SlideShare a Scribd company logo
;x/L ljsf; dGqfno
cfjf; tyf ejg dxfzfvf
l;+xb/af/, sf7df08f}
kmf]gM $@!!^&#, $@!!(^(
ofS;M $@!!(^(
Od]nM info@moud.gov.np j]j;fO{6M www.moud.gov.np
k|sfzg jif{M @)&!
k|yd ;+:s/0fM !))) k|lt
l8hfOgM ;+ho ho;jfn
d'b|sM af/f ckm;]6 k|];
a;'Gw/f, sf7df08f}
kmf]gM $#*%*%
cfj/0fM sf7df8f}+df alg/x]sf ;dsflng ejgx?
k|sfzsM
ljifo ;"rL
e"ldsf
kl/R5]b !
!=! k[i7e"ld============================================================================================================================================================================================================================= !
!=@ ejg P]g, ;+lxtf tyf lgodfjnL=============================================================================================================================================== !
!=# ejg lgdf{0f dfkb08sf] kl/ro==================================================================================================================================================== #
!=$ ejg lgdf{0f dfkb08sf] cf}lrTo================================================================================================================================================== #
!=% ejg lgdf{0f dfkb08sf] th'{df / sfof{Gjog============================================================================================================ %
!=^ kl/efiffx?================================================================================================================================================================================================================== ^
kl/R5]b @
ejg lgdf{0f dfkb08sf] clwsf/ If]q / pkof]u
@=! clwsf/ If]q ========================================================================================================================================================================================================= !#
@=@ ljsf; =========================================================================================================================================================================================================================== !$
@=# ejg lgdf{0f cg'dlt -gS;f kf;_k|fKt ug]{ sfo{ljlw====================================================================================== !$
@=$ ;fO6Knfg÷nf]s];g Knfg======================================================================================================================================================================== !%
@=% ejg pkof]u km]/abnsf] nflu ;"rgf=================================================================================================================================== !&
@=^ ejg lgdf{0f cg'dlt z'Ns=================================================================================================================================================================== !*
@=& :jLs[lt lbg] ========================================================================================================================================================================================================= !*
@=* lgdf{0f sfo{ ubf{ ckgfpg' kg{] sfo{ljlwx?=============================================================================================================== !(
@=( sfo{ ;DkGg ePsf] ;"rgf ================================================================================================================================================================= !(
@=!) gu/sf] 9n k|0ffnL÷kfgLsf] d]gnfOgdf h8fg ug]{ ======================================================================================== @)
@=!! e"–pkof]u If]q lgwf{/0f================================================================================================================================================================================ @)
kl/R5]b #
cfjf;Lo tyf u}x| cfjf;Lo If]qx?sf] ljsf; lgdf{0f ;DaGwL k|fjwfgx?
#=! ejg lgdf{0fdf lgoGq0fsf] Joj:yf=========================================================================================================================================== @!
#=@ kxf8L If]qdf ePsf ;x/L If]qsf nflu ljz]if Joj:yf================================================================================= @!
#=# kfls{ª dfkb08=================================================================================================================================================================================================== @@
#=$ ljz]if pkof]usf If]qx?=========================================================================================================================================================================== @#
#=% u}x| cfjf;Lo pkof]u If]q====================================================================================================================================================================== @%
#=^ a; 6dL{gn=============================================================================================================================================================================================================== @^
#=& ;/sf/L sfof{nox?, PsLs[t sfo{no sDKn]S;================================================================================================ @&
#=* :jf:Yo ;+:yfx?=============================================================================================================================================================================================== @&
#=( z}lIfs ;+:yfx?================================================================================================================================================================================================== @&
#=!) cl86f]l/od÷;fd'bflos xn================================================================================================================================================================= @*
#=!! wfld{s :ynx?=================================================================================================================================================================================================== @*
#=!@ ;'/Iff ;DaGwL ;]jfx? ============================================================================================================================================================================ @(
#=!# ;fj{hlgs tyf cw{;fj{hlgs If]qx?================================================================================================================================== @(
kl/R5]b $
;Dkbf ejg tyf k|fs[lts ;Dkbf If]q
$=! Nffu" x'g ;lsg]=================================================================================================================================================================================================== #)
$=@ ;Dkbf ejgx?df wgLx?sf] hjfkmb]lxtf====================================================================================================================== #)
$=# ljsf;÷k'glj{sf;÷dd{t cflb sfo{df /f]s======================================================================================================================= #)
$=$ ;8s rf}8fO============================================================================================================================================================================================================ #!
$=% vf]nf÷gbL s'nf], tfn lsgf/f lgdf{0f ug]{ ;DaGwdf======================================================================================== #!
kl/R5]b %
cUgL ;'/Iff ;DaGwL k|fjwfgx?
%=! bfo/f -:sf]k_======================================================================================================================================================================================================== #@
%=@ cg'dlt lbg] sfo{ljlw================================================================================================================================================================================= #@
%=# cUgL ;'/Iff k|df0fkqsf] gljs/0f============================================================================================================================================== ##
%=$ z'Ns=================================================================================================================================================================================================================================== ##
%=% ljljw================================================================================================================================================================================================================================= ##
%=^ kx'Frsf] dfWod======================================================================================================================================================================================================= ##
%=& lgsf; ;DaGwL cfjZostfx?======================================================================================================================================================== #$
%=* lgsf;sf] k|sf/x? ===================================================================================================================================================================================== #%
%=( hldg d'lgsf] tNnf======================================================================================================================================================================================= #%
%=!) x]nLk}8sf] Joj:yf ======================================================================================================================================================================================== #^
%=!! ;le{; 8S6÷l/o"h ;'6========================================================================================================================================================================== #^
%=!@ ljB'tLo ;]jf ;DaGwL k|fjwfgx?=============================================================================================================================================== #^
%=!# Po/ sl08;g======================================================================================================================================================================================================= #&
%=!$ cUgL k|lt/f]ws oGq h8fg ;DaGwL======================================================================================================================================= #&
%=!% cUgL ;"rs oGq=============================================================================================================================================================================================== #&
%=!^ lgoGq0f sIf=========================================================================================================================================================================================================== #*
%=!& ejg lgdf{0fdf k|of]u x'g] ;fdu|L================================================================================================================================================= #*
cg';"rL======================================================================================================================================================================================================================================================================== #(
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
!=! k[i7e"ld M
xfn g]kfndf %* j6f gu/kflnsfx? 5g . tL dWo] gofF ejgx?sf] gSzf kf; ubf{ nfu" x'g] ejg
lgodfjnL * j6f gu/kflnsfx?df dfq th'{df ePsf] cj:yf 5 . ltgdf klg ejg lgdf{0f dfkb08, ejg
lgodfjnL, ejg ;+lxtfsf] sfof{Gjogdf Ps ?ktf ePsf] b]lv+b}g . o;af6 clwsf+z gu/kflnsfx?df
dfkb08 gePsf] / ePsfdf klg dfkb08 ckof{Kt jf gldn]sf] cj:yfdf /x]sf] b]lvG5 . ef}lts ljsf;,
of]hgf, dfkb08 tyf lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf] cefjdf o:tf gu/kflnsfx?df e}/x]sf] b|'Qt/
;x/Ls/0fn] cGtdf c:tJo:t tyf vt/fk"0f{ cj:yf Nofpg] b]lvG5 . t;y{ o:tf gu/kflnsfx?df
;x/Ls/0f k|s[ofnfO{ lglb{i6 tyf lgodg u/L :jR5, :j:y, lbuf] tyf a:g pko'Qm zx/L jftfj/0f
lgdf{0f ug{sf] nflu j}1flgs cfwf/df tof/ ul/Psf ejg lgdf{0f dfkb08sf] cfjZostf ePsf] xf] .
pko'{Qm sf/0fn] ;x/L ljsf; dGqfnon] dfkb08sf] gd"gf th'{df u/]sf] 5 . k|:tfljt gd"gf dfkb08n]
b]zdf ;a} gu/kflnsfx? tyf gu/ ljsf; ;ldltx?nfO{ cf–cfˆgf dfkb08x? tof/ ug{ dfu{ lgb{]zg
ug{]5 .
o; dfkb08sf] d'Vo p2]Zo :jR5, x/fe/f, :j:y tyf lbuf] ;x/L jftfj/0fsf] ;fy} of]hgfj4 k"jf{wf/
ljsf;sf] nflu gu/kflnsfx?nfO{ tyf ;x/L If]qnfO{ Jojxf/df ejg P]g tyf lgodfjnL cg'?k sfo{
ug{ u/fpgsf] nflu dfu{ lgb{]zg ug{ ;Sg] ejg lgdf{0f dfkb08sf] vfsf tof/ ug{' xf] .
!=@ ejg P]g, ;+lxtf, tyf lgofdfjnL M
æejg P]g @)%%Æ g]kfn /fhkqdf @)%% ;fn c;f/ !* ut] k|sfzg ePtfklg @)^@ ;fn kmfu'g !
ut] /fhkqdf ;"rgf k|sfzg eO{ If]q lgwf{/0f ePkl5 dfq of] P]g cf}krfl/s ?kdf ?kdf sfof{Gjog
ePsf] lyof] . If]q lgwf{/0f ;DaGwL ;"rgf cg';f/ of] P]g $@ j6f g=kf=If]q, lhNnf ;b/ d'sfd ePsf
@* j6f uf=lj=;= If]q, g=kf / ;b/d'sfd afx]ssf @! j6f uf=lj=;= tyf sf7df8f}+ pkTosf leqsf
&& uf=lj=;=x?df of] P]g nfu" ug]{ u/L If]q lgwf{/0f ul/Psf] lyof] .
kl/R5]b–! M k[i7e"ld
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

o; P]gsf] bkmf ( df pNn]v ul/P cg';f/ /fli6«o ejg ;+lxtf @)^) g]kfn ;/sf/ -d+=k=_ af6 @)^)
>fj0f !@ df :jLs[t eO{ g]kfn ;/sf/sf] >f]taf6 lgdf{0f x'g] ejgx?df tTsfn} nfu" ug]{ ;d]t lg0f{o
ePsf] lyof] . To:t} tTsfnLg :yfgLo ljsf; dGqfnosf] ldlt )^).(.& sf] lg0f{ofg';f/ :yfgLo :jfoQ
zf;g P]g @)%% / :yfgLo :jfot zf;g lgodfjnL @)%^ ;Fu gaflemg] u/L ejg lgdf{0fsf] gS;f
kf; ubf{ lgdf{0f ;DaGwL dfkb08sf cltl/Qm g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t ejg ;+lxtf ;d]tnfO{ Wofgdf
/fvL gS;f :jLs[t ug]{ Aoj:yf ug]{ u/fpg] egL ;a} :yfgLo lgsfox?nfO{ kl/kq ul/Psf] lyof] . o;
k|sf/ /fli6«o ejg ;+lxtf tTsfn nfu" ug]{ lg0f{o eP cg';f/ sltko gu/kflnsfx?n] gu/kl/ifbaf6
lg0f{o u/fO{ sfof{Gjog ub]{ cfPsf] cj:yf 5 .
:yfgLo lgsfoaf6 ejg lgdf{0fsf] gS;f kf; ug{ ;xhLs/0f ug]{ p2]Zo /fvL g]kfn ;/sf/ -d=k=_
@)^^ d+;L/ @% ut]sf] lg0f{oaf6 ejg lgodfjnL @)^^ :jLs[t u/]sf] 5 . o; lgodfjnLdf ejg P]g
cg';f/ gS;f kf; ubf{ cjnDag ug'{kg]{ ljlwx?nfO{ k|i6ofOPsf] 5 .
ejg P]g @)%% sf] bkmf * cg';f/ ejgnfO{ rf/j6f ju{df ljefhg ul/Psf] 5 .
æs ju{Æ M ljsl;t d'nsdf ckgfOPsf ejg ;+lxtf ;d]tsf] cg';/0f u/L OG6/g];gn :6]6
ckm cf6{df cfwfl/t x'g] u/L agfOg] cTofw'lgs ejgx? .
æv ju{Æ M KnLGy Pl/of Ps xhf/ ju{ lkm6 eGbf a9L, e'FOtNnf ;lxt tLg tNnf eGbf a9L,
jf :6«Sr/n :kfg rf/ bzdnj kfFr -$=%_ dL6/ eGbf a9L ePsf ejgx? .
æu ju{Æ M KnLGy Pl/of Ps xhf/ ju{ lkm6 ;Dd, e'FOtNnf ;lxt tLg tNnf;Dd jf :6«Sr/n
:kfg rf/ bzdnj kfFr-$=%_ dL6/ ;Dd ePsf ejgx? .
æ3 ju{Æ M v08 -s_, -v_ / -u_ df n]lvP b]vL afx]ssf] sfFrf] jf kfsf] O6f, 9'Ëf, df6f], afF;,
v/ cflb k|of]u u/L b'O tNnf ;Dd agfOg] ;fgf 3/ 5fk|fx? .
dfly pNn]lvt rf/ ju{sf ejgx?df cfwfl/t eO{ /fli6«o ejg ;+lxtfnfO{ klg rf/ lsl;ddf ljefhg
ul/Psf] 5 / k|To]s lsl;dsf nflu a]Unf a]Un} ;+lxtfx? tof/ ul/Psf 5g . ejg ;+lxtf k|fljlws
b:tfj]h ePsf]n] o;df ejgsf] ;'/Iff cyf{t :6«Sr/n ;]ˆ6Lsf nflu cjnDag ug'{kg]{ ;Dk"0f{ ljwLx?
gS;fdf v'nfO{ gfk ;d]t /fvL v'nfOPsf] 5 . hDdf @# j6f v08x? ePsf] ejg ;+lxtf lgDg adf]lhd
tof/ ul/Psf] 5 .
!= s ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= )))
@= v ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= !)! b]lv !!$ ;Dd, Pg=aL= ;L= @)^, @)& / @)*
#= u ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= @)!, @)@ / @)%
$= 3 ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= @)# / @)$
/fli6«o ejg ;+lxtfsf @# j6} v08x? k'l:tsfsf ?kdf k|sfzg ul/Psf 5g . o;sf] ;ˆ6 skL /
k':tsx? ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu aa/dxnaf6 k|fKt ug{ ;lsG5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
!=# ejg lgdf{0f dfkb08sf] kl/ro M
;fwf/0ftM Efjg lgdf{0f dfkb08 eGgfn] :yfgLo lgsfo jf ;x/L If]q x]g]{ ljefux?n] cfˆgf] u'?of]hgfdf
jf ef}lts ljsf; of]hgfdf cfTd;fy ul/Psf] ;f]rfO tyf b"/b[li6;Fu ldNbf] lsl;dn] ;x/L ljsf;nfO{
kl/rflnt ug{] tyf ejgsf] agfj6sf] ;'/Iff, ;/;kmfO tyf :j:y jftfj/0f ;'lglZrt ug{] p2]Zon]
;fdfGotof tof/ ul/Psf] ljlgodx?nfO{ a'emfpF5 . o;n] d'VotM s:tf ejgx?sf] of]hgf tof/ ug{]
tyf lgdf{0f ug{], lgdf{0f ug{ rfxg] gu/af;L jf lgdf{0fstf{n] s'g} ;x/L hUufdf s:tf ejgx? lgdf{0f
ug{ ;S5g eGg] af/] lgb{]lzt l;4fGtx? k|ltkfbg ub{5 -tflnsf g+= !_ . ;fy} ejg lgdf{0f cg'dlt k|fKt
ug{sf nflu b/vf:t lbg ;+nUg ug{' kg{] cfjZos b:tfj]h tyf gSzfx?, ;Dkfbg ug{' kg{] sfo{x?,
k|df0fLs/0fsf k|s[ofx?, lg/LIf0f÷cg'udgsf k|s[ofx?sf] ;"rL klg o;df ;dfj]z x'g] ub{5 . :jLs[t
e"–pkof]ux? tyf b"/ufdL ;f]r cg'?k ljsf;sf] k|s[lt tyf k|efj ;dfj]z ePsf] u'? of]hgf÷ljsf;
of]hgf ;d]tn] ejg lgdf{0f dfkb08sf] k"/ssf] ?kdf sfd u/]sf] x'G5 .
tflnsf – !=! M dfkb08df x'g' kg]{ k|d'v ljifox?
l;=g+ ejg dfkb08sf kIfx? ;"rsx?
!= e"pkof]u ljefhgsf lgodx? pkof]u, Kn6LË, ;8s If]q, v'Nnf If]q tyf ;'ljwfx?
@= ;fO6 Knfg tyf ejg of]hgf ;]6Aofs, kfls{Ë If]q, e"–pkof]usf] 3gTj, ejg gSzf, Go"gtd
38]/L If]qkmn / ejg prfO{, ˆnf]/ Pl/of cg'kft
#= :6«Sr/ l8hfOg tyf k|fjwfgx? nf]l8Ë Ifdtf, jlx/udgsf] l8hfOg, kfgL 6ofªsL h:tf ;fdfGo
;]jfx?sf] l8hfOg tyf cGo OlGhlgo/LË :k]l;lkms]zgx?
$= ejg ;'/Iff, ;]jf ;'ljwfx? ejgdf cUgL ;'/Iffsf k|fjwfgx?, cfktsfnLg alx+u{dgsf]
Joj:yf, KnDjLË, :oflg6]/L ;]jfx?, Uof/]h, rf]s cflb .
%= ;Dkbf If]q h:tf ljz]if If]qx?df
cGo KnflgË k|fjwfgx?
:jLs[t lqmofsnfk tyf k|of]u cg'dlt lbg x'g] ljsf;÷k'gMlgdf{0f,
ejg dd{t ;+ef/sf k|fjwfgx?, ckfË d}qL k|fjwfgx? cflb .
!=$ ejg lgdf{0f dfkb08sf] cf}lrTo M
ejg dfkb08sf] k|d'v sfo{ of]hgfj4 ljsf;nfO{ ;'lglZrt ug{ jf:t'snfsf] ;+j4{g tyf ;+/If0f ug{,
;'/IffnfO{ ;'lglZrt ug{ / hg:jf:YonfO{ ;+/If0f ug{ ;x/sf] ljsf;df pko'Qm lgoGq0f ug]{ ljwL xf] .
gfkmf clwstd ug{] 3/hUufwgLx?sf] nf]enfn;fsf] sf/0fsf] ;fy} hg;+Vof a[l4, a;fO{;/fO{ / cfly{s
s[ofsnfkx? ;x/df s]lGb|t x'g] h:tf ljleGg sf/0faf6 pTkGg clgolGqt 9+uaf6 eO/x]sf] ;x/Ls/0fn]
ubf{ ;x/L If]qdf c:tJo:ttfsf] cj:yf ;[hgf ePsf] 5 . hgtfsf] sNof0fsf/L cfjZostfx?;+u
ldNbf] h'Nbf] ;x/L ljsf;nfO{ ;'lglZrt ug{ ;x/L of]hgfljbx? tyf k|zf;sx?n] klxNofPsf] dfu{
;x/L of]hgf xf] h;n] ljsf; k|s[ofnfO{ ;+rfnLt u5{ / of]hgfa4 ljsf; x'g k|f]T;fxg u5{ . o:tf
k|fjwfgnfO{ cf}krfl/s ?kdf ejg lgdf{0f dfkb08 egL ;+af]wg u/LG5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

tflnsf !=@ M dfkb08sf] cf}lrTo
Efjg dfkb08 cGtu{tsf k|fjwfgx? Efjg :6Sr/ l8hfOg tyf cGo k|fjwfgx?
;fO6 ;DaGwL k|fjwfg tyf ejg gSzf ljsf;
lgoGq0f ;DaGwL k|fjwfgx?
:6Sr/ l8hfOg, hu tyf ;'k/ :6«Sr/ ;]6 Aofs,kxF'r
dfu{, ef}lts k"jf{wf/sf] pknAwtf cflb
hUuf÷;Dklt pkof]u ;DaGwL ljj]sk"0f{ k|fjwfgx? cfunfuLaf6 ;'/Iff cfktsfnLg alx{udg tyf ejg ;]jf
;'ljwfx?, u|fpG8 se/]h, ˆnf]/ P/Lof cg'kft .
ef}lts k"jf{wf/ h:tf cGo k|fjwfgx? KnDaLË tyf b"/;+rf/ ;]jfx?,lah'nL, vfg]kfgL cflb
ljz]if p2]Zosf] nflu yk k|fjwfgx? h:t} ;Dkbf
If]qx?,k|fs[lts ljkbsf b[li6sf]0fn] ;+j]bgzLn
If]qx? cflb
cGo kIfx? ;DaGwL k|fjwfgx? Hf:t} e"–sDk tyf cGo
ljkbx?sf] k|lt/f]w, zf}o{ tyf cGo phf{ pkof]usf pkfox?,
leGg t/Lsfn] ;Ifd JolQmx?sf nflu ¥ofDksf] Joj:yf /
aiff{ kfgLsf] pkof]u .
ejg lgdf{0f dfkb08 lsg cfjZos 5, o;sf] cf}lrTonfO{ k'i6ofO{ ug]{ cfwf/x? lgDgfg';f/ n]Vg ;lsG5 .
-s_ Jojl:yt ;x/sf] cfwf/ M s'g} ;x/ jf ahf/If]qnfO{ Jojl:yt agfpgsf] nflu of]hgfa¢
ljsf;sf] u'?of]hgf jf To:t} k|sf/sf] k|ltsfTds of]hgfx? cfjZos x'G5 . o:tf of]hgfn] To;
;x/sf] cfjZostfnfO{ ;+af]wg ug]{ u/L eljiodf ;x/sf] :j?ksf] ;d]t kl/sNkgf ul/Psf] x'G5
. o; kl/sNkgfnfO{ nfu' ug{sf nflu sfg"gL cfwf/ eg]sf] dfkb08 g} xf] lsg eg] dfkb08n]
;x/sf] of]hgfnfO{ nfu' ug{sf nflu ljleGg k|fjwfgx?sf] Joj:yf u/]sf] x'G5 . To:tf] k|fjwfg
kfng gug]{ JolQm jf ;+:yf sfg"g adf]lhd b+l8t x'g ;S5 .
-v_ ;x/L jftfj/0fsf] ;+/If0f / ;+a4{g M dfkb08df ;x/n] kl/nlIft u/]sf e"pkof]u tyf xl/ofnL
If]q, gbL lsgf/f, ;fj{hlgs :yn cflbsf] ;+/If0f ug{sf nflu ljleGg k|fjwfgx? /flvPsf] x'G5 .
o; k|sf/sf] k|fjwfgsf] kfngfn] ;'Gb/ / :jR5 ;x/sf] nIo xfl;n ug{ ;lsG5 . ;x/L hLjgnfO{
:j:y, :jR5 / ;'Gb/ agfpgsf nflu dfkb08sf] kfngf ug'{ Pp6f clt dxTjk"0f{ kIf xf] .
-u_ jf:t'snf / ;Dkbfsf] ;+/If0f M ;x/L ;+:s[lt ToxfFsf] jf:t'snf / P]ltxfl;s tyf k'/ftflTjs
dxTjsf ;Dkbfn] lgb]{lzt u/]sf] x'G5 . ejg lgdf{0f dfkb08df To; ;x/sf] klxrfg emNsfpg]
jf:t'snfsf] :j?knfO{ sfod /fv]/ ;x/sf] klxrfgnfO{ ;+/If0f ug{ ;lsG5 . To:t} ;x/df /x]sf
P]ltxfl;s / k'/ftflTjs dxTjsf If]qx?sf] ;+/If0f ;DaGwL k|fjwfg /fvL dfkb08n] ;x/L ;+:s[lt
;+/If0f ug]{ sfo{df dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng ;Sb5 .
-3_ ;x/L ;'/Iffsf] k|Tofe"lt M ejg lgdf{0fdf cfjZos ;'/Iffsf kIfx? h:t} ejg :6«Sr/sf] ;'/Iff,
cfunfuLaf6 ;'/Iff cflb ;DaGwL k|fjwfgx? dfkb08df k|d'v c+u x'g . To:t} ljkbaf6 x'g]
;'/Iffsf nflu ;8ssf] /fO6 ckm j], v'nf If]qsf] ;+/If0f, cfjfudg ;DaGwL k|fjwfgx?, k}bn
ofq'sf] cfjfudgsf] ;xhLs/0f cflb ;DaGwL kIfnfO{ dfkb08df ;Daf]wg u/L dfkb08df ;x/L
;'/IffnfO{ ;Daf]wg ug{ ;lsG5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
dfly pNn]v ul/Psf d'Vo d'Vo a'Fbfx? nufot ;x/sf] ;dli6ut ljsf;sf] nflu dfkb08sf] k|efjsf/L
sfof{Gjogn] cxd e"ldsf v]Ng ;S5 eGg] tYo lglj{jfb g} 5 .
!=% ejg lgdf{0f dfkb08sf] th{'df / sfof{Gjog M
Efjg dfkb08sf] th'{df ug{] clwsf/ :yfgLo lgsfo jf gu/ ljsf; ;ldltdf :yfgLo :jfot zf;g
P]g jf gu/ ljsf; P]g cg';f/ lglxt x'g] ub{5 . o:tf P]g sfg"g cGtu{t 5'§} ejg dfkb08 gePsf
;x/L If]q jf gu/ ljsf; ;ldltx?sf nflu o; ejg lgdf{0f dfkb08n] dfu{ bz{gsf] e"ldsf lgjf{x
ug]{ ck]Iff /flvPsf] 5 .
ljz]iftM ejg tyf :6«Sr/ ;DaGwL cfjZostfx?nfO{ k|fyldstf lbO{ /fli6«o ejg ;+lxtf cGtu{tsf
k|fjwfgx? ejg P]g cGtu{t /flvPsf] x'G5 . ;x/x?df u'?of]hgf÷ljsf; of]hgfx?, :yfgLo of]hgfx?,
e"–pkof]u÷ljsf; tyf e"–ljv08g ljlgodx? Joj:yf ul/Psf] x'G5 . o:tf k|fjwfgx? ;x/L ljsf;
tyf ejg lgdf{0f ljefun] tof/ u/]sf] ef}lts ljsf; of]hgf jf Plss[t sfo{of]hgfdf cfwfl/t x'G5g .
o:tf of]hgfn] dfkb08nfO{ lgb]{lzt ub{5 .
cfw'lgs ejg dfkb08x? ejg lgdf{0f, e"pkof]u of]hgf, hf]lgË tyf :6«Sr/ ;DaGwL k|fjwfgx?
kfngf xf]; eGgfsf] nflu agfOg] ePtf klg :yfgLo :t/df th{'df ubf{ Jofjxfl/s k|of]u tyf
sfof{Gjogdf sltko sld sdhf]/Lx? b]lvG5g . o:tf sdL sdhf]/Lx?nfO{ dfkb08sf] k|fjwfg kfng
gu/L cJojl:yt t/Lsfn] ;x/ lj:tf/ tyf ejg;+lxtf kfng gu/]sf ejgx?sf cfwf/df n]vf hf]vf
tyf dfkg ug{ ;lsG5 .
cfjZostf eGbf a9L lgoGq0f / kl/jt{g ug{ g;lsg] :k]zLlkms]zgx?sf] cfwf/df Efjg dfkb08n]
ejg lgdf{0f of]hgf÷hf]lgË tyf :6Sr/ ;DaGwL cfjZostfx?nfO{ kfngf u/fpg] kl/sNkgf ug'{ xFb}g .
cfjZostf eGbf a9L lgoGq0fn] cfly{s pTkfbgdf k|lts"n k|efj kfb{5 .
ejg dfkb08 cGtu{tsf s]xL k|fjwfgx? cg'elj k|fljlws jf jf:t'snf lj1sf nflu klg hl6n x'g
;Sb5 . :ki6tfsf] cefjdf of]hgf l8hfOg tof/ ug{] bf}/fgdf s]xL k|fjwfgx?sf] k|of]udf c1fgtfa;
lgodfjnLsf] pNn+3g x'g ;Sb5 . o;y{ ejg dfkb08 Pp6f utLzLn b:tfj]h xf] / cfjZostf
cg';f/ o;nfO{ a]nf avtdf kl/dfh{g ug'{ kb{5 .
ejg dfkb08sf] s]xL k|fjwfgx?n] cbfntn] dfq x]g{ ;Sg] bf]xf]/f]kgnfO{ k|>o lbPsf] x'g ;S5 . ;fy}
ljleGg clwsf/ ;DkGg lgsfox?sf] k|fjwfgx?nfO{ Ps} kN6 kfngf ubf{ k|To]ssf] clwsf/ If]qdf ljjfb
cfpg] ub{5 . sfof{Gjog r/0fdf klg sltko d'2fx? / ;/f]sf/sf] ljifox?df b'ljwf pTkGg x'g ;Sb5 .
ljZjdf k|fljlwsf] kl/jt{gx? b'|tultdf eO/x]sf 5g . o;n] ubf{ cfunfuL, b"/;~rf/ oftfoft h:tf
sltko If]qx?df /flvPsf k|fjwfgx? ;dofg';f/ k'/fgf] sfd gnfUg] x'Fb} hfg] ub{5 . sltko cGo
Jofjxfl/s kIfx? 5g h;n] ubf{ Jojxf/df s]xL k|fjwfgx?nfO{ ejg dfkb08 ;Fu ldnfP/ cuf8L
a9fpg cK7of/f] x'g] ub{5 . ;fy} :yfgLo lgsfon] w]/} ljnDa geP ;Dd jf s'g} k|fs[lts ljkb gcfP
;Dd cfunfuLaf6 ;'/Iff, k|fs[lts ljkb, ;Dkbf tyf ;x/L :j?kdf rf;f] /fVg'kg{] cGo ljifox?nfO{
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

dx;'; u/]sf] x'Fb}g . o; dfkb08n] :yfgLo lgsfo tyf gu/ ljsf; ;ldltnfO{ cfˆgf] clwsf/ If]q
leq ejg lgdf{0f ug]{ ;DaGwL dfkb08 th'{df ug{ dfu{ lgb]{z ug]{5 eGg] ck]Iff /flvPsf] 5 .
o; dfkb08df v'nfOPsf k|fjwfgx? ;f+s]lts dfq ePsfn] ;DalGwt gu/kflnsf jf gu/ ljsf;
;ldlt jf k|flws/0fn] cfˆgf] cfjZostf cg';f/ o;df pNn]lvt k|fjwfgx?nfO{ x]/km]/ u/L lgodfg';f/
:jLs[lt u/fO{ nfu" ug'{ kg]{ x'G5 . dfkb08 nfu" ubf{ lgDg kIfx?nfO{ Wofg lbg' h?/L x'G5 M–
-s_ ef}uf]lns cjl:ylt M– ;DalGwt gu/kflnsf jf gu/ ljsf; ;ldlt lxdfn, kxf8 jf t/fO{ dw]z
s'g ef}uf]lns If]qdf kb{5, ;f]xL cg';f/ s]xL k|fjwfgx?df cfjZos km]/abn ug'{ kg]{ x'G5 .
-v_ klxrfg M– ;DalGwt ;x/sf] klxrfgsf] ;an kIfsf] af/]df 5nkmn u/L to ug'{ k5{ . ko{6sLo
;x/ jf z}lIfs ;x/ jf Jofkfl/s s]Gb| jf ;]jf s]Gb| cflb dWo] s'g rfxL ;an kIf x'g ;S5 To;
;DaGwdf gu/ If]qsf /fhg}lts bn, a'l4hLjL tyf cGo :yfgLo hgtf aLr 5nkmn u/L to
ug'{ kb{5 . ;x/sf] klxrfgn] dfkb08sf] k|fjwfgdf w]/} k|efj kfg{ ;S5 .
-u_ ef}lts ljsf; of]hgf÷cfjlws of]hgf M– ljutdf s'g} cWoog ul/Psf] of]hgf eP To:tf
b:tfj]hnfO{ cWofjlws u/L To;df ePsf b"/b[li6nfO{ ;+af]wg ug]{ u/L dfkb08 tof/ u/]df pQm
;x/sf] nflu pkof]uL x'G5 .
!=^ kl/efiffx?
-s_ ;fdfGo
!= o;df ePsf lgodfjnLx?df ljifo jf k|;+un] km/s cy{ gnfu]df, kl/efiff k|To]s dfkb08df
pNn]v ul/P adf]lhd x'g]5 .
@= pkof]u, e"–pkof]u, se/]h, ˆnf]/ Pl/of cg'kft, ;]6Aofs, v'Nnf If]q, prfO{, 3/ tNnf ;+Vof,
cfjf; OsfOsf] ;+Vof, kfls{Ë dfkb08 cflbsf] ;DaGwdf ;a} k|sf/sf ejgx?sf] nflu ;a}n]
kfngf ug{} kg{] of]hgf÷hf]lgË of]hgf, ljlgodx? / To;df ;do ;dodf ul/Psf ;+;f]wgx?
o; wf/f cGtu{tsf ejg dfkb08sf ljlgodx?df nfu" x'g]5 . pko'{Qm ljlgodx?df ul/Psf ;a}
kl/dfh{g tyf ;+;f]wgx? of] dfkb08sf] c+usf] ?kdf ;dfj]z ePsf] dflgg]5 .
v_ kl/efiff
!= æP]gÆ – gu/ ljsf; P]g @)$% jf :jfoQ zf;g P]g @)%%
@= æk|flws/0f÷gu/kflnsf÷gu/ ljsf; ;ldltÆ – o; kl5 k|flws/0f÷g=kf=÷g=lj=; egL ;Daf]wg
ePsf] ;DalGwt ljifodf clwsf/ If]q k|fKt :yfgLo lgsfo jf ;ldlt
#= ljefu M eGgfn] ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu hgfpF5 .
$= l8eLhg sfof{no M eGgfn] ljefu cGtu{tsf] l8eLhg sfof{no hgfpF5 .
%= k|flws/0f M eGgfn] sf7df8f}+ pkTosf ljsf; k|fwLs/0f jf To:t} lsl;dsf] Pp6f lglZrt
ef}uf]lns ;Ldfgf leq /x]sf] ;x/L ljsf; k|flws/0f hgfpF5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
^= g=lj=; M gu/ ljsf; P]g @)$% cGtu{t u7g ul/Psf] gu/ ljsf; ;ldlt hgfpF5 .
&= g=kf= M g=kf eGgfn] gu/kflnsf hgfpF5 .
*= ejgsf] If]qkmn– ejgsf] ;DaGwdf If]qkmn eGgfn] ejgsf] aflx/L uf/f] / ejgn] cf]u6]sf] uf/f]
;dfj]z ePsf] KnLGyn]endf xf]/Lh]G6n ;]S;gsf] If]qkmn eGg] a'lemG5 .
(= æPo/slG8;gLËÆ– s'g} 9flsPsf] 7fpFsf] cfjZostf k"/f ug{ jfo'sf] tfkqmd, pi0ftf, ;kmfO{ /
ljt/0fnfO{ Ps} kN6 lgoGq0fsf] nflu ul/g] k|zf]wg k|lqmof .
!)= æyk tyf÷jf kl/jt{gÆ – dfkb08df eP cg';f/ If]qdf kl/jt{g jf prfOdf kl/jt{g jf ejgsf]
s'g} efu x6fpg] jf s'g} uf/f] cyjf To;sf] efu sf6g], 5]sjf/ nufpg] snd, aLd, e"O{ jf
cfjt hfjtsf s'g} kx'FrnfO{ jGb jf kl/jt{g ug{] .
!!= æ;]jf ;'ljwfÆ – ;8s, af6f], v'Nnf If]q, kfs{, dgf]/~hg If]q, v]nd}bfg, au}+rf, vfg]kfgL,
ljB't cfk"lt{, ;8s aQL, 9n, ;fj{hlgs lgdf{0f sfo{x? / cGo ;]jf ;'ljwf tyf cfjZos
ljifox?nfO{ ;d]t hgfpF5 .
!@= æ:jLs[t ePsf]Æ – o; dfkb08 cGtu{t gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] :jLs[t
u/]sf] eGg] a'lemG5 .
!#= æafb{nLÆ – cfpg hfg x'g] jf j:g ;lsg] kf/fkL6, XofG8/]n, afn'i6«]8 ;d]tsf] xf]/Lh]G6n
SofG6Ln]e/ jf cGo k|f]h]S;g .
!$= æj];d]G6Æ – k"0f{ jf cflz+s ?kn] hdLg d'gL /x]sf] ejgsf] tNnf .
!%= æejgÆ– eGgfn] dfgj a;f]af;sf] nflu k|of]ux'g] jf gx'g], s'g} klg p2]Zosf] nflu lgdf{0f x'g] /
h'g;'s} lgdf{0f ;fdu|Laf6 lgdf{0f ul/g] :6Sr/ o;df tn lbOPsf cg';f/ ;dfj]z x'g ;S5 M
s_ hu, KnLGy, uf/f], e"O{, 5fgf, lrDgL, KnDjLË tyf ejg ;]jfx?, h8fg ul/Psf Kn]6kmd{x?
v_ a/08f, afb{nL, sgL{;, k|f]h]Szg cflb .
u_ ejgsf] efux? / To;df h8fg ePsf s'g} s'/f
3_ s'g} hUuf jf 7fpFnfO{ 3]g{sf] nflu agfOPsf uf/f]x?, :6Sr/x? cflb .
ª_ t/n /f;folgsx? Jff kfgL e08f/ ug{ lgdf{0f ul/Psf jf h8fg ul/Psf 6ofªsLx?, kf}8L
v]Ng] kf]v/Lx? cflb .
 æ;ef ejgÆ– /dfOnf] ug{, dgf]/Ghgsf] nflu ;fdflhs, wfld{s e|d0f jf cGo p2]Zox?sf] nflu
hg ;d"x e]nf x'g] ejg jf ejgsf] efu . o;df gfr3/, l;g]df xn, ;efxnx?, l;6Lxnx?,
cl86f]/Lod, k|bz{gxn, Do"lhod, zfl//Ls Aofofdzfnf, /]i6'F/f, vfg] a:g] 3/x?, k'hfsf]7fx?,
gfr3/, Snjx?, hLdvfgf / ;8s /]Nj], xjfOhxfh, kfgLhxfh jf cGo ;fj{hlgs oftfoftsf
:6]zgx? / dgf]/~hg :ynx? ;dfj]z x'g ;S5 .
 æJoj;flos ejgÆ – Joj;flos sf/f]jf/, n]vf clen]v /fVg] sfof{nox?, a}sx?, k]zfut
kmd{x?, Aoj;flos sf/f]af/ / n]vf clen]v /fVgdf k|of]u x'g] s'g} ejg jf ejgsf] efunfO{
hgfpF5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

 æz}lIfs ejgÆ M pko'Qm af]8{ jf ljZj ljBfno jf cGo clwsf/ k|fKt lgsfoaf6 dfGotf k|fKt
ljBfno jf dxfljBfnosf] ?kdf k"0f{ ?kn] k|of]u x'g] ejg . o;df k|lzIf0fsf] nflu pkof]u x'g]
ejg z}lIfs p2]Zosf] nflu cfjZos dgf]/~hg tyf cg';Gwfg k|lti7fgx? ;d]t ;dfj]z x'g]5 .
o;df cTofjZos sfd{rf/Lx?sf] nflu cfjfl;o ejgx? / z}lIfs ;+:yf;+u cfj4 cfˆgf] SofDk;
leq jf aflx/ /x]sf 5fqfjf;x?nfO{ ;d]t hgfpF5 .
 æcf}Bf]lus ejgÆ M P;]DjnL KnfG6, k|of]uzfnfx?, kfj/KnfG6x?, l/kmfOg/Lx?, UofF; KnfG6x?,
dLnx?, b'Uw pBf]ux?, snsf/vfgfx? h:tf j:t' pTkfbg ug{, h8fg ug{ jf k|zf]wg ug{df
pkof]u x'g] ejg jf ejgsf] efunfO{ hgfpF5 .
 æ;+:yfut ejgÆ M ;/sf/L jf cw{;/sf/L ;+u7g jf dfGotf k|fKt u'7Ln] lgdf{0f u/]sf]] ;f+:s[lts
tyf ;+a4 lqmofsnfkx?sf nflu ;ef ejg cl86f]l/od jf zf/Ll/s jf dfgl;s /f]uaf6 u|l;t
JolQmx?sf] :ofxf/ ;';f/ ug{], leGg t/Lsfn] ;Ifd JolQmx?, 6'x'/fx?sf] :ofxf/ ;';f/ ug]{, Psn
dlxnf, jfnjflnsf, ul/j cyjf h]i7 gful/sx?nfO{ ;'Tg] Aoj:yf ePsf] ejgx? . o;df lgDg
lnlvt ejgx? ;dfj]z x'g ;S5 . wd{zfnfx?, c:ktfnx?, ofnvfgf, dfgl;s c:ktfn,
;'wf/u[x ejgx? cflb .
 æJofkfl/s ejgx?Æ M lgDg lnlvt k|of]usf] ejgx? M k;nx?, e08f/0f ug]{ uf]bfd ejg,
k|bz{gLsf] nflu ahf/, yf]s jf v'b|f Jofkf/ cflbsf] nflu pkof]u ul/g] ejgx?
 æax'tNn] ejg jf cUnf ejgx?Æ M % tNnf eGbf a9L tyf÷jf ;8ssf] hldg n]enaf6 !% ld6/
prfO{ eGbf a9L ePsf] ejg .
 æax'tNn] ;jf/L kfls{ËÆ M b'O{ jf a9L tNnfx? hdLg d'gL jf dfly ePsf] uf8L df]6/;fO{snx?
Kfls{Ë ul/g] ejg
sfof{no ejgx?M sfof{no jf sfof{no p2]Zox?sf] nflu jf sfof{no ;xfos sfo{x?sf] nflu k|of]u
x'g] ejg jf ejgsf] efu sfof{no p2]Zox?df lgDg lnlvt ljifox? ;dfj]z x'g ;S5 M–
 k|zf;lgs p2]Zox?, ;xfos sfo{x?, /sd sf/f]jf/, 6]lnkmf]g tyf sDKo'6/ ck/]6/ cflb
 ;xfos sfo{df
 n]vfk9L, n]vf /]s8{, sfuh w'nfpg], 6fOlkË, kmfOlnË, k|sfzgsf] nflu ;Dkfbg ;DaGwL sfo{x?
 ljz]if ejg M o;df lgDg lnlvt ;dfj]z x'g]5 M–
 ;efu[x, cf}wf]lus ejg, yf]s Jofkf/sf] nflu k|of]u x'g] ejgx?, xf]6]nx?, 5fqfjf;x?, k"0f{tM
jftfj/0f cg's'lnt agfOPsf ejgx?, !% ld6/ eGbf a8L prfO{ ePsf ejgx? / ^)) ju{ ld=
eGbf a9L If]qkmn ePsf] 3/ .
e08f/ u[xM e08f/0fsf] nflu k|of]u x'g] ejg jf ejgsf] efu . uf]bfd 3/, sf]N8 :6f]/ 9'jfgL l8kf],
kl/jxg z]8, :6f]/ xfp;, ;fj{hlgs Uof/]h, xfFu/, 6«s 6ld{gn, tj]nfx? cflb .
cfjf;Lo ejg M ;fwf/0f cfjf;Lo k|of]udf cfpg] ;'Tg] a:g] ejg h;df ksfpg] ;'ljwfx? /x]sf] x'G5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
o;df Ps jf a9L kl/jf/sf] a;f]jf;, ckf6{d]]G6 3/x? ˆnf6x? / lghL Uof/]hx? ;dfa]z x'g ;S5 .
5'66} ejg M cGo ejgx?n] g5f]Psf uf/f] tyf 5fgf ePsf] / 38]/Lsf] rf/} tkm{ vfln hUuf ePsf]
ejg .
;]dL l86ofR8 ejg M o; ljlgoddf pNn]v ul/Psf tLg ;fO8df v'Nnf hUuf ePsf] ejg .
c;'/lIft ejg M o;df lgDg lnlvt ejgx? ;dfj]z x'g ;S5 M
 c;''/lIft :6«Sr/ ePsf] 3/
 c:j:y
 cfjt hfjt ug{ kx'Fr kof{Kt gePsf]
 cfunfuLsf] vt/f a9L ePsf]
 /xg a:gsf] nflu vt/fk"0f{
 df}h'bf pkof]usf sf/0fn] ubf{ ;'/Iff, :jf:Yo jf hgsNof0fdf vt/f ePsf] -k|of]udf gePsf]_
gf]6M ;a} c;'/lIft ejg :6Sr/x?nfO{ ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu ÷gu/kflnsfsf]
lgb{]zgdf dd{{t u/L k'gM:yfkgf ug'{ kg{]5 . o:tf ejgx? lj?4 sf/jfxL ubf{ ljefu÷gu/kflnsfn]
cjnDag ug{] ljlwx? k|rlnt P]g adf]lhd x'g]5 .
!^= ejg /]vf M o;n] s'g} ejgsf] lKnGyn] 5'g] :yfg jf ;8sdf tf]lsPsf] /]vf nfO{ ;d]t hgfpF5 .
!&= ejgsf] prfO{ M ejg prfO{sf] gfk
!= ;dtn 5fgf ePdf ;fd'Gg]sf] ;8s ;txaf6 ejgsf] ;aeGbf cUnf] efusf] 6'Kkf] ;Dd .
@= :nf]k 5fgf ePdf aflx/L uf/f] / 5fgfsf] ;txsf] ldng ljGb';Ddsf] prfO{ .
#= ;8s ;fd'Gg] le/fnf] efu ePdf le/fnf] efu tNnf] efu / 6'Kkf] efusf] dWo ljGb' ;Ddsf]
prfO{ .
ejgsf] ;hfj6 afx]s cGo p2]Zosf] nflu /flvPsf] jf:t'snf ;DaGwL ljz]iftfx?nfO{
prfO{sf] gfkdf ;dfj]z ul/g] 5}g .
!*= 5Hhf -Sofgf]kL_ M o;n] tn n]lvPcg';f/ ePdf lnG6]nsf] n]en ;Dd uf/f] b]lv ejgsf] 4f/
;Ddsf] SofG6Lne/ k|f]h]SzgnfO{ a'emfpF5 .
s_ 38]/L /]vf eGbf of] jflx/ glg:sg] u/L /fVg] .
v_ o;sf] prfO{ hdLgaf6 @=# ld= eGbf sd g/fVg] .
u_ o;df s'g} :6«Sr/ g/fVg] / dflyNnf] efu cfsfz tkm{ v'Nnf /fVg] .
!(= lrDgL M w'Fjf tyf cGo pT;h{gx? v'Nnf xfjfdf k|jfx ug{sf] nflu ul/g] lgdf{0f . o;df lrDgL
kfOk ;dfj]z ePsf] x'G5 .
@)= pkof]u kl/jQ{g M :jLs[lt lnPsf] -gS;f kf; u/]sf]_ eGbf a]Un} lsl;dsf] pkof]u ug'{k/]df
;DalGwt lgsfoaf6 cg'dlt lng'kg]{ ljlw .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

@!= rf]sM v'Nnf 7fpF k"0f{tM jf cf+lzs ?kdf ejgx?n] 3]/]sf] :yfg. rf]s hldg n]en jf cGo n]
endf x'g ;Sg]5 .
@@= 9fs]sf] If]q -se8{ Pl/of_ M KnLGy n]endf ejgn] 9fs]sf] hdLg If]q . o;df tn n]lvPsf]
;dfj]z x'g] 5}g .
s= au}+rf, Ogf/ tyf ;f] ;DaGwL :6«Sr/x?, g;{/L, kfgL kf]v/L :jLldËk'n -g9flsPsf]_
To; j/Lkl/sf] Kn]6kmd{, v'Nnf wf/f ePsf], uf/f]n] g3]/]sf] kfgLsf] kmf]xf]/f .
v_ 9n, sNe6{ kfOk, s}r lk6, RofDa/, u6/ cflb tyf sDkfp08 jfn, d"n 4f/,
5Hhf, 5fgfn] 9fs]sf If]qx? Jff To:t} cGo k|f]h]S;gx? / dfly tyf slDtdf tLg
;fO8df v'Nnf /x]sf] e¥ofË .
@#= 8foDk k|'kmLª M lr;f] tyf cf];Lnf] hldgaf6 arfpg jf6/ k'|kmLª /;fogsf] k|of]u ug]{ sfo{
@$= 8«]g]h M kmf]xf]/ kfgL lgisfzg ug{] p2]Zon] lgdf{0f ul/Psf] agf]6
@%= 9n M kmf]xf]/ kfgL lgsf; ug]{ p2]Zon] d}g xf]n ;d]t /fvL lgdf{0f ul/Psf] kfOknfOgx?sf]
k|0ffnL . o;df ;tx kfgLsf] nflu v'Nnf 8«]g]h / kmf]xf]/ kfgL lgisfzgsf] nflu lgdf{0f ul/Psf]
b'j} x'g ;S5 .
@^= cfjf; OsfO{ M Ps kl/jf/sf] nflu pkof]u x'g]] ejg jf ;f]sf] efu .
@&= clts|d0f M :yfgLo lgsfosf] ;/sf/L hUuf jf lgld{t ;DklQdf :yfoL c:yfoL ?kdf ef]u
ug{] jf clwsf/ hdfpg] s'g} klg sfo{ .
@*= ;"lrs[t OlGhlgo/ jf cfls{6]S6 M s'g} klg :jLs[t n]cfp6 Knfg cg';f/ !% ld= prfO{
;Ddsf] / Ps x]S6/ ;Ddsf] 38]/Lsf] ejg of]hgfx? t}of/ ug{ clwsf/ k|fKt JolQmsf] ?kdf
gu/ ljsf; ;ldlt÷gu/kflnsfaf6 ;"rLs[t ul/Psf] JolQm .
@(= rf/}lt/ 3]/LPsf] e¥ofË M cfunfuL lg/f]ws uf/f]x? tyf 9f]sfx?af6 afFsL ejg ;Fu
5'6ofOPsf] e¥ofË eGg] a'lemG5 .
#)= df}h'bf ejgx? M o; ejg lgodfjnL nfu" x'g cuf8L gu/ ljsf; ;ldlt÷gu/kflnsfaf6
:jLs[t ?kdf ljBdfg ejg jf :6«Sr/ .
#!= df}h'bf pkof]uM o; lgodfjnL nfu" x'g cl3 ;x/L If]q÷gu/kflnsfaf6 :jLs[t eO{ clws[t
?kdf ljBdfg ejg tyf :6«Sr/sf] pkof]u .
#!= aflx/L uf/f] M csf{] ejg;Fu hf]l8Psf] ePtfklg kf6L{;g jfn gePsf] ejgsf] aflx/L uf/f] .
#@= lgsf; M ejgsf] s'g} tNnf jf e'O{af6 af6f]tkm{ hfg] axL/udgsf] dfWod .
##= cfunfuL tyf÷jf cfktsfnLg ;"rgf k|0ffnL M cfunfuL x'Fbf cnfd{ ;+s]tx?sf] k|jfx tyf
;"rgf lbg], ;fO/g lbg] cflb cf}hf/x?sf] Aoj:yfnfO{ a'emfpF5 .
#$= kmfo/ lnkm6 M cfunfuL jf cGo cfktsf] cj:yfdf cfunfuL ;]jf k|bfosx?sf] nflu
k|of]udf NofOg] ljz]if k|sf/sf] lnˆ6 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
#%= cfunfuL lg/f]ws 9f]sf M s]xL cjlwsf] nflu tfk tyf cfunflusf] k|jfxnfO{ lgoGq0f ug{
lgdf{0f tyf h8fg ul/Psf] 9f]sf jf ;6/ .
#^= kmfo/ kDk M pko'Qm OlGhg jf df]6/ ;+u hf]l8Psf] kDkaf6 kfgL k|jfx ug{sf] nflu afXo
kfj/af6 ;Grflnt d]l;g .
#&= cfunflu k|lt/f]ws b"/L -kmfo/ ;]k/];g_ M ;fO6df /x]sf] s'g} cGo ejg jf cGo ;fO6sf]
jf ;8ssf] csf]{ ;fO6 jf ejg cuf8Lsf] ;fj{hlgs 7fpFsf] Go'gtd b"/L .
#*= cfunfuL k|lt/f]ws ejg M pko'Qm ;fdu|Laf6 lgdf{0f ul/Psf] ejg
#(= e'O+{ M s'g} klg tNnfsf] tNnf] ;tx . hldg ;txsf] tNnfnfO{ e'O{ tNnf elgG5 . To;dflysf]
tNnfnfO{ klxnf] tNnf . To; kl5 bf];|f] tNnf cflb .
$)= kmnf]/ Pl/of cg'kft -kmf/_ M ;a} tNnfx?sf] s"n If]qkmn / 38]/Lsf] s'n If]qkmnsf] cg'kftM
ˆnf]/ Pl/of cg'kft ;a} tNnfdf ˆnf]/ P/Lofsf] hf]8 / hUufsf] s'n If]qkmn o; lgodfjnL
cGtu{t ;dfj]z x'g' gkg{] If]qkmnnfO{ ;dfj]z ul/g] 5}g .
$!= km'6Lª M ejgsf] ef/ nfO{ a9L If]qkmndf ljt/0f ug{] p2]Zon] O66f, 9'+uf jf s+lqm6n] uf/f]
jf sndsf] a]zdf lgdf{0f ul/g] husf] OsfOnfO{ a'emfFp5 .
$@= hu M :6«Sr/sf] hldg ;Fu hf]l8Psf efu h;n] o;dfly cfOk/]sf] ef/ -nf]8_ nfO{ ljt/0f ub{5 .
$#= lghL Uof/]h M uf8L÷;jf/L ;fwg kfs{ ug{ k|of]u ul/Psf] ejg jf ;f]sf] efu .
$$= ;fj{hlgs Uof/]h M lghL Uof/]hsf] ?kdf afx]s gfkmfsf] nflu ;+rfng x'g] ;jf/L ;fwgx?sf]
dd{t, ;le{l;Ë, pkof]u, j]rljvg, :6f]/ ug{ jf kfs{ ug{ k|of]u ul/g] ejg jf To;sf] efu .
$%= ;+o'Qm cfjf; -Pkf6{d]G6 cfjf;_ M b'O{ jf b'OeGbf a9L cfjf; OsfO{ /fvL agfOPsf] b'O{ jf
b'O{eGbf a9L tNnf ePsf] cfjf;Lo ejg .
$^= ;d'lxs cfjf; M ;femf ;]jf ;'ljwfx? ePsf] b'O{ jf b'O{ eGbf a9L cfjf; OsfOx? ePsf] Ps
jf a9L tNnf ePsf] lgld{t jf lgdf{0f x'g] ejg .
$&= cfjf; of]Uo sf]7f M dfgj j;f]jf;sf] nflu pkof]]u ul/Psf pkof]usf] nflu l8hfO{g ePsf]
sf]7f . o;df efG5f sf]7f, jfy?d, n'uf w'g] :yfg, eG8f/, s/L8/, k"hf sf]7f tyf ;fwf/0ftM
k|of]udf gcfpg] 7fpFx? ;dfj]z x'Fb}g .
$*= kf/fkL6 M 5fgf jf e'O{+sf] lsgf/fdf agfOPsf] xf]rf] uf/f] jf /]lnª .
$(= cg'dlt jf kdL{6 M ejg dfkb08 cg';f/ ul/g] ljsf; lgdf{0f sfo{sf] nflu clwsf/ k|fKt
gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷ljefu÷gu/kflnsfn] lnlvt ?kdf lbOg] cf}krfl/s cg'dlt
jf clwsf/kq .
%)= KnLGy M ;Fu}sf] hldg ;tx / hldg dflysf] e'O{sf] ;tx aLrsf] :6«Sr/sf] efu .
%!= KnLGy P/Lof M s'g} tNnf jf a];d]G6sf] e'O{ n]endf 9flsPsf] lgld{t If]q .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

%@= kf]r{ M ejgdf k}bn jf uf8Laf6 ejg k|j]z ug{sf nflu agfOPsf dfly 5fgf ePsf] 7fpF
%#= ;8ssf] /fO6 ckm j] M ;8s b'j} tkm{sf] ;Ldfgf larsf] rf}8fO{
%$= nx/] cfjf; -/f] xfphLË_ M cuf8L k5f8L / ejg leq dfq v'Nnf 7fpF ePsf] k/:k/ hf]l8Psf
ejgx?sf] nx/] ;d"x
%%= sf]7fsf] prfO{ M tof/L e"O{ ;tx b]lv l;lnË ;Ddsf]] 7f8f] b'/L .
%^= ;]jf dfu{ M ;]jf ;'ljwf k'¥ofpg] p2]Zon] 38]/Ls]f cuf8L k5f8L jf ;fO8df /x]sf] ;8s jf
uNnL .
%&= ;]6 a}s /]vf M gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfx?n] cg'dlt lbP jfx]s s]lx lgdf{0f
ug{ gkfO{g] ul/ 38]/Lsf] ;Ldf / gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] lgwf{/0f u/]sf
jf u'? of]hgf÷hf]lgË Knfgn] lgwf{/0f u/]sf] /]vf .
%*= ‰ofn M 9f]sf afx]ssf] aflx/ v'Ng] ‰ofnn] cfjZos jf cf+lzs ?kdf k|fs[lts k|sfz jf
e]lG6n]zg jf b'a} leqL 7fpFdf k'¥ofpF5 . cfpg hfgsf] nflu ‰ofnsf] k|of]u x'b}g .
%(= hf]lgË of]hgf M u'? of]hgf eGbf lj:t[t of]hgf . o;n] u"? of]hgf / n]cfp6 of]hgfnfO{ cfj4
u5{ . o;df ;fO6 Knfg, e"pkof]u of]hgf x'g ;S5 . o;n] ;fj{hlgs tyf cw{ ;fj{hlgs
ejgx?÷lgdf{0fx?, ;'ljwfx?, ;8s, cfjf;, dgf]/Ghg, pBf]u, Aoj;fo, ahf/x?,
ljBfnox?, c:ktfnx?, v'Nnf If]qx?sf] cjl:ylt bzf{p5 . o;n] hg;+Vof 3gTj tyf If]q
x?sf] ljsf;sf] ljleGg kIfx?sf] dfkb08 ;d]t tf]Sg ;Sg]5 .
^)= cw{ Goflos ;ldlt -h'/L_ M ljz]if ejgx?sf] :jLs[ltsf] nflu / lgdf{0fsf] ;dodf p7g]
ljjfbx? lg/fs/0f ug{sf] nflu h'/Ln] gu/kflnsf OlGhlgo/ jf clws[tnfO{ ;'emfjx?÷
l;kmfl/;x? lbg]5 . h'/Ldf lgDg ;b:ox? /fVg ;lsg] 5 . cfjZostfcg';f/ / ;d:ofsf]
k|s[lt cg';f/ cGo lgsfonfO{ ;d]t cfdlGqt ug{ ;lsg] 5 .
s_ ;8s ljefusf] k|ltlglw ! hgf
v_ vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, k|ltlglw ! hgf
u_ ljB''t ljefu, k|ltlglw ! hgf
3_ b"/;~rf/ ;+:yfg, k|ltlglw ! hgf
ª_ gful/s ;dfhsf] k|ltlglw ! hgf
r_ gu/ ljsf; ;ldlt jf k|flws/0fsf] k|ltlglw ! hgf
5_ ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefusf] k|ltlglw ! hgf
h_ :yflgo pBf]u jfl0fHo dxf;+3sf] k|ltlglw ! hgf
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
@=! clwsf/ If]q M
h'g glj;÷k|flws/0f÷gu/kflnsf÷;x/L s]Gb|sf] nflu ejg dfkb08 agfOPsf] xf] To;df x'g] ejg
lgdf{0f tyf cGo ljsf; lgdf{0fsf lqmofsnfkx?df of] ejg dfkb08 nfu" x'g]5 .
s= ljsf; tyf lgdf{0f M tn cGo Joj:yf eP afx]s of] ejg dfkb08 ;a} ljsf;, k'gMlgdf{0f, ejg
lgdf{0f tyf dd{t ;+ef/ cflbsf] ;fy} ejgsf] l8hfOg, lgdf{0f, yk jf kl/jt{gx?sf] nflu nfu"
x'g]5 .
v= cf+lzs lgdf{0f M cGoq tf]lsP afx]s of] ejg dfkb08 s'g} ejg jf To;sf] s'g} efu eTsfOPsf,
kl/jt{g ul/Psf jf k"gMlgdf{0f ul/Psf hlt lgdf{0f sfo{ ul/Psf] xf] To;df dfq nfu" x'g]5 .
u= pkof]u kl/jt{g M cGoq tf]lsP afx]s ejgsf] pkof]udf kl/jt{g ePdf kl/jt{gaf6 k|efljt
ejgdf of] dfkb08 nfu" x'g]5 .
3= k'gMlgdf{0f M glj;÷k|fwLs/0f÷g=kf=sf] kl/If0f tyf cfb]zfg';f/ c;'/lIft ePdf, cfunflu,
k|fs[lts ?kn] gi6 ePdf jf eTsfOPdf, jf eTsfOg] ;+efjgf ePdf / ;f]sf] nflu g=lj=;=÷
k|fwLs/0f÷g=kf=n] cfjZos cfb]z lbPdf k'gMlgdf{0fnfO{ o; dfkb08 adf]lhd cg'dlt lbOg]5 .
ª= cy{ nufpg] M o; dfkb08n] jt{dfg sfn / eljiosfnnfO{ klg hgfpF5, k'lnËn] :qLlnËnfO{ klg
hgfpF5, Ps argn] ax'argnfO{ klg hgfpF5 / ax'argn] Ps argnfO{ klg hgfpF5 . JolQm
zJbn] AolQm;/xsf] ?kdf ;+:yfg ;d]tnfO{ hgfpF5 . n]lvPsf]n] d'lb|t / 6fOlkË klg hgfpF5 /
;xL 5fk -a'9L cf}+nfsf]_ ;+u} lghsf] gfd n]lvPsf] 5 eg] ;xL5fkn] n]Vg ghfGg]sf] x:tfIf/nfO{
;d]t hgfpF5 .
kl/R5]b @
ejg lgdf{0f dfkb08sf] clwsf/ If]q / pkof]u
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

@=@ ljsf; M
@=@=! ljsf; cg'dlt M hUuf ljsf;sf] n]cfp6 gSzf glj;÷k|flws/0f÷gu/kflnsfaf6 :jLs[t
geP ;Dd s'g} JolQmn] :jLs[t n]cfp6 gSzf jf of]hgf lgodfg';f/ cg'dlt glnO{ s'g}
38]/L jf hUufdf ljefhg sfo{ tyf s'g} klg lgdf{0f, ljsf; jf k'gMlgdf{0f sfo{ ug'{
x'Fb}g .
@=@=@ ejg lgdf{0f cg'dlt M glj;÷k|flws/0f÷gkfaf6 k|To]s ejgsf] nflu 5'66} k"j{ lgdf{0f
cg'dlt k|fKt gu/L s'g}klg AolQmn] s'g} klg ejgdf lgdf{0f ug{], k'gMlgdf{0f ug{], yk
ug{], jf cbnabn ug{] sfo{ ug'{ xFb}g .
@=@=# k'/fgf ejg lgdf{0f cg'dlt M of] ejg dfkb08 nfu" x'g'eGbf cufl8 glj;÷
k|flws/0f÷gu/kflnsfn] s'g} ejg lgdf{0f cg'dlt kfl/t u/]sf] eP / lgdf{0f sfo{ eO{
/x]sf] t/ kfl/t ul/Psf] cg'dlt cg';f/ tf]lsPsf] cjlw leq ;DkGg gePsf] eP pQm
cg'dlt o;} dfkb08 cGtu{t lbOPsf] dflgg]5 . dfly pNn]v eP cg';f/ olb cg'dltsf]
Dofb ;lsPsf] t/ lgdf{0f sfo{ ;'? gePsf] cj:yfdf lgdf{0f sfo{ o;} ejg lgdf{0f
dfkb08sf] k|fjwfgaf6 lgb{]lzt x'g]5 .
@=# ejg lgdf{0f cg'dlt -gS;fkf;_ k|fKt ug{] sfo{ljlwx?M
@=#=! ;"rgf lbg] M ejgsf] s'g} efudf lgdf{0f ug{], k'gMlgdf{0f ug{] jf kl/jt{g ug{] jf s'g} ejg
eTsfpg rfxg] k|To]s JolQmn] tf]lsPsf] 9fFrfdf lnlvt ?kdf glj;÷k|flws/0f÷gkfnfO{
;"rgf lbg'kg{]5 . o:tf ;"rgfdf gSzfx? tyf hUuf :jfldTj ;DaGwL k|df0fx?sf] kof{Kt
k|ltlnlkx? ;dfj]z x'g'kg{]5 . cg'dlt k|bfg ePklg gePklg o:tf gSzfsf] Ps ;]6
clen]vsf] nflu glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] sfof{nodf /flvg]5 .
@=#=@ gSzfx? tyf Joxf]/fx?sf] k|ltlnlkx? M glj; ÷k|flws/0f÷gkf af6 lgdf{0f cg'dlt rflxg]
ejg of]hgfx?sf] xsdf gSzf tyf cGo sfuhkqsf] k|ltlnlksf] ;+Vof ;fdfGotof $
;]6 x'g' kg{]5 . ejg lgdf{0fsf] cg'dlt lngsf] nflu ejg lgodfjnLn] lgwf{/0f u/]sf]
kmd]{6df bvf{:t kmf/d tof/ u/L g=lj=;=÷g=kf=÷k|flws/0fn] pknAw u/fpg' kb{5 .
@=#=# ;"rgf ;+u} lbg'kg{] hfgsf/Lx? M ;"rgfdf cjl:ytL gSzf, ;fO6Knfg, ;jl8lehg÷
n]cfp6Knfg, ejg gSzf, ;]jf ;'ljwf of]hgf, :k]l;lkms]zgx? tyf ;'kl/j]If0fsf]
k|df0f, hUufwgL nfnk'hf{ glj;÷k|flws/0f÷gkf tf]s]sf] cGo b:tfj]hx? ;+nUg x'g'
kg{]5 .
@=#=$ b:tfj]hx? M ejg lgdf{0f cg'dltsf] nflu lbOg] cfb]zdf tn lbOPsf b:tfj]hx?
;dfj]z x'g' kg{]5 .
-s_ 38]/L÷;DklQsf] ef}lts j0f{g ePsf] hUufwgL sfuhftx?, ;8s rf}8fO{sf] k|df0f,
;8s rf}8fO{sf] nflu cfjZos hUuf x:tfGt/0f ug]{ ;DaGwL ;xdlt, ;fO6Knfg
cflb .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
-v_ s/f/df jf nLhdf lnPsf] hUuf eP ;f] ;DaGwL zt{gfdf tyf cGo cfjZos
hUufwgL k|df0fx?
-u_ cfjZos k/]df u'? of]hgf÷hf]lgË gSzf cg';f/sf] e"–pkof]u of]hgf, ;8ssf]
rf}8fO{ ;DaGwdf glj;÷k|flws/0f÷gkfaf6 kq
-3_ ;"rLs[t ejgx?sf] ;DaGwdf jf k'/ftflTjs If]qdf ePsf ejgx?sf] ;DaGwdf
glj;÷k|flws/0f÷gkfnfO{ cfjZos kg{] cGo s'g} hfgsf/L÷sfuhft .
@=( gSzfx?df ;xL5fk ug{] M
glj;÷k|flws/0f÷gkfdf k]z ug{' cl3 ;a} gS;fx?df wgLx?sf] / of]Uotf k|fKt
glj;÷ k|flws/0f÷gkfdf btf{ ePsf OlGhlgo/÷cfls{6]S6sf] x:tfIf/ x'g'kg{]5 .
@=$ ;fO6Knfg÷nf]s];g Knfg
@=$=! nf]s];g Knfg M :jLs[t n]–cfp6 of]hgf gePsf] If]qdf l5d]ssf] hUuf ;d]tsf]
l;dfgf tyf cjl:ylt b]vfOPsf]] !M!),))) :s]nsf] nf]s];g Knfg lgj]bg ;+u} k]z
ug{'kg{]5 .
@=$=@ ;fO6 Knfg M cg'dltsf] nflu cfj]bg lbbf ;+nUg /fVg kg{] ;fO6 Knfgsf] :s]n %))
ju{ ld= ;Ddsf] nflu !M !)) / %)) au{ ld= eGbf dflysf] nflu !M%)) x'g' kg{] 5 .
Knfgdf tn n]lvPsf s'/fx? bzf{OPsf] x'g'kg{]5 M
-s_ ;fO6sf] l;dfgfx? / To;;+u} hf]l8Psf]] hUUffx?
-v_ l5d]ssf] ;8ssf] kl/k]|Ifdf ;fO6sf] cjl:ylt
-u_ ejgsf] cjl:yltdf kg{] ;8sx?sf] gfdx? -ePdf dfq_
-3_ ;fO6df jf ;fO6sf] cuf8L k5f8L ePsf ljBdfg ejgx? .
-ª_ dfly -s_ sf] ;Gbe{df lgj]bsn] cfˆgf] hUuf;Fu} hf]l8Psf] ;+u}sf] hUufdf
lgdf{0f ug{ rfx]df ejg;Dd k'Ug] kx'Fr dfu{ .
-r_ xfjfsf] v'Nnf ;s'{n];g / k|sfz tyf kx'Frsf] nflu ejg ;+u} 5f]l8Psf] 7fFp .
-5_ ePdf 3/sf] bfofF jfFof tyf k5f8Lsf] ;8ssf] rf}8fO{ .
-h_ ejgsf] of]hgfsf] ;DaGwdf pQ/ lbzf .
-em_ ljBdfg ef}lts ;+/rgfx?
-`_ ;Dk"0f{ ;DklQsf] hUufsf] If]qkmn / o; lgodfjnLdf Aoj:yf ePsf] se/]h
cg';f/sf] s"n 38]/Lsf] If]qkmnsf] ;DaGwdf k|To]s tNnfdf x'g cfpg] se8{
Pl/ofsf] efu .
-6_ cfjZos k/]df kfls{Ë If]q b]vfOPsf] kfls{Ë of]hgf .
-7_ glj;÷k|flws/0f÷gkfn] tf]s]sf] cGo o:t} ljj/0fx? .
-8_ ejg lgdf{0f x'g] 3/hUuf ;DklQdf ejg gDa/ jf 38]/L gDa/ .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

@=$=# n]–cfp6 Knfg M e"–pkof]u of]hgfsf] gd{x? cg';f/ n]cfp6 Knfgsf] th{'df ul/g]5
. ;DalGwt P]gsf] k|fjwfg cg';f/ glj;÷k|flws/0f÷gkfn] cg';/0f ug{] sfo{ ljlw
cg';f/ :jLs[t ul/g]5 .
@=$=$ Nof08:s]k gSzf M o;sf] :s]n %)) ju{ ld= ;Ddsf] nflu !M!)) / ;f] eGbf dflysf]
If]qkmnsf] nflu !M%)) x'g]5 . o;df cfjfudg, kfls{Ë :ynx?, af6fx?, xl/ofnL
tyf a[If/f]k0fx? c+lst ul/Psf] x'G5 .
@=$=% ejg gSzfM ;"rgf ;+u} ;+nUg ul/g] ejgsf] gSzf, On]e];g tyf ;]S;gx? @%) ju{
ld= ;Ddsf] 38]/Lsf] nflu !M%) :s]ndf @%) ju{ ld=eGbf dflysf] nflu !M!)) :s]
ndf / @))) au{ ls=ld= jf ;f] eGbf dflysf] nflu !M@)) :s]ndf / ;a}sf] l86]N;x?
!M!)) :s]ndf agfOPsf] x'g' kg{]5 .
-s_ ;a} tNnfsf] 9fs]sf] If]q ;d]l6Psf e"O{ gSzfx? -ˆnf]/ Knfg_ ;dfj]z ePsf] x'g]5 .
o;} k|i6 ?kdf ;a} k|m]d d]Da/x?, sf]7fx?sf] ;fOh tyf cjl:ylt, e¥ofËsf]
rf}8fO / /fDkx? / cGo lgsf;sf af6f]x?, nLˆ6 sf]7f tyf nLˆ6 lk6sf]
l86]nx? b]vfOPsf] x'G5 .
-v_ ejgsf] ;a} efux?sf] pkof]u b]vfOPsf] x'G5 .
-u_ 6jfOn]6,g'xfpg]7fpFh:tf]cTofjZos;]jfx?sf]Plsgcjl:yltb]vfOPsf]x'G5.
-3_ ;]S;g gSzfx? ;dfj]z ePsf] x'g]5 . o;df km'6LË -hu_sf] ;fOhx?, a];d]G6
uf/f]sf] df]6fO{, uf/f], k|m]dLª d]Da/x?sf] ;fOh tyf :k];LËx?, ˆnf]/ :nfjx?
/ 5fgfsf :nfjx? . ;]Szgdf ejg tyf sf]7fx?sf] prfOx? / kf/fk]6sf]
prfO / 8«]g]h tyf 5fgfsf] :nf]k÷sDtLdf Pp6f ;]S;g e¥ofË, efG5fsf]7f,
6jfOn]6, jfy?d eP/ sfl6Psf] x'g]5 .
-ª_ ;a} PnLe];gx? b]vfOPsf] x'g]5 .
-r_ cg'dlt k|fKt ejg /]vf eGbf aflx/ kg{] efux?sf] gfk lbOPsf] x'g]5 .
-5_ 5fgfsf] 8«]g]h tyf :nf]k b]vfOPsf] 6]/]; Knfg lbO{Psf] x'g]5 .
-h_ pQ/ lbzf gSzfdf b]vfOPsf] x'g]5 .
-em_ kfls{Ë :yfgx?sf] l86]n lbOPsf] x'g]5 .
-`_ e]lG6n]6/x?sf] ;a} 9f]sf tyf cGo cf]kgLËx?sf] ;fOhx? ;d]t v'Ng] u/L
qmda4 ?kdf lj:t[t ljj/0fx? ;d]t lbOPsf] x'g]5 .
-6_ glj;÷k|flws/0f÷gkfn] tf]s] adf]lhd ug{ cfjZos cGo ;a} ljj/0fx? .
@=$=^ ax'tNn]÷ljz]if ejgx?sf] ejg of]hgfx? M % tNnf eGbf a9L tNnfx? ePsf] jf !%
ld= eGbf a9L prfO{ ePsf] / ;ef ejg, ;+:yfut, cf}Bf]lus, e08f/0f tyf vt/f
o'Qm pkof]ux? ePsf] ljz]if ejgx?sf] ;Gbe{df dfkb08sf] lgDg lnlvt yk ljj/0fx?
;dfj]z x'g' kg]{5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
-s_ cfunfuL lgoGq0fsf cf}hf/ tyf uf8L df]8g] 7fpF tyf ejgsf] j/Lk/L kx'Fr
dfu{sf] ljj/0f ;lxt kx'Fr dfu{sf] Aoj:yf .
-v_ d'Vo tyf j}slNks e¥ofËsf] ;fy} afb{nLaf6sf] kx'Fr, s/L8/ tyf njLjf6sf] kx'Fr .
-u_ lnˆ6 tyf kmfo/ lnˆ6x?sf] cjl:ylt tyf ljj/0fx?
-3_ l/ˆo"h RofDj/, ;le{; 8S6 cflbsf] ljj/0f .
-ª_ cfsf;] kfgL ;+sng ug]{ kfOk tyf ;+sng ug]{ 6ofªsx? .
-r_ h]g]/]6/, 6«fG:kmd{/, :jLr luo/ sf]7fsf] cjl:ylt
-5_ cUgL ;"rs k|0ffnL÷g]6js{sf] l86]nx?
-h_ kfgL 6ofªs tyf kDkxfp;sf] cjl:ylt tyf gfk
-em_ cfunfuL ;'/Iffsf h8fgx?sf] cjl:ylt tyf ljj/0fx? .
-`_ h8fg ul/Psf k|fylds pkrf/ cf}hf/x?sf] h8fgsf cjl:ylt tyf ljj/0fx?
@=$=& vfg]kfgLsf] Joj:yf tyf cGo ;]jf ;'ljwfx? M
!= vfg]kfgL cfk"lt{sf] gSzfx?, On]e];gx? tyf ;]S;gx?, 9n lgsf; k|0ffnL / cGo
;]jf;'ljwfx?sf] ljj/0f glj;÷k|flws/0f÷gkfn] rfx]sf] v08df !M!)) sf] :s]n
eGbf sd gx'g] u/L pknAw u/fpg' kg{]5 .
@= @)) au{ ld= eGbf dflysf cfjf;Lo 38]/Lx?sf] nflu / Ps x]S6/ eGbf a9Lsf]
u}/ cfjf;Lo 38]/Lx?sf] nflu tn lbOPsf k|fjwfgx? nfu" x'g]5 M
-s_ au}+rf tyf ;kmfO{sf] nflu k|of]u eO;s]sf] kfgLsf] k'gM k|of]u ug{sf] nflu 5'§}
ljt/0f k|0ffnLsf] Joj:yf ug]{ . o;sf] nflu pko'Qm e08f/0fsf] ;'ljwfnfO{ ejg
gSzfdf b]vfpg' kg{]5 .
-v_ hldg d'lgsf] kfgLnfO{ e/0f ug{sf] nflu 38]/L leq aiff{tsf] kfgL ;+sng ug{
cfjZos Joj:yf ug{' kb{5 . ejgsf] gSzfdf oL s'/fx? v'nfpg' kb{5 .
@=% ejg pkof]u km]/abnsf] nflu ;"rgf M
Efjg pkof]u km]/jbnsf] nflu ;"rgf lbPdf cfjZos kg{] gSzf tyf Joxf]/fx? dfq lgj]bg;+u
k]z ug{{' kg{]5 .
o; dfkb08df Joj:yf ePsf ;fdfGo ejg lgdf{0fsf k|fjwfgx? :6«Sr/ tyf cfunfuL ;+/
If0fdf s'g} k|lts"n c;/ gkg{] u/L tn lbOPsf km]/abn ug{' k/]df ;"rgf jf ejg lgdf{0f
cg'dltsf] cfjZostf kg{]5}g .
-s_ Knf:6/LË / ;fgfltgf dd{t sfo{
-v_ ˆnf]/LË jf k'gM ˆnf]/LË ug{] .
-u_ csf{sf] ;DklQ tyf ;fj{hlgs ;8s tkm{jfx]s ‰ofn e]lG6n]6/ / 9f]sfx? vf]Ng] / aGb
ug{] .
-3_ lju|]sf O§fx?, 9+'ufx?, lkn/x?, ljdx? cflb km]g{] .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

-ª_ o; dfkb08 cGtu{t kg{] u/L !=% ld= eGbf sd prfOsf] kf/fkL6 / afpG8«L kvf{nsf]
lgdf{0f tyf k'gMlgdf{0f ug]{ .
-r_ cg'dlt k|fKt prfO{eGbf sd gx'g] u/L kmN; l;lnËsf] lgdf{0f ;d]t /+u/f]ug cflb sfo{ .
-5_ e"–pkof]u of]hgf÷hf]lgË of]hgfsf k|fjwfgx? ;+u gaflemg] u/L Iflt x'g' cuf8Lsf]
h:t} x'g]u/L af9L, aiff{t, cfunfuL, e"sDk jf cGo s'g} k|fs[lts ljkbaf6 Iflt u|:t
ejgsf efux?sf] k'gMlgdf{0f ug{] .
-h_ o; dfkb08 cGtu{t x'g] u/L leqL uf/f]x?sf] lgdf{0f jf k'gMlgdf{0f ug{] .
@=^ ejg lgdf{0f cg'dlt z'Ns M
h'/L;+u k/fdz{ u/L glj;÷k|flws/0f÷gkfn] lgdf{0f u/]sf gSzf kf; z'Ns / lgdf{0f cjlwdf
;x/L k"jf{wf/sf] pkof]usf] z'Nssf] ;fy} 38]/L ljsf;÷;d"x cfjf;, km]/jbn÷yk÷;+;f]lwt
of]hgf, of]hgfx? cWofjlws ug{sf] nflu tf]lsPsf] cGo z'Nsx? lgodfg';f/ lng ;Sg] 5 .
@=& :jLs[lt lbg] M
@=&=!= k|lsofx? M
-s_ hUuf ljsf;÷cfjf; ljsf;sf] KnflgË cg'dlt lbg] M cflwsfl/s OlGhlgo/,
cfls{6]S6 dfkm{t KnflgË cg'dlt÷gd{x? tf]lsPsf] 9fFrfdf hUuf wgLn] gu/ ljsf;
;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfdf cfj]bg lbg' kg]{5 .
hUuf ljsf;÷cfjf; ljsf; ug{ rfxg] sDkgL jf hUuf wgLn] ;"lrs[t OlGhlgo/ jf
cfls{6]S6 jf Knfg/åf/f tof/ ul/Psf] e"–pkof]u tyf ef}lts k"jf{wf/ ljsf; ;d]t
pNn]v ul/Psf] of]hgf k]z ug'{ kg]{5 . o;sf] :jLs[lt ;DjGwL sfo{ljlw gu/ ljsf;
;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] tf]s] cg';f/ x'g]5 .
-v_ ;"rLs[t OlGhlgo/÷cfls{6]S6af6 k|dfl0ft x'g'kg{] M dfkb08 cGtu{tsf k|fjwfgx?sf] clwgdf
/xL ejg lgdf{0f jf hUuf ljsf; of]hgf tof/ ug]{ clwsf/ ;"lrs[t OlGhlgo/÷cfls{6]S6
;+u x'g]5 .
@=&=@ of]Uotf tyf Ifdtf M
gu/of]hgfljb÷cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'k/Lj]Ifs÷KnDa/÷cfunfuLk/fdz{bftf÷cjf{g
l8hfOg/sf] of]Uotf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
@=&=# b08 ;hfo M
-s_ olb k]zfut cfrf/ ;+lxtfaf6 ljrlnt ePsf] kfOPdf jf s'g} em"7f] Joxf]/f lbPdf jf
s'g} tYosf] ckdfg u/]df jf of]hgf k|dfl0ft ug{] q'6L u/]df jf ejg dfkb08 / :jLs[t
ejg of]hgfsf] lvnfkdf lgdf{0f sfo{sf] ;'k/Lj]If0f u/]df glj;÷k|flws/0f÷gkfn] o:tf
gu/of]hgfljb÷cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'k/Lj]Ifs÷KnDa/nfO{ sf/jfxL ug{] / sfnf];"rLdf
/fVg] clwsf/ x'g]5 / ;f]sf] hfgsf/L g]kfn OlGhlgol/Ë kl/ifbnfO{ lbg]5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
-v_ olb :jLs[lt lbg] glj;÷k|flws/0f÷gkfn] s'g} klg ;do ejg dfkb08sf] pNn+3g
ul/Psf], tYosf] unt JofVof ul/Psf], :jLs[lt lbOPsf] eGbf km/s lgdf{0f ePsf],
tf]lsPsf] b:tfj]h tyf ejg lgodfjnL ;+u km/s x'g] u/L lgdf{0f ul/Psf] e]§fPdf gu/
ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] :jLs[ltnfO{ ab/ ug{ ;Sg]5 . To:tf k]zfsdL{sf]
lj?4 sfo{jfxL ug{ ;Sg]5 . d'2f 6'Fuf] gnfu];Dd To:tf k]zfsdL{nfO{ gofF gSzfx? k]z
ug{] clwsf/ x'g] 5}g . ltgnfO{ sfnf] ;"rLdf ;dfj]z ug{' cl3 glj;÷k|flws/0f÷gkfn]
sfg"g adf]lhd sf/0f b]vfpm cfb]z hf/L ug{]5 .
@=&=$= cglws[t lgdf{0f ljsf; sfo{ M
cgflws[t lgdf{0f ljsf; sfo{ u/]sf]df o:tf sfo{ eTsfpg], lgdf{0f :ynnfO{ /f]s
nufpg], k|rlnt sfg"gsf] cfwf/df sfg"gL sf/jfxL ug{] h:tf pko'Qm sbd gu/ ljsf;
;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] lng ;Sg]5 .
@=* lgdf{0f sfo{ ubf{ ckgfpg'kg]{ sfo{ljlw M
@=*=! dfkb08 cg';f/ lgdf{0f sfo{ ug'{ kg]{ bfloTj M
o; dfkb08 cg';f/ lgdf{0f sfo{ ug{] k"0f{ hjfkmb]xLtfaf6 wgLnfO{ cg'dlt kfPsf] sf/0f
jf gSzf tyf :k]l;lkms]zgx? :jLs[t ul/Psf sf/0f jf ejg lgdf{0f x'Fbf gu/ ljsf;
;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] lg/LIf0f ul/Psf] sf/0f s} cfwf/df d'Qm ePsf] dflgg] 5}g .
@=*=@ lgdf{0f :yndf sfuhftx?÷b:tfj]hx? /fVg]M lgdf{0fsf] cj:yfdf cg'dtL kfPsf]
JolQmn]M
-s_ ejg lgdf{0fsf] cg'dltsf] k|ltlnlk b]lvg] u/L 6fF; ug{'kg{]5 .
-v_ cg'dlt hf/L ul/Psf] ;DklQdf nfu" x'g] ejg dfkb08 cg';f/ :jLs[t gSzfx?
tyf :k]lzlkms];gx?sf] k|ltlnlk /fVg] .
@=*=# lgdf{0f sfo{ eO{/xFbf ejgsf] r]lsË sfo{ M glj;÷k|flws/0f÷gkfnfO{ cfls{6]S6÷
OlGhlgo/÷;'kl/j]Ifs dfkm{t 3/ wgLn] KnLGy ;Ddsf] sfo{ ;DkGg ePkl5 :jLs[t
ejg gSzf tyf ejg lgodfjnL cg';f/ sfo{ ePsf] 5÷5}g ;'lgZrt u/fpg
;"rgf lbg] 5 . #) lbg leq :yfgLo lgsfon] lgdf{0f sfo{sf] lg/LIf0f u/L c;xdlt
eP ;f] ;d]tsf] hfgsf/L wgL÷cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'kl/j]IfsnfO{ lbg'kg{]5 .
:jLs[t gSzf adf]lhd ejgsf] lgdf{0f sfo{ ug{] lhDd]jf/L 3/ wgLåf/f lgo'Qm
cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'kl/j]Ifssf] x'g] 5 .
@=( sfo{ ;DkGg ePsf] ;"rgf M
k|To]s wgLn] ejg cg'dltdf j0f{g u/] cg';f/sf] lgdf{0f sfo{ k"/f ePsf] ;Gbe{df glj;÷
k|flws/0f÷gkfdf k]z ug{' kg{]5 . sfo{ ;DkGg ePsf] ;""rgf 3/wgLn] lgdf{0f sfo{ ;'k/Lj]If0f
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

ug{] cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷ ;'kl/j]Ifs dfkm{t sfo{ ;DkGg ePsf] Knfgsf] # k|lt -:jLs[t of]hgf
k]z ubf{ h:t} Ps k|lt gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfnfO{ k]z ug{' kg{]5 . o:tf]
;""rgfdf tn lbOPsf sfuhftx?sf] ;fy} tf]lsPsf] z'Ns ;+nUg x'g'kg{]5 .
-s_ glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] ;a} lg/LIf0f k|ltjbgx?sf] k|ltlnlk,
-v_ cfjZos ePdf glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] clws[taf6 :jLs[lt,
-u_ ljB't ljefuaf6 cfjZos eP cg';f/ 6«fG;kmd{/x?÷;j:6]zg÷ ;xfos ljB't cfk"lt{
k|0ffnL ;DaGwdf :jLs[lt
-3_ :6«Sr/ OlGhlgo/÷l;len OlGhlgo/af6 ejg;+lxtf cg'?k lgdf{0f ePsf] k|df0f
-ª_ cfjZostfg';f/ wgL÷cfls{6]S6÷OlGhlgo/n] x:tfIf/ u/]sf] ;a} tkm{af6 lvlrPsf] b'O{
;]6 kmf]6f]x?,
-r_ glj; ÷k|flws/0f÷gkfn]] cfjZos 7fg]sf] cGo cfjZos hfgsf/L÷sfuhftx?
-5_ cfˆgf] ;'kl/j]If0f leq kg{] / ejg lgodfjnL tyf :jLs[t ejg gSzfx? cg';f/
;DkGg ePsf] hldg d'lgsf] 9n, :ofgL6/L tyf vfg]kfgL cfk"lt{ ;DaGwdf wgL /
cfls{6]S6÷OlGhlgo/af6 k|df0fkq .
@=!) gu/sf] 9n k|0ffnL÷kfgLsf] d]gnfOgdf h8fg ug{] M
-s_ lgdf{0f sfo{ ;xh ug{sf] nflu cg'dlt lbOPsf] c:yfoL kfgL, ljB't tyf 9nsf] sg]Szgx?
;DkGg ePsf]÷pkof]u ug{ lbOPsf] k|df0fkq k|fKt geP;Dd ;fO6df /fVg cg'dlt
lbOg]5}g .
-v_ glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] cu|Ld cg'dlt / pkof]u ug{ lbOPsf]÷;DkGg ePsf] k|df0f kq
k|fKt geP ;Dd s'g} klg ejg ;+u gu/sf] vfg]kfgLsf] d]g nfOg jf gu/sf] 9n k|0ffnL
;Fu hf]8g lbOg] 5}g .
-u_ pkof]udf kl/jt{g ePdf jf cglws[t lgdf{0f sfo{ ePdf glj; ÷k|flws/0f÷gkfn] o:tf
;]jf ;'ljwfx? nfO{ /f]Sg jf /f]Sg nufpg ;Sg]5 .
-3_ s'g} klg JolQm jf ;+:yfn] cfˆgf] ejg leqaf6 lg:sg] 9n k|zf]wg gu/L vf]nf, s'nf]
jf tfndf lj;h{g ug'{ xF'b}g, o;/L lj;h{g ul/Pdf ;DalGwt g=lj=; ÷k|flws/0f÷g=kfn]
cGo ;]jf ;'ljwfx?df /f]s nufpg ;Sg]5 / cfly{s hl/jfgf ;d]t ug{ ;Sg]5 .
-ª_ s'g} klg JolQm jf ;+o'Qm cfjf; jf ;+:yfsf] ejgsf] 5fgfaf6 cfpg] jiff{tsf] kfgLnfO{
hdLg d'gL lj;h{g ug'{ kg]{5, g=kfsf] 9n k|0ffnLdf jf ;8ssf] gfnLdf hf8g kfOg] 5}g .
o; ;DaGwdf yk k|fljlws ;xof]u ;DalGwt lhNnfsf] vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ l8lehg
sfof{noaf6 k|fKt ug{ ;lsg] 5 .
@=!^ e"–pkof]u If]q lgwf{/0f M
/fli6«o e"pkof]u gLlt @)^( n] lgwf{/0f u/] adf]lhd e"pkof]u of]hgf tof/ ug]{ / pQm e"pkof]u
of]hgf cg'?k lgdf{0f sfo{sf] cg'dlt k|bfg ug]{ .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
38]/L ljsf;, ;fd"lxs cfjf;, ;+o'Qm cfjf; h:tf cfjf;Lo If]qx? / u}x| cfjf;Lo If]qx?sf] nflu
pkof]u, se/]h,ˆnf]/ Pl/of /]:of] -kmf/_, ;]6 Aofs, v'Nnf 7fpF, prfO{, cfjf;Lo OsfOx?sf] ;+Vof,
tyf kfls{Ë dfkb08x? of]hgf÷hf]lgË Knfg÷dfkb08 sf]8 jf ;x/L ljsf; of]hgf th'{df tyf
sfof{Gjog dfkb08df Joj:yf ePsf] k|fjwfgx? adf]lhd x'g]5 . olb oL ;jfnx?df s]xL Joj:yf
ul/Psf] gePdf jf JofVofsf] cfjZostf k/]df glj;÷k|flws/0f÷gkfn] lg0f{o u/] adf]lhd x'g]5 .
#=! ejg lgdf{0fdf lgoGq0fsf] Joj:yfM
oL ljlgodx?sf] ljifoa:t' ejg pkof]u If]q leqsf ejgx?sf] nflu -cfGtl/s Joj:yfx? Affx]s_ ejg
dfkb08 cg';f/ sfod /fVg] xf] . ejg lgdf{0f dfkb08 agL g;s]sf If]qx?df jf:tfljs cfjZostf
tyf ;fGble{s lgodx?sf] cfwf/df glj;÷k|flws/0f÷gkfn] cfjZos Joj:yf ug{]5 .
#=@ kxf8L If]qdf ePsf ;x/L If]qsf nflu ljz]if Joj:yf
kxf8L If]qx?df ;x/L ljsf; of]hgfx?sf] nflu ljleGg gD;{x? tyf dfkb08x? ;'emfj ug{'sf] cfwf/e"t
p2]Zo lg0f{o k|lqmofsf] nflu cfwf/ k|bfg ug{' g} xf] . ;'wf/ ul/Psf gD;{x? tyf dfkb08x? ;f+s]lts
dfq x'g / :yfgLo ef}lts tyf jftfj/0fLo cj:yfsf] ljrf/ u/L pko'Qm ;dodf kl/dfh{g ug{ ;lsg]
5 . s'g} klg k]zfut÷cg';Gwfg ;+:yfn] kj{tLo If]qx?sf] of]hgf tyf ljsf; ;DaGwL a[xt :ynut
dfkb08x? tof/ ubf{ tn lbOPsf ljifox?n] c;/ kfg{] ub{5 . o;n] ubf{ o:tf If]qx?sf] ;DaGwdf
dfkb08 lgwf{/0f ubf{ lgDg lnlvt ljifox?df Wofg k'¥ofpg h?/L x'G5 M–
!= ;"o{sf] k|sfz cfpg], :nf]k tyf df]6/af6f] ;Ddsf] kx'Fr b"/L .
@= hgtfsf] Go"gtd cfjZostf / ;+/If0fsf l;4fGtx?
#= h6Ln kj{tLo w/ftn / ef}ule{s cj:yfx?nfO{ ldNg] u/L gd{x? tyf dfkb08x?df cfjZos
nrstf .
$= sfo{:yn tyf cfjf; aLrsf] ;DaGw .
kl/R5]b #
cfjf;Lo tyf u}x| cfjf;Lo If]qx?sf] ljsf; lgdf{0f
;DaGwL k|fjwfgx?
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

%= phf{sf] cfjZostfx?
^= oftfoft, ;~rf/ g]6js{sf] a}slNks Aoj:yf
&= 3'DtL tyf cfsl:ds ;'ljwfx?
#=# kfls{Ë dfkb08 M
of]hgf÷ljsf; of]hgfdf jf tn tflnsfdf k|:t't ul/Psf gd{x? cg';f/ ljleGg k|sf/sf ljsf;
lgdf{0f sfo{sf] nflu kfls{Ësf] Aoj:yf ul/g]5 .
:yfgLo ;jf/L wgL, ;fj{hlgs oftfoftsf ;fwg / kfls{Ësf] cfjZostf cg';f/ ljleGg
pkof]u÷lqmofsnfkx?sf] Nfflu kfls{Ë gd{x? lgwf{/0f ug{sf] nflu tn lbOPsf] tflnsfnfO{ cfwf/ dfGg
;lsG5 .
tflnsf #=! M kfls{Ë dfkb08
l;=g+= pkof]u÷pkef]u If]qx?
!)) au{ ld6/ If]qsf]
nflu OSjLe]n]G6 sf/ :k];
-O=;L=P:f_
!= cfjf;LoM ;fd"lxs cfjf;, ;+o'Qm cfjf;, lsQfsf6 ul/Psf] cfjf;
-@%) au{ ld= eGbf dfly_ / ldl>t pkof]u
)=%)–!=%)
@= Aofkfl/s If]q M
s_ yf]s Jofkf/ tyf kl/jxg If]q -kfls{Ë, nf]l8Ë, cgnf]l8Ë ;d]t_
v_ gu/ s]Gb|, lhNnf s]Gb|, xf]6]n, l;g]df tyf cGo
u_ ;fd'bflos s]Gb|, :yfgLo ahf/ s]Gb|
!=%)–@=%)
!=))–@=))
)=%)–!=%)
#= ;fj{hlgs tyf ;fd'bflos ;'ljwfx?M
s_ gl;{Ëxf]d, c:ktfnx? -;/sf/L jfx]s cGo_, ;fdflhs,
;f+:s[lts tyf cGo ;:yfx?, ;/sf/L tyf cw{;/sf/L sfof{nx?
v_ ljBfnox?, dxfljBfno, ljZjljBfno, ;/sf/L c:ktfnx?
)=%)–!=%)
)=@%–)=&%
$= cf}Bf]lus M
xNsf tyf ;]jfhGo pBf]ux?, ;fd"lxs pBf]ux? )=@%–)=&%
gf]6 M
!= uf8L kfs{ ug{] 7fpFx?sf] Joj:yf ubf{ dfkb08x? tn lbP cg';f/ x'g]5 M
-s_ v'Nnf kfls{Ësf] nflu k|lt OSjLe]n]G6 sf/ :k]; !* ju{ ld6/
-v_ e'O{tNnfn] 9fs]sf] kfls{Ësf] nflu k|lt OSjLe]n]G6 sf/ :k]; = @#=)) j=ld=
-u_ a];d]G6sf] nflu k|lt OSjLe]n]G6 sf/ :k]; = @*=) a=ld=
@= pkof]u If]qx?df e'O{tNnf jf a];d]G6df kfls{Ë ug{] eP pko'{Qm dfkb08 cg';f/ kfls{Ësf]
Joj:yf ug{ ;lsG5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
#=$ ljz]if pkof]usf If]qx? M
#=$=! cfjf;Lo pkof]u If]q M cfjf;Lo If]qnfO{ 38]/L ljsf; jf ;fd"lxs cfjf;sf] ?kdf
ljsf; ul/G5 . 38]/Lsf] ;fO{h, k|To]s 38]/Ldf x'g] cfjf; O{sfOx?, ;]6Jofsx? /
ejgsf] tNnf ;+Vof÷prfO{sf] ;Gbe{df ljsf;sf] :j?k s:tf] x'gk5{ lgSof{}n ug{
3gTjsf] 9fFrf -pRr, dWo pRr, Go"gdWo jf Go"gtd 3gTjx?_ lgwf{{/0f ul/Psf]
x'G5 . u'? of]hgfdf Joj:yf eP adf]lhdsf gd{x? tyf dfkb08x? cg';f/ ;x/L
tyf ;fdflhs k"jf{wf/x?sf] Joj:yf ul/G5 . n]cfp6 of]hgfx?df ;fdflhs tyf
;x/L k"jf{wf/nfO{ cfjZos kg{] ljleGg ;fO6x?÷Kn6x? b]vfOPsf] x'G5 . gSzfx?
:jLs[t ubf{ ljleGg pkof]u÷lqmofsnfkx?sf] nflu / ljleGg ;fOhsf 38]/Lx?sf
nflu agfOPsf ljsf; lgdf{0f gd{x?sf] k|of]u ul/G5 .
#=$=@ cfjf;Lo pkof]u If]q leq kg{] ejgx? M cfjf;Lo n]cfp6 Kn6sf] efusf] ?kdf
/x]sf] cfjf;Lo pkof]u If]q leq /x]sf ljleGg pkof]u lqmofsnfkx?sf] nflu ejgx?
cfjf;Lo 38]/Lsf] ;fOhcg';f/ nfu" x'g] se/]h, ˆnf]/ Pl/of /]:of], prfO{ tyf cGo
;DalGwt gd{x? kfngf u/L lgdf{0f ug{' kg{]5 .
#=$=# 38]/L ljsf; M tn n]lvPsf s'/fx?df dWo]gh/ /fvL cfjf;Lo of]hgfx?sf] n]cfp6,
gd{x?sf th{'df ul/Psf] x'G5 .
!= lgdf{0f ePkl5 ejgx?df kof{Kt k|sfz tyf xfjf cfpg] x'g kb{5 .
@= WjgL, w"nf] tyf :yfgLo vt/faf6 ;'/lIft x'g]5 .
#= ljleGg kfl/jfl/s cfjZostfsf] nflu kof{Kt v'NNff If]q x'g]5 .
$= kl/jxg tyf kx'Fr ;xh x'g]5g / b'3{6gfsf] b[li6sf]0faf6 ;'/lIft x'g]5 .
%= 38]/Lsf] cfsf/ tyf ;fO{h ;Dej eP ;Dd Psgf; x'g]5 .
^= nx/] 3/x?, 5'§f5'§} 3/x? jf cGo s'g} lsl;dsf] ?kdf Psgf;sf cfsf/ tyf
9fFrf lbgsf nflu 3/x? s|da4 ?kdf ldnfOPsf] x'g]5 .
#=$=$ cfjf;Lo If]qx? M 38]/L cfjf; Go"g cfo ePsf ;d"xsf] nflu 38]/Lsf] Go"gtd ;fOh
;fdfGotof &) au{ ld= eGbf sdsf] x'g' x'b}g . tyflk hgtfsf] cf}sft x]/L s'g} ljz]if
;x/nfO{ cfjZos kg{] k|sf/sf] cfjf; cg';f/ 38]/Lsf] ;fOh km/s x'g ;Sg]5 . k|To]s
Kn6df lgdf{0f ug{ cg'dlt kfPsf] cfjf;Lo OsfOx?sf] ;+Vofdf klg 38]/Lsf] ;fOh
lge{/ x'g] ub{5 . ;dfGotM k|To]s 38]/Ldf b'O{ j6f cfjf; OsfOx? lgdf{0f x'g ;Sb5 .
tyflk 7'nf ;fOhsf Kn6x?sf] ;Gbe{df Pp6f 38]/Ldf Pp6f eGbf a9L cfjf; OsfOx?
lgdf{0f ug{ ;lsg]5 . cfjf;Lo If]qsf] nflu tn tflnsfdf ljleGg ;fOhsf 38]/Lx?sf
nflu nfu" x'g'kg]{ se/]h, ˆnf]/ Pl/of /]:of] / prfO{ lbOPsf] 5 M–
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

tflnsf $ M kmnf]/ Pl/of /]:of]sf] Aoj:yf -t/fO{ If]q_
l;=g+= 38]/L If]qkmn a=ld= clwstd u|fp08 se/]h Ü clwstd FAR
!= &)–!%) &% $=)
@= !%)–@%) &% $=)
#= @%)–%)) ^) #=%
$ %))–!))) ^) #=%
tflnsf % M kmnf]/ Pl/of /]:of]sf] Aoj:yf -kxf8L If]qx?_
l;=g+= 38]/L If]qkmn a=ld= clwstd u|fp08 se/]h Ü clwstd FAR
!= &)–!%) &% $=)
@= !%)–@%) &% $=)
#= @%)–%)) ^) #=%
$ %))–!))) ^) #=%
cGo Joj:yf M
 a];d]06 lgdf{0f ul/Psf] eP, kfls{Ë ;]jfx? tyf 3/fo;L e08f/0fsf] nflu pkof]u ug{ ;lsg]5 .
 ˆnf]/ Pl/of /]:of] / u|fpG8 se/]hsf ;DaGwdf g=lj= ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] cfˆgf]
cfjZostf / cfˆgf] clwsf/ If]qleqsf] dfu cg';f/ km]/abn ug{ ;Sg] 5 .
 a];d]G6 If]qkmn u|fpG8 se/]h eGbf a9L x'g' x'Fb}g .
 tf]lsPsf gd{x? cg';f/ 38]/Lsf] nflu kfls{Ësf] Aoj:yf x'g'kg{] 5 . cyjf cfjfudgsf] 9fFrfdf
s'g} c;/ gkg{] u/L n]cfp6 Knfgdf kfls{Ësf] Aoj:yf x'gkg{] 5 .
#=$=% ;+o'Qm cfjf; M k|To]s cfjf; OsfOdf $=% JolQm /xg] cg'dfg tyf ljsf; of]hgfdf
lbOPsf] 3gTj 9fFrfsf] cfwf/df cfjf; OsfO{x?sf] u0fgf ul/Psf] 5 . s'g} If]qdf lgdf{0f
ul/g] ejgx?sf xsdf lglZrt pFrfO{ -clwstd ;Ldf_ tf]Sg ;Sg]5 . Go"gtd 38]/Lsf]
;fOh @,@%) a=ld= -kxf8L If]qsf ;x/df !,))) a=ld=_ clwstd u|fp08 se/]h %)
k|ltzt clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=) / cGo ;]jf ;'ljwfx? /fhkqdf k|sflzt ;"rgf
cg';f/ x'g]5 .
gf]6 M
!= a];d]G6 lgdf{0f ul/Psf] eP kfls{Ë ;]jfx?, cTofjZos 3/fo;L e08f/0f tyf ;'ljwfx?sf] nflu
ˆnf]/ Pl/of /]:of]df ;dfj]z gu/L pkof]u ug{ ;lsg]5 . a];d]G6sf] kl/df0f 38]/Lsf] If]qkmn sf]
##=## k|ltzt b]lv %) k|ltzt ;Dd x'g;Sg] 5 .
@= kx'Frdfu{ !@ dL= rf}8f x'g'kg]{5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
#=% u}/ cfjf;Lo pkof]u If]q M
#=%=! 5fqfaf; M
 clwstd u|fpG8 se/]h %) k|ltzt
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=)
 kx'Frdfu{ Go"gtd !@ ld=
#=%=@ kfx'Fgf 3/, af]l8{Ë tyf nhx? M
 Go"gtd 38]/Lsf] ;fOh %)) au{ ld=
 clwstd $) k|ltzt u|fpG8 se/]h $) k|ltzt
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%
 kx'Fr dfu{sf] Go"gtd rf}8fO !@ ld
#=%=# wd{zfnf tyf /flq af;
 Go"gtd 38]/Lsf] ;fO{h *)) a=ld=
 clwstd u|fpG8 se/]h $) k|ltzt
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%
 kx'Fr dfu{sf] Go"gtd rf}8fO !@ ld
#=%=$ :yfgLo k;nx? M
 clwstd u|fp08 se/]h ^) k|ltzt
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%
#=%=% ;fd'bfoLs s]Gb| M
 clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%
#=%=^ yf]s Jofkf/÷uf]bfd3/ lgdf{0f M
 clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%
 kx'Fr dfu{ Go"gtd @) ld=
#=%=& k]6«f]n kDkx? M
k]6«f]n kDk tyf dd{t ;+ef/ ;]jf s]Gb|-;le{; :6];g_x?sf] nflu tn lbOPsf ljlgodx?
l;kmfl/; ul/Psf] 5 M
-s_ ;8s rf]saf6 Go"gtd b"/L M
 #) ld= eGbf sd rf}8fO{ ePsf ;fgf ;8sx?sf nflu %) ld=
 #) ld= eGbf a9L rf}8fO{ ePsf 7"nf ;8sx?sf nflu !)) ld=
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

-v_ 38]/Lsf] ;fO{h
 t]n dfq eg{] k]6«f]n kDksf] nflu #) ld=X!& ld= .
 OGwg eg{ Pj+ dd{t ;+ef/ ;]jf lbg] lj;f}gLx?sf] nflu Go"gtd ;fO{h #^ld=X #)
ld=
 38]/Lsf] k|mG6]h #) ld= eGbf sd x'g' x'b}g .
-u_ gofF k]6«f]nkDkx?
 u|fp08 se/]h @) k|ltzt
 gofF k]6«f]nkDkx? @) ld= eGbf sd rf}8fO{ ePsf ;8sx?df /flvg] 5}g .
 ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=)
 clwstd prfO{ ^ ld=
 Sofgf]lk cg'dlt lbg ;lsg] . u|fp08 se/]h a/fj/ ;]6 a}+s /]vf leqsf] a/fj/
;Dd
 cufl8sf] ;]6 Aofs Go"gtd ^ ld=
 ;DalGwt lgsfoaf6 -pBf]u dGqfno, cfon lgud, ;8s ljefu cflb_af6 l:js[t
ePsf] x'g'kg]{ .
#=%=* xf]6]n M
 clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt,
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%
 kx'Frdfu{sf] rf}8fO{ Go"gtd !@ ld=
 a];d]G6 olb kfls{Ë ;]jfx?df pkof]u ePsf] eP ˆnf]/ Pl/of /]:of] df ;dfj]z ug{
gkg{]
#=%=( cf}Bf]lus If]q M
 ;d"x pBf]u / ;]jf s]Gb| Go"gtd Knf6 ;fOh @))) a=ld=
 clwstd u|fp08 se/]h #) k|ltzt .
 kx'Fr dfu{sf] rf}8fO{ Go"gtd !@ ld=
 a];d]G6 obL kfls{Ë ;]jfx?df pkof]u ePsf] eP ˆnf]/ Pl/of /]:of] df ;dfj]z
ug{ gkg{] .
#=^ a; 6ld{gn M
 hldg tNnf % k|ltzt-ofqLsf] ;'ljwfsf] nflu / l6s6 sfpG6/ tyf sfof{no
 klxNnf] tyf bf]>f] tNnfsf] 7fpF x'nfs, k|x/Lrf}sL tyf cGo cTofjZos ;]jfx?
 se/]h / ˆnf]/ Pl/of /]:of]df a];nfOg lj;f}gLx? ;dfj]z x'g] 5}g .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
#=& ;/sf/L sfof{nox?, PsLs[t sfof{no sDKn]Sz M
 clwstd u|fp08 se/]h %) k|ltzt,
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=)
 PsLs[t sfof{no sDKn]S;df s]lGb|o ;/sf/L sfof{no :yfgLo ;/sf/L sfof{no, ;fj{hlgs
lhDd]jf/Lsf sfof{nox? tyf cbfntx? ;dfj]z x'g]5 .
#=* :jf:Yo ;+:yfx? M
:jf:Yo ;+:yfx?sf xsdf g]kfn ;/sf/ :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnon] :jLs[t u/]sf] ælghL tyf
u}/ ;/sf/L :jf:Yo ;+:yf :yfkgf ;+rfng gLlt, dfkb08 Pj+ k"jf{wf/ lgb]{lzsfÆ cg';f/ x'g]5 . pQm
lgb]{lzsfdf pNn]v gePsf ljifox?sf xsdf tn n]lvPsf dfkb08 cg';f/ ug'{ kg]{5 .
#=*=! c:ktfn M
 Go"gtd Kn6;fOh #))) a=ld=,
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@%,
 clwstd u|fp08 se/]h #% k|ltzt,
 :jf:Yo ;'ljwfx?sf] nflu gd{x?df cTofjZos sd{rf/Lx?sf] nflu cfjf;sf] nflu k|of]udf
NofO{g] If]q lbOPsf] 5 . To:tf] If]qdf ;d"x cfjf;sf] nflu tf]lsPsf] ljlgod nfu' x'g]5 .
 hldg tNnf d'lg a]zd]G6 / u|fp08 se/]hsf lj:tf/nfO{ cg'dlt lbOg]5 / o;nfO{ kfls{Ë
tyf ;]jfx?sf] nflu k|of]u ul/G5 eg] ˆnf]/ Pl/of /]:of] leq u0fgf ul/+b}g .
#=*=@ :jf:Yo s]Gb|÷g;L{Ë xf]dM
 clwstd u|fp08 se/]h #% k|ltzt
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=)
 j]zd]G6 c:ktfndf h:t} x'g]5 .
#=( z}lIfs ;+:yfx? M
z}lIfs ;+:yfx?sf xsdf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfnon] l:js[t u/]sf] tt;DawL lgodfjnL cg';f/
x'g]5 . To:tf lgodfjnLdf pNn]v gePsf ljifox?sf xsdf tn n]lvPsf] dfkb08 cg';f/ ug'{ kg]{5 .
#=(=!=g;{/L ljBfno, k|fylds ljBfno tyf pRr dfWoflds ljBfno
 clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@%
 j]zd]G6 hldg tNnfsf] d'gL / u|fp08 se/]hsf] clwstd l;df dDd / lgdf{0f ul/Pdf
ˆnf]/ Pl/of /]:of]df u0fgf ul/g] 5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

#=(=@ dxfljBfno M
 clwstd u|fp08 se/]h #) k|ltzt,
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@%
 clwstd u|fp08 se/]h / ˆnf]/ Pl/of /]:of] ejgsf] nflu 5'6ofOPsf] If]qkmnsf] cfwf/df
dfq u0fgf ul/g]5 .
 pNn]lvt sDKn]S;x?df Kn6sf] s"n If]qkmn tn lbOP cg';f/ afF8kmfF8 ul/g]5 M
-s_ ljBfno÷dxfljBfno ejg If]qkmn ,
-v_ v]n d}bfg If]q,
-u_ kfls{Ë If]q
-3_ cfjf;Lo tyf 5fqfjf; If]q
#=(=# z}lIfs tyf cg';Gwfg s]Gb| M % x]S6/ jf ;f] eGbf a9L If]qkmn ePsf 7"nf SofDk;x?M
oL ljlgodx? cGtu{t ljZjljBfnox?, OlGhlgo/LË tyf d]l8sn dxfljBfnox? / cGo z}lIfs tyf
cg';Gwfg s]Gb|x? ;d]t kb{5g . SofDk;nfO{ tLg efudf ljeflht u/L tn n]lvP cg';f/ ljlgodx?
nfu" ul/g]5 .
 k|zf;g ;lxt z}lIfs – s"n hUufsf] If]qkmnsf] $% k|ltzt, clwstd u|fp08 se/]h #)
k|ltzt, clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@% .
 hldg tNnf d'lg a]zd]G6 / u|fp08 se/]hsf] lj:tf/nfO{ cg'dlt lbOg]5 / o;nfO{ kfls{Ë tyf
;]jfx?sf] nflu k|of]u u/]df eg] ˆnf]/ Pl/of /]:of] leq u0fgf ul/+b}g .
 cfjf;Lo If]q -s"n hUufsf] #) k|ltzt If]qkmn_ M ;d"x cfjf;sf] nflu Joj:yf ul/P cg';f/sf]
;j l8lehg ljlgodx? oxfF klg nfu" x'g]5 .
 v]ns'b tyf ;fF:s[lts lqmofsnfkx? -s"n hUufsf] @% k|ltzt_M clwstd u|fp08 se/]h @)
k|ltzt clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] )=%
 kfs{x? tyf Nof08:s]k -s"n hUufsf] !% k|ltzt If]qkmn_M pko'Qm Nof08:s]k of]hgf o;
If]qsf] nflu tof/ kfg{' kg{] x'G5 .
 kx'Fr dfu{ Go"gtd @) dL=
#=!) cl86f]l/od÷;fd'bflos xn M
 clwstd u|fp08 se/]h #% k|ltzt,
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=)
 kx'Fr dfu{ Go"gtd @) dL=
#=!! wfld{s :ynx? M
 clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt,
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=)
 hldg tNnf d'lg a]zd]G6 / u|fp08 se/]hsf] lj:tf/nfO{ cg'dlt lbOg]5 / o;nfO{ kfls{Ë tyf
;]jfx?sf] nflu k|of]u ul/Pdf ˆnf]/ Pl/of /]:of] leq u0fgf ul/b}g .
#=!@ ;'/Iff ;DaGwL ;]jfx?
#=!@=! k|x/L rf}sLM
 clwstd u|fp08 se/]h %) k|ltzt,
 clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@% .
 kx'Fr dfu{ Go"gtd !@ ld=
#=!@=@ ;'/Iffsf b[li6sf]0fn] ;+j]bgzLn If]qx? M
lgDg If]qx?nfO{ ;'/Iffsf b[li6sf]0fn] ;+j]bgzLn If]qsf] ?kdf /fVg ;lsG5 .
-s_ ;'/Iff ;DaGwL ;/sf/L lgsfox? h:t} g]kfn k|x/L, g]kfnL ;]gf, ;z:q k|x/L cflb
-v_ k|d'v /fhg}lts kbflwsf/L, ;+j}wflgs lgsfosf kbfwLsf/L, ;/sf/n] tf]s]sf cGo
ljlzi6 dxfg'efjx?sf] cfjf; If]q
-u_ k|d'v k|zf;lgs ;/sf/L sfof{nox? h:t} lhNnf k|zf;g sfof{no, cbfntx?,
sf/fuf/x? tyf cGo ;/sf/L lgsfox?
-3_ vfg]kfgLsf] e08f/0f jf d'xfgsf] If]q, ljB't pTkfbgu[x, b"/;+rf/sf] k|;f/0f 6fj/,
k]6«f]lnod kbfy{ e+8f/0f :yn cflb
-ª_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf cGo ;+j]bgzLn If]qx?
o:tf If]qsf] jl/kl/sf] lgdf{0f ;DaGwL dfkb08 ;DalGwt g=lj=;÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn]
:yfgLo ef}uf]lns cj:yf tyf :yflgo cfjZostf cg';f/ lgwf{/0f ug]{5 .
#=!# ;fj{hlgs tyf cw{;fj{hlgs If]qx? M
ljz]if ljlgodx? gePsf If]qx?sf] nflu ;fdfGotM clwstd u|fp08 se/]h #% k|ltzt
clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=) .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

$=! nfu" ug{ ;lsg] M
;Dkbf :ynx?sf] ;+/rgf tyf ;Dj4{gdf P]ltxfl;s tyf k'/ftflTjs dxTjsf ejgx?, snfs[ltx?,
:6«Sr/x?, ;'Gb/tf, jf:t'snf, ;f+:s[lts jf jftfj/0fLo ?kdf dx¤jk"0f{ k|s[lt -;Dkbf ejgx? tyf
;Dkbf :ynx?_ jftfj/0fLo dxTjsf] k|fs[lts :j?k ePsf If]qx? / ;'Gb/ b[io ePsf 7fpFx? ;dfj]z
x'g]5g .
of] ljlgod tn lbOPsf ;Dkbf :ynx?df nfu" x'g]5 M
 P]ltxfl;s jf:t'snf, ;'Gb/, ;f+:s[lts jf jftfj/0fLo jf k'/ftflTjs dx¤jsf ejgx?,
snfs[ltx?, :6«Sr/x?, ;8sx? ePsf :ynx? -o;kl5 ;"rLs[t ;Dkbf ejgx?÷;'rLs[t
;Dkbf :ynx? EfgL ;Daf]wg ul/g]_ .
 kljq lrxfgx?, kj{tx?, hns'08 -o;sf] j/k/sf] If]q;d]t_, v'Nnf If]qx?, jg If]q cflb h:tf
-o;kl5 ;"rLs[t k|fs[lts ljz]iftf ePsf :ynx? egL ;Daf]wg ul/g] ;a} :yfgx?_
pko'{Qm If]qx? ;/sf/n] hf/L ug{] ;"rgfdf ;"rLs[t ul/g] jf gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsf
of]hgfdf klxrfg ul/g]5 .
$=@ ;Dkbf ejgx?df wgLx?sf] hjfkmb]xLtf M
;Dkbf ejgx? / ;Dkbf :ynx? jf ;Dkbf dfu{x?df /x]sf ejgx?sf lgoldt dd{t ;+ef/ ug'{
;DalGwt hUUff wgLx?sf] st{Jo x'g]5 . ;/sf/ jf gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsf jf
cGo :yfgLo lgsfox?sf] :jfldTjdf /x]sf ejgx? afx]s cGo ejgx?sf] dd{t ;+ef/sf] sfo{df
g=lj=;÷k|flws/0f÷gkf jf :yfgLo lgsfox?sf] hjfkmb]xLtf x'g] 5}g .
$=# ljsf;÷k'glj{sf;÷dd{t cflb sfo{df /f]s M
-s_ g=lj=;÷k|flws/0f÷gkfsf] k"j{ :jLs[lt a]u/ pko'{Qm ;"rLs[t ejgx? jf ;"rLs[t :ynx? jf
kl/R5]b $
;Dkbf ejg tyf k|fs[lts ;Dkbf If]q
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
k|fs[lts If]qdf ejgsf /+u/f]ug, ljz]if :j?kdf km]/abn ug{] jf Knf:6/ ug{] jf s'g} efunfO{
eTsfpg] sfo{ ug{ lbOg]5}g . o:tf cg'dltx? k|bfg ubf{ ;DalGwt lgsfon] ;/sf/n] u7g
u/]sf] ;Dkbf ;Da4{g ;ldlt jf k'/ftTj ljefusf] /fo ;'emfj lng'kg{] 5 . / ;f] ;ldlt jf
ljefun] lbPsf] ;Nnfx cg';f/ sfo{ ug{' kg{]5 .
-v_ ;"rLs[t ejgx? -;"rLs[t dfu{ jf :yndf /x]sf]_ jf ;"rLs[t k|fs[lts :j?k jf ;"rLs[t
k|fs[lts :j?k ePsf If]qx?sf] ;Ldfgfdf km]/jbn ubf{ eTsfpg jf] km]/jbn÷yk ug{ cg'dlt
lbg' eGbf cufl8 hg;fwf/0faf6 c;xdlt jf ;'emfjx? cfxjfg ul/g' kb{5 / ;Dkbf ;Da4{g
;ldlt jf k'/ftTj ljefun] o;df Wofg lbg' kg{]5 .
-u_ ljz]if cj:yfdf lnlvt ?kdf sf/0f b]vfO{ k''glj{rf/sf] nflu g=lj=;÷k|flws/0f÷gkfn] ;Dkbf
;Dj4{g ;ldlt jf k'/ftTj ljefudf n]lv k7fpg ;Sg]5 . o:tf k'gMljrf/ k|fKt ePkl5 ;Dkbf
;Dj4{g ;ldlt jf k'/ftTj ljefusf] lg0f{o clGtd tyf afWofTds x'g]5 .
$=$ ;8s rf}8fO M
gu/sf] of]hgf÷hf]lgË of]hgf÷ljsf; of]hgf jf n]cfp6 of]hgf cGtu{tsf ljBdfg ;8sx?
rf}8fO{ ug{] sfo{ ubf{ ljBdfg ;Dkbf ejgx? jf ;"rLs[t k|fs[lts :j?k ePsf] If]qx?df c;/
ug{ ;Sg] ejgx?sf ;DaGwdf ljrf/ k'¥ofO{g]5 .
$=% vf]nf÷gbL s'nf], tfn lsgf/f lgdf{0f ug]{ ;DaGwdf M
cfˆgf] clwsf/ If]q leq g=kf÷g=lj=;÷k|flws/0fn] vf]nf, gbL / tfn cflbsf] lsl;d 5'§ofO{
lgdf{0f ;DaGwL k|fjwfg /flvg] 5 . ;fdfGotof vf]nf, gbL, tfn, s'nf] cflb;Fu hf]l8Psf]
hUufdf lgdf{0f sfo{sf] cg'dlt lbFbf lgDgfg';f/ ul/g] 5 .
 vf]nf÷gbL lsgf/faf6 #) ld6/ 5f8L ejg lgdf{0f sfo{ ug]{ .
 tfn lsgf/faf6 %) ld6/ 5f8L ejg lgdf{0f sfo{ ug]{ .
 s'nfsf] lsgf/faf6 !) ld6/ 5f8L ejg lgdf{0f sfo{ ug]{ .
o;/L 5fl8Psf] hUufnfO{ xl/ofnL If]qsf] ?kdf sfod ug]{ .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

%=! bfo/f -:sf]k_
o; efudf ax'tNn] ejgx? -cUnf ejgx?_ !% ld= jf ;f] eGbf j9L prfO{ ePsf ejgx? /
tn lbO{Psf h:tf 7"nf] ;d"x hDdf x'g] :yfgx?nfO{ cfunfuLaf6 arfpg s]xL k|fjwfg ;dfj]z
ul/Psf] 5 .
 ;ef ejg, ;+:yfut ejg, z}lIfs ejg -b'O{ tNnf eGbf a9L / !))) j=ld= eGbf a9L
lgld{t If]q ePsf]_
 Jofj;los pkof]u -Kn6sf] If]qkmn %)) a=ld= eGbf a9L ePsf] _
 Aofkf/Ls -s"n 9fs]sf] If]qkmn &%) a=ld= eGbf a9L ePsf]_
 xf]6]n
 c:ktfn tyf gl;{Ëxf]dx?
 hldgd'lgsf ejgx?
 cf}Bf]lus e08f/0f
 a}7s÷kf6L{ k}n];÷xnx?
 vt/fk"0f{ pkof]ux?
%=@ cg'dlt lng] sfo{ljlw M
-s_ ;DalGwt l8lehg sfof{nosf] k|d'vn] dfkb08÷ejg ;+lxtf cg';f/ k]z ePsf of]hgfx? cUgL
;'/Iffsf k|fjwfgx? / cfunfuLaf6 aRg] pkfox? cg';f/ eP gePsf] ;'lglZrt ug{]5 . o:tf
of]hgfx?sf] k/LIf0f ul/g] 5 / lgod k"j{s x:tfIf/ u/L of]hgfx?sf] @ k|lt sfof{Gjogsf nflu
ejg lgdf{0fsf] cg'dlt lbg] glj; ÷k|flws/0f÷gu/kflnsfdf k7fpg] 5 .
-v_ :jLs[t eP cg';f/ cUgL k|lt/f]ws ;+oGq :yfkgf eP kl5 / Ohfht k|fKt cUgL
k/fdz{bftf÷cfls{6]S6af6 lgodfg';f/ k/LIf0f tyf k|dfl0ft eO{ ;s] kl5 ejgsf] wgL÷ lgdf{0f
stf{n] ;DalGwt gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfdf cfjZos ;a} k|df0f tyf :jLs[lt
kq k]z ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b %
cUgL ;'/Iff ;DaGwL k|fjwfgx?
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
-u_ pQm cg'/f]w k|fKt ePkl5 g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=sf] clws[tn] k"0f{ ?kn] cUgL ;'/Iff pkfox?
sfof{Gjog u/L ;s]sf] eP ;fO6 lgl/If0f u/L cUgL ;'/Iff k|df0fkq hf/L ug{] 5 .
-3_ lg/LIf0fsf] bf}/fgdf s'g} sld e]§fOPdf gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] ;'wf/sf]
nflu hfgsf/L u/fpg] 5 / ;f] cg';f/ ;DalGwt 3/wgL÷lgdf{0fstf{n] ug'{ kg]{ 5 .
%=# cUgL ;'/Iff k|df0fkqsf] gljs/0f M
cUgL k/fdz{bftf÷OlGhlgo/÷cfls{6]S6n] lbPsf] l/kf]6{sf] cfwf/df gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷
gu/kflnsfsf] clws[tn] jflif{s ?kdf tn lbOPsf ejgx?sf] ;Gbe{df cUgL ;'/Iff k|df0fkqnfO{
gljs/0f ug{]5 .
-s_ ;fj{hlgs dgf]/~hg tyf ;ef u[xx?
-v_ c:ktfnx?, gl;{ªxf]d cflb
-u_ xf]6]nx?, kf6L{ k}n]; cflb
-3_ hldg d'lgsf ahf/ tyf Jofkfl/s s]Gb|
%=$ z'Ns M
cUnf ejgx?df cUgL k|lt/f]ws ;]jfnfO{ ;~rfng ug{ cfjZos cUgL k|lt/f]ws ;'ljwfx?
a9fpg lgj]bsx?n] cUgL ;'/Iff k|df0fkq k|fKt ug{ cfjZos k|df0fkqx? / of]hgfx?sf] ;]6sf]
;fy} g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=nfO{ ltg{' kg{] z'Ns g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=n] tf]s] adf]lhd
x'g]5 .
%=% ljljw M
oL dfkb08x? / g]kfnsf] /fli6«o ejg ;+lxtfdf Aoj:yf ePsf k|fjwfgx?sf] cltl/Qm pkof]u,
prfO, gofF ljsf;sf] sf/0fjf6 ;[hgf ePsf] ljz]if cfunfuL vt/fsf] cfwf/df cUgL ;'/Iffsf]
b[li6sf]0fn] ejgdf pko'Qm Joj:yfx? ug{ cg'dtL lbg ;lsg] 5 .
%=^ kx'Frsf] dfWod M
cGo s'g} ejgsf] kx'Frsf] dfWodnfO{ jl~rt ug{] u/L s'g} klg ejg lgdf{0f ug{ lbO{g] 5}g .
%=^=! ejg lgdf{0f ug{] k|To]s JolQmn] s'g} klg a]nf kx'Frsf] dfWodsf] ?kdf 5'6ofOPsf]
If]qdf clts|d0f x'g]] u/L s'g} ejg lgdf{0f ug{ u/fpg jf k'gMlgdf{0f ug{ lbOg] 5}g .
%=^=@ ;+o'Qm cfjf;÷ax'tNn] -% tNnf eGbf cUnf]_ ejgx?sf nflu tn lbOPsf k|fjwfgx?
/ kx'Frsf] dfWod nfu" x'g] 5 .
-s_ ejg lt/ kms{]sf] d'Vo ;8ssf] rf}8fO{ !@ ld= eGbf sd x'g] 5}g .
-v_ kx'Fr dfu{df s'g} 3'dfp/f] ePdf bdsnx? kms{g ;Sg] u/L kof{Kt rf}8fO{ x'g' kg{] 5 .
6lg{ª ;s{n ( ld= /]l8o; eGbf sdsf] x'g] 5}g .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

-u_ glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] clws[tsf] ;Nnfxdf ejg leq hfg] kx'Fr / ejgsf] rf/} tkm{
^ ld= rf}8fO{ ;Ddsf] v'Nnf If]qx? x'g] u/L n]cfp6sf] l8hfOg ul/g]5 . bdsnsf] af]em
lng ;lsg] u/L kx'Fr tyf v'Nnf If]qx?sf] hldg s8f ;txsf] x'g]5 . pko'Qm v'Nnf If]q
s'g} c8rg gePsf] x'g'sf] ;fy} ufl8 rnfpg ;Sg] x'g' kg{]5 .
-3_ bdsnsf] ;xh kx'Fr x'g] u/L ejg If]qsf] d'Vo k|j]z4f/ kof{Kt rf}8fO{sf] x'g'kg{] 5
. rf}8fO s'g} xfntdf klg % ld= eGbf sdsf] x'g] 5}g . k|j]z åf/ Kn6leqsf] aflx/L
kx'Frdfu{ bdsnx? cfpg hldgdf afwf gx'g] u/L ejg If]qsf] sDkfp08 leq} kmsf{O
/fVg ldNg] x'g' kg{]5 . d'Vo k|j]z 4f/df cfr{j] /flvPsf] eP ;f] sf] prfO{ % ld= eGbf
sd x'g]5}g .
-ª_ Pp6} of]hgf If]qdf lgdf{0f x'g] ax'tNn] ;d'x cfjf; cfof]hgfx?sf] nflu kx'Fr dfu{ @)
ld= jf :yfgLo P/Lof Knfg÷ljsf; of]hgfdf Joj:yf eP cg';f/ x'g]5 . 5'§f5'§} ejgx?
aLrsf] 7fpF 36Ldf ^ ld= rf}8fO{sf] x'g]5 .
%=^=# ejg jl/k/Lsf] aflx/L v'Nnf If]q ;DaGwL k|fjwfgx? M
-s_ tf]lsPsf ejgx?sf] ;]6 Aofsx? Nff]sn P/Lof Knfg, e"pkof]u of]hgf, n]cfp6 of]hgf,
;fdfGo ljsf; of]hgfdf Joj:yf eP cg';f/ x'g]5 .
-v_ ;+o'Qm cfjf;÷ax'tNn] cUnf ejgsf nflu tflnsf n]lvP cg';f/ v'Nnf If]q /fVbf pko'Qm
x'G5 .
tflnsf ^ M ejg jl/kl/sf] aflx/L v'Nnf If]qx? ;DaGwL k|fjwfgx?
l;=g+= clwstd ejgsf] prfO{ -ld=_
ejgsf] rf/} tkm{ v'Nnf 5f]8g' kg{] aflx/L v'Nnf If]q ld6/df
-Kn6 cuf8L / k5fl8 b'a} tkm{_
!= !& dL6/ ;Dd tf]lsPsf] ;]6 Aofs cg';f/
@= !*–## ^ ld6/
#= ##–%% !) dL6/
$= %% eGbf a9L !% dL6/
%=& lgsf; ;DaGwL cfjZostfx?
lgDg lnlvt ;fdfGo cfjZostfx? s'g} klg lgsf;sf] nflu nfu" x'g]5 M
-s_ cfunfuL jf cGo cfsl:ds cj:yf cfOk/]df ejg leqsf JolQmx?nfO{ ;'/lIft ?kdf aflx/
Nofpg ldNg] u/L k|To]s ejgdf lgsf;sf] Joj:yf ul/Psf] x'g' kb{5 .
-v_ k|To]s ejgdf lgsf;sf] Joj:yf o; dfkb08 cg';f/ ug'{ kg]{5 .
-u_ ;a} lgsf;x? afwf c8rgaf6 d'Qm x'g' kb{5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
-3_ Go'gtd cfjZostf eGbf sd x'g] u/L lgsf;x?sf] ;+Vof rf}8fO{ cflbdf sdL cfpg] u/L s'g}
klg ejgdf kl/jt{g ug{ kfO{g] 5}g .
-ª_ lgsf;x? /fd|/L k|i6 b]lvg] x'g' kb{5 / Toxf ;Dd k'Ug] dfu{x? pko'Qm lrGxx? /flv k|i6 ?kdf
b]vfOPsf] x'g' kg{]5 .
-r_ ;a} lgsf; k'Ug] af6fx? /fd|/L pHofnf] kfl/Psf] x'g' kg{] 5 .
-5_ cfunfuL k|lt/f]ws cf}hf/x? lgsf; ;+u} /flvPsf] eP ;lx 7fpFdf /fVg'sf] ;fy} k|i6 ?kdf b]lvg]
u/L /fVg' kg{]5 / ltgn] lgsf; dfu{df cj/f]w k'¥of{pg lbg' x'b}g . lgsf; dfu{sf] b'j} tkm{af6
logsf] cjl:ylt k|i6 ?kn] b]lvg] x'g'kb{5 .
-h_ cfjZostf eP cg';f/ tTsfn ejg leq a:g]x?nfO{ ejg vfnL u/fpg Alarm ;+oGqx?
Hf8fg ul/g] 5 .
-em_ 3/ sDkfp08 aflx/ jf ;8s ;Dd k'Ug lgjf{w ?kdf lgsf; x'g' kg]{5 .
%=* lgsf;sf] k|sf/x? M
-s_ lgsf;x? t];f{] jf 7f8f] k|sf/sf] x'g]5 . lgsf; leqL e¥ofË, aflx/L e¥ofË, /fDk a/08f jf
6]/]; k'Ug ;Sg] 9f]sfsf] af6f], s/L8/ cflb x'g ;S5 . ;8s jf ejgsf] 5fgf;Dd kxF'r ePsf]
lgsf;df ToxL ;/xsf] csf{] hf]l8Psf] ejg ;Dd k'Ug] t];f{] lgsf; klg ;dfj]z x'g ;S5 .
-v_ nLˆ6, P:sfln6/ / 3'Dg] 9f]sfx?nfO{ lgsf; dfGg ;lsg] 5}g .
gf]6 M cfktsfnLg lgsf; ;DaGwL cGo Joj:yfx? /fli6«o ejg ;+lxtfdf pNn]v ul/P cg';f/ x'g]5 .
%=( hldg d'lgsf] tNnf -a];d]G6_ M
e"–pkof]u of]hgf÷hf]lgË of]hgf cGtu{t tf]lsPsf e"–pkof]u tyf cGo k|fjwfgx? cg';f/
g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=n] j]zd]G6 lgdf{0fsf] nflu cg'dlt lbg ;Sg]5 . j]zd]G6sf] nflu lgDg
cfjZostfx? xg]5g M
-s_ k|To]s j]zd]G6 ;a} efudf e'O{ b]lv l;lnË ;Dd @=% ld= eGbf sd prfO{sf] jf $=% ld eGbf
a9L prfOsf] x'g] 5}g .
-v_ kof{Kt e]lG6n];gsf] Joj:yf j]zd]G6df ul/g]5 . ejg dfkb08 cg';f/ vf; pkof]usf] nflu
cfjZos kg{] dfkb08 j]zd]G6sf] nflu klg nfu" x'g]5 . s'g} sld ePdf Anf]c/, PSem:6 k+vf
-%) ju{= ld= sf] nflu Pp6fsf] b/n]_, Po/ sl08;lgË l;:6d cflbaf6 ;f] sld k"lt{ ug{
;lsg]5 .
-u_ ;tx 9n j]zd]G6 leq gl5/f]; eGgfsf] nflu cfjZos Joj:yfx? ul/g]5 . o; k|of]hgsf nflu
kfgL aflx/ ˆofFSg] kDk -l8jf6/Lª kDk_ sf] Joj:yf ul/g] 5 .
-3_ j]zd]G6sf] uf/f]x? / e"O{x? kfgL gk:g] x'g' kb{5 . oLgsf] l8hfOgdf j/Lkl/sf] df6f] tyf
moisture sf] c;/nfO{ ;dfj]z ul/Psf] x'G5 / kof{Kt 8ofDk k|'lkmªsf] Aoj:yf ul/Psf] x'G5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

-ª_ j]zd]G6 ;Ddsf] kx'Fr ejgdf kx'Fr lbg] a}slNks e¥ofËaf6 x'g]5 . ;8saf6 ;f]em} k|j]zsf]
cg'dlt lbOg] 5}g . j]zd]G6sf] e¥ofª @ 3G6f eGbf sd gx'g] cUgL k|lt/f]ws Ifdtf ePsf]
lgdf{0f k|ljlw k|of]uu/L lgdf{0f ul/g]5 .
-r_ ;Fu}sf] ;DklQdf hf]l8Psf] 5'§} Kn6df lgDg lnlvt zt{x?df j]zd]G6sf] cg'dlt lbO{g] 5 M
!= wgLn] :yfgLo lgsfonfO{ ;Fu}sf] ;DklQdf lghaf6 ePsf] s'g} klg Ifltaf/] hfgsf/L lbg'
kg{]5 .
@= j]zd]G6sf] s'g} efu ejg /]vfsf] aflx/ k/]sf] 5 eg] Tof] hldg ;Fu} Flush ePsf] x'g'
kb{5 .
-h_ j]zd]G6sf] kf6L{;gnfO{ cg'dlt lbOPsf] eP s'g} klg efu %) j=ld=eGbf sdsf] x'g] 5}g / k|To]s
efudf e]lG6n];g ;DalGw dfkb08 kfngf ePsf] x'g' kg{]5 . ;fy} cUgL k|lt/f]wssf] gd{x? klg
nfu" x'g]5 .
%=!) x]nLKof8sf] Aoj:yfM
%) ld=jf ;f] eGbf dflysf cUnf 3/x?df x]nLKof8sf] Aoj:yf x'g' kg{]5 . o; ;DaGwL l:js[tLsf] sfo{
gful/s p88og k|flws/0fsf] l;kmfl/;df gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f ÷gu/kflnsfaf6 x'g]5 .
%=!!= ;le{; 8S6÷l/kmo"h ;'6
-s_ ;le{; 8S6x? @ 306f cUgL k|lt/f]ws Ifdtf ePsf] uf/f] tyf 9f]sfn] 3]l/Psf] x'g' kb{5 . olb
8S6x? !) a=ld= eGbf 7"nf 5g eg] e'O{n] ltgnfO{ l;n ug{' kg{]5 t/ kfOkx? l5/fpg pko'Qm
cf]klgª cyf{t v'nf :yfgx? /flvPsf] x'g' kg{] 5 . vfln 7fFpx? ;j} l;n x'g' kb{5 .
-v_ l/ˆo'h ;'6 @ 306f eGbf al9 cUgL k|lt/f]ws Ifdtf ePsf] cfuf]n] gvfg] ;fdu|Laf6 ag]sf]
x'g'kg{]5 . ;'6x? lgsf;af6 ;s];Dd 6f9f /flvg' kb{5 .
-u_ ltgLx?nfO{ e¥ofËsf] uf/f] / Po/sl8;gLª cflbdf /flvg] 5}g .
%=!@= ljB'tLo ;]jf ;DaGwL k|fjwfgx? M
-s_ ljB't ljt/0f Sofjnx?÷jfo/LË 5'§} 8S6 df /flvPsf] x'g' kb{5 . 8S6sf] If]q cUgL k|lt/f]ws
Ifdtf ePsf] cfuf]n] gvfg] ;fdu|Laf6 k|To]s tNnfdf l;n ul/Psf] x'g'kb{5 .
-v_ kfgLsf] d]gnfOg, 6]lnkmf]g tf/x?, OG6/ sd nfO{gx?, UofF; kfOkx? tyf cGo ;]jfsf nfOgx?
ljB't tf/sf] 8S6df /flvg] 5}g .
-u_ zfˆ6x? kmN; l;lnª eP/ hfg] dWod tyf Go"g ef]N6]hsf] jfo/LËx? nfO{ d]6n sG8o'6 af6
nlug]5 . kmN; l;lnË dfly ljB't jf cGo ;]jfsf] nflu ul/g] s'g} klg @#) ef]N6]hsf] jfo/LËsf]
^^) ef]N6]h u|]8 OG;'n];g x'g'kg{]5 . cfˆgf] ;:k]G;gsf] nflu k|of]u ul/g] ;a} lkmS:r/ ;xLtsf]
kmN; l;lnË cfuf] gnfUg] ;fdu|Laf6 ag]sf] x'g'kb{5 .
-3_ ljB'tLo ;So"{6x?df Pd=l;=aL=sf] Aoj:yf ul/g]5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
%=!@=! e¥ofË / sl/8/sf aQLx? M e¥ofË / sl/8/sf aQLx?sf] nfuL 5'§} ;lSo"{6x?
x'g]5g . s'g} klg avt cfuf] lgefpg] :6fkmsf] ;xh kx'Fr x'g] u/L hldg tNnfaf6
Pp6f :jLr h8fg u/L ;~rfng ug{ ;Sg] u/L logLx?nfO{ 5'§} hf]l8g]5 . cfkt k/]sf]
a]nf ˆo'h /fVg gkg{] ug{ ldgL ;ls{6 a]|s/ lsl;dsf] x'g' kb{5 . cfkTsfnLg aQLx?
e¥ofª / s/L8/df /flvg] 5 .
-s_ e¥ofË tyf sl/8f]/ aQLx?nfO{ ljB't cfk"lt{sf] a}slNks >f]t ;+u klg hf]l8Psf] x'g'kg{] 5 .
-v_ Ps} k6s @ j6f >f]tdf hf]8g glbg, e¥ofË tyf sl/8/df h8fg ul/Psf aQLx?x?
8an y|f] :jLrx? h8fg u/L pko'Qm Aoj:yf ul/g] 5 . :6ofG8afO{ ;KnfO{ aGb ug{{ ;]jf
sIfdf 8an y|f] :jLr /flvg]5g .
%=!#= Po/ sl08;g M
-s_ cfuf] / w'Fjf Pp6f tNnfaf6 cGo tNnf jf aflx/af6 s'g} dflg; a;]sf] ejg tyf :6«Sr/df
km}lng] vt/fnfO{ Go"g ug{ ;lsg] u/L P=;L ;L:6d h8fg tyf ;+ef/ ul/g' kb{5 .
-v_ Pp6f tNnf eGbf a9L tNnfdf xfjf ;~rfng ug{] P=;L= l;:6dx? cfunfuL ePdf :jtM aGb
x'g] ul/ l8hfOg ul/Psf] / cfuf] jf w'Fjf km}ng glbg] 8ofDk/x? /flvPsf] x'g' kb{5 . o:tf]
l;:6ddf cfunfuL ePdf kFvfx? :jt aGb x'g] sG6«f]nx? /flvg' kb{5 . oL k+vfx? cfunfuLaf6
cfpg] w'Fjf ˆofFSgsf] nflu /flvPsf] eP rfn' cj:yfdf /xg ;Sg]5 .
-u_ !))) AolQm eGbf a9L_ c6fpg] 7"nf ;efsIfx?, 7"nf l8kf6{d]G6n :6f]/x? jf Pp6} Jnsdf
!)) j6f eGbf a9L sf]7f ePsf 5fqfaf;x?sf nflu Aoj:yf ul/g] P=;L l;:6d w'Fjfsf]
;~rf/0fnfO{ /f]Sgsf] nflu k|efjsf/L agfOg' kb{5 . Po/ lkmN6/x?df cfunfuL ePdf jf cGo
sf/0faf6 cfunfuL ePdf k+vfx? / 8fDk/x?nfO{ lgoGq0f ug{] :df]s ;]G;L6Le l8efO;nfO{
lqmofzLn ug{ kof{Kt tfk gePtf klg o:tf pkfox?df :jLs[t k|efjsf/L :df]s ;]G;L6Le
sG6«f]nx? x'g'kg{]5 .
%=!$ cUgL k|lt/f]ws oGq h8fg ;DaGwL
glj;÷k|flws/0f÷gkfsf clws[tn] plNnlvt h8fgx? cfjZos 7fpFdf pkof]u cg';f/sf] pko'Qm
:k]l;lkms];g cg';f/ cUgL k|lt/f]ws oGq h8fgx? /flvg] 5 . o:tf oGq lkmS:8 sfj{g8fO{ cS;fO8÷kmf]d
jf6/ :k|] PS:6LªUo';LË l;:6d cflb h:tf Joj:yf ePsf] x'g]5g .
%=!% cUgL ;"rs oGq
cfjf;Lo ejgx?sf] ;fy} !% ld= jf ;f] eGbf a9L prfO{ ePsf] ;a} ejgx?df cUgL ;"rs oGq h8fg
ul/Psf] x'g' kb{5 .
-s_ cfjf; OsfOx? jf KnfG6x? ePsf] af]l8{Ë 5fqfjf; h:tf ;a} cfjf;Lo ejgx?df k|To]s
tNnfdf Ps jf a9L sn aS;x? /fvL xftaf6 aNg] ljB'tLo cUgL ;"rs oGq h8fg ePsf]
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

x'g]5 . @@=% ld= eGbf a9L lx8g gkg{] u/L cf–cfˆgf tNnf cg';f/ sn aS; /fVg] 7fpF PsLg
ul/g]5 .
-v_ sn aS;x? s'g} rNg] efu ePsf] a|]s Unf; 6fOkaf6 agfOPsf] x'g]5 . sn aS; ;~rfng ug{]
AolQmn] s]xL gu/L s'g} lgoGq0f sIfaf6 :jtM sn k|zf/0f ug{ ;Sg]5 .
-u_ s'g} klg sn aS; lqmofzLn x'Fbf tNnfdf /x]sf ;j}n] ;'gf]; eGgfsf] nflu Ps jf a9L ;fpG8/
x?af6 cfjfh cfpg] u/L sn aSzx? ldnfOPsf] x'g]5 .
-3_ axLu{dgsf af6fx?df afwf gx'g] ul/g'sf] ;fy} b'j} lbzfaf6 ltgLx? /flvPsf] 7fpF b]lvg] u/L
sn aS;x? h8fg ul/Psf] x'g]5 . sn aS;sf] a]; e'O{ ;txaf6 !=% ld= prfO{sf] x'g]5 .
-ª_ dfly n]lvPsf afx]s ;a} ejgx?df xftn] ;~rfng x'g] ljB'tLo cUgL ;"rs oGqsf] cltl/Qm
:jrflnt cUgL ;"rs oGq klg h8fg ul/Psf] x'g]5 .
k'gZr M ahf/df w]/} k|sf/sf kmfo/ l86]S6/x? pknAw 5g . k|To]ssf] pkof]u l;ldt 5 .
To;sf/0f vt/fsf] k|sf/ tyf ejgsf] :6«Sr/ x]/L pko'Qm l86]S6/sf] 5gf]6 ug{'kg{] x'g]5 .
%=!^ lgoGq0f sIf M
ljleGg tNnfx?af6 ;Gb]zx? kfpg ejgsf] k|j]z tNnfdf ;a} tNnfx? / ;a} ;'ljwfx?sf] ;~rf/
Joj:yf ePsf] lgoGq0f sIf /flvg] 5 . o; sIfdf kmfo/ kmfO6Lª cf}hf/x? / ltgsf h8fgx? af/]
lj:t't hfgsf/Lsf] ;fy} ˆnf]/ Knfgx?sf] lj:t[t ljj/0fx? /flvPsf] x'G5 . ;a} tNnfx?df kmfo/
l86]S;g / cnfd{ l;:6d ;Fu hf]l8Psf ;"rgf af]8{x? dfkm{t s'g} klg tNnfdf ePsf] cfunfuLsf]
hfgsf/L yfxf kfpg] ;'ljwf klg lgoGq0f sIfdf g} /flvg]5 . lgoGq0f sIfdf sfo{/t sd{rf/L ;a}
k|sf/sf ;]jfx?, kmfo/ kmfO6Lª cf}hf/x? tyf h8fgx? k|lt hfjfkmb]xL /xg]5g . tflnd k|fKt kmfo/
kmfO6Lª sd{rf/Lx?af6 lgoGq0f sIf @$ ;} 306f ;~rfng ul/Psf] x'G5 .
%=!& ejg lgdf{0fdf k|of]u x'g] ;fdu|L M
-s_ kfl6{zg, uf/f] kfgn, kmN; l;lnË cflbsf] nflu k|Hjng ;fdu|Lx? k|of]u ul/g] 5}g . cfuf]
nfu]df 6S;Ls UofF;÷w'Fjf lgsfNg] s'g} klg ;fdu|L kfl6{zg, uf/f] kfgn, kmN; l;lnË sf] nflu
k|of]u ul/g] 5}g . ;Dk"0f{ kmN; l;lnËdf km|]d js{ wft'sf] x'g]5 / o;sf] nflu sf7sf] k|of]u
ul/g] 5}g .
-v_ :6«Sr/sf] lgdf{0f ;fdu|Lx? /fli6«o ejg ;+lxtf cg';f/sf] x'g]5 .
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=n] lg0f{o u/L cfˆgf] clwsf/ If]q leq ;8ssf] ;Ldfgf -/fO6 ckm j]_,
e"pkof]u gS;f, vf]nfgfnfx?sf] ;Ldfgf cflb v'nfpg] u/L cg';"rLx? ;+nUg ug'{kg]{ 5 . oL cg'';"rLx?
o; dfkb08sf] cleGg c+usf] ?kdf /xg] 5 .
cg';"rL ! M– ;8ssf] ;Ldfgf
cg';"rL @ M– e"pkof]u gS;f
cg';"rL # M– vf]nf, gfnfx?sf] ;Ldfgf
cg';"rL $ M– ejg l8hfOg ;DaGwL lj:t[t gS;fx? -ejgsf ljleGg :yfgx? :ki6 v'nfpg] u/L_
cg';"rL % M– ;x/ l8hfOg ;DaGwL lj:t[t gS;fx? -;x/L k"jf{wf/sf] lj:t[t ljj/0f v'nfpg] u/L_
cg';"rL ^ M– ;]6 Aofs, nfO6 Kn]g / ˆnf]/ Pl/of /]:of] ;DaGwL :s]r
-s_ ;]6 Aofs / nfO6 Kn]g
-v_ ˆnf]/ Pl/of /]:of] -kmf/_
cg';"rL
ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)

ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 

More Related Content

Similar to Bhawan-Nirman-2071.pdf

loksewa 4th and 5th level notice
loksewa 4th and 5th level noticeloksewa 4th and 5th level notice
loksewa 4th and 5th level notice
sarosem
 
Aksharica - 063 (अक्षरिका - ०६३)
Aksharica - 063 (अक्षरिका - ०६३)Aksharica - 063 (अक्षरिका - ०६३)
Aksharica - 063 (अक्षरिका - ०६३)
Rajesh Koirala
 
Draft Constitution A Brief COMMENT REVISED on 24 july
Draft Constitution A Brief COMMENT REVISED on 24 julyDraft Constitution A Brief COMMENT REVISED on 24 july
Draft Constitution A Brief COMMENT REVISED on 24 july
Khimlal Devkota
 
Aksharica - 065 (अक्षरिका - ०६५)
Aksharica - 065 (अक्षरिका - ०६५)Aksharica - 065 (अक्षरिका - ०६५)
Aksharica - 065 (अक्षरिका - ०६५)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 082 (अक्षरिका - ०८२)
Aksharica - 082 (अक्षरिका - ०८२)Aksharica - 082 (अक्षरिका - ०८२)
Aksharica - 082 (अक्षरिका - ०८२)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 105 (अक्षरिका - १०५)
Aksharica - 105 (अक्षरिका - १०५)Aksharica - 105 (अक्षरिका - १०५)
Aksharica - 105 (अक्षरिका - १०५)
Rajesh Koirala
 
nepal medical council niyamawoli
nepal medical council niyamawolinepal medical council niyamawoli
nepal medical council niyamawoli
sarosem
 
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Rajesh Koirala
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
WOREC Nepal
 
Anbeshi 2076
Anbeshi 2076Anbeshi 2076
Anbeshi 2076
WOREC Nepal
 
Safe School Toolkit 2014 Nepali Version
Safe School Toolkit 2014 Nepali VersionSafe School Toolkit 2014 Nepali Version
Safe School Toolkit 2014 Nepali Version
Ndrc Nepal
 
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
DPNet
 
Krisi Diary 2073
Krisi Diary 2073Krisi Diary 2073
Krisi Diary 2073
agriyouthnepal
 
Aksharica - 095 (अक्षरिका - ०९५)
Aksharica - 095 (अक्षरिका - ०९५)Aksharica - 095 (अक्षरिका - ०९५)
Aksharica - 095 (अक्षरिका - ०९५)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 094 (अक्षरिका - ०९४)
Aksharica - 094 (अक्षरिका - ०९४)Aksharica - 094 (अक्षरिका - ०९४)
Aksharica - 094 (अक्षरिका - ०९४)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 061 (अक्षरिका - ०६१)
Aksharica - 061 (अक्षरिका - ०६१)Aksharica - 061 (अक्षरिका - ०६१)
Aksharica - 061 (अक्षरिका - ०६१)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 005 (अक्षरिका - ००५)
Aksharica - 005 (अक्षरिका - ००५)Aksharica - 005 (अक्षरिका - ००५)
Aksharica - 005 (अक्षरिका - ००५)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 112 (अक्षरिका - ११२)
Aksharica - 112 (अक्षरिका - ११२) Aksharica - 112 (अक्षरिका - ११२)
Aksharica - 112 (अक्षरिका - ११२)
Rajesh Koirala
 
Aksharica - 090 (अक्षरिका - ०९०)
Aksharica - 090 (अक्षरिका - ०९०)Aksharica - 090 (अक्षरिका - ०९०)
Aksharica - 090 (अक्षरिका - ०९०)
Rajesh Koirala
 
1610434584_912258293_त्रिभुवन-विश्वविद्यालय-कर्मचारी-सेवा-सम्वन्धी-नियम-२०५०.pdf
1610434584_912258293_त्रिभुवन-विश्वविद्यालय-कर्मचारी-सेवा-सम्वन्धी-नियम-२०५०.pdf1610434584_912258293_त्रिभुवन-विश्वविद्यालय-कर्मचारी-सेवा-सम्वन्धी-नियम-२०५०.pdf
1610434584_912258293_त्रिभुवन-विश्वविद्यालय-कर्मचारी-सेवा-सम्वन्धी-नियम-२०५०.pdf
Chetan Acharya
 

Similar to Bhawan-Nirman-2071.pdf (20)

loksewa 4th and 5th level notice
loksewa 4th and 5th level noticeloksewa 4th and 5th level notice
loksewa 4th and 5th level notice
 
Aksharica - 063 (अक्षरिका - ०६३)
Aksharica - 063 (अक्षरिका - ०६३)Aksharica - 063 (अक्षरिका - ०६३)
Aksharica - 063 (अक्षरिका - ०६३)
 
Draft Constitution A Brief COMMENT REVISED on 24 july
Draft Constitution A Brief COMMENT REVISED on 24 julyDraft Constitution A Brief COMMENT REVISED on 24 july
Draft Constitution A Brief COMMENT REVISED on 24 july
 
Aksharica - 065 (अक्षरिका - ०६५)
Aksharica - 065 (अक्षरिका - ०६५)Aksharica - 065 (अक्षरिका - ०६५)
Aksharica - 065 (अक्षरिका - ०६५)
 
Aksharica - 082 (अक्षरिका - ०८२)
Aksharica - 082 (अक्षरिका - ०८२)Aksharica - 082 (अक्षरिका - ०८२)
Aksharica - 082 (अक्षरिका - ०८२)
 
Aksharica - 105 (अक्षरिका - १०५)
Aksharica - 105 (अक्षरिका - १०५)Aksharica - 105 (अक्षरिका - १०५)
Aksharica - 105 (अक्षरिका - १०५)
 
nepal medical council niyamawoli
nepal medical council niyamawolinepal medical council niyamawoli
nepal medical council niyamawoli
 
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
Aksharica - 032 (अक्षरिका - ०३२)
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
 
Anbeshi 2076
Anbeshi 2076Anbeshi 2076
Anbeshi 2076
 
Safe School Toolkit 2014 Nepali Version
Safe School Toolkit 2014 Nepali VersionSafe School Toolkit 2014 Nepali Version
Safe School Toolkit 2014 Nepali Version
 
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
Safe School Toolkit and Plan Nepal (Piloting Book)
 
Krisi Diary 2073
Krisi Diary 2073Krisi Diary 2073
Krisi Diary 2073
 
Aksharica - 095 (अक्षरिका - ०९५)
Aksharica - 095 (अक्षरिका - ०९५)Aksharica - 095 (अक्षरिका - ०९५)
Aksharica - 095 (अक्षरिका - ०९५)
 
Aksharica - 094 (अक्षरिका - ०९४)
Aksharica - 094 (अक्षरिका - ०९४)Aksharica - 094 (अक्षरिका - ०९४)
Aksharica - 094 (अक्षरिका - ०९४)
 
Aksharica - 061 (अक्षरिका - ०६१)
Aksharica - 061 (अक्षरिका - ०६१)Aksharica - 061 (अक्षरिका - ०६१)
Aksharica - 061 (अक्षरिका - ०६१)
 
Aksharica - 005 (अक्षरिका - ००५)
Aksharica - 005 (अक्षरिका - ००५)Aksharica - 005 (अक्षरिका - ००५)
Aksharica - 005 (अक्षरिका - ००५)
 
Aksharica - 112 (अक्षरिका - ११२)
Aksharica - 112 (अक्षरिका - ११२) Aksharica - 112 (अक्षरिका - ११२)
Aksharica - 112 (अक्षरिका - ११२)
 
Aksharica - 090 (अक्षरिका - ०९०)
Aksharica - 090 (अक्षरिका - ०९०)Aksharica - 090 (अक्षरिका - ०९०)
Aksharica - 090 (अक्षरिका - ०९०)
 
1610434584_912258293_त्रिभुवन-विश्वविद्यालय-कर्मचारी-सेवा-सम्वन्धी-नियम-२०५०.pdf
1610434584_912258293_त्रिभुवन-विश्वविद्यालय-कर्मचारी-सेवा-सम्वन्धी-नियम-२०५०.pdf1610434584_912258293_त्रिभुवन-विश्वविद्यालय-कर्मचारी-सेवा-सम्वन्धी-नियम-२०५०.pdf
1610434584_912258293_त्रिभुवन-विश्वविद्यालय-कर्मचारी-सेवा-सम्वन्धी-नियम-२०५०.pdf
 

Recently uploaded

KuberTENes Birthday Bash Guadalajara - K8sGPT first impressions
KuberTENes Birthday Bash Guadalajara - K8sGPT first impressionsKuberTENes Birthday Bash Guadalajara - K8sGPT first impressions
KuberTENes Birthday Bash Guadalajara - K8sGPT first impressions
Victor Morales
 
Generative AI leverages algorithms to create various forms of content
Generative AI leverages algorithms to create various forms of contentGenerative AI leverages algorithms to create various forms of content
Generative AI leverages algorithms to create various forms of content
Hitesh Mohapatra
 
Literature Review Basics and Understanding Reference Management.pptx
Literature Review Basics and Understanding Reference Management.pptxLiterature Review Basics and Understanding Reference Management.pptx
Literature Review Basics and Understanding Reference Management.pptx
Dr Ramhari Poudyal
 
ML Based Model for NIDS MSc Updated Presentation.v2.pptx
ML Based Model for NIDS MSc Updated Presentation.v2.pptxML Based Model for NIDS MSc Updated Presentation.v2.pptx
ML Based Model for NIDS MSc Updated Presentation.v2.pptx
JamalHussainArman
 
New techniques for characterising damage in rock slopes.pdf
New techniques for characterising damage in rock slopes.pdfNew techniques for characterising damage in rock slopes.pdf
New techniques for characterising damage in rock slopes.pdf
wisnuprabawa3
 
132/33KV substation case study Presentation
132/33KV substation case study Presentation132/33KV substation case study Presentation
132/33KV substation case study Presentation
kandramariana6
 
ISPM 15 Heat Treated Wood Stamps and why your shipping must have one
ISPM 15 Heat Treated Wood Stamps and why your shipping must have oneISPM 15 Heat Treated Wood Stamps and why your shipping must have one
ISPM 15 Heat Treated Wood Stamps and why your shipping must have one
Las Vegas Warehouse
 
spirit beverages ppt without graphics.pptx
spirit beverages ppt without graphics.pptxspirit beverages ppt without graphics.pptx
spirit beverages ppt without graphics.pptx
Madan Karki
 
Engineering Drawings Lecture Detail Drawings 2014.pdf
Engineering Drawings Lecture Detail Drawings 2014.pdfEngineering Drawings Lecture Detail Drawings 2014.pdf
Engineering Drawings Lecture Detail Drawings 2014.pdf
abbyasa1014
 
Eric Nizeyimana's document 2006 from gicumbi to ttc nyamata handball play
Eric Nizeyimana's document 2006 from gicumbi to ttc nyamata handball playEric Nizeyimana's document 2006 from gicumbi to ttc nyamata handball play
Eric Nizeyimana's document 2006 from gicumbi to ttc nyamata handball play
enizeyimana36
 
Heat Resistant Concrete Presentation ppt
Heat Resistant Concrete Presentation pptHeat Resistant Concrete Presentation ppt
Heat Resistant Concrete Presentation ppt
mamunhossenbd75
 
International Conference on NLP, Artificial Intelligence, Machine Learning an...
International Conference on NLP, Artificial Intelligence, Machine Learning an...International Conference on NLP, Artificial Intelligence, Machine Learning an...
International Conference on NLP, Artificial Intelligence, Machine Learning an...
gerogepatton
 
The Python for beginners. This is an advance computer language.
The Python for beginners. This is an advance computer language.The Python for beginners. This is an advance computer language.
The Python for beginners. This is an advance computer language.
sachin chaurasia
 
Casting-Defect-inSlab continuous casting.pdf
Casting-Defect-inSlab continuous casting.pdfCasting-Defect-inSlab continuous casting.pdf
Casting-Defect-inSlab continuous casting.pdf
zubairahmad848137
 
Electric vehicle and photovoltaic advanced roles in enhancing the financial p...
Electric vehicle and photovoltaic advanced roles in enhancing the financial p...Electric vehicle and photovoltaic advanced roles in enhancing the financial p...
Electric vehicle and photovoltaic advanced roles in enhancing the financial p...
IJECEIAES
 
Redefining brain tumor segmentation: a cutting-edge convolutional neural netw...
Redefining brain tumor segmentation: a cutting-edge convolutional neural netw...Redefining brain tumor segmentation: a cutting-edge convolutional neural netw...
Redefining brain tumor segmentation: a cutting-edge convolutional neural netw...
IJECEIAES
 
BPV-GUI-01-Guide-for-ASME-Review-Teams-(General)-10-10-2023.pdf
BPV-GUI-01-Guide-for-ASME-Review-Teams-(General)-10-10-2023.pdfBPV-GUI-01-Guide-for-ASME-Review-Teams-(General)-10-10-2023.pdf
BPV-GUI-01-Guide-for-ASME-Review-Teams-(General)-10-10-2023.pdf
MIGUELANGEL966976
 
Question paper of renewable energy sources
Question paper of renewable energy sourcesQuestion paper of renewable energy sources
Question paper of renewable energy sources
mahammadsalmanmech
 
IEEE Aerospace and Electronic Systems Society as a Graduate Student Member
IEEE Aerospace and Electronic Systems Society as a Graduate Student MemberIEEE Aerospace and Electronic Systems Society as a Graduate Student Member
IEEE Aerospace and Electronic Systems Society as a Graduate Student Member
VICTOR MAESTRE RAMIREZ
 
CHINA’S GEO-ECONOMIC OUTREACH IN CENTRAL ASIAN COUNTRIES AND FUTURE PROSPECT
CHINA’S GEO-ECONOMIC OUTREACH IN CENTRAL ASIAN COUNTRIES AND FUTURE PROSPECTCHINA’S GEO-ECONOMIC OUTREACH IN CENTRAL ASIAN COUNTRIES AND FUTURE PROSPECT
CHINA’S GEO-ECONOMIC OUTREACH IN CENTRAL ASIAN COUNTRIES AND FUTURE PROSPECT
jpsjournal1
 

Recently uploaded (20)

KuberTENes Birthday Bash Guadalajara - K8sGPT first impressions
KuberTENes Birthday Bash Guadalajara - K8sGPT first impressionsKuberTENes Birthday Bash Guadalajara - K8sGPT first impressions
KuberTENes Birthday Bash Guadalajara - K8sGPT first impressions
 
Generative AI leverages algorithms to create various forms of content
Generative AI leverages algorithms to create various forms of contentGenerative AI leverages algorithms to create various forms of content
Generative AI leverages algorithms to create various forms of content
 
Literature Review Basics and Understanding Reference Management.pptx
Literature Review Basics and Understanding Reference Management.pptxLiterature Review Basics and Understanding Reference Management.pptx
Literature Review Basics and Understanding Reference Management.pptx
 
ML Based Model for NIDS MSc Updated Presentation.v2.pptx
ML Based Model for NIDS MSc Updated Presentation.v2.pptxML Based Model for NIDS MSc Updated Presentation.v2.pptx
ML Based Model for NIDS MSc Updated Presentation.v2.pptx
 
New techniques for characterising damage in rock slopes.pdf
New techniques for characterising damage in rock slopes.pdfNew techniques for characterising damage in rock slopes.pdf
New techniques for characterising damage in rock slopes.pdf
 
132/33KV substation case study Presentation
132/33KV substation case study Presentation132/33KV substation case study Presentation
132/33KV substation case study Presentation
 
ISPM 15 Heat Treated Wood Stamps and why your shipping must have one
ISPM 15 Heat Treated Wood Stamps and why your shipping must have oneISPM 15 Heat Treated Wood Stamps and why your shipping must have one
ISPM 15 Heat Treated Wood Stamps and why your shipping must have one
 
spirit beverages ppt without graphics.pptx
spirit beverages ppt without graphics.pptxspirit beverages ppt without graphics.pptx
spirit beverages ppt without graphics.pptx
 
Engineering Drawings Lecture Detail Drawings 2014.pdf
Engineering Drawings Lecture Detail Drawings 2014.pdfEngineering Drawings Lecture Detail Drawings 2014.pdf
Engineering Drawings Lecture Detail Drawings 2014.pdf
 
Eric Nizeyimana's document 2006 from gicumbi to ttc nyamata handball play
Eric Nizeyimana's document 2006 from gicumbi to ttc nyamata handball playEric Nizeyimana's document 2006 from gicumbi to ttc nyamata handball play
Eric Nizeyimana's document 2006 from gicumbi to ttc nyamata handball play
 
Heat Resistant Concrete Presentation ppt
Heat Resistant Concrete Presentation pptHeat Resistant Concrete Presentation ppt
Heat Resistant Concrete Presentation ppt
 
International Conference on NLP, Artificial Intelligence, Machine Learning an...
International Conference on NLP, Artificial Intelligence, Machine Learning an...International Conference on NLP, Artificial Intelligence, Machine Learning an...
International Conference on NLP, Artificial Intelligence, Machine Learning an...
 
The Python for beginners. This is an advance computer language.
The Python for beginners. This is an advance computer language.The Python for beginners. This is an advance computer language.
The Python for beginners. This is an advance computer language.
 
Casting-Defect-inSlab continuous casting.pdf
Casting-Defect-inSlab continuous casting.pdfCasting-Defect-inSlab continuous casting.pdf
Casting-Defect-inSlab continuous casting.pdf
 
Electric vehicle and photovoltaic advanced roles in enhancing the financial p...
Electric vehicle and photovoltaic advanced roles in enhancing the financial p...Electric vehicle and photovoltaic advanced roles in enhancing the financial p...
Electric vehicle and photovoltaic advanced roles in enhancing the financial p...
 
Redefining brain tumor segmentation: a cutting-edge convolutional neural netw...
Redefining brain tumor segmentation: a cutting-edge convolutional neural netw...Redefining brain tumor segmentation: a cutting-edge convolutional neural netw...
Redefining brain tumor segmentation: a cutting-edge convolutional neural netw...
 
BPV-GUI-01-Guide-for-ASME-Review-Teams-(General)-10-10-2023.pdf
BPV-GUI-01-Guide-for-ASME-Review-Teams-(General)-10-10-2023.pdfBPV-GUI-01-Guide-for-ASME-Review-Teams-(General)-10-10-2023.pdf
BPV-GUI-01-Guide-for-ASME-Review-Teams-(General)-10-10-2023.pdf
 
Question paper of renewable energy sources
Question paper of renewable energy sourcesQuestion paper of renewable energy sources
Question paper of renewable energy sources
 
IEEE Aerospace and Electronic Systems Society as a Graduate Student Member
IEEE Aerospace and Electronic Systems Society as a Graduate Student MemberIEEE Aerospace and Electronic Systems Society as a Graduate Student Member
IEEE Aerospace and Electronic Systems Society as a Graduate Student Member
 
CHINA’S GEO-ECONOMIC OUTREACH IN CENTRAL ASIAN COUNTRIES AND FUTURE PROSPECT
CHINA’S GEO-ECONOMIC OUTREACH IN CENTRAL ASIAN COUNTRIES AND FUTURE PROSPECTCHINA’S GEO-ECONOMIC OUTREACH IN CENTRAL ASIAN COUNTRIES AND FUTURE PROSPECT
CHINA’S GEO-ECONOMIC OUTREACH IN CENTRAL ASIAN COUNTRIES AND FUTURE PROSPECT
 

Bhawan-Nirman-2071.pdf

  • 1.
  • 2. ;x/L ljsf; dGqfno cfjf; tyf ejg dxfzfvf l;+xb/af/, sf7df08f} kmf]gM $@!!^&#, $@!!(^( ofS;M $@!!(^( Od]nM info@moud.gov.np j]j;fO{6M www.moud.gov.np k|sfzg jif{M @)&! k|yd ;+:s/0fM !))) k|lt l8hfOgM ;+ho ho;jfn d'b|sM af/f ckm;]6 k|]; a;'Gw/f, sf7df08f} kmf]gM $#*%*% cfj/0fM sf7df8f}+df alg/x]sf ;dsflng ejgx? k|sfzsM
  • 3.
  • 4.
  • 5.
  • 6. ljifo ;"rL e"ldsf kl/R5]b ! !=! k[i7e"ld============================================================================================================================================================================================================================= ! !=@ ejg P]g, ;+lxtf tyf lgodfjnL=============================================================================================================================================== ! !=# ejg lgdf{0f dfkb08sf] kl/ro==================================================================================================================================================== # !=$ ejg lgdf{0f dfkb08sf] cf}lrTo================================================================================================================================================== # !=% ejg lgdf{0f dfkb08sf] th'{df / sfof{Gjog============================================================================================================ % !=^ kl/efiffx?================================================================================================================================================================================================================== ^ kl/R5]b @ ejg lgdf{0f dfkb08sf] clwsf/ If]q / pkof]u @=! clwsf/ If]q ========================================================================================================================================================================================================= !# @=@ ljsf; =========================================================================================================================================================================================================================== !$ @=# ejg lgdf{0f cg'dlt -gS;f kf;_k|fKt ug]{ sfo{ljlw====================================================================================== !$ @=$ ;fO6Knfg÷nf]s];g Knfg======================================================================================================================================================================== !% @=% ejg pkof]u km]/abnsf] nflu ;"rgf=================================================================================================================================== !& @=^ ejg lgdf{0f cg'dlt z'Ns=================================================================================================================================================================== !* @=& :jLs[lt lbg] ========================================================================================================================================================================================================= !* @=* lgdf{0f sfo{ ubf{ ckgfpg' kg{] sfo{ljlwx?=============================================================================================================== !( @=( sfo{ ;DkGg ePsf] ;"rgf ================================================================================================================================================================= !( @=!) gu/sf] 9n k|0ffnL÷kfgLsf] d]gnfOgdf h8fg ug]{ ======================================================================================== @) @=!! e"–pkof]u If]q lgwf{/0f================================================================================================================================================================================ @) kl/R5]b # cfjf;Lo tyf u}x| cfjf;Lo If]qx?sf] ljsf; lgdf{0f ;DaGwL k|fjwfgx? #=! ejg lgdf{0fdf lgoGq0fsf] Joj:yf=========================================================================================================================================== @! #=@ kxf8L If]qdf ePsf ;x/L If]qsf nflu ljz]if Joj:yf================================================================================= @! #=# kfls{ª dfkb08=================================================================================================================================================================================================== @@ #=$ ljz]if pkof]usf If]qx?=========================================================================================================================================================================== @# #=% u}x| cfjf;Lo pkof]u If]q====================================================================================================================================================================== @% #=^ a; 6dL{gn=============================================================================================================================================================================================================== @^ #=& ;/sf/L sfof{nox?, PsLs[t sfo{no sDKn]S;================================================================================================ @& #=* :jf:Yo ;+:yfx?=============================================================================================================================================================================================== @& #=( z}lIfs ;+:yfx?================================================================================================================================================================================================== @&
  • 7. #=!) cl86f]l/od÷;fd'bflos xn================================================================================================================================================================= @* #=!! wfld{s :ynx?=================================================================================================================================================================================================== @* #=!@ ;'/Iff ;DaGwL ;]jfx? ============================================================================================================================================================================ @( #=!# ;fj{hlgs tyf cw{;fj{hlgs If]qx?================================================================================================================================== @( kl/R5]b $ ;Dkbf ejg tyf k|fs[lts ;Dkbf If]q $=! Nffu" x'g ;lsg]=================================================================================================================================================================================================== #) $=@ ;Dkbf ejgx?df wgLx?sf] hjfkmb]lxtf====================================================================================================================== #) $=# ljsf;÷k'glj{sf;÷dd{t cflb sfo{df /f]s======================================================================================================================= #) $=$ ;8s rf}8fO============================================================================================================================================================================================================ #! $=% vf]nf÷gbL s'nf], tfn lsgf/f lgdf{0f ug]{ ;DaGwdf======================================================================================== #! kl/R5]b % cUgL ;'/Iff ;DaGwL k|fjwfgx? %=! bfo/f -:sf]k_======================================================================================================================================================================================================== #@ %=@ cg'dlt lbg] sfo{ljlw================================================================================================================================================================================= #@ %=# cUgL ;'/Iff k|df0fkqsf] gljs/0f============================================================================================================================================== ## %=$ z'Ns=================================================================================================================================================================================================================================== ## %=% ljljw================================================================================================================================================================================================================================= ## %=^ kx'Frsf] dfWod======================================================================================================================================================================================================= ## %=& lgsf; ;DaGwL cfjZostfx?======================================================================================================================================================== #$ %=* lgsf;sf] k|sf/x? ===================================================================================================================================================================================== #% %=( hldg d'lgsf] tNnf======================================================================================================================================================================================= #% %=!) x]nLk}8sf] Joj:yf ======================================================================================================================================================================================== #^ %=!! ;le{; 8S6÷l/o"h ;'6========================================================================================================================================================================== #^ %=!@ ljB'tLo ;]jf ;DaGwL k|fjwfgx?=============================================================================================================================================== #^ %=!# Po/ sl08;g======================================================================================================================================================================================================= #& %=!$ cUgL k|lt/f]ws oGq h8fg ;DaGwL======================================================================================================================================= #& %=!% cUgL ;"rs oGq=============================================================================================================================================================================================== #& %=!^ lgoGq0f sIf=========================================================================================================================================================================================================== #* %=!& ejg lgdf{0fdf k|of]u x'g] ;fdu|L================================================================================================================================================= #* cg';"rL======================================================================================================================================================================================================================================================================== #(
  • 8. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  !=! k[i7e"ld M xfn g]kfndf %* j6f gu/kflnsfx? 5g . tL dWo] gofF ejgx?sf] gSzf kf; ubf{ nfu" x'g] ejg lgodfjnL * j6f gu/kflnsfx?df dfq th'{df ePsf] cj:yf 5 . ltgdf klg ejg lgdf{0f dfkb08, ejg lgodfjnL, ejg ;+lxtfsf] sfof{Gjogdf Ps ?ktf ePsf] b]lv+b}g . o;af6 clwsf+z gu/kflnsfx?df dfkb08 gePsf] / ePsfdf klg dfkb08 ckof{Kt jf gldn]sf] cj:yfdf /x]sf] b]lvG5 . ef}lts ljsf;, of]hgf, dfkb08 tyf lgodfjnLsf] sfof{Gjogsf] cefjdf o:tf gu/kflnsfx?df e}/x]sf] b|'Qt/ ;x/Ls/0fn] cGtdf c:tJo:t tyf vt/fk"0f{ cj:yf Nofpg] b]lvG5 . t;y{ o:tf gu/kflnsfx?df ;x/Ls/0f k|s[ofnfO{ lglb{i6 tyf lgodg u/L :jR5, :j:y, lbuf] tyf a:g pko'Qm zx/L jftfj/0f lgdf{0f ug{sf] nflu j}1flgs cfwf/df tof/ ul/Psf ejg lgdf{0f dfkb08sf] cfjZostf ePsf] xf] . pko'{Qm sf/0fn] ;x/L ljsf; dGqfnon] dfkb08sf] gd"gf th'{df u/]sf] 5 . k|:tfljt gd"gf dfkb08n] b]zdf ;a} gu/kflnsfx? tyf gu/ ljsf; ;ldltx?nfO{ cf–cfˆgf dfkb08x? tof/ ug{ dfu{ lgb{]zg ug{]5 . o; dfkb08sf] d'Vo p2]Zo :jR5, x/fe/f, :j:y tyf lbuf] ;x/L jftfj/0fsf] ;fy} of]hgfj4 k"jf{wf/ ljsf;sf] nflu gu/kflnsfx?nfO{ tyf ;x/L If]qnfO{ Jojxf/df ejg P]g tyf lgodfjnL cg'?k sfo{ ug{ u/fpgsf] nflu dfu{ lgb{]zg ug{ ;Sg] ejg lgdf{0f dfkb08sf] vfsf tof/ ug{' xf] . !=@ ejg P]g, ;+lxtf, tyf lgofdfjnL M æejg P]g @)%%Æ g]kfn /fhkqdf @)%% ;fn c;f/ !* ut] k|sfzg ePtfklg @)^@ ;fn kmfu'g ! ut] /fhkqdf ;"rgf k|sfzg eO{ If]q lgwf{/0f ePkl5 dfq of] P]g cf}krfl/s ?kdf ?kdf sfof{Gjog ePsf] lyof] . If]q lgwf{/0f ;DaGwL ;"rgf cg';f/ of] P]g $@ j6f g=kf=If]q, lhNnf ;b/ d'sfd ePsf @* j6f uf=lj=;= If]q, g=kf / ;b/d'sfd afx]ssf @! j6f uf=lj=;= tyf sf7df8f}+ pkTosf leqsf && uf=lj=;=x?df of] P]g nfu" ug]{ u/L If]q lgwf{/0f ul/Psf] lyof] . kl/R5]b–! M k[i7e"ld
  • 9. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  o; P]gsf] bkmf ( df pNn]v ul/P cg';f/ /fli6«o ejg ;+lxtf @)^) g]kfn ;/sf/ -d+=k=_ af6 @)^) >fj0f !@ df :jLs[t eO{ g]kfn ;/sf/sf] >f]taf6 lgdf{0f x'g] ejgx?df tTsfn} nfu" ug]{ ;d]t lg0f{o ePsf] lyof] . To:t} tTsfnLg :yfgLo ljsf; dGqfnosf] ldlt )^).(.& sf] lg0f{ofg';f/ :yfgLo :jfoQ zf;g P]g @)%% / :yfgLo :jfot zf;g lgodfjnL @)%^ ;Fu gaflemg] u/L ejg lgdf{0fsf] gS;f kf; ubf{ lgdf{0f ;DaGwL dfkb08sf cltl/Qm g]kfn ;/sf/af6 :jLs[t ejg ;+lxtf ;d]tnfO{ Wofgdf /fvL gS;f :jLs[t ug]{ Aoj:yf ug]{ u/fpg] egL ;a} :yfgLo lgsfox?nfO{ kl/kq ul/Psf] lyof] . o; k|sf/ /fli6«o ejg ;+lxtf tTsfn nfu" ug]{ lg0f{o eP cg';f/ sltko gu/kflnsfx?n] gu/kl/ifbaf6 lg0f{o u/fO{ sfof{Gjog ub]{ cfPsf] cj:yf 5 . :yfgLo lgsfoaf6 ejg lgdf{0fsf] gS;f kf; ug{ ;xhLs/0f ug]{ p2]Zo /fvL g]kfn ;/sf/ -d=k=_ @)^^ d+;L/ @% ut]sf] lg0f{oaf6 ejg lgodfjnL @)^^ :jLs[t u/]sf] 5 . o; lgodfjnLdf ejg P]g cg';f/ gS;f kf; ubf{ cjnDag ug'{kg]{ ljlwx?nfO{ k|i6ofOPsf] 5 . ejg P]g @)%% sf] bkmf * cg';f/ ejgnfO{ rf/j6f ju{df ljefhg ul/Psf] 5 . æs ju{Æ M ljsl;t d'nsdf ckgfOPsf ejg ;+lxtf ;d]tsf] cg';/0f u/L OG6/g];gn :6]6 ckm cf6{df cfwfl/t x'g] u/L agfOg] cTofw'lgs ejgx? . æv ju{Æ M KnLGy Pl/of Ps xhf/ ju{ lkm6 eGbf a9L, e'FOtNnf ;lxt tLg tNnf eGbf a9L, jf :6«Sr/n :kfg rf/ bzdnj kfFr -$=%_ dL6/ eGbf a9L ePsf ejgx? . æu ju{Æ M KnLGy Pl/of Ps xhf/ ju{ lkm6 ;Dd, e'FOtNnf ;lxt tLg tNnf;Dd jf :6«Sr/n :kfg rf/ bzdnj kfFr-$=%_ dL6/ ;Dd ePsf ejgx? . æ3 ju{Æ M v08 -s_, -v_ / -u_ df n]lvP b]vL afx]ssf] sfFrf] jf kfsf] O6f, 9'Ëf, df6f], afF;, v/ cflb k|of]u u/L b'O tNnf ;Dd agfOg] ;fgf 3/ 5fk|fx? . dfly pNn]lvt rf/ ju{sf ejgx?df cfwfl/t eO{ /fli6«o ejg ;+lxtfnfO{ klg rf/ lsl;ddf ljefhg ul/Psf] 5 / k|To]s lsl;dsf nflu a]Unf a]Un} ;+lxtfx? tof/ ul/Psf 5g . ejg ;+lxtf k|fljlws b:tfj]h ePsf]n] o;df ejgsf] ;'/Iff cyf{t :6«Sr/n ;]ˆ6Lsf nflu cjnDag ug'{kg]{ ;Dk"0f{ ljwLx? gS;fdf v'nfO{ gfk ;d]t /fvL v'nfOPsf] 5 . hDdf @# j6f v08x? ePsf] ejg ;+lxtf lgDg adf]lhd tof/ ul/Psf] 5 . != s ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= ))) @= v ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= !)! b]lv !!$ ;Dd, Pg=aL= ;L= @)^, @)& / @)* #= u ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= @)!, @)@ / @)% $= 3 ju{sf ejgsf nflu M– Pg=aL= ;L= @)# / @)$ /fli6«o ejg ;+lxtfsf @# j6} v08x? k'l:tsfsf ?kdf k|sfzg ul/Psf 5g . o;sf] ;ˆ6 skL / k':tsx? ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu aa/dxnaf6 k|fKt ug{ ;lsG5 .
  • 10. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  !=# ejg lgdf{0f dfkb08sf] kl/ro M ;fwf/0ftM Efjg lgdf{0f dfkb08 eGgfn] :yfgLo lgsfo jf ;x/L If]q x]g]{ ljefux?n] cfˆgf] u'?of]hgfdf jf ef}lts ljsf; of]hgfdf cfTd;fy ul/Psf] ;f]rfO tyf b"/b[li6;Fu ldNbf] lsl;dn] ;x/L ljsf;nfO{ kl/rflnt ug{] tyf ejgsf] agfj6sf] ;'/Iff, ;/;kmfO tyf :j:y jftfj/0f ;'lglZrt ug{] p2]Zon] ;fdfGotof tof/ ul/Psf] ljlgodx?nfO{ a'emfpF5 . o;n] d'VotM s:tf ejgx?sf] of]hgf tof/ ug{] tyf lgdf{0f ug{], lgdf{0f ug{ rfxg] gu/af;L jf lgdf{0fstf{n] s'g} ;x/L hUufdf s:tf ejgx? lgdf{0f ug{ ;S5g eGg] af/] lgb{]lzt l;4fGtx? k|ltkfbg ub{5 -tflnsf g+= !_ . ;fy} ejg lgdf{0f cg'dlt k|fKt ug{sf nflu b/vf:t lbg ;+nUg ug{' kg{] cfjZos b:tfj]h tyf gSzfx?, ;Dkfbg ug{' kg{] sfo{x?, k|df0fLs/0fsf k|s[ofx?, lg/LIf0f÷cg'udgsf k|s[ofx?sf] ;"rL klg o;df ;dfj]z x'g] ub{5 . :jLs[t e"–pkof]ux? tyf b"/ufdL ;f]r cg'?k ljsf;sf] k|s[lt tyf k|efj ;dfj]z ePsf] u'? of]hgf÷ljsf; of]hgf ;d]tn] ejg lgdf{0f dfkb08sf] k"/ssf] ?kdf sfd u/]sf] x'G5 . tflnsf – !=! M dfkb08df x'g' kg]{ k|d'v ljifox? l;=g+ ejg dfkb08sf kIfx? ;"rsx? != e"pkof]u ljefhgsf lgodx? pkof]u, Kn6LË, ;8s If]q, v'Nnf If]q tyf ;'ljwfx? @= ;fO6 Knfg tyf ejg of]hgf ;]6Aofs, kfls{Ë If]q, e"–pkof]usf] 3gTj, ejg gSzf, Go"gtd 38]/L If]qkmn / ejg prfO{, ˆnf]/ Pl/of cg'kft #= :6«Sr/ l8hfOg tyf k|fjwfgx? nf]l8Ë Ifdtf, jlx/udgsf] l8hfOg, kfgL 6ofªsL h:tf ;fdfGo ;]jfx?sf] l8hfOg tyf cGo OlGhlgo/LË :k]l;lkms]zgx? $= ejg ;'/Iff, ;]jf ;'ljwfx? ejgdf cUgL ;'/Iffsf k|fjwfgx?, cfktsfnLg alx+u{dgsf] Joj:yf, KnDjLË, :oflg6]/L ;]jfx?, Uof/]h, rf]s cflb . %= ;Dkbf If]q h:tf ljz]if If]qx?df cGo KnflgË k|fjwfgx? :jLs[t lqmofsnfk tyf k|of]u cg'dlt lbg x'g] ljsf;÷k'gMlgdf{0f, ejg dd{t ;+ef/sf k|fjwfgx?, ckfË d}qL k|fjwfgx? cflb . !=$ ejg lgdf{0f dfkb08sf] cf}lrTo M ejg dfkb08sf] k|d'v sfo{ of]hgfj4 ljsf;nfO{ ;'lglZrt ug{ jf:t'snfsf] ;+j4{g tyf ;+/If0f ug{, ;'/IffnfO{ ;'lglZrt ug{ / hg:jf:YonfO{ ;+/If0f ug{ ;x/sf] ljsf;df pko'Qm lgoGq0f ug]{ ljwL xf] . gfkmf clwstd ug{] 3/hUufwgLx?sf] nf]enfn;fsf] sf/0fsf] ;fy} hg;+Vof a[l4, a;fO{;/fO{ / cfly{s s[ofsnfkx? ;x/df s]lGb|t x'g] h:tf ljleGg sf/0faf6 pTkGg clgolGqt 9+uaf6 eO/x]sf] ;x/Ls/0fn] ubf{ ;x/L If]qdf c:tJo:ttfsf] cj:yf ;[hgf ePsf] 5 . hgtfsf] sNof0fsf/L cfjZostfx?;+u ldNbf] h'Nbf] ;x/L ljsf;nfO{ ;'lglZrt ug{ ;x/L of]hgfljbx? tyf k|zf;sx?n] klxNofPsf] dfu{ ;x/L of]hgf xf] h;n] ljsf; k|s[ofnfO{ ;+rfnLt u5{ / of]hgfa4 ljsf; x'g k|f]T;fxg u5{ . o:tf k|fjwfgnfO{ cf}krfl/s ?kdf ejg lgdf{0f dfkb08 egL ;+af]wg u/LG5 .
  • 11. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  tflnsf !=@ M dfkb08sf] cf}lrTo Efjg dfkb08 cGtu{tsf k|fjwfgx? Efjg :6Sr/ l8hfOg tyf cGo k|fjwfgx? ;fO6 ;DaGwL k|fjwfg tyf ejg gSzf ljsf; lgoGq0f ;DaGwL k|fjwfgx? :6Sr/ l8hfOg, hu tyf ;'k/ :6«Sr/ ;]6 Aofs,kxF'r dfu{, ef}lts k"jf{wf/sf] pknAwtf cflb hUuf÷;Dklt pkof]u ;DaGwL ljj]sk"0f{ k|fjwfgx? cfunfuLaf6 ;'/Iff cfktsfnLg alx{udg tyf ejg ;]jf ;'ljwfx?, u|fpG8 se/]h, ˆnf]/ P/Lof cg'kft . ef}lts k"jf{wf/ h:tf cGo k|fjwfgx? KnDaLË tyf b"/;+rf/ ;]jfx?,lah'nL, vfg]kfgL cflb ljz]if p2]Zosf] nflu yk k|fjwfgx? h:t} ;Dkbf If]qx?,k|fs[lts ljkbsf b[li6sf]0fn] ;+j]bgzLn If]qx? cflb cGo kIfx? ;DaGwL k|fjwfgx? Hf:t} e"–sDk tyf cGo ljkbx?sf] k|lt/f]w, zf}o{ tyf cGo phf{ pkof]usf pkfox?, leGg t/Lsfn] ;Ifd JolQmx?sf nflu ¥ofDksf] Joj:yf / aiff{ kfgLsf] pkof]u . ejg lgdf{0f dfkb08 lsg cfjZos 5, o;sf] cf}lrTonfO{ k'i6ofO{ ug]{ cfwf/x? lgDgfg';f/ n]Vg ;lsG5 . -s_ Jojl:yt ;x/sf] cfwf/ M s'g} ;x/ jf ahf/If]qnfO{ Jojl:yt agfpgsf] nflu of]hgfa¢ ljsf;sf] u'?of]hgf jf To:t} k|sf/sf] k|ltsfTds of]hgfx? cfjZos x'G5 . o:tf of]hgfn] To; ;x/sf] cfjZostfnfO{ ;+af]wg ug]{ u/L eljiodf ;x/sf] :j?ksf] ;d]t kl/sNkgf ul/Psf] x'G5 . o; kl/sNkgfnfO{ nfu' ug{sf nflu sfg"gL cfwf/ eg]sf] dfkb08 g} xf] lsg eg] dfkb08n] ;x/sf] of]hgfnfO{ nfu' ug{sf nflu ljleGg k|fjwfgx?sf] Joj:yf u/]sf] x'G5 . To:tf] k|fjwfg kfng gug]{ JolQm jf ;+:yf sfg"g adf]lhd b+l8t x'g ;S5 . -v_ ;x/L jftfj/0fsf] ;+/If0f / ;+a4{g M dfkb08df ;x/n] kl/nlIft u/]sf e"pkof]u tyf xl/ofnL If]q, gbL lsgf/f, ;fj{hlgs :yn cflbsf] ;+/If0f ug{sf nflu ljleGg k|fjwfgx? /flvPsf] x'G5 . o; k|sf/sf] k|fjwfgsf] kfngfn] ;'Gb/ / :jR5 ;x/sf] nIo xfl;n ug{ ;lsG5 . ;x/L hLjgnfO{ :j:y, :jR5 / ;'Gb/ agfpgsf nflu dfkb08sf] kfngf ug'{ Pp6f clt dxTjk"0f{ kIf xf] . -u_ jf:t'snf / ;Dkbfsf] ;+/If0f M ;x/L ;+:s[lt ToxfFsf] jf:t'snf / P]ltxfl;s tyf k'/ftflTjs dxTjsf ;Dkbfn] lgb]{lzt u/]sf] x'G5 . ejg lgdf{0f dfkb08df To; ;x/sf] klxrfg emNsfpg] jf:t'snfsf] :j?knfO{ sfod /fv]/ ;x/sf] klxrfgnfO{ ;+/If0f ug{ ;lsG5 . To:t} ;x/df /x]sf P]ltxfl;s / k'/ftflTjs dxTjsf If]qx?sf] ;+/If0f ;DaGwL k|fjwfg /fvL dfkb08n] ;x/L ;+:s[lt ;+/If0f ug]{ sfo{df dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng ;Sb5 . -3_ ;x/L ;'/Iffsf] k|Tofe"lt M ejg lgdf{0fdf cfjZos ;'/Iffsf kIfx? h:t} ejg :6«Sr/sf] ;'/Iff, cfunfuLaf6 ;'/Iff cflb ;DaGwL k|fjwfgx? dfkb08df k|d'v c+u x'g . To:t} ljkbaf6 x'g] ;'/Iffsf nflu ;8ssf] /fO6 ckm j], v'nf If]qsf] ;+/If0f, cfjfudg ;DaGwL k|fjwfgx?, k}bn ofq'sf] cfjfudgsf] ;xhLs/0f cflb ;DaGwL kIfnfO{ dfkb08df ;Daf]wg u/L dfkb08df ;x/L ;'/IffnfO{ ;Daf]wg ug{ ;lsG5 .
  • 12. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  dfly pNn]v ul/Psf d'Vo d'Vo a'Fbfx? nufot ;x/sf] ;dli6ut ljsf;sf] nflu dfkb08sf] k|efjsf/L sfof{Gjogn] cxd e"ldsf v]Ng ;S5 eGg] tYo lglj{jfb g} 5 . !=% ejg lgdf{0f dfkb08sf] th{'df / sfof{Gjog M Efjg dfkb08sf] th'{df ug{] clwsf/ :yfgLo lgsfo jf gu/ ljsf; ;ldltdf :yfgLo :jfot zf;g P]g jf gu/ ljsf; P]g cg';f/ lglxt x'g] ub{5 . o:tf P]g sfg"g cGtu{t 5'§} ejg dfkb08 gePsf ;x/L If]q jf gu/ ljsf; ;ldltx?sf nflu o; ejg lgdf{0f dfkb08n] dfu{ bz{gsf] e"ldsf lgjf{x ug]{ ck]Iff /flvPsf] 5 . ljz]iftM ejg tyf :6«Sr/ ;DaGwL cfjZostfx?nfO{ k|fyldstf lbO{ /fli6«o ejg ;+lxtf cGtu{tsf k|fjwfgx? ejg P]g cGtu{t /flvPsf] x'G5 . ;x/x?df u'?of]hgf÷ljsf; of]hgfx?, :yfgLo of]hgfx?, e"–pkof]u÷ljsf; tyf e"–ljv08g ljlgodx? Joj:yf ul/Psf] x'G5 . o:tf k|fjwfgx? ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefun] tof/ u/]sf] ef}lts ljsf; of]hgf jf Plss[t sfo{of]hgfdf cfwfl/t x'G5g . o:tf of]hgfn] dfkb08nfO{ lgb]{lzt ub{5 . cfw'lgs ejg dfkb08x? ejg lgdf{0f, e"pkof]u of]hgf, hf]lgË tyf :6«Sr/ ;DaGwL k|fjwfgx? kfngf xf]; eGgfsf] nflu agfOg] ePtf klg :yfgLo :t/df th{'df ubf{ Jofjxfl/s k|of]u tyf sfof{Gjogdf sltko sld sdhf]/Lx? b]lvG5g . o:tf sdL sdhf]/Lx?nfO{ dfkb08sf] k|fjwfg kfng gu/L cJojl:yt t/Lsfn] ;x/ lj:tf/ tyf ejg;+lxtf kfng gu/]sf ejgx?sf cfwf/df n]vf hf]vf tyf dfkg ug{ ;lsG5 . cfjZostf eGbf a9L lgoGq0f / kl/jt{g ug{ g;lsg] :k]zLlkms]zgx?sf] cfwf/df Efjg dfkb08n] ejg lgdf{0f of]hgf÷hf]lgË tyf :6Sr/ ;DaGwL cfjZostfx?nfO{ kfngf u/fpg] kl/sNkgf ug'{ xFb}g . cfjZostf eGbf a9L lgoGq0fn] cfly{s pTkfbgdf k|lts"n k|efj kfb{5 . ejg dfkb08 cGtu{tsf s]xL k|fjwfgx? cg'elj k|fljlws jf jf:t'snf lj1sf nflu klg hl6n x'g ;Sb5 . :ki6tfsf] cefjdf of]hgf l8hfOg tof/ ug{] bf}/fgdf s]xL k|fjwfgx?sf] k|of]udf c1fgtfa; lgodfjnLsf] pNn+3g x'g ;Sb5 . o;y{ ejg dfkb08 Pp6f utLzLn b:tfj]h xf] / cfjZostf cg';f/ o;nfO{ a]nf avtdf kl/dfh{g ug'{ kb{5 . ejg dfkb08sf] s]xL k|fjwfgx?n] cbfntn] dfq x]g{ ;Sg] bf]xf]/f]kgnfO{ k|>o lbPsf] x'g ;S5 . ;fy} ljleGg clwsf/ ;DkGg lgsfox?sf] k|fjwfgx?nfO{ Ps} kN6 kfngf ubf{ k|To]ssf] clwsf/ If]qdf ljjfb cfpg] ub{5 . sfof{Gjog r/0fdf klg sltko d'2fx? / ;/f]sf/sf] ljifox?df b'ljwf pTkGg x'g ;Sb5 . ljZjdf k|fljlwsf] kl/jt{gx? b'|tultdf eO/x]sf 5g . o;n] ubf{ cfunfuL, b"/;~rf/ oftfoft h:tf sltko If]qx?df /flvPsf k|fjwfgx? ;dofg';f/ k'/fgf] sfd gnfUg] x'Fb} hfg] ub{5 . sltko cGo Jofjxfl/s kIfx? 5g h;n] ubf{ Jojxf/df s]xL k|fjwfgx?nfO{ ejg dfkb08 ;Fu ldnfP/ cuf8L a9fpg cK7of/f] x'g] ub{5 . ;fy} :yfgLo lgsfon] w]/} ljnDa geP ;Dd jf s'g} k|fs[lts ljkb gcfP ;Dd cfunfuLaf6 ;'/Iff, k|fs[lts ljkb, ;Dkbf tyf ;x/L :j?kdf rf;f] /fVg'kg{] cGo ljifox?nfO{
  • 13. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  dx;'; u/]sf] x'Fb}g . o; dfkb08n] :yfgLo lgsfo tyf gu/ ljsf; ;ldltnfO{ cfˆgf] clwsf/ If]q leq ejg lgdf{0f ug]{ ;DaGwL dfkb08 th'{df ug{ dfu{ lgb]{z ug]{5 eGg] ck]Iff /flvPsf] 5 . o; dfkb08df v'nfOPsf k|fjwfgx? ;f+s]lts dfq ePsfn] ;DalGwt gu/kflnsf jf gu/ ljsf; ;ldlt jf k|flws/0fn] cfˆgf] cfjZostf cg';f/ o;df pNn]lvt k|fjwfgx?nfO{ x]/km]/ u/L lgodfg';f/ :jLs[lt u/fO{ nfu" ug'{ kg]{ x'G5 . dfkb08 nfu" ubf{ lgDg kIfx?nfO{ Wofg lbg' h?/L x'G5 M– -s_ ef}uf]lns cjl:ylt M– ;DalGwt gu/kflnsf jf gu/ ljsf; ;ldlt lxdfn, kxf8 jf t/fO{ dw]z s'g ef}uf]lns If]qdf kb{5, ;f]xL cg';f/ s]xL k|fjwfgx?df cfjZos km]/abn ug'{ kg]{ x'G5 . -v_ klxrfg M– ;DalGwt ;x/sf] klxrfgsf] ;an kIfsf] af/]df 5nkmn u/L to ug'{ k5{ . ko{6sLo ;x/ jf z}lIfs ;x/ jf Jofkfl/s s]Gb| jf ;]jf s]Gb| cflb dWo] s'g rfxL ;an kIf x'g ;S5 To; ;DaGwdf gu/ If]qsf /fhg}lts bn, a'l4hLjL tyf cGo :yfgLo hgtf aLr 5nkmn u/L to ug'{ kb{5 . ;x/sf] klxrfgn] dfkb08sf] k|fjwfgdf w]/} k|efj kfg{ ;S5 . -u_ ef}lts ljsf; of]hgf÷cfjlws of]hgf M– ljutdf s'g} cWoog ul/Psf] of]hgf eP To:tf b:tfj]hnfO{ cWofjlws u/L To;df ePsf b"/b[li6nfO{ ;+af]wg ug]{ u/L dfkb08 tof/ u/]df pQm ;x/sf] nflu pkof]uL x'G5 . !=^ kl/efiffx? -s_ ;fdfGo != o;df ePsf lgodfjnLx?df ljifo jf k|;+un] km/s cy{ gnfu]df, kl/efiff k|To]s dfkb08df pNn]v ul/P adf]lhd x'g]5 . @= pkof]u, e"–pkof]u, se/]h, ˆnf]/ Pl/of cg'kft, ;]6Aofs, v'Nnf If]q, prfO{, 3/ tNnf ;+Vof, cfjf; OsfOsf] ;+Vof, kfls{Ë dfkb08 cflbsf] ;DaGwdf ;a} k|sf/sf ejgx?sf] nflu ;a}n] kfngf ug{} kg{] of]hgf÷hf]lgË of]hgf, ljlgodx? / To;df ;do ;dodf ul/Psf ;+;f]wgx? o; wf/f cGtu{tsf ejg dfkb08sf ljlgodx?df nfu" x'g]5 . pko'{Qm ljlgodx?df ul/Psf ;a} kl/dfh{g tyf ;+;f]wgx? of] dfkb08sf] c+usf] ?kdf ;dfj]z ePsf] dflgg]5 . v_ kl/efiff != æP]gÆ – gu/ ljsf; P]g @)$% jf :jfoQ zf;g P]g @)%% @= æk|flws/0f÷gu/kflnsf÷gu/ ljsf; ;ldltÆ – o; kl5 k|flws/0f÷g=kf=÷g=lj=; egL ;Daf]wg ePsf] ;DalGwt ljifodf clwsf/ If]q k|fKt :yfgLo lgsfo jf ;ldlt #= ljefu M eGgfn] ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu hgfpF5 . $= l8eLhg sfof{no M eGgfn] ljefu cGtu{tsf] l8eLhg sfof{no hgfpF5 . %= k|flws/0f M eGgfn] sf7df8f}+ pkTosf ljsf; k|fwLs/0f jf To:t} lsl;dsf] Pp6f lglZrt ef}uf]lns ;Ldfgf leq /x]sf] ;x/L ljsf; k|flws/0f hgfpF5 .
  • 14. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  ^= g=lj=; M gu/ ljsf; P]g @)$% cGtu{t u7g ul/Psf] gu/ ljsf; ;ldlt hgfpF5 . &= g=kf= M g=kf eGgfn] gu/kflnsf hgfpF5 . *= ejgsf] If]qkmn– ejgsf] ;DaGwdf If]qkmn eGgfn] ejgsf] aflx/L uf/f] / ejgn] cf]u6]sf] uf/f] ;dfj]z ePsf] KnLGyn]endf xf]/Lh]G6n ;]S;gsf] If]qkmn eGg] a'lemG5 . (= æPo/slG8;gLËÆ– s'g} 9flsPsf] 7fpFsf] cfjZostf k"/f ug{ jfo'sf] tfkqmd, pi0ftf, ;kmfO{ / ljt/0fnfO{ Ps} kN6 lgoGq0fsf] nflu ul/g] k|zf]wg k|lqmof . !)= æyk tyf÷jf kl/jt{gÆ – dfkb08df eP cg';f/ If]qdf kl/jt{g jf prfOdf kl/jt{g jf ejgsf] s'g} efu x6fpg] jf s'g} uf/f] cyjf To;sf] efu sf6g], 5]sjf/ nufpg] snd, aLd, e"O{ jf cfjt hfjtsf s'g} kx'FrnfO{ jGb jf kl/jt{g ug{] . !!= æ;]jf ;'ljwfÆ – ;8s, af6f], v'Nnf If]q, kfs{, dgf]/~hg If]q, v]nd}bfg, au}+rf, vfg]kfgL, ljB't cfk"lt{, ;8s aQL, 9n, ;fj{hlgs lgdf{0f sfo{x? / cGo ;]jf ;'ljwf tyf cfjZos ljifox?nfO{ ;d]t hgfpF5 . !@= æ:jLs[t ePsf]Æ – o; dfkb08 cGtu{t gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] :jLs[t u/]sf] eGg] a'lemG5 . !#= æafb{nLÆ – cfpg hfg x'g] jf j:g ;lsg] kf/fkL6, XofG8/]n, afn'i6«]8 ;d]tsf] xf]/Lh]G6n SofG6Ln]e/ jf cGo k|f]h]S;g . !$= æj];d]G6Æ – k"0f{ jf cflz+s ?kn] hdLg d'gL /x]sf] ejgsf] tNnf . !%= æejgÆ– eGgfn] dfgj a;f]af;sf] nflu k|of]ux'g] jf gx'g], s'g} klg p2]Zosf] nflu lgdf{0f x'g] / h'g;'s} lgdf{0f ;fdu|Laf6 lgdf{0f ul/g] :6Sr/ o;df tn lbOPsf cg';f/ ;dfj]z x'g ;S5 M s_ hu, KnLGy, uf/f], e"O{, 5fgf, lrDgL, KnDjLË tyf ejg ;]jfx?, h8fg ul/Psf Kn]6kmd{x? v_ a/08f, afb{nL, sgL{;, k|f]h]Szg cflb . u_ ejgsf] efux? / To;df h8fg ePsf s'g} s'/f 3_ s'g} hUuf jf 7fpFnfO{ 3]g{sf] nflu agfOPsf uf/f]x?, :6Sr/x? cflb . ª_ t/n /f;folgsx? Jff kfgL e08f/ ug{ lgdf{0f ul/Psf jf h8fg ul/Psf 6ofªsLx?, kf}8L v]Ng] kf]v/Lx? cflb .  æ;ef ejgÆ– /dfOnf] ug{, dgf]/Ghgsf] nflu ;fdflhs, wfld{s e|d0f jf cGo p2]Zox?sf] nflu hg ;d"x e]nf x'g] ejg jf ejgsf] efu . o;df gfr3/, l;g]df xn, ;efxnx?, l;6Lxnx?, cl86f]/Lod, k|bz{gxn, Do"lhod, zfl//Ls Aofofdzfnf, /]i6'F/f, vfg] a:g] 3/x?, k'hfsf]7fx?, gfr3/, Snjx?, hLdvfgf / ;8s /]Nj], xjfOhxfh, kfgLhxfh jf cGo ;fj{hlgs oftfoftsf :6]zgx? / dgf]/~hg :ynx? ;dfj]z x'g ;S5 .  æJoj;flos ejgÆ – Joj;flos sf/f]jf/, n]vf clen]v /fVg] sfof{nox?, a}sx?, k]zfut kmd{x?, Aoj;flos sf/f]af/ / n]vf clen]v /fVgdf k|of]u x'g] s'g} ejg jf ejgsf] efunfO{ hgfpF5 .
  • 15. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)   æz}lIfs ejgÆ M pko'Qm af]8{ jf ljZj ljBfno jf cGo clwsf/ k|fKt lgsfoaf6 dfGotf k|fKt ljBfno jf dxfljBfnosf] ?kdf k"0f{ ?kn] k|of]u x'g] ejg . o;df k|lzIf0fsf] nflu pkof]u x'g] ejg z}lIfs p2]Zosf] nflu cfjZos dgf]/~hg tyf cg';Gwfg k|lti7fgx? ;d]t ;dfj]z x'g]5 . o;df cTofjZos sfd{rf/Lx?sf] nflu cfjfl;o ejgx? / z}lIfs ;+:yf;+u cfj4 cfˆgf] SofDk; leq jf aflx/ /x]sf 5fqfjf;x?nfO{ ;d]t hgfpF5 .  æcf}Bf]lus ejgÆ M P;]DjnL KnfG6, k|of]uzfnfx?, kfj/KnfG6x?, l/kmfOg/Lx?, UofF; KnfG6x?, dLnx?, b'Uw pBf]ux?, snsf/vfgfx? h:tf j:t' pTkfbg ug{, h8fg ug{ jf k|zf]wg ug{df pkof]u x'g] ejg jf ejgsf] efunfO{ hgfpF5 .  æ;+:yfut ejgÆ M ;/sf/L jf cw{;/sf/L ;+u7g jf dfGotf k|fKt u'7Ln] lgdf{0f u/]sf]] ;f+:s[lts tyf ;+a4 lqmofsnfkx?sf nflu ;ef ejg cl86f]l/od jf zf/Ll/s jf dfgl;s /f]uaf6 u|l;t JolQmx?sf] :ofxf/ ;';f/ ug{], leGg t/Lsfn] ;Ifd JolQmx?, 6'x'/fx?sf] :ofxf/ ;';f/ ug]{, Psn dlxnf, jfnjflnsf, ul/j cyjf h]i7 gful/sx?nfO{ ;'Tg] Aoj:yf ePsf] ejgx? . o;df lgDg lnlvt ejgx? ;dfj]z x'g ;S5 . wd{zfnfx?, c:ktfnx?, ofnvfgf, dfgl;s c:ktfn, ;'wf/u[x ejgx? cflb .  æJofkfl/s ejgx?Æ M lgDg lnlvt k|of]usf] ejgx? M k;nx?, e08f/0f ug]{ uf]bfd ejg, k|bz{gLsf] nflu ahf/, yf]s jf v'b|f Jofkf/ cflbsf] nflu pkof]u ul/g] ejgx?  æax'tNn] ejg jf cUnf ejgx?Æ M % tNnf eGbf a9L tyf÷jf ;8ssf] hldg n]enaf6 !% ld6/ prfO{ eGbf a9L ePsf] ejg .  æax'tNn] ;jf/L kfls{ËÆ M b'O{ jf a9L tNnfx? hdLg d'gL jf dfly ePsf] uf8L df]6/;fO{snx? Kfls{Ë ul/g] ejg sfof{no ejgx?M sfof{no jf sfof{no p2]Zox?sf] nflu jf sfof{no ;xfos sfo{x?sf] nflu k|of]u x'g] ejg jf ejgsf] efu sfof{no p2]Zox?df lgDg lnlvt ljifox? ;dfj]z x'g ;S5 M–  k|zf;lgs p2]Zox?, ;xfos sfo{x?, /sd sf/f]jf/, 6]lnkmf]g tyf sDKo'6/ ck/]6/ cflb  ;xfos sfo{df  n]vfk9L, n]vf /]s8{, sfuh w'nfpg], 6fOlkË, kmfOlnË, k|sfzgsf] nflu ;Dkfbg ;DaGwL sfo{x?  ljz]if ejg M o;df lgDg lnlvt ;dfj]z x'g]5 M–  ;efu[x, cf}wf]lus ejg, yf]s Jofkf/sf] nflu k|of]u x'g] ejgx?, xf]6]nx?, 5fqfjf;x?, k"0f{tM jftfj/0f cg's'lnt agfOPsf ejgx?, !% ld6/ eGbf a8L prfO{ ePsf ejgx? / ^)) ju{ ld= eGbf a9L If]qkmn ePsf] 3/ . e08f/ u[xM e08f/0fsf] nflu k|of]u x'g] ejg jf ejgsf] efu . uf]bfd 3/, sf]N8 :6f]/ 9'jfgL l8kf], kl/jxg z]8, :6f]/ xfp;, ;fj{hlgs Uof/]h, xfFu/, 6«s 6ld{gn, tj]nfx? cflb . cfjf;Lo ejg M ;fwf/0f cfjf;Lo k|of]udf cfpg] ;'Tg] a:g] ejg h;df ksfpg] ;'ljwfx? /x]sf] x'G5 .
  • 16. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  o;df Ps jf a9L kl/jf/sf] a;f]jf;, ckf6{d]]G6 3/x? ˆnf6x? / lghL Uof/]hx? ;dfa]z x'g ;S5 . 5'66} ejg M cGo ejgx?n] g5f]Psf uf/f] tyf 5fgf ePsf] / 38]/Lsf] rf/} tkm{ vfln hUuf ePsf] ejg . ;]dL l86ofR8 ejg M o; ljlgoddf pNn]v ul/Psf tLg ;fO8df v'Nnf hUuf ePsf] ejg . c;'/lIft ejg M o;df lgDg lnlvt ejgx? ;dfj]z x'g ;S5 M  c;''/lIft :6«Sr/ ePsf] 3/  c:j:y  cfjt hfjt ug{ kx'Fr kof{Kt gePsf]  cfunfuLsf] vt/f a9L ePsf]  /xg a:gsf] nflu vt/fk"0f{  df}h'bf pkof]usf sf/0fn] ubf{ ;'/Iff, :jf:Yo jf hgsNof0fdf vt/f ePsf] -k|of]udf gePsf]_ gf]6M ;a} c;'/lIft ejg :6Sr/x?nfO{ ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefu ÷gu/kflnsfsf] lgb{]zgdf dd{{t u/L k'gM:yfkgf ug'{ kg{]5 . o:tf ejgx? lj?4 sf/jfxL ubf{ ljefu÷gu/kflnsfn] cjnDag ug{] ljlwx? k|rlnt P]g adf]lhd x'g]5 . !^= ejg /]vf M o;n] s'g} ejgsf] lKnGyn] 5'g] :yfg jf ;8sdf tf]lsPsf] /]vf nfO{ ;d]t hgfpF5 . !&= ejgsf] prfO{ M ejg prfO{sf] gfk != ;dtn 5fgf ePdf ;fd'Gg]sf] ;8s ;txaf6 ejgsf] ;aeGbf cUnf] efusf] 6'Kkf] ;Dd . @= :nf]k 5fgf ePdf aflx/L uf/f] / 5fgfsf] ;txsf] ldng ljGb';Ddsf] prfO{ . #= ;8s ;fd'Gg] le/fnf] efu ePdf le/fnf] efu tNnf] efu / 6'Kkf] efusf] dWo ljGb' ;Ddsf] prfO{ . ejgsf] ;hfj6 afx]s cGo p2]Zosf] nflu /flvPsf] jf:t'snf ;DaGwL ljz]iftfx?nfO{ prfO{sf] gfkdf ;dfj]z ul/g] 5}g . !*= 5Hhf -Sofgf]kL_ M o;n] tn n]lvPcg';f/ ePdf lnG6]nsf] n]en ;Dd uf/f] b]lv ejgsf] 4f/ ;Ddsf] SofG6Lne/ k|f]h]SzgnfO{ a'emfpF5 . s_ 38]/L /]vf eGbf of] jflx/ glg:sg] u/L /fVg] . v_ o;sf] prfO{ hdLgaf6 @=# ld= eGbf sd g/fVg] . u_ o;df s'g} :6«Sr/ g/fVg] / dflyNnf] efu cfsfz tkm{ v'Nnf /fVg] . !(= lrDgL M w'Fjf tyf cGo pT;h{gx? v'Nnf xfjfdf k|jfx ug{sf] nflu ul/g] lgdf{0f . o;df lrDgL kfOk ;dfj]z ePsf] x'G5 . @)= pkof]u kl/jQ{g M :jLs[lt lnPsf] -gS;f kf; u/]sf]_ eGbf a]Un} lsl;dsf] pkof]u ug'{k/]df ;DalGwt lgsfoaf6 cg'dlt lng'kg]{ ljlw .
  • 17. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  @!= rf]sM v'Nnf 7fpF k"0f{tM jf cf+lzs ?kdf ejgx?n] 3]/]sf] :yfg. rf]s hldg n]en jf cGo n] endf x'g ;Sg]5 . @@= 9fs]sf] If]q -se8{ Pl/of_ M KnLGy n]endf ejgn] 9fs]sf] hdLg If]q . o;df tn n]lvPsf] ;dfj]z x'g] 5}g . s= au}+rf, Ogf/ tyf ;f] ;DaGwL :6«Sr/x?, g;{/L, kfgL kf]v/L :jLldËk'n -g9flsPsf]_ To; j/Lkl/sf] Kn]6kmd{, v'Nnf wf/f ePsf], uf/f]n] g3]/]sf] kfgLsf] kmf]xf]/f . v_ 9n, sNe6{ kfOk, s}r lk6, RofDa/, u6/ cflb tyf sDkfp08 jfn, d"n 4f/, 5Hhf, 5fgfn] 9fs]sf If]qx? Jff To:t} cGo k|f]h]S;gx? / dfly tyf slDtdf tLg ;fO8df v'Nnf /x]sf] e¥ofË . @#= 8foDk k|'kmLª M lr;f] tyf cf];Lnf] hldgaf6 arfpg jf6/ k'|kmLª /;fogsf] k|of]u ug]{ sfo{ @$= 8«]g]h M kmf]xf]/ kfgL lgisfzg ug{] p2]Zon] lgdf{0f ul/Psf] agf]6 @%= 9n M kmf]xf]/ kfgL lgsf; ug]{ p2]Zon] d}g xf]n ;d]t /fvL lgdf{0f ul/Psf] kfOknfOgx?sf] k|0ffnL . o;df ;tx kfgLsf] nflu v'Nnf 8«]g]h / kmf]xf]/ kfgL lgisfzgsf] nflu lgdf{0f ul/Psf] b'j} x'g ;S5 . @^= cfjf; OsfO{ M Ps kl/jf/sf] nflu pkof]u x'g]] ejg jf ;f]sf] efu . @&= clts|d0f M :yfgLo lgsfosf] ;/sf/L hUuf jf lgld{t ;DklQdf :yfoL c:yfoL ?kdf ef]u ug{] jf clwsf/ hdfpg] s'g} klg sfo{ . @*= ;"lrs[t OlGhlgo/ jf cfls{6]S6 M s'g} klg :jLs[t n]cfp6 Knfg cg';f/ !% ld= prfO{ ;Ddsf] / Ps x]S6/ ;Ddsf] 38]/Lsf] ejg of]hgfx? t}of/ ug{ clwsf/ k|fKt JolQmsf] ?kdf gu/ ljsf; ;ldlt÷gu/kflnsfaf6 ;"rLs[t ul/Psf] JolQm . @(= rf/}lt/ 3]/LPsf] e¥ofË M cfunfuL lg/f]ws uf/f]x? tyf 9f]sfx?af6 afFsL ejg ;Fu 5'6ofOPsf] e¥ofË eGg] a'lemG5 . #)= df}h'bf ejgx? M o; ejg lgodfjnL nfu" x'g cuf8L gu/ ljsf; ;ldlt÷gu/kflnsfaf6 :jLs[t ?kdf ljBdfg ejg jf :6«Sr/ . #!= df}h'bf pkof]uM o; lgodfjnL nfu" x'g cl3 ;x/L If]q÷gu/kflnsfaf6 :jLs[t eO{ clws[t ?kdf ljBdfg ejg tyf :6«Sr/sf] pkof]u . #!= aflx/L uf/f] M csf{] ejg;Fu hf]l8Psf] ePtfklg kf6L{;g jfn gePsf] ejgsf] aflx/L uf/f] . #@= lgsf; M ejgsf] s'g} tNnf jf e'O{af6 af6f]tkm{ hfg] axL/udgsf] dfWod . ##= cfunfuL tyf÷jf cfktsfnLg ;"rgf k|0ffnL M cfunfuL x'Fbf cnfd{ ;+s]tx?sf] k|jfx tyf ;"rgf lbg], ;fO/g lbg] cflb cf}hf/x?sf] Aoj:yfnfO{ a'emfpF5 . #$= kmfo/ lnkm6 M cfunfuL jf cGo cfktsf] cj:yfdf cfunfuL ;]jf k|bfosx?sf] nflu k|of]udf NofOg] ljz]if k|sf/sf] lnˆ6 .
  • 18. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  #%= cfunfuL lg/f]ws 9f]sf M s]xL cjlwsf] nflu tfk tyf cfunflusf] k|jfxnfO{ lgoGq0f ug{ lgdf{0f tyf h8fg ul/Psf] 9f]sf jf ;6/ . #^= kmfo/ kDk M pko'Qm OlGhg jf df]6/ ;+u hf]l8Psf] kDkaf6 kfgL k|jfx ug{sf] nflu afXo kfj/af6 ;Grflnt d]l;g . #&= cfunflu k|lt/f]ws b"/L -kmfo/ ;]k/];g_ M ;fO6df /x]sf] s'g} cGo ejg jf cGo ;fO6sf] jf ;8ssf] csf]{ ;fO6 jf ejg cuf8Lsf] ;fj{hlgs 7fpFsf] Go'gtd b"/L . #*= cfunfuL k|lt/f]ws ejg M pko'Qm ;fdu|Laf6 lgdf{0f ul/Psf] ejg #(= e'O+{ M s'g} klg tNnfsf] tNnf] ;tx . hldg ;txsf] tNnfnfO{ e'O{ tNnf elgG5 . To;dflysf] tNnfnfO{ klxnf] tNnf . To; kl5 bf];|f] tNnf cflb . $)= kmnf]/ Pl/of cg'kft -kmf/_ M ;a} tNnfx?sf] s"n If]qkmn / 38]/Lsf] s'n If]qkmnsf] cg'kftM ˆnf]/ Pl/of cg'kft ;a} tNnfdf ˆnf]/ P/Lofsf] hf]8 / hUufsf] s'n If]qkmn o; lgodfjnL cGtu{t ;dfj]z x'g' gkg{] If]qkmnnfO{ ;dfj]z ul/g] 5}g . $!= km'6Lª M ejgsf] ef/ nfO{ a9L If]qkmndf ljt/0f ug{] p2]Zon] O66f, 9'+uf jf s+lqm6n] uf/f] jf sndsf] a]zdf lgdf{0f ul/g] husf] OsfOnfO{ a'emfFp5 . $@= hu M :6«Sr/sf] hldg ;Fu hf]l8Psf efu h;n] o;dfly cfOk/]sf] ef/ -nf]8_ nfO{ ljt/0f ub{5 . $#= lghL Uof/]h M uf8L÷;jf/L ;fwg kfs{ ug{ k|of]u ul/Psf] ejg jf ;f]sf] efu . $$= ;fj{hlgs Uof/]h M lghL Uof/]hsf] ?kdf afx]s gfkmfsf] nflu ;+rfng x'g] ;jf/L ;fwgx?sf] dd{t, ;le{l;Ë, pkof]u, j]rljvg, :6f]/ ug{ jf kfs{ ug{ k|of]u ul/g] ejg jf To;sf] efu . $%= ;+o'Qm cfjf; -Pkf6{d]G6 cfjf;_ M b'O{ jf b'OeGbf a9L cfjf; OsfO{ /fvL agfOPsf] b'O{ jf b'O{eGbf a9L tNnf ePsf] cfjf;Lo ejg . $^= ;d'lxs cfjf; M ;femf ;]jf ;'ljwfx? ePsf] b'O{ jf b'O{ eGbf a9L cfjf; OsfOx? ePsf] Ps jf a9L tNnf ePsf] lgld{t jf lgdf{0f x'g] ejg . $&= cfjf; of]Uo sf]7f M dfgj j;f]jf;sf] nflu pkof]]u ul/Psf pkof]usf] nflu l8hfO{g ePsf] sf]7f . o;df efG5f sf]7f, jfy?d, n'uf w'g] :yfg, eG8f/, s/L8/, k"hf sf]7f tyf ;fwf/0ftM k|of]udf gcfpg] 7fpFx? ;dfj]z x'Fb}g . $*= kf/fkL6 M 5fgf jf e'O{+sf] lsgf/fdf agfOPsf] xf]rf] uf/f] jf /]lnª . $(= cg'dlt jf kdL{6 M ejg dfkb08 cg';f/ ul/g] ljsf; lgdf{0f sfo{sf] nflu clwsf/ k|fKt gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷ljefu÷gu/kflnsfn] lnlvt ?kdf lbOg] cf}krfl/s cg'dlt jf clwsf/kq . %)= KnLGy M ;Fu}sf] hldg ;tx / hldg dflysf] e'O{sf] ;tx aLrsf] :6«Sr/sf] efu . %!= KnLGy P/Lof M s'g} tNnf jf a];d]G6sf] e'O{ n]endf 9flsPsf] lgld{t If]q .
  • 19. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  %@= kf]r{ M ejgdf k}bn jf uf8Laf6 ejg k|j]z ug{sf nflu agfOPsf dfly 5fgf ePsf] 7fpF %#= ;8ssf] /fO6 ckm j] M ;8s b'j} tkm{sf] ;Ldfgf larsf] rf}8fO{ %$= nx/] cfjf; -/f] xfphLË_ M cuf8L k5f8L / ejg leq dfq v'Nnf 7fpF ePsf] k/:k/ hf]l8Psf ejgx?sf] nx/] ;d"x %%= sf]7fsf] prfO{ M tof/L e"O{ ;tx b]lv l;lnË ;Ddsf]] 7f8f] b'/L . %^= ;]jf dfu{ M ;]jf ;'ljwf k'¥ofpg] p2]Zon] 38]/Ls]f cuf8L k5f8L jf ;fO8df /x]sf] ;8s jf uNnL . %&= ;]6 a}s /]vf M gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfx?n] cg'dlt lbP jfx]s s]lx lgdf{0f ug{ gkfO{g] ul/ 38]/Lsf] ;Ldf / gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] lgwf{/0f u/]sf jf u'? of]hgf÷hf]lgË Knfgn] lgwf{/0f u/]sf] /]vf . %*= ‰ofn M 9f]sf afx]ssf] aflx/ v'Ng] ‰ofnn] cfjZos jf cf+lzs ?kdf k|fs[lts k|sfz jf e]lG6n]zg jf b'a} leqL 7fpFdf k'¥ofpF5 . cfpg hfgsf] nflu ‰ofnsf] k|of]u x'b}g . %(= hf]lgË of]hgf M u'? of]hgf eGbf lj:t[t of]hgf . o;n] u"? of]hgf / n]cfp6 of]hgfnfO{ cfj4 u5{ . o;df ;fO6 Knfg, e"pkof]u of]hgf x'g ;S5 . o;n] ;fj{hlgs tyf cw{ ;fj{hlgs ejgx?÷lgdf{0fx?, ;'ljwfx?, ;8s, cfjf;, dgf]/Ghg, pBf]u, Aoj;fo, ahf/x?, ljBfnox?, c:ktfnx?, v'Nnf If]qx?sf] cjl:ylt bzf{p5 . o;n] hg;+Vof 3gTj tyf If]q x?sf] ljsf;sf] ljleGg kIfx?sf] dfkb08 ;d]t tf]Sg ;Sg]5 . ^)= cw{ Goflos ;ldlt -h'/L_ M ljz]if ejgx?sf] :jLs[ltsf] nflu / lgdf{0fsf] ;dodf p7g] ljjfbx? lg/fs/0f ug{sf] nflu h'/Ln] gu/kflnsf OlGhlgo/ jf clws[tnfO{ ;'emfjx?÷ l;kmfl/;x? lbg]5 . h'/Ldf lgDg ;b:ox? /fVg ;lsg] 5 . cfjZostfcg';f/ / ;d:ofsf] k|s[lt cg';f/ cGo lgsfonfO{ ;d]t cfdlGqt ug{ ;lsg] 5 . s_ ;8s ljefusf] k|ltlglw ! hgf v_ vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, k|ltlglw ! hgf u_ ljB''t ljefu, k|ltlglw ! hgf 3_ b"/;~rf/ ;+:yfg, k|ltlglw ! hgf ª_ gful/s ;dfhsf] k|ltlglw ! hgf r_ gu/ ljsf; ;ldlt jf k|flws/0fsf] k|ltlglw ! hgf 5_ ;x/L ljsf; tyf ejg lgdf{0f ljefusf] k|ltlglw ! hgf h_ :yflgo pBf]u jfl0fHo dxf;+3sf] k|ltlglw ! hgf
  • 20. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  @=! clwsf/ If]q M h'g glj;÷k|flws/0f÷gu/kflnsf÷;x/L s]Gb|sf] nflu ejg dfkb08 agfOPsf] xf] To;df x'g] ejg lgdf{0f tyf cGo ljsf; lgdf{0fsf lqmofsnfkx?df of] ejg dfkb08 nfu" x'g]5 . s= ljsf; tyf lgdf{0f M tn cGo Joj:yf eP afx]s of] ejg dfkb08 ;a} ljsf;, k'gMlgdf{0f, ejg lgdf{0f tyf dd{t ;+ef/ cflbsf] ;fy} ejgsf] l8hfOg, lgdf{0f, yk jf kl/jt{gx?sf] nflu nfu" x'g]5 . v= cf+lzs lgdf{0f M cGoq tf]lsP afx]s of] ejg dfkb08 s'g} ejg jf To;sf] s'g} efu eTsfOPsf, kl/jt{g ul/Psf jf k"gMlgdf{0f ul/Psf hlt lgdf{0f sfo{ ul/Psf] xf] To;df dfq nfu" x'g]5 . u= pkof]u kl/jt{g M cGoq tf]lsP afx]s ejgsf] pkof]udf kl/jt{g ePdf kl/jt{gaf6 k|efljt ejgdf of] dfkb08 nfu" x'g]5 . 3= k'gMlgdf{0f M glj;÷k|fwLs/0f÷g=kf=sf] kl/If0f tyf cfb]zfg';f/ c;'/lIft ePdf, cfunflu, k|fs[lts ?kn] gi6 ePdf jf eTsfOPdf, jf eTsfOg] ;+efjgf ePdf / ;f]sf] nflu g=lj=;=÷ k|fwLs/0f÷g=kf=n] cfjZos cfb]z lbPdf k'gMlgdf{0fnfO{ o; dfkb08 adf]lhd cg'dlt lbOg]5 . ª= cy{ nufpg] M o; dfkb08n] jt{dfg sfn / eljiosfnnfO{ klg hgfpF5, k'lnËn] :qLlnËnfO{ klg hgfpF5, Ps argn] ax'argnfO{ klg hgfpF5 / ax'argn] Ps argnfO{ klg hgfpF5 . JolQm zJbn] AolQm;/xsf] ?kdf ;+:yfg ;d]tnfO{ hgfpF5 . n]lvPsf]n] d'lb|t / 6fOlkË klg hgfpF5 / ;xL 5fk -a'9L cf}+nfsf]_ ;+u} lghsf] gfd n]lvPsf] 5 eg] ;xL5fkn] n]Vg ghfGg]sf] x:tfIf/nfO{ ;d]t hgfpF5 . kl/R5]b @ ejg lgdf{0f dfkb08sf] clwsf/ If]q / pkof]u
  • 21. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  @=@ ljsf; M @=@=! ljsf; cg'dlt M hUuf ljsf;sf] n]cfp6 gSzf glj;÷k|flws/0f÷gu/kflnsfaf6 :jLs[t geP ;Dd s'g} JolQmn] :jLs[t n]cfp6 gSzf jf of]hgf lgodfg';f/ cg'dlt glnO{ s'g} 38]/L jf hUufdf ljefhg sfo{ tyf s'g} klg lgdf{0f, ljsf; jf k'gMlgdf{0f sfo{ ug'{ x'Fb}g . @=@=@ ejg lgdf{0f cg'dlt M glj;÷k|flws/0f÷gkfaf6 k|To]s ejgsf] nflu 5'66} k"j{ lgdf{0f cg'dlt k|fKt gu/L s'g}klg AolQmn] s'g} klg ejgdf lgdf{0f ug{], k'gMlgdf{0f ug{], yk ug{], jf cbnabn ug{] sfo{ ug'{ xFb}g . @=@=# k'/fgf ejg lgdf{0f cg'dlt M of] ejg dfkb08 nfu" x'g'eGbf cufl8 glj;÷ k|flws/0f÷gu/kflnsfn] s'g} ejg lgdf{0f cg'dlt kfl/t u/]sf] eP / lgdf{0f sfo{ eO{ /x]sf] t/ kfl/t ul/Psf] cg'dlt cg';f/ tf]lsPsf] cjlw leq ;DkGg gePsf] eP pQm cg'dlt o;} dfkb08 cGtu{t lbOPsf] dflgg]5 . dfly pNn]v eP cg';f/ olb cg'dltsf] Dofb ;lsPsf] t/ lgdf{0f sfo{ ;'? gePsf] cj:yfdf lgdf{0f sfo{ o;} ejg lgdf{0f dfkb08sf] k|fjwfgaf6 lgb{]lzt x'g]5 . @=# ejg lgdf{0f cg'dlt -gS;fkf;_ k|fKt ug{] sfo{ljlwx?M @=#=! ;"rgf lbg] M ejgsf] s'g} efudf lgdf{0f ug{], k'gMlgdf{0f ug{] jf kl/jt{g ug{] jf s'g} ejg eTsfpg rfxg] k|To]s JolQmn] tf]lsPsf] 9fFrfdf lnlvt ?kdf glj;÷k|flws/0f÷gkfnfO{ ;"rgf lbg'kg{]5 . o:tf ;"rgfdf gSzfx? tyf hUuf :jfldTj ;DaGwL k|df0fx?sf] kof{Kt k|ltlnlkx? ;dfj]z x'g'kg{]5 . cg'dlt k|bfg ePklg gePklg o:tf gSzfsf] Ps ;]6 clen]vsf] nflu glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] sfof{nodf /flvg]5 . @=#=@ gSzfx? tyf Joxf]/fx?sf] k|ltlnlkx? M glj; ÷k|flws/0f÷gkf af6 lgdf{0f cg'dlt rflxg] ejg of]hgfx?sf] xsdf gSzf tyf cGo sfuhkqsf] k|ltlnlksf] ;+Vof ;fdfGotof $ ;]6 x'g' kg{]5 . ejg lgdf{0fsf] cg'dlt lngsf] nflu ejg lgodfjnLn] lgwf{/0f u/]sf] kmd]{6df bvf{:t kmf/d tof/ u/L g=lj=;=÷g=kf=÷k|flws/0fn] pknAw u/fpg' kb{5 . @=#=# ;"rgf ;+u} lbg'kg{] hfgsf/Lx? M ;"rgfdf cjl:ytL gSzf, ;fO6Knfg, ;jl8lehg÷ n]cfp6Knfg, ejg gSzf, ;]jf ;'ljwf of]hgf, :k]l;lkms]zgx? tyf ;'kl/j]If0fsf] k|df0f, hUufwgL nfnk'hf{ glj;÷k|flws/0f÷gkf tf]s]sf] cGo b:tfj]hx? ;+nUg x'g' kg{]5 . @=#=$ b:tfj]hx? M ejg lgdf{0f cg'dltsf] nflu lbOg] cfb]zdf tn lbOPsf b:tfj]hx? ;dfj]z x'g' kg{]5 . -s_ 38]/L÷;DklQsf] ef}lts j0f{g ePsf] hUufwgL sfuhftx?, ;8s rf}8fO{sf] k|df0f, ;8s rf}8fO{sf] nflu cfjZos hUuf x:tfGt/0f ug]{ ;DaGwL ;xdlt, ;fO6Knfg cflb .
  • 22. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -v_ s/f/df jf nLhdf lnPsf] hUuf eP ;f] ;DaGwL zt{gfdf tyf cGo cfjZos hUufwgL k|df0fx? -u_ cfjZos k/]df u'? of]hgf÷hf]lgË gSzf cg';f/sf] e"–pkof]u of]hgf, ;8ssf] rf}8fO{ ;DaGwdf glj;÷k|flws/0f÷gkfaf6 kq -3_ ;"rLs[t ejgx?sf] ;DaGwdf jf k'/ftflTjs If]qdf ePsf ejgx?sf] ;DaGwdf glj;÷k|flws/0f÷gkfnfO{ cfjZos kg{] cGo s'g} hfgsf/L÷sfuhft . @=( gSzfx?df ;xL5fk ug{] M glj;÷k|flws/0f÷gkfdf k]z ug{' cl3 ;a} gS;fx?df wgLx?sf] / of]Uotf k|fKt glj;÷ k|flws/0f÷gkfdf btf{ ePsf OlGhlgo/÷cfls{6]S6sf] x:tfIf/ x'g'kg{]5 . @=$ ;fO6Knfg÷nf]s];g Knfg @=$=! nf]s];g Knfg M :jLs[t n]–cfp6 of]hgf gePsf] If]qdf l5d]ssf] hUuf ;d]tsf] l;dfgf tyf cjl:ylt b]vfOPsf]] !M!),))) :s]nsf] nf]s];g Knfg lgj]bg ;+u} k]z ug{'kg{]5 . @=$=@ ;fO6 Knfg M cg'dltsf] nflu cfj]bg lbbf ;+nUg /fVg kg{] ;fO6 Knfgsf] :s]n %)) ju{ ld= ;Ddsf] nflu !M !)) / %)) au{ ld= eGbf dflysf] nflu !M%)) x'g' kg{] 5 . Knfgdf tn n]lvPsf s'/fx? bzf{OPsf] x'g'kg{]5 M -s_ ;fO6sf] l;dfgfx? / To;;+u} hf]l8Psf]] hUUffx? -v_ l5d]ssf] ;8ssf] kl/k]|Ifdf ;fO6sf] cjl:ylt -u_ ejgsf] cjl:yltdf kg{] ;8sx?sf] gfdx? -ePdf dfq_ -3_ ;fO6df jf ;fO6sf] cuf8L k5f8L ePsf ljBdfg ejgx? . -ª_ dfly -s_ sf] ;Gbe{df lgj]bsn] cfˆgf] hUuf;Fu} hf]l8Psf] ;+u}sf] hUufdf lgdf{0f ug{ rfx]df ejg;Dd k'Ug] kx'Fr dfu{ . -r_ xfjfsf] v'Nnf ;s'{n];g / k|sfz tyf kx'Frsf] nflu ejg ;+u} 5f]l8Psf] 7fFp . -5_ ePdf 3/sf] bfofF jfFof tyf k5f8Lsf] ;8ssf] rf}8fO{ . -h_ ejgsf] of]hgfsf] ;DaGwdf pQ/ lbzf . -em_ ljBdfg ef}lts ;+/rgfx? -`_ ;Dk"0f{ ;DklQsf] hUufsf] If]qkmn / o; lgodfjnLdf Aoj:yf ePsf] se/]h cg';f/sf] s"n 38]/Lsf] If]qkmnsf] ;DaGwdf k|To]s tNnfdf x'g cfpg] se8{ Pl/ofsf] efu . -6_ cfjZos k/]df kfls{Ë If]q b]vfOPsf] kfls{Ë of]hgf . -7_ glj;÷k|flws/0f÷gkfn] tf]s]sf] cGo o:t} ljj/0fx? . -8_ ejg lgdf{0f x'g] 3/hUuf ;DklQdf ejg gDa/ jf 38]/L gDa/ .
  • 23. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  @=$=# n]–cfp6 Knfg M e"–pkof]u of]hgfsf] gd{x? cg';f/ n]cfp6 Knfgsf] th{'df ul/g]5 . ;DalGwt P]gsf] k|fjwfg cg';f/ glj;÷k|flws/0f÷gkfn] cg';/0f ug{] sfo{ ljlw cg';f/ :jLs[t ul/g]5 . @=$=$ Nof08:s]k gSzf M o;sf] :s]n %)) ju{ ld= ;Ddsf] nflu !M!)) / ;f] eGbf dflysf] If]qkmnsf] nflu !M%)) x'g]5 . o;df cfjfudg, kfls{Ë :ynx?, af6fx?, xl/ofnL tyf a[If/f]k0fx? c+lst ul/Psf] x'G5 . @=$=% ejg gSzfM ;"rgf ;+u} ;+nUg ul/g] ejgsf] gSzf, On]e];g tyf ;]S;gx? @%) ju{ ld= ;Ddsf] 38]/Lsf] nflu !M%) :s]ndf @%) ju{ ld=eGbf dflysf] nflu !M!)) :s] ndf / @))) au{ ls=ld= jf ;f] eGbf dflysf] nflu !M@)) :s]ndf / ;a}sf] l86]N;x? !M!)) :s]ndf agfOPsf] x'g' kg{]5 . -s_ ;a} tNnfsf] 9fs]sf] If]q ;d]l6Psf e"O{ gSzfx? -ˆnf]/ Knfg_ ;dfj]z ePsf] x'g]5 . o;} k|i6 ?kdf ;a} k|m]d d]Da/x?, sf]7fx?sf] ;fOh tyf cjl:ylt, e¥ofËsf] rf}8fO / /fDkx? / cGo lgsf;sf af6f]x?, nLˆ6 sf]7f tyf nLˆ6 lk6sf] l86]nx? b]vfOPsf] x'G5 . -v_ ejgsf] ;a} efux?sf] pkof]u b]vfOPsf] x'G5 . -u_ 6jfOn]6,g'xfpg]7fpFh:tf]cTofjZos;]jfx?sf]Plsgcjl:yltb]vfOPsf]x'G5. -3_ ;]S;g gSzfx? ;dfj]z ePsf] x'g]5 . o;df km'6LË -hu_sf] ;fOhx?, a];d]G6 uf/f]sf] df]6fO{, uf/f], k|m]dLª d]Da/x?sf] ;fOh tyf :k];LËx?, ˆnf]/ :nfjx? / 5fgfsf :nfjx? . ;]Szgdf ejg tyf sf]7fx?sf] prfOx? / kf/fk]6sf] prfO / 8«]g]h tyf 5fgfsf] :nf]k÷sDtLdf Pp6f ;]S;g e¥ofË, efG5fsf]7f, 6jfOn]6, jfy?d eP/ sfl6Psf] x'g]5 . -ª_ ;a} PnLe];gx? b]vfOPsf] x'g]5 . -r_ cg'dlt k|fKt ejg /]vf eGbf aflx/ kg{] efux?sf] gfk lbOPsf] x'g]5 . -5_ 5fgfsf] 8«]g]h tyf :nf]k b]vfOPsf] 6]/]; Knfg lbO{Psf] x'g]5 . -h_ pQ/ lbzf gSzfdf b]vfOPsf] x'g]5 . -em_ kfls{Ë :yfgx?sf] l86]n lbOPsf] x'g]5 . -`_ e]lG6n]6/x?sf] ;a} 9f]sf tyf cGo cf]kgLËx?sf] ;fOhx? ;d]t v'Ng] u/L qmda4 ?kdf lj:t[t ljj/0fx? ;d]t lbOPsf] x'g]5 . -6_ glj;÷k|flws/0f÷gkfn] tf]s] adf]lhd ug{ cfjZos cGo ;a} ljj/0fx? . @=$=^ ax'tNn]÷ljz]if ejgx?sf] ejg of]hgfx? M % tNnf eGbf a9L tNnfx? ePsf] jf !% ld= eGbf a9L prfO{ ePsf] / ;ef ejg, ;+:yfut, cf}Bf]lus, e08f/0f tyf vt/f o'Qm pkof]ux? ePsf] ljz]if ejgx?sf] ;Gbe{df dfkb08sf] lgDg lnlvt yk ljj/0fx? ;dfj]z x'g' kg]{5 .
  • 24. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -s_ cfunfuL lgoGq0fsf cf}hf/ tyf uf8L df]8g] 7fpF tyf ejgsf] j/Lk/L kx'Fr dfu{sf] ljj/0f ;lxt kx'Fr dfu{sf] Aoj:yf . -v_ d'Vo tyf j}slNks e¥ofËsf] ;fy} afb{nLaf6sf] kx'Fr, s/L8/ tyf njLjf6sf] kx'Fr . -u_ lnˆ6 tyf kmfo/ lnˆ6x?sf] cjl:ylt tyf ljj/0fx? -3_ l/ˆo"h RofDj/, ;le{; 8S6 cflbsf] ljj/0f . -ª_ cfsf;] kfgL ;+sng ug]{ kfOk tyf ;+sng ug]{ 6ofªsx? . -r_ h]g]/]6/, 6«fG:kmd{/, :jLr luo/ sf]7fsf] cjl:ylt -5_ cUgL ;"rs k|0ffnL÷g]6js{sf] l86]nx? -h_ kfgL 6ofªs tyf kDkxfp;sf] cjl:ylt tyf gfk -em_ cfunfuL ;'/Iffsf h8fgx?sf] cjl:ylt tyf ljj/0fx? . -`_ h8fg ul/Psf k|fylds pkrf/ cf}hf/x?sf] h8fgsf cjl:ylt tyf ljj/0fx? @=$=& vfg]kfgLsf] Joj:yf tyf cGo ;]jf ;'ljwfx? M != vfg]kfgL cfk"lt{sf] gSzfx?, On]e];gx? tyf ;]S;gx?, 9n lgsf; k|0ffnL / cGo ;]jf;'ljwfx?sf] ljj/0f glj;÷k|flws/0f÷gkfn] rfx]sf] v08df !M!)) sf] :s]n eGbf sd gx'g] u/L pknAw u/fpg' kg{]5 . @= @)) au{ ld= eGbf dflysf cfjf;Lo 38]/Lx?sf] nflu / Ps x]S6/ eGbf a9Lsf] u}/ cfjf;Lo 38]/Lx?sf] nflu tn lbOPsf k|fjwfgx? nfu" x'g]5 M -s_ au}+rf tyf ;kmfO{sf] nflu k|of]u eO;s]sf] kfgLsf] k'gM k|of]u ug{sf] nflu 5'§} ljt/0f k|0ffnLsf] Joj:yf ug]{ . o;sf] nflu pko'Qm e08f/0fsf] ;'ljwfnfO{ ejg gSzfdf b]vfpg' kg{]5 . -v_ hldg d'lgsf] kfgLnfO{ e/0f ug{sf] nflu 38]/L leq aiff{tsf] kfgL ;+sng ug{ cfjZos Joj:yf ug{' kb{5 . ejgsf] gSzfdf oL s'/fx? v'nfpg' kb{5 . @=% ejg pkof]u km]/abnsf] nflu ;"rgf M Efjg pkof]u km]/jbnsf] nflu ;"rgf lbPdf cfjZos kg{] gSzf tyf Joxf]/fx? dfq lgj]bg;+u k]z ug{{' kg{]5 . o; dfkb08df Joj:yf ePsf ;fdfGo ejg lgdf{0fsf k|fjwfgx? :6«Sr/ tyf cfunfuL ;+/ If0fdf s'g} k|lts"n c;/ gkg{] u/L tn lbOPsf km]/abn ug{' k/]df ;"rgf jf ejg lgdf{0f cg'dltsf] cfjZostf kg{]5}g . -s_ Knf:6/LË / ;fgfltgf dd{t sfo{ -v_ ˆnf]/LË jf k'gM ˆnf]/LË ug{] . -u_ csf{sf] ;DklQ tyf ;fj{hlgs ;8s tkm{jfx]s ‰ofn e]lG6n]6/ / 9f]sfx? vf]Ng] / aGb ug{] . -3_ lju|]sf O§fx?, 9+'ufx?, lkn/x?, ljdx? cflb km]g{] .
  • 25. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -ª_ o; dfkb08 cGtu{t kg{] u/L !=% ld= eGbf sd prfOsf] kf/fkL6 / afpG8«L kvf{nsf] lgdf{0f tyf k'gMlgdf{0f ug]{ . -r_ cg'dlt k|fKt prfO{eGbf sd gx'g] u/L kmN; l;lnËsf] lgdf{0f ;d]t /+u/f]ug cflb sfo{ . -5_ e"–pkof]u of]hgf÷hf]lgË of]hgfsf k|fjwfgx? ;+u gaflemg] u/L Iflt x'g' cuf8Lsf] h:t} x'g]u/L af9L, aiff{t, cfunfuL, e"sDk jf cGo s'g} k|fs[lts ljkbaf6 Iflt u|:t ejgsf efux?sf] k'gMlgdf{0f ug{] . -h_ o; dfkb08 cGtu{t x'g] u/L leqL uf/f]x?sf] lgdf{0f jf k'gMlgdf{0f ug{] . @=^ ejg lgdf{0f cg'dlt z'Ns M h'/L;+u k/fdz{ u/L glj;÷k|flws/0f÷gkfn] lgdf{0f u/]sf gSzf kf; z'Ns / lgdf{0f cjlwdf ;x/L k"jf{wf/sf] pkof]usf] z'Nssf] ;fy} 38]/L ljsf;÷;d"x cfjf;, km]/jbn÷yk÷;+;f]lwt of]hgf, of]hgfx? cWofjlws ug{sf] nflu tf]lsPsf] cGo z'Nsx? lgodfg';f/ lng ;Sg] 5 . @=& :jLs[lt lbg] M @=&=!= k|lsofx? M -s_ hUuf ljsf;÷cfjf; ljsf;sf] KnflgË cg'dlt lbg] M cflwsfl/s OlGhlgo/, cfls{6]S6 dfkm{t KnflgË cg'dlt÷gd{x? tf]lsPsf] 9fFrfdf hUuf wgLn] gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfdf cfj]bg lbg' kg]{5 . hUuf ljsf;÷cfjf; ljsf; ug{ rfxg] sDkgL jf hUuf wgLn] ;"lrs[t OlGhlgo/ jf cfls{6]S6 jf Knfg/åf/f tof/ ul/Psf] e"–pkof]u tyf ef}lts k"jf{wf/ ljsf; ;d]t pNn]v ul/Psf] of]hgf k]z ug'{ kg]{5 . o;sf] :jLs[lt ;DjGwL sfo{ljlw gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] tf]s] cg';f/ x'g]5 . -v_ ;"rLs[t OlGhlgo/÷cfls{6]S6af6 k|dfl0ft x'g'kg{] M dfkb08 cGtu{tsf k|fjwfgx?sf] clwgdf /xL ejg lgdf{0f jf hUuf ljsf; of]hgf tof/ ug]{ clwsf/ ;"lrs[t OlGhlgo/÷cfls{6]S6 ;+u x'g]5 . @=&=@ of]Uotf tyf Ifdtf M gu/of]hgfljb÷cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'k/Lj]Ifs÷KnDa/÷cfunfuLk/fdz{bftf÷cjf{g l8hfOg/sf] of]Uotf tf]lsP adf]lhd x'g]5 . @=&=# b08 ;hfo M -s_ olb k]zfut cfrf/ ;+lxtfaf6 ljrlnt ePsf] kfOPdf jf s'g} em"7f] Joxf]/f lbPdf jf s'g} tYosf] ckdfg u/]df jf of]hgf k|dfl0ft ug{] q'6L u/]df jf ejg dfkb08 / :jLs[t ejg of]hgfsf] lvnfkdf lgdf{0f sfo{sf] ;'k/Lj]If0f u/]df glj;÷k|flws/0f÷gkfn] o:tf gu/of]hgfljb÷cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'k/Lj]Ifs÷KnDa/nfO{ sf/jfxL ug{] / sfnf];"rLdf /fVg] clwsf/ x'g]5 / ;f]sf] hfgsf/L g]kfn OlGhlgol/Ë kl/ifbnfO{ lbg]5 .
  • 26. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -v_ olb :jLs[lt lbg] glj;÷k|flws/0f÷gkfn] s'g} klg ;do ejg dfkb08sf] pNn+3g ul/Psf], tYosf] unt JofVof ul/Psf], :jLs[lt lbOPsf] eGbf km/s lgdf{0f ePsf], tf]lsPsf] b:tfj]h tyf ejg lgodfjnL ;+u km/s x'g] u/L lgdf{0f ul/Psf] e]§fPdf gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] :jLs[ltnfO{ ab/ ug{ ;Sg]5 . To:tf k]zfsdL{sf] lj?4 sfo{jfxL ug{ ;Sg]5 . d'2f 6'Fuf] gnfu];Dd To:tf k]zfsdL{nfO{ gofF gSzfx? k]z ug{] clwsf/ x'g] 5}g . ltgnfO{ sfnf] ;"rLdf ;dfj]z ug{' cl3 glj;÷k|flws/0f÷gkfn] sfg"g adf]lhd sf/0f b]vfpm cfb]z hf/L ug{]5 . @=&=$= cglws[t lgdf{0f ljsf; sfo{ M cgflws[t lgdf{0f ljsf; sfo{ u/]sf]df o:tf sfo{ eTsfpg], lgdf{0f :ynnfO{ /f]s nufpg], k|rlnt sfg"gsf] cfwf/df sfg"gL sf/jfxL ug{] h:tf pko'Qm sbd gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] lng ;Sg]5 . @=* lgdf{0f sfo{ ubf{ ckgfpg'kg]{ sfo{ljlw M @=*=! dfkb08 cg';f/ lgdf{0f sfo{ ug'{ kg]{ bfloTj M o; dfkb08 cg';f/ lgdf{0f sfo{ ug{] k"0f{ hjfkmb]xLtfaf6 wgLnfO{ cg'dlt kfPsf] sf/0f jf gSzf tyf :k]l;lkms]zgx? :jLs[t ul/Psf sf/0f jf ejg lgdf{0f x'Fbf gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] lg/LIf0f ul/Psf] sf/0f s} cfwf/df d'Qm ePsf] dflgg] 5}g . @=*=@ lgdf{0f :yndf sfuhftx?÷b:tfj]hx? /fVg]M lgdf{0fsf] cj:yfdf cg'dtL kfPsf] JolQmn]M -s_ ejg lgdf{0fsf] cg'dltsf] k|ltlnlk b]lvg] u/L 6fF; ug{'kg{]5 . -v_ cg'dlt hf/L ul/Psf] ;DklQdf nfu" x'g] ejg dfkb08 cg';f/ :jLs[t gSzfx? tyf :k]lzlkms];gx?sf] k|ltlnlk /fVg] . @=*=# lgdf{0f sfo{ eO{/xFbf ejgsf] r]lsË sfo{ M glj;÷k|flws/0f÷gkfnfO{ cfls{6]S6÷ OlGhlgo/÷;'kl/j]Ifs dfkm{t 3/ wgLn] KnLGy ;Ddsf] sfo{ ;DkGg ePkl5 :jLs[t ejg gSzf tyf ejg lgodfjnL cg';f/ sfo{ ePsf] 5÷5}g ;'lgZrt u/fpg ;"rgf lbg] 5 . #) lbg leq :yfgLo lgsfon] lgdf{0f sfo{sf] lg/LIf0f u/L c;xdlt eP ;f] ;d]tsf] hfgsf/L wgL÷cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'kl/j]IfsnfO{ lbg'kg{]5 . :jLs[t gSzf adf]lhd ejgsf] lgdf{0f sfo{ ug{] lhDd]jf/L 3/ wgLåf/f lgo'Qm cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷;'kl/j]Ifssf] x'g] 5 . @=( sfo{ ;DkGg ePsf] ;"rgf M k|To]s wgLn] ejg cg'dltdf j0f{g u/] cg';f/sf] lgdf{0f sfo{ k"/f ePsf] ;Gbe{df glj;÷ k|flws/0f÷gkfdf k]z ug{' kg{]5 . sfo{ ;DkGg ePsf] ;""rgf 3/wgLn] lgdf{0f sfo{ ;'k/Lj]If0f
  • 27. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  ug{] cfls{6]S6÷OlGhlgo/÷ ;'kl/j]Ifs dfkm{t sfo{ ;DkGg ePsf] Knfgsf] # k|lt -:jLs[t of]hgf k]z ubf{ h:t} Ps k|lt gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfnfO{ k]z ug{' kg{]5 . o:tf] ;""rgfdf tn lbOPsf sfuhftx?sf] ;fy} tf]lsPsf] z'Ns ;+nUg x'g'kg{]5 . -s_ glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] ;a} lg/LIf0f k|ltjbgx?sf] k|ltlnlk, -v_ cfjZos ePdf glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] clws[taf6 :jLs[lt, -u_ ljB't ljefuaf6 cfjZos eP cg';f/ 6«fG;kmd{/x?÷;j:6]zg÷ ;xfos ljB't cfk"lt{ k|0ffnL ;DaGwdf :jLs[lt -3_ :6«Sr/ OlGhlgo/÷l;len OlGhlgo/af6 ejg;+lxtf cg'?k lgdf{0f ePsf] k|df0f -ª_ cfjZostfg';f/ wgL÷cfls{6]S6÷OlGhlgo/n] x:tfIf/ u/]sf] ;a} tkm{af6 lvlrPsf] b'O{ ;]6 kmf]6f]x?, -r_ glj; ÷k|flws/0f÷gkfn]] cfjZos 7fg]sf] cGo cfjZos hfgsf/L÷sfuhftx? -5_ cfˆgf] ;'kl/j]If0f leq kg{] / ejg lgodfjnL tyf :jLs[t ejg gSzfx? cg';f/ ;DkGg ePsf] hldg d'lgsf] 9n, :ofgL6/L tyf vfg]kfgL cfk"lt{ ;DaGwdf wgL / cfls{6]S6÷OlGhlgo/af6 k|df0fkq . @=!) gu/sf] 9n k|0ffnL÷kfgLsf] d]gnfOgdf h8fg ug{] M -s_ lgdf{0f sfo{ ;xh ug{sf] nflu cg'dlt lbOPsf] c:yfoL kfgL, ljB't tyf 9nsf] sg]Szgx? ;DkGg ePsf]÷pkof]u ug{ lbOPsf] k|df0fkq k|fKt geP;Dd ;fO6df /fVg cg'dlt lbOg]5}g . -v_ glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] cu|Ld cg'dlt / pkof]u ug{ lbOPsf]÷;DkGg ePsf] k|df0f kq k|fKt geP ;Dd s'g} klg ejg ;+u gu/sf] vfg]kfgLsf] d]g nfOg jf gu/sf] 9n k|0ffnL ;Fu hf]8g lbOg] 5}g . -u_ pkof]udf kl/jt{g ePdf jf cglws[t lgdf{0f sfo{ ePdf glj; ÷k|flws/0f÷gkfn] o:tf ;]jf ;'ljwfx? nfO{ /f]Sg jf /f]Sg nufpg ;Sg]5 . -3_ s'g} klg JolQm jf ;+:yfn] cfˆgf] ejg leqaf6 lg:sg] 9n k|zf]wg gu/L vf]nf, s'nf] jf tfndf lj;h{g ug'{ xF'b}g, o;/L lj;h{g ul/Pdf ;DalGwt g=lj=; ÷k|flws/0f÷g=kfn] cGo ;]jf ;'ljwfx?df /f]s nufpg ;Sg]5 / cfly{s hl/jfgf ;d]t ug{ ;Sg]5 . -ª_ s'g} klg JolQm jf ;+o'Qm cfjf; jf ;+:yfsf] ejgsf] 5fgfaf6 cfpg] jiff{tsf] kfgLnfO{ hdLg d'gL lj;h{g ug'{ kg]{5, g=kfsf] 9n k|0ffnLdf jf ;8ssf] gfnLdf hf8g kfOg] 5}g . o; ;DaGwdf yk k|fljlws ;xof]u ;DalGwt lhNnfsf] vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ l8lehg sfof{noaf6 k|fKt ug{ ;lsg] 5 . @=!^ e"–pkof]u If]q lgwf{/0f M /fli6«o e"pkof]u gLlt @)^( n] lgwf{/0f u/] adf]lhd e"pkof]u of]hgf tof/ ug]{ / pQm e"pkof]u of]hgf cg'?k lgdf{0f sfo{sf] cg'dlt k|bfg ug]{ .
  • 28. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  38]/L ljsf;, ;fd"lxs cfjf;, ;+o'Qm cfjf; h:tf cfjf;Lo If]qx? / u}x| cfjf;Lo If]qx?sf] nflu pkof]u, se/]h,ˆnf]/ Pl/of /]:of] -kmf/_, ;]6 Aofs, v'Nnf 7fpF, prfO{, cfjf;Lo OsfOx?sf] ;+Vof, tyf kfls{Ë dfkb08x? of]hgf÷hf]lgË Knfg÷dfkb08 sf]8 jf ;x/L ljsf; of]hgf th'{df tyf sfof{Gjog dfkb08df Joj:yf ePsf] k|fjwfgx? adf]lhd x'g]5 . olb oL ;jfnx?df s]xL Joj:yf ul/Psf] gePdf jf JofVofsf] cfjZostf k/]df glj;÷k|flws/0f÷gkfn] lg0f{o u/] adf]lhd x'g]5 . #=! ejg lgdf{0fdf lgoGq0fsf] Joj:yfM oL ljlgodx?sf] ljifoa:t' ejg pkof]u If]q leqsf ejgx?sf] nflu -cfGtl/s Joj:yfx? Affx]s_ ejg dfkb08 cg';f/ sfod /fVg] xf] . ejg lgdf{0f dfkb08 agL g;s]sf If]qx?df jf:tfljs cfjZostf tyf ;fGble{s lgodx?sf] cfwf/df glj;÷k|flws/0f÷gkfn] cfjZos Joj:yf ug{]5 . #=@ kxf8L If]qdf ePsf ;x/L If]qsf nflu ljz]if Joj:yf kxf8L If]qx?df ;x/L ljsf; of]hgfx?sf] nflu ljleGg gD;{x? tyf dfkb08x? ;'emfj ug{'sf] cfwf/e"t p2]Zo lg0f{o k|lqmofsf] nflu cfwf/ k|bfg ug{' g} xf] . ;'wf/ ul/Psf gD;{x? tyf dfkb08x? ;f+s]lts dfq x'g / :yfgLo ef}lts tyf jftfj/0fLo cj:yfsf] ljrf/ u/L pko'Qm ;dodf kl/dfh{g ug{ ;lsg] 5 . s'g} klg k]zfut÷cg';Gwfg ;+:yfn] kj{tLo If]qx?sf] of]hgf tyf ljsf; ;DaGwL a[xt :ynut dfkb08x? tof/ ubf{ tn lbOPsf ljifox?n] c;/ kfg{] ub{5 . o;n] ubf{ o:tf If]qx?sf] ;DaGwdf dfkb08 lgwf{/0f ubf{ lgDg lnlvt ljifox?df Wofg k'¥ofpg h?/L x'G5 M– != ;"o{sf] k|sfz cfpg], :nf]k tyf df]6/af6f] ;Ddsf] kx'Fr b"/L . @= hgtfsf] Go"gtd cfjZostf / ;+/If0fsf l;4fGtx? #= h6Ln kj{tLo w/ftn / ef}ule{s cj:yfx?nfO{ ldNg] u/L gd{x? tyf dfkb08x?df cfjZos nrstf . $= sfo{:yn tyf cfjf; aLrsf] ;DaGw . kl/R5]b # cfjf;Lo tyf u}x| cfjf;Lo If]qx?sf] ljsf; lgdf{0f ;DaGwL k|fjwfgx?
  • 29. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  %= phf{sf] cfjZostfx? ^= oftfoft, ;~rf/ g]6js{sf] a}slNks Aoj:yf &= 3'DtL tyf cfsl:ds ;'ljwfx? #=# kfls{Ë dfkb08 M of]hgf÷ljsf; of]hgfdf jf tn tflnsfdf k|:t't ul/Psf gd{x? cg';f/ ljleGg k|sf/sf ljsf; lgdf{0f sfo{sf] nflu kfls{Ësf] Aoj:yf ul/g]5 . :yfgLo ;jf/L wgL, ;fj{hlgs oftfoftsf ;fwg / kfls{Ësf] cfjZostf cg';f/ ljleGg pkof]u÷lqmofsnfkx?sf] Nfflu kfls{Ë gd{x? lgwf{/0f ug{sf] nflu tn lbOPsf] tflnsfnfO{ cfwf/ dfGg ;lsG5 . tflnsf #=! M kfls{Ë dfkb08 l;=g+= pkof]u÷pkef]u If]qx? !)) au{ ld6/ If]qsf] nflu OSjLe]n]G6 sf/ :k]; -O=;L=P:f_ != cfjf;LoM ;fd"lxs cfjf;, ;+o'Qm cfjf;, lsQfsf6 ul/Psf] cfjf; -@%) au{ ld= eGbf dfly_ / ldl>t pkof]u )=%)–!=%) @= Aofkfl/s If]q M s_ yf]s Jofkf/ tyf kl/jxg If]q -kfls{Ë, nf]l8Ë, cgnf]l8Ë ;d]t_ v_ gu/ s]Gb|, lhNnf s]Gb|, xf]6]n, l;g]df tyf cGo u_ ;fd'bflos s]Gb|, :yfgLo ahf/ s]Gb| !=%)–@=%) !=))–@=)) )=%)–!=%) #= ;fj{hlgs tyf ;fd'bflos ;'ljwfx?M s_ gl;{Ëxf]d, c:ktfnx? -;/sf/L jfx]s cGo_, ;fdflhs, ;f+:s[lts tyf cGo ;:yfx?, ;/sf/L tyf cw{;/sf/L sfof{nx? v_ ljBfnox?, dxfljBfno, ljZjljBfno, ;/sf/L c:ktfnx? )=%)–!=%) )=@%–)=&% $= cf}Bf]lus M xNsf tyf ;]jfhGo pBf]ux?, ;fd"lxs pBf]ux? )=@%–)=&% gf]6 M != uf8L kfs{ ug{] 7fpFx?sf] Joj:yf ubf{ dfkb08x? tn lbP cg';f/ x'g]5 M -s_ v'Nnf kfls{Ësf] nflu k|lt OSjLe]n]G6 sf/ :k]; !* ju{ ld6/ -v_ e'O{tNnfn] 9fs]sf] kfls{Ësf] nflu k|lt OSjLe]n]G6 sf/ :k]; = @#=)) j=ld= -u_ a];d]G6sf] nflu k|lt OSjLe]n]G6 sf/ :k]; = @*=) a=ld= @= pkof]u If]qx?df e'O{tNnf jf a];d]G6df kfls{Ë ug{] eP pko'{Qm dfkb08 cg';f/ kfls{Ësf] Joj:yf ug{ ;lsG5 .
  • 30. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  #=$ ljz]if pkof]usf If]qx? M #=$=! cfjf;Lo pkof]u If]q M cfjf;Lo If]qnfO{ 38]/L ljsf; jf ;fd"lxs cfjf;sf] ?kdf ljsf; ul/G5 . 38]/Lsf] ;fO{h, k|To]s 38]/Ldf x'g] cfjf; O{sfOx?, ;]6Jofsx? / ejgsf] tNnf ;+Vof÷prfO{sf] ;Gbe{df ljsf;sf] :j?k s:tf] x'gk5{ lgSof{}n ug{ 3gTjsf] 9fFrf -pRr, dWo pRr, Go"gdWo jf Go"gtd 3gTjx?_ lgwf{{/0f ul/Psf] x'G5 . u'? of]hgfdf Joj:yf eP adf]lhdsf gd{x? tyf dfkb08x? cg';f/ ;x/L tyf ;fdflhs k"jf{wf/x?sf] Joj:yf ul/G5 . n]cfp6 of]hgfx?df ;fdflhs tyf ;x/L k"jf{wf/nfO{ cfjZos kg{] ljleGg ;fO6x?÷Kn6x? b]vfOPsf] x'G5 . gSzfx? :jLs[t ubf{ ljleGg pkof]u÷lqmofsnfkx?sf] nflu / ljleGg ;fOhsf 38]/Lx?sf nflu agfOPsf ljsf; lgdf{0f gd{x?sf] k|of]u ul/G5 . #=$=@ cfjf;Lo pkof]u If]q leq kg{] ejgx? M cfjf;Lo n]cfp6 Kn6sf] efusf] ?kdf /x]sf] cfjf;Lo pkof]u If]q leq /x]sf ljleGg pkof]u lqmofsnfkx?sf] nflu ejgx? cfjf;Lo 38]/Lsf] ;fOhcg';f/ nfu" x'g] se/]h, ˆnf]/ Pl/of /]:of], prfO{ tyf cGo ;DalGwt gd{x? kfngf u/L lgdf{0f ug{' kg{]5 . #=$=# 38]/L ljsf; M tn n]lvPsf s'/fx?df dWo]gh/ /fvL cfjf;Lo of]hgfx?sf] n]cfp6, gd{x?sf th{'df ul/Psf] x'G5 . != lgdf{0f ePkl5 ejgx?df kof{Kt k|sfz tyf xfjf cfpg] x'g kb{5 . @= WjgL, w"nf] tyf :yfgLo vt/faf6 ;'/lIft x'g]5 . #= ljleGg kfl/jfl/s cfjZostfsf] nflu kof{Kt v'NNff If]q x'g]5 . $= kl/jxg tyf kx'Fr ;xh x'g]5g / b'3{6gfsf] b[li6sf]0faf6 ;'/lIft x'g]5 . %= 38]/Lsf] cfsf/ tyf ;fO{h ;Dej eP ;Dd Psgf; x'g]5 . ^= nx/] 3/x?, 5'§f5'§} 3/x? jf cGo s'g} lsl;dsf] ?kdf Psgf;sf cfsf/ tyf 9fFrf lbgsf nflu 3/x? s|da4 ?kdf ldnfOPsf] x'g]5 . #=$=$ cfjf;Lo If]qx? M 38]/L cfjf; Go"g cfo ePsf ;d"xsf] nflu 38]/Lsf] Go"gtd ;fOh ;fdfGotof &) au{ ld= eGbf sdsf] x'g' x'b}g . tyflk hgtfsf] cf}sft x]/L s'g} ljz]if ;x/nfO{ cfjZos kg{] k|sf/sf] cfjf; cg';f/ 38]/Lsf] ;fOh km/s x'g ;Sg]5 . k|To]s Kn6df lgdf{0f ug{ cg'dlt kfPsf] cfjf;Lo OsfOx?sf] ;+Vofdf klg 38]/Lsf] ;fOh lge{/ x'g] ub{5 . ;dfGotM k|To]s 38]/Ldf b'O{ j6f cfjf; OsfOx? lgdf{0f x'g ;Sb5 . tyflk 7'nf ;fOhsf Kn6x?sf] ;Gbe{df Pp6f 38]/Ldf Pp6f eGbf a9L cfjf; OsfOx? lgdf{0f ug{ ;lsg]5 . cfjf;Lo If]qsf] nflu tn tflnsfdf ljleGg ;fOhsf 38]/Lx?sf nflu nfu" x'g'kg]{ se/]h, ˆnf]/ Pl/of /]:of] / prfO{ lbOPsf] 5 M–
  • 31. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  tflnsf $ M kmnf]/ Pl/of /]:of]sf] Aoj:yf -t/fO{ If]q_ l;=g+= 38]/L If]qkmn a=ld= clwstd u|fp08 se/]h Ü clwstd FAR != &)–!%) &% $=) @= !%)–@%) &% $=) #= @%)–%)) ^) #=% $ %))–!))) ^) #=% tflnsf % M kmnf]/ Pl/of /]:of]sf] Aoj:yf -kxf8L If]qx?_ l;=g+= 38]/L If]qkmn a=ld= clwstd u|fp08 se/]h Ü clwstd FAR != &)–!%) &% $=) @= !%)–@%) &% $=) #= @%)–%)) ^) #=% $ %))–!))) ^) #=% cGo Joj:yf M  a];d]06 lgdf{0f ul/Psf] eP, kfls{Ë ;]jfx? tyf 3/fo;L e08f/0fsf] nflu pkof]u ug{ ;lsg]5 .  ˆnf]/ Pl/of /]:of] / u|fpG8 se/]hsf ;DaGwdf g=lj= ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] cfˆgf] cfjZostf / cfˆgf] clwsf/ If]qleqsf] dfu cg';f/ km]/abn ug{ ;Sg] 5 .  a];d]G6 If]qkmn u|fpG8 se/]h eGbf a9L x'g' x'Fb}g .  tf]lsPsf gd{x? cg';f/ 38]/Lsf] nflu kfls{Ësf] Aoj:yf x'g'kg{] 5 . cyjf cfjfudgsf] 9fFrfdf s'g} c;/ gkg{] u/L n]cfp6 Knfgdf kfls{Ësf] Aoj:yf x'gkg{] 5 . #=$=% ;+o'Qm cfjf; M k|To]s cfjf; OsfOdf $=% JolQm /xg] cg'dfg tyf ljsf; of]hgfdf lbOPsf] 3gTj 9fFrfsf] cfwf/df cfjf; OsfO{x?sf] u0fgf ul/Psf] 5 . s'g} If]qdf lgdf{0f ul/g] ejgx?sf xsdf lglZrt pFrfO{ -clwstd ;Ldf_ tf]Sg ;Sg]5 . Go"gtd 38]/Lsf] ;fOh @,@%) a=ld= -kxf8L If]qsf ;x/df !,))) a=ld=_ clwstd u|fp08 se/]h %) k|ltzt clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=) / cGo ;]jf ;'ljwfx? /fhkqdf k|sflzt ;"rgf cg';f/ x'g]5 . gf]6 M != a];d]G6 lgdf{0f ul/Psf] eP kfls{Ë ;]jfx?, cTofjZos 3/fo;L e08f/0f tyf ;'ljwfx?sf] nflu ˆnf]/ Pl/of /]:of]df ;dfj]z gu/L pkof]u ug{ ;lsg]5 . a];d]G6sf] kl/df0f 38]/Lsf] If]qkmn sf] ##=## k|ltzt b]lv %) k|ltzt ;Dd x'g;Sg] 5 . @= kx'Frdfu{ !@ dL= rf}8f x'g'kg]{5 .
  • 32. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  #=% u}/ cfjf;Lo pkof]u If]q M #=%=! 5fqfaf; M  clwstd u|fpG8 se/]h %) k|ltzt  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=)  kx'Frdfu{ Go"gtd !@ ld= #=%=@ kfx'Fgf 3/, af]l8{Ë tyf nhx? M  Go"gtd 38]/Lsf] ;fOh %)) au{ ld=  clwstd $) k|ltzt u|fpG8 se/]h $) k|ltzt  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%  kx'Fr dfu{sf] Go"gtd rf}8fO !@ ld #=%=# wd{zfnf tyf /flq af;  Go"gtd 38]/Lsf] ;fO{h *)) a=ld=  clwstd u|fpG8 se/]h $) k|ltzt  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%  kx'Fr dfu{sf] Go"gtd rf}8fO !@ ld #=%=$ :yfgLo k;nx? M  clwstd u|fp08 se/]h ^) k|ltzt  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=% #=%=% ;fd'bfoLs s]Gb| M  clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=% #=%=^ yf]s Jofkf/÷uf]bfd3/ lgdf{0f M  clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%  kx'Fr dfu{ Go"gtd @) ld= #=%=& k]6«f]n kDkx? M k]6«f]n kDk tyf dd{t ;+ef/ ;]jf s]Gb|-;le{; :6];g_x?sf] nflu tn lbOPsf ljlgodx? l;kmfl/; ul/Psf] 5 M -s_ ;8s rf]saf6 Go"gtd b"/L M  #) ld= eGbf sd rf}8fO{ ePsf ;fgf ;8sx?sf nflu %) ld=  #) ld= eGbf a9L rf}8fO{ ePsf 7"nf ;8sx?sf nflu !)) ld=
  • 33. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -v_ 38]/Lsf] ;fO{h  t]n dfq eg{] k]6«f]n kDksf] nflu #) ld=X!& ld= .  OGwg eg{ Pj+ dd{t ;+ef/ ;]jf lbg] lj;f}gLx?sf] nflu Go"gtd ;fO{h #^ld=X #) ld=  38]/Lsf] k|mG6]h #) ld= eGbf sd x'g' x'b}g . -u_ gofF k]6«f]nkDkx?  u|fp08 se/]h @) k|ltzt  gofF k]6«f]nkDkx? @) ld= eGbf sd rf}8fO{ ePsf ;8sx?df /flvg] 5}g .  ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=)  clwstd prfO{ ^ ld=  Sofgf]lk cg'dlt lbg ;lsg] . u|fp08 se/]h a/fj/ ;]6 a}+s /]vf leqsf] a/fj/ ;Dd  cufl8sf] ;]6 Aofs Go"gtd ^ ld=  ;DalGwt lgsfoaf6 -pBf]u dGqfno, cfon lgud, ;8s ljefu cflb_af6 l:js[t ePsf] x'g'kg]{ . #=%=* xf]6]n M  clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt,  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=%  kx'Frdfu{sf] rf}8fO{ Go"gtd !@ ld=  a];d]G6 olb kfls{Ë ;]jfx?df pkof]u ePsf] eP ˆnf]/ Pl/of /]:of] df ;dfj]z ug{ gkg{] #=%=( cf}Bf]lus If]q M  ;d"x pBf]u / ;]jf s]Gb| Go"gtd Knf6 ;fOh @))) a=ld=  clwstd u|fp08 se/]h #) k|ltzt .  kx'Fr dfu{sf] rf}8fO{ Go"gtd !@ ld=  a];d]G6 obL kfls{Ë ;]jfx?df pkof]u ePsf] eP ˆnf]/ Pl/of /]:of] df ;dfj]z ug{ gkg{] . #=^ a; 6ld{gn M  hldg tNnf % k|ltzt-ofqLsf] ;'ljwfsf] nflu / l6s6 sfpG6/ tyf sfof{no  klxNnf] tyf bf]>f] tNnfsf] 7fpF x'nfs, k|x/Lrf}sL tyf cGo cTofjZos ;]jfx?  se/]h / ˆnf]/ Pl/of /]:of]df a];nfOg lj;f}gLx? ;dfj]z x'g] 5}g .
  • 34. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  #=& ;/sf/L sfof{nox?, PsLs[t sfof{no sDKn]Sz M  clwstd u|fp08 se/]h %) k|ltzt,  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=)  PsLs[t sfof{no sDKn]S;df s]lGb|o ;/sf/L sfof{no :yfgLo ;/sf/L sfof{no, ;fj{hlgs lhDd]jf/Lsf sfof{nox? tyf cbfntx? ;dfj]z x'g]5 . #=* :jf:Yo ;+:yfx? M :jf:Yo ;+:yfx?sf xsdf g]kfn ;/sf/ :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnon] :jLs[t u/]sf] ælghL tyf u}/ ;/sf/L :jf:Yo ;+:yf :yfkgf ;+rfng gLlt, dfkb08 Pj+ k"jf{wf/ lgb]{lzsfÆ cg';f/ x'g]5 . pQm lgb]{lzsfdf pNn]v gePsf ljifox?sf xsdf tn n]lvPsf dfkb08 cg';f/ ug'{ kg]{5 . #=*=! c:ktfn M  Go"gtd Kn6;fOh #))) a=ld=,  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@%,  clwstd u|fp08 se/]h #% k|ltzt,  :jf:Yo ;'ljwfx?sf] nflu gd{x?df cTofjZos sd{rf/Lx?sf] nflu cfjf;sf] nflu k|of]udf NofO{g] If]q lbOPsf] 5 . To:tf] If]qdf ;d"x cfjf;sf] nflu tf]lsPsf] ljlgod nfu' x'g]5 .  hldg tNnf d'lg a]zd]G6 / u|fp08 se/]hsf lj:tf/nfO{ cg'dlt lbOg]5 / o;nfO{ kfls{Ë tyf ;]jfx?sf] nflu k|of]u ul/G5 eg] ˆnf]/ Pl/of /]:of] leq u0fgf ul/+b}g . #=*=@ :jf:Yo s]Gb|÷g;L{Ë xf]dM  clwstd u|fp08 se/]h #% k|ltzt  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] @=)  j]zd]G6 c:ktfndf h:t} x'g]5 . #=( z}lIfs ;+:yfx? M z}lIfs ;+:yfx?sf xsdf g]kfn ;/sf/ lzIff dGqfnon] l:js[t u/]sf] tt;DawL lgodfjnL cg';f/ x'g]5 . To:tf lgodfjnLdf pNn]v gePsf ljifox?sf xsdf tn n]lvPsf] dfkb08 cg';f/ ug'{ kg]{5 . #=(=!=g;{/L ljBfno, k|fylds ljBfno tyf pRr dfWoflds ljBfno  clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@%  j]zd]G6 hldg tNnfsf] d'gL / u|fp08 se/]hsf] clwstd l;df dDd / lgdf{0f ul/Pdf ˆnf]/ Pl/of /]:of]df u0fgf ul/g] 5 .
  • 35. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  #=(=@ dxfljBfno M  clwstd u|fp08 se/]h #) k|ltzt,  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@%  clwstd u|fp08 se/]h / ˆnf]/ Pl/of /]:of] ejgsf] nflu 5'6ofOPsf] If]qkmnsf] cfwf/df dfq u0fgf ul/g]5 .  pNn]lvt sDKn]S;x?df Kn6sf] s"n If]qkmn tn lbOP cg';f/ afF8kmfF8 ul/g]5 M -s_ ljBfno÷dxfljBfno ejg If]qkmn , -v_ v]n d}bfg If]q, -u_ kfls{Ë If]q -3_ cfjf;Lo tyf 5fqfjf; If]q #=(=# z}lIfs tyf cg';Gwfg s]Gb| M % x]S6/ jf ;f] eGbf a9L If]qkmn ePsf 7"nf SofDk;x?M oL ljlgodx? cGtu{t ljZjljBfnox?, OlGhlgo/LË tyf d]l8sn dxfljBfnox? / cGo z}lIfs tyf cg';Gwfg s]Gb|x? ;d]t kb{5g . SofDk;nfO{ tLg efudf ljeflht u/L tn n]lvP cg';f/ ljlgodx? nfu" ul/g]5 .  k|zf;g ;lxt z}lIfs – s"n hUufsf] If]qkmnsf] $% k|ltzt, clwstd u|fp08 se/]h #) k|ltzt, clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@% .  hldg tNnf d'lg a]zd]G6 / u|fp08 se/]hsf] lj:tf/nfO{ cg'dlt lbOg]5 / o;nfO{ kfls{Ë tyf ;]jfx?sf] nflu k|of]u u/]df eg] ˆnf]/ Pl/of /]:of] leq u0fgf ul/+b}g .  cfjf;Lo If]q -s"n hUufsf] #) k|ltzt If]qkmn_ M ;d"x cfjf;sf] nflu Joj:yf ul/P cg';f/sf] ;j l8lehg ljlgodx? oxfF klg nfu" x'g]5 .  v]ns'b tyf ;fF:s[lts lqmofsnfkx? -s"n hUufsf] @% k|ltzt_M clwstd u|fp08 se/]h @) k|ltzt clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] )=%  kfs{x? tyf Nof08:s]k -s"n hUufsf] !% k|ltzt If]qkmn_M pko'Qm Nof08:s]k of]hgf o; If]qsf] nflu tof/ kfg{' kg{] x'G5 .  kx'Fr dfu{ Go"gtd @) dL= #=!) cl86f]l/od÷;fd'bflos xn M  clwstd u|fp08 se/]h #% k|ltzt,  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=)  kx'Fr dfu{ Go"gtd @) dL= #=!! wfld{s :ynx? M  clwstd u|fp08 se/]h $) k|ltzt,
  • 36. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)   clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=)  hldg tNnf d'lg a]zd]G6 / u|fp08 se/]hsf] lj:tf/nfO{ cg'dlt lbOg]5 / o;nfO{ kfls{Ë tyf ;]jfx?sf] nflu k|of]u ul/Pdf ˆnf]/ Pl/of /]:of] leq u0fgf ul/b}g . #=!@ ;'/Iff ;DaGwL ;]jfx? #=!@=! k|x/L rf}sLM  clwstd u|fp08 se/]h %) k|ltzt,  clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=@% .  kx'Fr dfu{ Go"gtd !@ ld= #=!@=@ ;'/Iffsf b[li6sf]0fn] ;+j]bgzLn If]qx? M lgDg If]qx?nfO{ ;'/Iffsf b[li6sf]0fn] ;+j]bgzLn If]qsf] ?kdf /fVg ;lsG5 . -s_ ;'/Iff ;DaGwL ;/sf/L lgsfox? h:t} g]kfn k|x/L, g]kfnL ;]gf, ;z:q k|x/L cflb -v_ k|d'v /fhg}lts kbflwsf/L, ;+j}wflgs lgsfosf kbfwLsf/L, ;/sf/n] tf]s]sf cGo ljlzi6 dxfg'efjx?sf] cfjf; If]q -u_ k|d'v k|zf;lgs ;/sf/L sfof{nox? h:t} lhNnf k|zf;g sfof{no, cbfntx?, sf/fuf/x? tyf cGo ;/sf/L lgsfox? -3_ vfg]kfgLsf] e08f/0f jf d'xfgsf] If]q, ljB't pTkfbgu[x, b"/;+rf/sf] k|;f/0f 6fj/, k]6«f]lnod kbfy{ e+8f/0f :yn cflb -ª_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf cGo ;+j]bgzLn If]qx? o:tf If]qsf] jl/kl/sf] lgdf{0f ;DaGwL dfkb08 ;DalGwt g=lj=;÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] :yfgLo ef}uf]lns cj:yf tyf :yflgo cfjZostf cg';f/ lgwf{/0f ug]{5 . #=!# ;fj{hlgs tyf cw{;fj{hlgs If]qx? M ljz]if ljlgodx? gePsf If]qx?sf] nflu ;fdfGotM clwstd u|fp08 se/]h #% k|ltzt clwstd ˆnf]/ Pl/of /]:of] !=) .
  • 37. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  $=! nfu" ug{ ;lsg] M ;Dkbf :ynx?sf] ;+/rgf tyf ;Dj4{gdf P]ltxfl;s tyf k'/ftflTjs dxTjsf ejgx?, snfs[ltx?, :6«Sr/x?, ;'Gb/tf, jf:t'snf, ;f+:s[lts jf jftfj/0fLo ?kdf dx¤jk"0f{ k|s[lt -;Dkbf ejgx? tyf ;Dkbf :ynx?_ jftfj/0fLo dxTjsf] k|fs[lts :j?k ePsf If]qx? / ;'Gb/ b[io ePsf 7fpFx? ;dfj]z x'g]5g . of] ljlgod tn lbOPsf ;Dkbf :ynx?df nfu" x'g]5 M  P]ltxfl;s jf:t'snf, ;'Gb/, ;f+:s[lts jf jftfj/0fLo jf k'/ftflTjs dx¤jsf ejgx?, snfs[ltx?, :6«Sr/x?, ;8sx? ePsf :ynx? -o;kl5 ;"rLs[t ;Dkbf ejgx?÷;'rLs[t ;Dkbf :ynx? EfgL ;Daf]wg ul/g]_ .  kljq lrxfgx?, kj{tx?, hns'08 -o;sf] j/k/sf] If]q;d]t_, v'Nnf If]qx?, jg If]q cflb h:tf -o;kl5 ;"rLs[t k|fs[lts ljz]iftf ePsf :ynx? egL ;Daf]wg ul/g] ;a} :yfgx?_ pko'{Qm If]qx? ;/sf/n] hf/L ug{] ;"rgfdf ;"rLs[t ul/g] jf gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsf of]hgfdf klxrfg ul/g]5 . $=@ ;Dkbf ejgx?df wgLx?sf] hjfkmb]xLtf M ;Dkbf ejgx? / ;Dkbf :ynx? jf ;Dkbf dfu{x?df /x]sf ejgx?sf lgoldt dd{t ;+ef/ ug'{ ;DalGwt hUUff wgLx?sf] st{Jo x'g]5 . ;/sf/ jf gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsf jf cGo :yfgLo lgsfox?sf] :jfldTjdf /x]sf ejgx? afx]s cGo ejgx?sf] dd{t ;+ef/sf] sfo{df g=lj=;÷k|flws/0f÷gkf jf :yfgLo lgsfox?sf] hjfkmb]xLtf x'g] 5}g . $=# ljsf;÷k'glj{sf;÷dd{t cflb sfo{df /f]s M -s_ g=lj=;÷k|flws/0f÷gkfsf] k"j{ :jLs[lt a]u/ pko'{Qm ;"rLs[t ejgx? jf ;"rLs[t :ynx? jf kl/R5]b $ ;Dkbf ejg tyf k|fs[lts ;Dkbf If]q
  • 38. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  k|fs[lts If]qdf ejgsf /+u/f]ug, ljz]if :j?kdf km]/abn ug{] jf Knf:6/ ug{] jf s'g} efunfO{ eTsfpg] sfo{ ug{ lbOg]5}g . o:tf cg'dltx? k|bfg ubf{ ;DalGwt lgsfon] ;/sf/n] u7g u/]sf] ;Dkbf ;Da4{g ;ldlt jf k'/ftTj ljefusf] /fo ;'emfj lng'kg{] 5 . / ;f] ;ldlt jf ljefun] lbPsf] ;Nnfx cg';f/ sfo{ ug{' kg{]5 . -v_ ;"rLs[t ejgx? -;"rLs[t dfu{ jf :yndf /x]sf]_ jf ;"rLs[t k|fs[lts :j?k jf ;"rLs[t k|fs[lts :j?k ePsf If]qx?sf] ;Ldfgfdf km]/jbn ubf{ eTsfpg jf] km]/jbn÷yk ug{ cg'dlt lbg' eGbf cufl8 hg;fwf/0faf6 c;xdlt jf ;'emfjx? cfxjfg ul/g' kb{5 / ;Dkbf ;Da4{g ;ldlt jf k'/ftTj ljefun] o;df Wofg lbg' kg{]5 . -u_ ljz]if cj:yfdf lnlvt ?kdf sf/0f b]vfO{ k''glj{rf/sf] nflu g=lj=;÷k|flws/0f÷gkfn] ;Dkbf ;Dj4{g ;ldlt jf k'/ftTj ljefudf n]lv k7fpg ;Sg]5 . o:tf k'gMljrf/ k|fKt ePkl5 ;Dkbf ;Dj4{g ;ldlt jf k'/ftTj ljefusf] lg0f{o clGtd tyf afWofTds x'g]5 . $=$ ;8s rf}8fO M gu/sf] of]hgf÷hf]lgË of]hgf÷ljsf; of]hgf jf n]cfp6 of]hgf cGtu{tsf ljBdfg ;8sx? rf}8fO{ ug{] sfo{ ubf{ ljBdfg ;Dkbf ejgx? jf ;"rLs[t k|fs[lts :j?k ePsf] If]qx?df c;/ ug{ ;Sg] ejgx?sf ;DaGwdf ljrf/ k'¥ofO{g]5 . $=% vf]nf÷gbL s'nf], tfn lsgf/f lgdf{0f ug]{ ;DaGwdf M cfˆgf] clwsf/ If]q leq g=kf÷g=lj=;÷k|flws/0fn] vf]nf, gbL / tfn cflbsf] lsl;d 5'§ofO{ lgdf{0f ;DaGwL k|fjwfg /flvg] 5 . ;fdfGotof vf]nf, gbL, tfn, s'nf] cflb;Fu hf]l8Psf] hUufdf lgdf{0f sfo{sf] cg'dlt lbFbf lgDgfg';f/ ul/g] 5 .  vf]nf÷gbL lsgf/faf6 #) ld6/ 5f8L ejg lgdf{0f sfo{ ug]{ .  tfn lsgf/faf6 %) ld6/ 5f8L ejg lgdf{0f sfo{ ug]{ .  s'nfsf] lsgf/faf6 !) ld6/ 5f8L ejg lgdf{0f sfo{ ug]{ . o;/L 5fl8Psf] hUufnfO{ xl/ofnL If]qsf] ?kdf sfod ug]{ .
  • 39. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  %=! bfo/f -:sf]k_ o; efudf ax'tNn] ejgx? -cUnf ejgx?_ !% ld= jf ;f] eGbf j9L prfO{ ePsf ejgx? / tn lbO{Psf h:tf 7"nf] ;d"x hDdf x'g] :yfgx?nfO{ cfunfuLaf6 arfpg s]xL k|fjwfg ;dfj]z ul/Psf] 5 .  ;ef ejg, ;+:yfut ejg, z}lIfs ejg -b'O{ tNnf eGbf a9L / !))) j=ld= eGbf a9L lgld{t If]q ePsf]_  Jofj;los pkof]u -Kn6sf] If]qkmn %)) a=ld= eGbf a9L ePsf] _  Aofkf/Ls -s"n 9fs]sf] If]qkmn &%) a=ld= eGbf a9L ePsf]_  xf]6]n  c:ktfn tyf gl;{Ëxf]dx?  hldgd'lgsf ejgx?  cf}Bf]lus e08f/0f  a}7s÷kf6L{ k}n];÷xnx?  vt/fk"0f{ pkof]ux? %=@ cg'dlt lng] sfo{ljlw M -s_ ;DalGwt l8lehg sfof{nosf] k|d'vn] dfkb08÷ejg ;+lxtf cg';f/ k]z ePsf of]hgfx? cUgL ;'/Iffsf k|fjwfgx? / cfunfuLaf6 aRg] pkfox? cg';f/ eP gePsf] ;'lglZrt ug{]5 . o:tf of]hgfx?sf] k/LIf0f ul/g] 5 / lgod k"j{s x:tfIf/ u/L of]hgfx?sf] @ k|lt sfof{Gjogsf nflu ejg lgdf{0fsf] cg'dlt lbg] glj; ÷k|flws/0f÷gu/kflnsfdf k7fpg] 5 . -v_ :jLs[t eP cg';f/ cUgL k|lt/f]ws ;+oGq :yfkgf eP kl5 / Ohfht k|fKt cUgL k/fdz{bftf÷cfls{6]S6af6 lgodfg';f/ k/LIf0f tyf k|dfl0ft eO{ ;s] kl5 ejgsf] wgL÷ lgdf{0f stf{n] ;DalGwt gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfdf cfjZos ;a} k|df0f tyf :jLs[lt kq k]z ug'{ kg]{5 . kl/R5]b % cUgL ;'/Iff ;DaGwL k|fjwfgx?
  • 40. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -u_ pQm cg'/f]w k|fKt ePkl5 g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=sf] clws[tn] k"0f{ ?kn] cUgL ;'/Iff pkfox? sfof{Gjog u/L ;s]sf] eP ;fO6 lgl/If0f u/L cUgL ;'/Iff k|df0fkq hf/L ug{] 5 . -3_ lg/LIf0fsf] bf}/fgdf s'g} sld e]§fOPdf gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷gu/kflnsfn] ;'wf/sf] nflu hfgsf/L u/fpg] 5 / ;f] cg';f/ ;DalGwt 3/wgL÷lgdf{0fstf{n] ug'{ kg]{ 5 . %=# cUgL ;'/Iff k|df0fkqsf] gljs/0f M cUgL k/fdz{bftf÷OlGhlgo/÷cfls{6]S6n] lbPsf] l/kf]6{sf] cfwf/df gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f÷ gu/kflnsfsf] clws[tn] jflif{s ?kdf tn lbOPsf ejgx?sf] ;Gbe{df cUgL ;'/Iff k|df0fkqnfO{ gljs/0f ug{]5 . -s_ ;fj{hlgs dgf]/~hg tyf ;ef u[xx? -v_ c:ktfnx?, gl;{ªxf]d cflb -u_ xf]6]nx?, kf6L{ k}n]; cflb -3_ hldg d'lgsf ahf/ tyf Jofkfl/s s]Gb| %=$ z'Ns M cUnf ejgx?df cUgL k|lt/f]ws ;]jfnfO{ ;~rfng ug{ cfjZos cUgL k|lt/f]ws ;'ljwfx? a9fpg lgj]bsx?n] cUgL ;'/Iff k|df0fkq k|fKt ug{ cfjZos k|df0fkqx? / of]hgfx?sf] ;]6sf] ;fy} g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=nfO{ ltg{' kg{] z'Ns g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=n] tf]s] adf]lhd x'g]5 . %=% ljljw M oL dfkb08x? / g]kfnsf] /fli6«o ejg ;+lxtfdf Aoj:yf ePsf k|fjwfgx?sf] cltl/Qm pkof]u, prfO, gofF ljsf;sf] sf/0fjf6 ;[hgf ePsf] ljz]if cfunfuL vt/fsf] cfwf/df cUgL ;'/Iffsf] b[li6sf]0fn] ejgdf pko'Qm Joj:yfx? ug{ cg'dtL lbg ;lsg] 5 . %=^ kx'Frsf] dfWod M cGo s'g} ejgsf] kx'Frsf] dfWodnfO{ jl~rt ug{] u/L s'g} klg ejg lgdf{0f ug{ lbO{g] 5}g . %=^=! ejg lgdf{0f ug{] k|To]s JolQmn] s'g} klg a]nf kx'Frsf] dfWodsf] ?kdf 5'6ofOPsf] If]qdf clts|d0f x'g]] u/L s'g} ejg lgdf{0f ug{ u/fpg jf k'gMlgdf{0f ug{ lbOg] 5}g . %=^=@ ;+o'Qm cfjf;÷ax'tNn] -% tNnf eGbf cUnf]_ ejgx?sf nflu tn lbOPsf k|fjwfgx? / kx'Frsf] dfWod nfu" x'g] 5 . -s_ ejg lt/ kms{]sf] d'Vo ;8ssf] rf}8fO{ !@ ld= eGbf sd x'g] 5}g . -v_ kx'Fr dfu{df s'g} 3'dfp/f] ePdf bdsnx? kms{g ;Sg] u/L kof{Kt rf}8fO{ x'g' kg{] 5 . 6lg{ª ;s{n ( ld= /]l8o; eGbf sdsf] x'g] 5}g .
  • 41. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -u_ glj;÷k|flws/0f÷gkfsf] clws[tsf] ;Nnfxdf ejg leq hfg] kx'Fr / ejgsf] rf/} tkm{ ^ ld= rf}8fO{ ;Ddsf] v'Nnf If]qx? x'g] u/L n]cfp6sf] l8hfOg ul/g]5 . bdsnsf] af]em lng ;lsg] u/L kx'Fr tyf v'Nnf If]qx?sf] hldg s8f ;txsf] x'g]5 . pko'Qm v'Nnf If]q s'g} c8rg gePsf] x'g'sf] ;fy} ufl8 rnfpg ;Sg] x'g' kg{]5 . -3_ bdsnsf] ;xh kx'Fr x'g] u/L ejg If]qsf] d'Vo k|j]z4f/ kof{Kt rf}8fO{sf] x'g'kg{] 5 . rf}8fO s'g} xfntdf klg % ld= eGbf sdsf] x'g] 5}g . k|j]z åf/ Kn6leqsf] aflx/L kx'Frdfu{ bdsnx? cfpg hldgdf afwf gx'g] u/L ejg If]qsf] sDkfp08 leq} kmsf{O /fVg ldNg] x'g' kg{]5 . d'Vo k|j]z 4f/df cfr{j] /flvPsf] eP ;f] sf] prfO{ % ld= eGbf sd x'g]5}g . -ª_ Pp6} of]hgf If]qdf lgdf{0f x'g] ax'tNn] ;d'x cfjf; cfof]hgfx?sf] nflu kx'Fr dfu{ @) ld= jf :yfgLo P/Lof Knfg÷ljsf; of]hgfdf Joj:yf eP cg';f/ x'g]5 . 5'§f5'§} ejgx? aLrsf] 7fpF 36Ldf ^ ld= rf}8fO{sf] x'g]5 . %=^=# ejg jl/k/Lsf] aflx/L v'Nnf If]q ;DaGwL k|fjwfgx? M -s_ tf]lsPsf ejgx?sf] ;]6 Aofsx? Nff]sn P/Lof Knfg, e"pkof]u of]hgf, n]cfp6 of]hgf, ;fdfGo ljsf; of]hgfdf Joj:yf eP cg';f/ x'g]5 . -v_ ;+o'Qm cfjf;÷ax'tNn] cUnf ejgsf nflu tflnsf n]lvP cg';f/ v'Nnf If]q /fVbf pko'Qm x'G5 . tflnsf ^ M ejg jl/kl/sf] aflx/L v'Nnf If]qx? ;DaGwL k|fjwfgx? l;=g+= clwstd ejgsf] prfO{ -ld=_ ejgsf] rf/} tkm{ v'Nnf 5f]8g' kg{] aflx/L v'Nnf If]q ld6/df -Kn6 cuf8L / k5fl8 b'a} tkm{_ != !& dL6/ ;Dd tf]lsPsf] ;]6 Aofs cg';f/ @= !*–## ^ ld6/ #= ##–%% !) dL6/ $= %% eGbf a9L !% dL6/ %=& lgsf; ;DaGwL cfjZostfx? lgDg lnlvt ;fdfGo cfjZostfx? s'g} klg lgsf;sf] nflu nfu" x'g]5 M -s_ cfunfuL jf cGo cfsl:ds cj:yf cfOk/]df ejg leqsf JolQmx?nfO{ ;'/lIft ?kdf aflx/ Nofpg ldNg] u/L k|To]s ejgdf lgsf;sf] Joj:yf ul/Psf] x'g' kb{5 . -v_ k|To]s ejgdf lgsf;sf] Joj:yf o; dfkb08 cg';f/ ug'{ kg]{5 . -u_ ;a} lgsf;x? afwf c8rgaf6 d'Qm x'g' kb{5 .
  • 42. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -3_ Go'gtd cfjZostf eGbf sd x'g] u/L lgsf;x?sf] ;+Vof rf}8fO{ cflbdf sdL cfpg] u/L s'g} klg ejgdf kl/jt{g ug{ kfO{g] 5}g . -ª_ lgsf;x? /fd|/L k|i6 b]lvg] x'g' kb{5 / Toxf ;Dd k'Ug] dfu{x? pko'Qm lrGxx? /flv k|i6 ?kdf b]vfOPsf] x'g' kg{]5 . -r_ ;a} lgsf; k'Ug] af6fx? /fd|/L pHofnf] kfl/Psf] x'g' kg{] 5 . -5_ cfunfuL k|lt/f]ws cf}hf/x? lgsf; ;+u} /flvPsf] eP ;lx 7fpFdf /fVg'sf] ;fy} k|i6 ?kdf b]lvg] u/L /fVg' kg{]5 / ltgn] lgsf; dfu{df cj/f]w k'¥of{pg lbg' x'b}g . lgsf; dfu{sf] b'j} tkm{af6 logsf] cjl:ylt k|i6 ?kn] b]lvg] x'g'kb{5 . -h_ cfjZostf eP cg';f/ tTsfn ejg leq a:g]x?nfO{ ejg vfnL u/fpg Alarm ;+oGqx? Hf8fg ul/g] 5 . -em_ 3/ sDkfp08 aflx/ jf ;8s ;Dd k'Ug lgjf{w ?kdf lgsf; x'g' kg]{5 . %=* lgsf;sf] k|sf/x? M -s_ lgsf;x? t];f{] jf 7f8f] k|sf/sf] x'g]5 . lgsf; leqL e¥ofË, aflx/L e¥ofË, /fDk a/08f jf 6]/]; k'Ug ;Sg] 9f]sfsf] af6f], s/L8/ cflb x'g ;S5 . ;8s jf ejgsf] 5fgf;Dd kxF'r ePsf] lgsf;df ToxL ;/xsf] csf{] hf]l8Psf] ejg ;Dd k'Ug] t];f{] lgsf; klg ;dfj]z x'g ;S5 . -v_ nLˆ6, P:sfln6/ / 3'Dg] 9f]sfx?nfO{ lgsf; dfGg ;lsg] 5}g . gf]6 M cfktsfnLg lgsf; ;DaGwL cGo Joj:yfx? /fli6«o ejg ;+lxtfdf pNn]v ul/P cg';f/ x'g]5 . %=( hldg d'lgsf] tNnf -a];d]G6_ M e"–pkof]u of]hgf÷hf]lgË of]hgf cGtu{t tf]lsPsf e"–pkof]u tyf cGo k|fjwfgx? cg';f/ g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=n] j]zd]G6 lgdf{0fsf] nflu cg'dlt lbg ;Sg]5 . j]zd]G6sf] nflu lgDg cfjZostfx? xg]5g M -s_ k|To]s j]zd]G6 ;a} efudf e'O{ b]lv l;lnË ;Dd @=% ld= eGbf sd prfO{sf] jf $=% ld eGbf a9L prfOsf] x'g] 5}g . -v_ kof{Kt e]lG6n];gsf] Joj:yf j]zd]G6df ul/g]5 . ejg dfkb08 cg';f/ vf; pkof]usf] nflu cfjZos kg{] dfkb08 j]zd]G6sf] nflu klg nfu" x'g]5 . s'g} sld ePdf Anf]c/, PSem:6 k+vf -%) ju{= ld= sf] nflu Pp6fsf] b/n]_, Po/ sl08;lgË l;:6d cflbaf6 ;f] sld k"lt{ ug{ ;lsg]5 . -u_ ;tx 9n j]zd]G6 leq gl5/f]; eGgfsf] nflu cfjZos Joj:yfx? ul/g]5 . o; k|of]hgsf nflu kfgL aflx/ ˆofFSg] kDk -l8jf6/Lª kDk_ sf] Joj:yf ul/g] 5 . -3_ j]zd]G6sf] uf/f]x? / e"O{x? kfgL gk:g] x'g' kb{5 . oLgsf] l8hfOgdf j/Lkl/sf] df6f] tyf moisture sf] c;/nfO{ ;dfj]z ul/Psf] x'G5 / kof{Kt 8ofDk k|'lkmªsf] Aoj:yf ul/Psf] x'G5 .
  • 43. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  -ª_ j]zd]G6 ;Ddsf] kx'Fr ejgdf kx'Fr lbg] a}slNks e¥ofËaf6 x'g]5 . ;8saf6 ;f]em} k|j]zsf] cg'dlt lbOg] 5}g . j]zd]G6sf] e¥ofª @ 3G6f eGbf sd gx'g] cUgL k|lt/f]ws Ifdtf ePsf] lgdf{0f k|ljlw k|of]uu/L lgdf{0f ul/g]5 . -r_ ;Fu}sf] ;DklQdf hf]l8Psf] 5'§} Kn6df lgDg lnlvt zt{x?df j]zd]G6sf] cg'dlt lbO{g] 5 M != wgLn] :yfgLo lgsfonfO{ ;Fu}sf] ;DklQdf lghaf6 ePsf] s'g} klg Ifltaf/] hfgsf/L lbg' kg{]5 . @= j]zd]G6sf] s'g} efu ejg /]vfsf] aflx/ k/]sf] 5 eg] Tof] hldg ;Fu} Flush ePsf] x'g' kb{5 . -h_ j]zd]G6sf] kf6L{;gnfO{ cg'dlt lbOPsf] eP s'g} klg efu %) j=ld=eGbf sdsf] x'g] 5}g / k|To]s efudf e]lG6n];g ;DalGw dfkb08 kfngf ePsf] x'g' kg{]5 . ;fy} cUgL k|lt/f]wssf] gd{x? klg nfu" x'g]5 . %=!) x]nLKof8sf] Aoj:yfM %) ld=jf ;f] eGbf dflysf cUnf 3/x?df x]nLKof8sf] Aoj:yf x'g' kg{]5 . o; ;DaGwL l:js[tLsf] sfo{ gful/s p88og k|flws/0fsf] l;kmfl/;df gu/ ljsf; ;ldlt÷k|flws/0f ÷gu/kflnsfaf6 x'g]5 . %=!!= ;le{; 8S6÷l/kmo"h ;'6 -s_ ;le{; 8S6x? @ 306f cUgL k|lt/f]ws Ifdtf ePsf] uf/f] tyf 9f]sfn] 3]l/Psf] x'g' kb{5 . olb 8S6x? !) a=ld= eGbf 7"nf 5g eg] e'O{n] ltgnfO{ l;n ug{' kg{]5 t/ kfOkx? l5/fpg pko'Qm cf]klgª cyf{t v'nf :yfgx? /flvPsf] x'g' kg{] 5 . vfln 7fFpx? ;j} l;n x'g' kb{5 . -v_ l/ˆo'h ;'6 @ 306f eGbf al9 cUgL k|lt/f]ws Ifdtf ePsf] cfuf]n] gvfg] ;fdu|Laf6 ag]sf] x'g'kg{]5 . ;'6x? lgsf;af6 ;s];Dd 6f9f /flvg' kb{5 . -u_ ltgLx?nfO{ e¥ofËsf] uf/f] / Po/sl8;gLª cflbdf /flvg] 5}g . %=!@= ljB'tLo ;]jf ;DaGwL k|fjwfgx? M -s_ ljB't ljt/0f Sofjnx?÷jfo/LË 5'§} 8S6 df /flvPsf] x'g' kb{5 . 8S6sf] If]q cUgL k|lt/f]ws Ifdtf ePsf] cfuf]n] gvfg] ;fdu|Laf6 k|To]s tNnfdf l;n ul/Psf] x'g'kb{5 . -v_ kfgLsf] d]gnfOg, 6]lnkmf]g tf/x?, OG6/ sd nfO{gx?, UofF; kfOkx? tyf cGo ;]jfsf nfOgx? ljB't tf/sf] 8S6df /flvg] 5}g . -u_ zfˆ6x? kmN; l;lnª eP/ hfg] dWod tyf Go"g ef]N6]hsf] jfo/LËx? nfO{ d]6n sG8o'6 af6 nlug]5 . kmN; l;lnË dfly ljB't jf cGo ;]jfsf] nflu ul/g] s'g} klg @#) ef]N6]hsf] jfo/LËsf] ^^) ef]N6]h u|]8 OG;'n];g x'g'kg{]5 . cfˆgf] ;:k]G;gsf] nflu k|of]u ul/g] ;a} lkmS:r/ ;xLtsf] kmN; l;lnË cfuf] gnfUg] ;fdu|Laf6 ag]sf] x'g'kb{5 . -3_ ljB'tLo ;So"{6x?df Pd=l;=aL=sf] Aoj:yf ul/g]5 .
  • 44. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  %=!@=! e¥ofË / sl/8/sf aQLx? M e¥ofË / sl/8/sf aQLx?sf] nfuL 5'§} ;lSo"{6x? x'g]5g . s'g} klg avt cfuf] lgefpg] :6fkmsf] ;xh kx'Fr x'g] u/L hldg tNnfaf6 Pp6f :jLr h8fg u/L ;~rfng ug{ ;Sg] u/L logLx?nfO{ 5'§} hf]l8g]5 . cfkt k/]sf] a]nf ˆo'h /fVg gkg{] ug{ ldgL ;ls{6 a]|s/ lsl;dsf] x'g' kb{5 . cfkTsfnLg aQLx? e¥ofª / s/L8/df /flvg] 5 . -s_ e¥ofË tyf sl/8f]/ aQLx?nfO{ ljB't cfk"lt{sf] a}slNks >f]t ;+u klg hf]l8Psf] x'g'kg{] 5 . -v_ Ps} k6s @ j6f >f]tdf hf]8g glbg, e¥ofË tyf sl/8/df h8fg ul/Psf aQLx?x? 8an y|f] :jLrx? h8fg u/L pko'Qm Aoj:yf ul/g] 5 . :6ofG8afO{ ;KnfO{ aGb ug{{ ;]jf sIfdf 8an y|f] :jLr /flvg]5g . %=!#= Po/ sl08;g M -s_ cfuf] / w'Fjf Pp6f tNnfaf6 cGo tNnf jf aflx/af6 s'g} dflg; a;]sf] ejg tyf :6«Sr/df km}lng] vt/fnfO{ Go"g ug{ ;lsg] u/L P=;L ;L:6d h8fg tyf ;+ef/ ul/g' kb{5 . -v_ Pp6f tNnf eGbf a9L tNnfdf xfjf ;~rfng ug{] P=;L= l;:6dx? cfunfuL ePdf :jtM aGb x'g] ul/ l8hfOg ul/Psf] / cfuf] jf w'Fjf km}ng glbg] 8ofDk/x? /flvPsf] x'g' kb{5 . o:tf] l;:6ddf cfunfuL ePdf kFvfx? :jt aGb x'g] sG6«f]nx? /flvg' kb{5 . oL k+vfx? cfunfuLaf6 cfpg] w'Fjf ˆofFSgsf] nflu /flvPsf] eP rfn' cj:yfdf /xg ;Sg]5 . -u_ !))) AolQm eGbf a9L_ c6fpg] 7"nf ;efsIfx?, 7"nf l8kf6{d]G6n :6f]/x? jf Pp6} Jnsdf !)) j6f eGbf a9L sf]7f ePsf 5fqfaf;x?sf nflu Aoj:yf ul/g] P=;L l;:6d w'Fjfsf] ;~rf/0fnfO{ /f]Sgsf] nflu k|efjsf/L agfOg' kb{5 . Po/ lkmN6/x?df cfunfuL ePdf jf cGo sf/0faf6 cfunfuL ePdf k+vfx? / 8fDk/x?nfO{ lgoGq0f ug{] :df]s ;]G;L6Le l8efO;nfO{ lqmofzLn ug{ kof{Kt tfk gePtf klg o:tf pkfox?df :jLs[t k|efjsf/L :df]s ;]G;L6Le sG6«f]nx? x'g'kg{]5 . %=!$ cUgL k|lt/f]ws oGq h8fg ;DaGwL glj;÷k|flws/0f÷gkfsf clws[tn] plNnlvt h8fgx? cfjZos 7fpFdf pkof]u cg';f/sf] pko'Qm :k]l;lkms];g cg';f/ cUgL k|lt/f]ws oGq h8fgx? /flvg] 5 . o:tf oGq lkmS:8 sfj{g8fO{ cS;fO8÷kmf]d jf6/ :k|] PS:6LªUo';LË l;:6d cflb h:tf Joj:yf ePsf] x'g]5g . %=!% cUgL ;"rs oGq cfjf;Lo ejgx?sf] ;fy} !% ld= jf ;f] eGbf a9L prfO{ ePsf] ;a} ejgx?df cUgL ;"rs oGq h8fg ul/Psf] x'g' kb{5 . -s_ cfjf; OsfOx? jf KnfG6x? ePsf] af]l8{Ë 5fqfjf; h:tf ;a} cfjf;Lo ejgx?df k|To]s tNnfdf Ps jf a9L sn aS;x? /fvL xftaf6 aNg] ljB'tLo cUgL ;"rs oGq h8fg ePsf]
  • 45. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  x'g]5 . @@=% ld= eGbf a9L lx8g gkg{] u/L cf–cfˆgf tNnf cg';f/ sn aS; /fVg] 7fpF PsLg ul/g]5 . -v_ sn aS;x? s'g} rNg] efu ePsf] a|]s Unf; 6fOkaf6 agfOPsf] x'g]5 . sn aS; ;~rfng ug{] AolQmn] s]xL gu/L s'g} lgoGq0f sIfaf6 :jtM sn k|zf/0f ug{ ;Sg]5 . -u_ s'g} klg sn aS; lqmofzLn x'Fbf tNnfdf /x]sf ;j}n] ;'gf]; eGgfsf] nflu Ps jf a9L ;fpG8/ x?af6 cfjfh cfpg] u/L sn aSzx? ldnfOPsf] x'g]5 . -3_ axLu{dgsf af6fx?df afwf gx'g] ul/g'sf] ;fy} b'j} lbzfaf6 ltgLx? /flvPsf] 7fpF b]lvg] u/L sn aS;x? h8fg ul/Psf] x'g]5 . sn aS;sf] a]; e'O{ ;txaf6 !=% ld= prfO{sf] x'g]5 . -ª_ dfly n]lvPsf afx]s ;a} ejgx?df xftn] ;~rfng x'g] ljB'tLo cUgL ;"rs oGqsf] cltl/Qm :jrflnt cUgL ;"rs oGq klg h8fg ul/Psf] x'g]5 . k'gZr M ahf/df w]/} k|sf/sf kmfo/ l86]S6/x? pknAw 5g . k|To]ssf] pkof]u l;ldt 5 . To;sf/0f vt/fsf] k|sf/ tyf ejgsf] :6«Sr/ x]/L pko'Qm l86]S6/sf] 5gf]6 ug{'kg{] x'g]5 . %=!^ lgoGq0f sIf M ljleGg tNnfx?af6 ;Gb]zx? kfpg ejgsf] k|j]z tNnfdf ;a} tNnfx? / ;a} ;'ljwfx?sf] ;~rf/ Joj:yf ePsf] lgoGq0f sIf /flvg] 5 . o; sIfdf kmfo/ kmfO6Lª cf}hf/x? / ltgsf h8fgx? af/] lj:t't hfgsf/Lsf] ;fy} ˆnf]/ Knfgx?sf] lj:t[t ljj/0fx? /flvPsf] x'G5 . ;a} tNnfx?df kmfo/ l86]S;g / cnfd{ l;:6d ;Fu hf]l8Psf ;"rgf af]8{x? dfkm{t s'g} klg tNnfdf ePsf] cfunfuLsf] hfgsf/L yfxf kfpg] ;'ljwf klg lgoGq0f sIfdf g} /flvg]5 . lgoGq0f sIfdf sfo{/t sd{rf/L ;a} k|sf/sf ;]jfx?, kmfo/ kmfO6Lª cf}hf/x? tyf h8fgx? k|lt hfjfkmb]xL /xg]5g . tflnd k|fKt kmfo/ kmfO6Lª sd{rf/Lx?af6 lgoGq0f sIf @$ ;} 306f ;~rfng ul/Psf] x'G5 . %=!& ejg lgdf{0fdf k|of]u x'g] ;fdu|L M -s_ kfl6{zg, uf/f] kfgn, kmN; l;lnË cflbsf] nflu k|Hjng ;fdu|Lx? k|of]u ul/g] 5}g . cfuf] nfu]df 6S;Ls UofF;÷w'Fjf lgsfNg] s'g} klg ;fdu|L kfl6{zg, uf/f] kfgn, kmN; l;lnË sf] nflu k|of]u ul/g] 5}g . ;Dk"0f{ kmN; l;lnËdf km|]d js{ wft'sf] x'g]5 / o;sf] nflu sf7sf] k|of]u ul/g] 5}g . -v_ :6«Sr/sf] lgdf{0f ;fdu|Lx? /fli6«o ejg ;+lxtf cg';f/sf] x'g]5 .
  • 46. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&)  g=lj=;=÷k|flws/0f÷g=kf=n] lg0f{o u/L cfˆgf] clwsf/ If]q leq ;8ssf] ;Ldfgf -/fO6 ckm j]_, e"pkof]u gS;f, vf]nfgfnfx?sf] ;Ldfgf cflb v'nfpg] u/L cg';"rLx? ;+nUg ug'{kg]{ 5 . oL cg'';"rLx? o; dfkb08sf] cleGg c+usf] ?kdf /xg] 5 . cg';"rL ! M– ;8ssf] ;Ldfgf cg';"rL @ M– e"pkof]u gS;f cg';"rL # M– vf]nf, gfnfx?sf] ;Ldfgf cg';"rL $ M– ejg l8hfOg ;DaGwL lj:t[t gS;fx? -ejgsf ljleGg :yfgx? :ki6 v'nfpg] u/L_ cg';"rL % M– ;x/ l8hfOg ;DaGwL lj:t[t gS;fx? -;x/L k"jf{wf/sf] lj:t[t ljj/0f v'nfpg] u/L_ cg';"rL ^ M– ;]6 Aofs, nfO6 Kn]g / ˆnf]/ Pl/of /]:of] ;DaGwL :s]r -s_ ;]6 Aofs / nfO6 Kn]g -v_ ˆnf]/ Pl/of /]:of] -kmf/_ cg';"rL
  • 47. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 
  • 48. ejg lgdf{0fsf] gd"gf dfkb08 @)&) 