 1990 թվականի N 44-236 արձանագրությամբհայտարարվեցՏարերայինԱղետներիՎտանգիՆվազեցմանՄիջազգայինՏասնամյակ(ՏԱՎՆՄՏ): ՏԱՎՆՄՏ-ի կապակցությամբաշխարհի 135 երկրումկազմակերպվեցինազգայինկոմիտեներ և ձեռնարկություններ, որոնքներկայումսմշակումուիրականացնումենծրագրեր` տարերայինաղետներիվտանգինվազեցման և հետևանքներիվերացմանհամար: Տարերայինաղետներիկանխարգելմանուդրանցազդեցությաննվազեցմանխնդիրներըպահանջումենպետականհամալիրծրագրերիմշակում և իրականացվումենտարբերնախարարությունների, գերատեսչությունների, մարզայինուհամայնքայինկառավարմանմարմիններիկողմից: Ծրագրավորվածպետականքաղաքականությունչվարելուդեպքումկշարունակվիաղետներիհետքերովգնալու և դրանցանկանխատեսելիհետևանքներըվերացնելուանարդյունավետուֆինանսականմեծմիջոցներպահանջողգործընթացը:

8. Գաղտնիքչէ, որՀայաստանըգտնվումէբարձրաղետավտանգևսեյսմիկգոտում. ևպարբերաբարենթարկվումէմիշարքբնականևմարդուկողմիցհարուցվողաղետների, որոնցիցկարելիէառանձնացնելերկրաշարժը: Վերջինսևուսումնականխաղ-վարժանքներկազմակերպելումիջոՀայաստանինբնորոշամենակործանարարբնականաղետնէ, որնիրմասշտաբներովչունիիրենհավասարը: Բոլորիս հայտնիէ, որաղետներիժամանակամենախոցելիխմբերիցմեկըհանդիսանումենմերերեխաները, ևթեորքանկարևորէպարբերաբարբարձրացնելնրանցիրազեկումըևպատրաստվածությանմակարդակըաղետներինդիմակայելուհարցում: ԱյդիսկպատճառովՀայկականԿարմիրխաչիընկերությունը (ՀԿԽԸ) նախաձեռնելէ “Մանկականվիկտորինա” խաղ-մրցույթ, որը 2003 թ-իցիվերիրականացվելէԵրևանիևհարակիցչորսմարզերիտարբերդպրոցներում: ՍույնմիջոցառումներըիրականացվումենՀԿԽԸԱղետներիկառավարումծրագրիշրջանակներում, որինպատակնէնվազեցնելբնակչությանխոցելիությունըբնականևմարդուկողմիցհարուցվածաղետներինկատմամբևհզորացնելՀԿԽԸարձագանքմանհամակարգը` աշխատակազմիևկամավորներիհետդասընթացներով:

9. Նյութըպատրսատեցին` ԶուլալյանԱրաքսյան, ԳիրգորյանԼիլիթը, ԵնգիբարյանՄարիամը և ԱլավերդյանՆելլին10-4 դասարան