SlideShare a Scribd company logo
1 of 159
NGUYˆE ˜ 
N THUY’ THANH 
B`AI TˆA. 
P 
TO´AN CAO CˆA ´ 
P 
Tˆa. 
p 2 
Ph´ep t´ınh vi phˆan c´ac h`am 
NH`A XUˆA ´ 
T BA ’ 
N DA. 
C QUˆO ´ 
C GIA H`A NˆO. 
I HO. 
I
Mu.c lu. 
c 
7 Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’a h`am sˆo´ 3 
7.1 Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 
7.1.1 C´ac b`ai to´an liˆen quan t´o.i di. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
n . 5 
7.1.2 Ch´u.ng minh su. 
. hˆo. 
cu’ a d˜ay sˆo´ du. 
i tu. 
.a trˆen c´ac 
nh l´y vˆe` gi´o.i ha. 
di. 
n . . . . . . . . . . . . . . . . 11 
7.1.3 Ch´u.ng minh su. 
. hˆo. 
i tu. 
.a trˆen diˆe`u 
cu’ a d˜ay sˆo´ du. 
n du’ dˆe’ d˜ay hˆo. 
kiˆe. 
i tu. 
(nguyˆen l´y 
Bolzano-Weierstrass) . . . . . . . . . . . . . . . 17 
7.1.4 Ch´u.ng minh su. 
. hˆo. 
i tu. 
.a trˆen diˆe`u 
cu’ a d˜ay sˆo´ du. 
n cˆa`n v`a du’ dˆe’ d˜ay hˆo. 
kiˆe. 
i tu. 
(nguyˆen l´y hˆo.i tu. 
Bolzano-Cauchy) . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 
7.2 Gi´o.i ha. 
n h`am mˆo. 
t biˆe´n . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 
m v`a di. 
7.2.1 C´ac kh´ai niˆe. 
nh l´y co. ba’n vˆe` gi´o.i ha. 
n . . 27 
7.3 H`am liˆen tu.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 
7.4 Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n . . . . . . . . 51 
t biˆe´n 60 
8 Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. 
8.1 D-a. 
o h`am . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 
8.1.1 D-a. 
o h`am cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 
8.1.2 D-a. 
o h`am cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 
8.2 Vi phˆan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 
8.2.1 Vi phˆan cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
2 MU. 
C LU. 
C 
8.2.2 Vi phˆan cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 
nh l´y co. ba’n vˆe` h`am kha’ vi. Quy t˘a´c l’Hospital. 
8.3 C´ac di. 
i. 
Cong ˆthu.´c Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 
8.3.1 Cac ´dnh ly ´co. ba’n vˆe` h`am kha’ vi . . . . . . . . 84 
8.3.2 Khu. ’ c´ac da.ng vˆo di. 
nh. Quy t˘a´c Lˆopitan 
(L’Hospitale) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 
8.3.3 Cˆong th´u.c Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 
9 Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am nhiˆe`u biˆe´n 109 
9.1 D- 
a. 
o h`amriˆeng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 
9.1.1 D- 
o h`am riˆeng cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . 110 
a. 
9.1.2 D- 
o h`am cu’ a h`am ho. 
a. 
.p . . . . . . . . . . . . . . 111 
9.1.3 H`am kha’ vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 
9.1.4 D- 
o h`am theo hu.´o.ng . . . . . . . . . . . . . . . 112 
a. 
9.1.5 D- 
o h`am riˆeng cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . 113 
a. 
9.2 Vi phˆan cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n . . . . . . . . . . . . . . . 125 
9.2.1 Vi phˆan cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 
9.2.2 ´Ap du.ng vi phˆan dˆe’ t´ınh gˆa `n d´ung . . . . . . . 126 
9.2.3 C´ac t´ınh chˆa´t cu’ a vi phˆan . . . . . . . . . . . . 127 
9.2.4 Vi phˆan cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 
9.2.5 Cˆong th´u.c Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 
9.2.6 Vi phˆan cu’ a h`am ˆa’n . . . . . . . . . . . . . . . 130 
.c tri. cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n . . . . . . . . . . . . . . . 145 
9.3 Cu. 
.c tri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 
9.3.1 Cu. 
.c tri. c´o diˆe`u kiˆe. 
9.3.2 Cu. 
n . . . . . . . . . . . . . . . . 146 
9.3.3 Gi´a tri. l´o.n nhˆa´t v`a b´e nhˆa´t cu’ a h`am . . . . . . 147
Chu.o.ng 7 
Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’a 
h`am sˆo´ 
7.1 Gi´o.i ha. 
n cu’a d˜ay sˆo´ . . . . . . . . . . . . . . 4 
7.1.1 C´ac b`ai to´an liˆen quan t´o.i di. 
nh ngh˜ıa gi´o.i 
ha.n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 
7.1.2 Ch´u.ng minh su.. hˆo. 
i tu. 
cu’a d˜ay sˆo´ du..a trˆen 
nh l´y vˆe ` gi´o.i ha. 
c´ac di. 
n . . . . . . . . . . . . 11 
7.1.3 Ch´u.ng minh su.. hˆo. 
i tu. 
cu’a d˜ay sˆo´ du..a 
n du’ dˆe’ d˜ay hˆo.i tu. 
trˆen diˆe `u kiˆe. 
(nguyˆen l´y 
Bolzano-Weierstrass) . . . . . . . . 17 
7.1.4 Ch´u.ng minh su.. hˆo. 
i tu. 
cu’a d˜ay sˆo´ du..a trˆen 
n cˆa`n v`a du’ dˆe’ d˜ay hˆo. 
diˆe `u kiˆe. 
i tu. 
(nguyˆen 
l ´y hˆo.i tu. 
Bolzano-Cauchy) . . . . . . . . . . 25 
7.2 Gi´o.i ha. 
t biˆe´n . . . . . . . . . . . . 27 
n h`am mˆo. 
m v`a di. 
7.2.1 C´ac kh´ai niˆe. 
nh l´y co. ba’n vˆe` gi´o.i ha. 
n 27 
. 
7.3 H`aam liˆen tu.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 
7.4 Gi´o.i hn v`a liˆen tu.c cu’a h`am nhiˆe`u biˆe´n . 51
4 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
7.1 Gi´o.i ha. 
n cu’a d˜ay sˆo´ 
H`am sˆo´ x´ac di. 
nh trˆen tˆa. 
.p N du.o. 
p ho. 
.c go. 
i l`a d˜ay sˆo´ vˆo ha.n. D˜ay sˆo´ 
thu.`o.ng du.o. 
.c viˆe´t du . 
´o.i da. 
ng: 
a1, a2, . . . ,an, . . . (7.1) 
ho˘a. 
c {an}, trong d´o an = f(n), n 2 N du.o. 
.c go. 
i l`a sˆo´ ha.ng tˆo’ng qu´at 
cu’ a d˜ay, n l`a sˆo´ hiˆe. 
u cu’a sˆo´ ha.ng trong d˜ay. 
Ta cˆa `n lu . 
u ´y c´ac kh´ai niˆe. 
m sau dˆay: 
i) D˜ay (7.1) du.o. 
.c go. 
n nˆe´u 9M 2 R+ : 8 n 2 N ) |an| 6 
i l`a bi. ch˘a. 
n nˆe´u: 8M 2 R+ : 9 n 2 N ) |an|>M. 
M; v`a go. i l`a khˆong bi. ch˘a. 
ii) Sˆo´ a du.o. 
.c go. 
i l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay (7.1) nˆe´u: 
8" > 0, 9N(") : 8 n > N ) |an − a| < ". (7.2) 
iii) Sˆo´ a khˆong pha’ i l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay (7.1) nˆe´u: 
9" > 0, 8N : 9 n > N ) |an − a| > ". (7.3) 
iv) D˜ay c´o gi´o.i ha. 
n du.o. 
.c go. 
i l`a d˜ay hˆo. 
, trong tru.`o.ng ho. 
i tu. 
.p ngu.o. 
.c 
la. i d˜ay (7.1) go. i l`a d˜ay phˆan k`y. 
v) D˜ay (7.1) go. i l`a d˜ay vˆo c`ung b´e nˆe´u lim 
n!1 
an = 0 v`a go. 
i l`a d˜ay 
vˆo c`ung l´o.n nˆe´u 8A > 0, 9N sao cho 8n > N ) |an| > A v`a viˆe´t 
lim an = 1. 
n cˆa`n dˆe’ d˜ay hˆo. 
vi) Diˆe`u kiˆe. 
i tu. 
l`a d˜ay d´o pha’i bi. ch˘a. 
n. 
Ch´u ´y: i) Hˆe.th´u.c (7.2) tu.o.ng du.o.ng v´o.i: 
−" < an −a < " , a − " < an < a+ ". (7.4)
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 5 
Hˆe. 
th´u.c (7.4) ch´u.ng to’ r˘a`ng mo.i sˆo´ ha.ng v´o.i chı’ sˆo´n > N cu’ a d˜ay 
hˆo. 
i tu. 
d`ˆeu n`a˘m trong khoa’ng (a − ", a + "), khoa’ng na`y go. i la` "-laˆn 
n cu’a diˆe’m a. 
Nhu. vˆa. 
cˆa. 
y, nˆe´u d˜ay (7.1) hˆo. 
i tu. 
dˆe´n sˆo´ a th`ı mo.i sˆo´ ha.ng cu’ a n´o tr`u. 
t sˆo´ h˜u.u ha. 
ra mˆo. 
n sˆo´ ha.ng dˆe`u n˘a`m trong "-lˆan cˆa. 
n bˆa´t k`y b´e bao 
nhiˆeu t`uy ´y cu’a diˆe’m a. 
ii) Ta lu.u ´y r˘a`ng d˜ay sˆo´ vˆo c`ung l´o.n khˆong hˆo. 
i tu. 
v`a k´y hiˆe. 
u 
lim an = 1 (−1) chı’ c´o ngh˜ıa l`a d˜ay an l`a vˆo c`ung l´o.n v`a k´y hiˆe. 
u d´o 
ho`an to`an khˆong c´o ngh˜ıa l`a d˜ay c´o gi´o.i ha. 
n. 
7.1.1 C´ac b`ai to´an liˆen quan t´o.i di. 
nh ngh˜ıa gi´o.i 
ha.n 
Dˆe’ ch´u.ng minh liman = a b˘a`ng c´ach su. ’ du.ng di. 
nh ngh˜ıa, ta cˆa `n tiˆe´n 
h`anh theo c´ac bu.´o.c sau dˆay: 
p biˆe’ 
u th´u.c |an − a| 
i) Lˆa. 
.i) sao cho |an − a| 6 bn 8 n v`a 
ii) Cho.n d˜ay bn (nˆe´u diˆe`u d´o c´o l o. 
v´o.i " du’ b´e bˆa´t k`y bˆa´t phu . 
o.ng tr`ınh dˆo´i v´o . 
i n: 
bn < " (7.5) 
t c´ach dˆe˜ d`ang. Gia’ su. ’ (7.5) c´o nghiˆe.m l`a n > f("), 
c´o thˆe’ gia’i mˆo. 
f(") > 0. Khi d´o ta c´o thˆe’ lˆa´y n l`a [f(")], trong d´o [f(")] l`a phˆa ` n 
nguyˆen cu’ a f("). 
C´AC V´I DU. 
V´ı du. 
1. Gia’ su’. an = n(−1)n. Ch´u.ng minh r˘a`ng: 
i) D˜ay an khˆong bi. ch˘a. 
n. 
ii) D˜ay an khˆong pha’i l`a vˆo c`ung l´o.n. 
Gia’ i. i) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng an tho’a m˜an di. 
nh ngh˜ıa d˜ay khˆong 
bi. ch˘a. 
n. Thˆa. 
y, 8M >0 sˆo´ ha.ng v´o.i sˆo´ hiˆe. 
t vˆa. 
u n = 2([M] + 1) b˘a`ng 
n v`a l´o.n ho . 
n M. Diˆe`u d´o c´o ngh˜ıa l`a d˜ay an khˆong bi. ch˘a. 
n.
6 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
ii) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng an khˆong pha’ i l`a vˆo c`ung l´o.n. Thˆa. 
t vˆa. 
y, 
ta x´et khoa’ng (−2, 2). Hiˆe’n nhiˆen mo.i sˆo´ ha.ng cu’ a d˜ay v´o.i sˆo´ hiˆe. 
u le’ 
dˆe`u thuˆo. 
c khoa’ng (−2, 2) v`ı khi n le’ th`ı ta c´o: 
n(−1)n 
= n−1 = 1/n 2 (−2, 2). 
Nhu. vˆa. 
y trong kho’ng (−2, 2) c´o vˆo sˆo´ sˆo´ ha.ng cu’ a d˜ay. T`u. d´o, 
nh ngh˜ıa suy ra an khˆong pha’ i l`a vˆo c`ung l´o.n. N 
theo di. 
V´ı du. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
2. D`ung di. 
n d˜ay sˆo´ dˆe’ ch´u.ng minh r˘a`ng: 
1) lim 
n!1 
(−1)n−1 
n 
= 0. 2) lim 
n!1 
n 
n + 1 
= 1. 
Gia’ i. Dˆe’ ch´u.ng minh d˜ay an c´o gi´o.i ha. 
n l`a a, ta cˆa `n ch´u.ng minh 
r˘a`ng dˆo´i v´o . 
i mˆo˜ 
i sˆo´ " > 0 cho tru.´o.c c´o thˆe’ 
t`ım du.o. 
.c sˆo´ N (N phu. 
thuˆo. 
c ") sao cho khi n >N th`ı suy ra |an − a| < ". Thˆong thu.`o.ng ta 
c´o thˆe’ chı’ ra cˆong th´u.c tu . 
`o.ng minh biˆe’u diˆe˜n N qua ". 
1) Ta c´o: 
|an − 0| =
(−1)n−1 
n
= 
1 
n 
· 
Gia’ su’. " la` sˆo´ du.o.ng cho tru.o´.c tu`y y´. Khi do´: 
1 
n 
< " , n > 
1 
" 
· 
. nhiˆen n`ao d´o tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. 
V`ı thˆe´ ta c´o thˆe’ lˆa´y N l`a sˆo´ tu. 
n: 
N > 
1 
" 
) 
1 
N 
< ". 
(Ch˘a’ 
ng ha.n, ta c´o thˆe’ lˆa´y N = [1/"], trong d´o [1/"] l`a phˆa ` n nguyˆen 
cu’a 1/"). 
Khi d´o 8 n > N th`ı: 
|an − 0| = 
1 
n 6 1 
N 
< ".
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 7 
Diˆe`u d´o c´o ngh˜ıa l`a lim 
n!1 
(−1)n 
n 
= 0. 
. nhiˆen N(") sao cho 8n > 
2) Ta lˆa´y sˆo´ " > 0 bˆa´t k`y v`a t`ım sˆo´ tu. 
N(") th`ı:
n 
n + 1 
− 1
< ". 
Bˆa´t d˘a’ng th´u.c 
|an − 1| < " , 
1 
n + 1 
< " , 
1 
" 
− 1. 
Do d´o ta c´o thˆe’ lˆa´y sˆo´ N(") l`a phˆa ` n nguyˆen cu’ a 
1 
" 
− 1, t´u.c l`a: 
N(") = E((1/") − 1). 
Khi d´o v´o . 
i n > N ta c´o: 
i mo.
n 
n + 1 
− 1
= 
1 
n + 1 6 1 
N + 1 
< " ) lim 
n!1 
n 
n + 1 
= 1. N 
V´ı du. 
3. Ch´u.ng minh r˘a`ng c´ac d˜ay sau dˆay phˆan k`y: 
1) an = n, n 2 N (7.6) 
2) an = (−1)n, n2 N (7.7) 
3) an = (−1)n + 
1 
n 
· (7.8) 
Gia’ i. 1) Gia’ su. ’ d˜ay (7.6) hˆo. 
i tu. 
v`a c´o gi´o.i ha.n l`a a. Ta lˆa´y " = 1. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
Khi d´o theo di. 
n tˆo`n ta. 
i sˆo´ hiˆe.u N sao cho 8n > N th`ı 
ta c´o |an−a| < 1 ngh˜ıa l`a |n−a| < 1 8n >N. T`u. d´o −1 < n−a < 1 
8n > N , a − 1 < n < a+ 1 8n > N. 
Nhu.ng bˆa´t d˘a’ 
ng th´u.c n < a+ 1, 8n > N l`a vˆo l´y v`ı tˆa. 
.p c´ac 
p ho. 
. nhiˆen khˆong bi. ch˘a. 
sˆo´ tu. 
n. 
2) C´ach 1. Gia’ su. ’ d˜ay an hˆo. 
i tu. 
v`a c´o gi´o.i ha. 
n l`a a. Ta lˆa´y lˆan 
cˆa. 
n 
 
a − 
1 
2 
, a + 
1 
2 
 
cu’a diˆe’m a. Ta viˆe´t d˜ay d˜a cho du.´o.i da. 
ng: 
{an} = −1, 1,−1, 1, . . . . (7.9)
8 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
V`ı dˆo. 
d`ai cu’ a khoa’ng 
 
a − 
1 
2 
, a + 
1 
2 
 
l`a b˘a`ng 1 nˆen hai diˆe’m −1 
v`a +1 khˆong thˆe’ dˆo`ng th`o.i thuˆo. 
c lˆan cˆa. 
n 
 
a − 
1 
2 
, a + 
1 
2 
 
cu’a diˆe’m a, 
a. 
v`ı khoa’ng  
cach ´giu.˜a −1 v`a +1 ba`˘ng 2. Di`ˆeu do´ co´ ngh˜ıa la` o’. ngoa`i 
lan ˆcˆn 
a − 
1 
2 
, a + 
1 
2 
 
c´o vˆo sˆo´ sˆo´ ha.ng cu’a d˜ay v`a v`ı thˆe´ (xem ch´u 
´y o. ’ trˆen) sˆo´ a khˆong thˆe’ l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay. 
Ca´ch 2. Gia’ su’. an ! a. Khi do´ 8   0 (lˆa´y  = 
1 
2 
) ta c´o 
|an − a|  
1 
2 
8 n  N. 
V`ı an = ±1 nˆen 
|1 − a|  
1 
2 
, | − 1 − a|  
1 
2 
)2 = |(1 − a) + (1 + a)| 6 |1 − a| + |a+ 1| 6 1 
2 
+ 
1 
2 
= 1 
)2  1, vˆo l´y. 
3) Lu.u ´y r˘a`ng v´o.i n = 2m ) a2m = 1+ 
1 
2m 
. Sˆo´ ha.ng kˆe` v´o.i n´o 
c´o sˆo´ hiˆe. 
u le’ 2m+1 (hay 2m − 1) v`a 
a2m+1 = −1 + 
1 
2m + 1 
 0 (hay a2m−1 = −1 + 
1 
2m − 1 6 0). 
T`u. d´o suy r˘a`ng 
|an − an−1|  1. 
Nˆe´u sˆo´ a n`ao d´o l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay (an) th`ı b˘a´t dˆa ` u t`u. sˆo´ hiˆe. 
u n`ao 
ng th´u.c |an − a|  
d´o (an) tho’a m˜an bˆa´t d˘a’ 
1 
2 
. Khi d´o 
|an − an+1| 6 |an − a| + |an+1 − a|  
1 
2 
+ 
1 
2 
= 1. 
Nhu.ng hiˆe. 
u gi˜u.a hai sˆo´ ha.ng kˆe ` nhau bˆa´t k`y cu’a d˜ay d˜a cho luˆon luˆon 
l´o.n ho . 
n 1. Diˆe`u mˆau thuˆa˜n n`ay ch´u.ng to’ r˘a`ng khˆong mˆo. 
t sˆo´ thu. 
.c 
n`ao c´o thˆe’ l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay d˜a cho. N
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 9 
B`AI TˆA. 
P 
H˜ay su. ’ du.ng di. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
n dˆe’ ch´u.ng minh r˘a`ng 
1. lim 
n!1 
an = 1 nˆe´u an = 
2n − 1 
2n + 2 
2. lim 
n!1 
an = 
3 
5 
nˆe´u an = 
3n2 + 1 
5n2 − 1 
B˘a´t dˆa ` u t`u. sˆo´ hiˆe. 
u N n`ao th`ı: 
|an − 3/5|  0, 01 (DS. N = 5) 
3. lim 
n!1 
an = 1 nˆe´u an = 
3n + 1 
3n . 
4. lim 
n!1 
cos n 
n 
= 0. 
5. lim 
n!1 
2n + 5 · 6n 
3n + 6n = 5. 
6. lim 
n!1 
3 p 
n2 sin n2 
n + 1 
= 0. 
7. Ch´u.ng minh r˘a`ng sˆo´ a = 0 khˆong pha’ i l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay an = 
n2 − 2 
2n2 − 9 
. 
8. Ch´u.ng minh r˘a`ng 
lim 
n!1 
n2 + 2n + 1 + sinn 
n2 + n + 1 
= 1. 
9. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay: an = (−1)n + 1/n phˆan k`y. 
10. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay; an = sin n0 phˆan k`y. 
11. T`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a da˜y: 0, 2; 0, 22; 0, 222; . . . , 0, |22{.z. . 2} 
n 
, . . . 
Chı’ dˆa˜n. Biˆe’u diˆe˜n an du.´o.i da. 
ng 
an = 0, 22 . . .2 = 
2 
10 
+ 
2 
10 
2 
+ · · · + 
2 
10n (DS. lim an = 2/9)
10 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
12. T`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´: 
0, 2; 0, 23; 0, 233; 0, 2333; . . . , 0, 2 3|3{.z. . }3 
n 
, . . . 
Chı’ dˆa˜n. Biˆe’u diˆe˜n an du.´o.i da. 
ng 
an = 
2 
10 
+ 
 3 
102 + 
3 
103 + · · · + 
3 
10n 
 
(DS. 7/30) 
13. Ch´u.ng minh r˘a`ng nˆe´u d˜ay an hˆo. 
i tu. 
dˆe´n a, c`on d˜ay bn dˆa `n dˆe´n 
1 th`ı d˜ay an/bn dˆa `n dˆe´n 0. 
14. Ch´u.ng minh r˘a`ng 
i) lim 
n!1 
n 
2n = 0. 
ii) lim 
n!1 
n 
an = 0 (a  1). 
Chı’ dˆa˜n. i) Su. ’ du.ng hˆe. 
th´u.c: 
2n = (1 + 1)n = 1+n + 
n(n − 1) 
2 
+ · · · + 1  n + 
n(n − 1) 
2 
 
n2 
2 
· 
v`a u.´o.c lu . 
.ng |an − 0|. 
o. 
ii) Tu.o.ng tu. 
. nhu. i). Su’. du.ng hˆe. 
th´u.c: 
an = [1+(a − 1)]n  
n(n − 1) 
2 
(a − 1). 
15. Ch´u.ng minh r˘a`ng 
lim an = 2 nˆe´u an = 1+ 
1 
2 
+ · · · + 
1 
2n 
Chı’ dˆa˜n. ´Ap du.ng cˆong th´u.c t´ınh tˆo’ng cˆa´p sˆo´ nhˆan dˆe’ t´ınh an rˆo`i 
u.´o.c lu . 
.ng |an − 2|. 
o. 
16. Biˆe´t r˘a`ng d˜ay an c´o gi´o.i ha. 
n, c`on d˜ay bn khˆong c´o gi´o.i ha. 
n. C´o 
thˆe’ n´oi g`ı vˆe` gi´o.i ha.n cu’ a d˜ay: 
i) {an + bn}. 
ii) {anbn}. 
(DS. i) lim{an + bn} khˆong tˆo`n ta. 
i. H˜ay ch´u.ng minh.
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 11 
ii) C´o thˆe’ g˘a. 
p ca’ hai tru.`o.ng ho. 
.p c´o gi´o.i ha. 
n v`a khˆong c´o gi´o.i ha. 
n, 
u. 
v´ı d: 
an = 
n − 1 
n 
, bn = (−1)n; an = 
1 
n 
, bn = (−1)n. 
7.1.2 Ch´u.ng minh su. 
. hˆo. 
i tu. 
cu’a d˜ay sˆo´ du. 
.a trˆen 
c´ac di. 
nh l´y vˆe` gi´o.i ha. 
n 
Dˆe’ t´ınh gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´, ngu.`o.i ta thu.`o.ng su. ’ du.ng c´ac di. 
nh l´y v`a 
kh´ai niˆe. 
m sau dˆay: 
Gia’ su’. liman = a, limbn = b. 
i) lim(an ± bn) = liman ± lim bn = a ± b. 
ii) lim anbn = lim an · lim bn = a · b. 
iii) Nˆe´u b6= 0 th`ı b˘a´t dˆa ` u t`u. mˆo. 
t sˆo´ hiˆe. 
u n`ao d´o d˜ay an/bn x´ac 
nh (ngh˜ıa l`a 9N : 8 n  N ) bn6= 0) v`a: 
di. 
lim 
an 
bn 
= 
lim an 
lim bn 
= 
a 
b 
· 
iv) Nˆe´u liman = a, limbn = a v`a b˘a´t dˆa ` u t`u. mˆo. 
t sˆo´ hiˆe. 
u n`ao d´o 
an 6 zn 6 bn th`ı lim zn = a (Nguyˆen l´y bi. ch˘a. 
n hai phi´a). 
v) T´ıch cu’ a d˜ay vˆo c`ung b´e v´o.i d˜ay bi. ch˘a. 
n l`a d˜ay vˆo c`ung b´e. 
vi) Nˆe´u (an) l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n v`a an6= 0 th`ı d˜ay 
 1 
an 
 
l`a d˜ay vˆo 
c`ung b´e; ngu.o. 
.c la. 
i, nˆe´u n l`a d˜ay vˆo c`ung b´e v`a n6= 0 th`ı d˜ay 
 1 
n 
 
l`a vˆo c`ung l´o.n. 
n x´et. Dˆe’ ´ap du. ng d´ung d˘a´n c´ac di. 
Nhˆa. 
nh l´y trˆen ta cˆa `n lu . 
u ´y mˆo. 
t 
sˆo´ nhˆa. 
n x´et sau dˆay: 
nh l´y (iii) vˆe` gi´o.i ha. 
i) Di. 
n cu’a thu . 
o.ng s˜e khˆong ´ap du.ng du.o. 
.c nˆe´u 
tu. ’ sˆo´ v`a mˆa˜u sˆo´ khˆong c´o gi´o.i ha. 
n h˜u.u ha. 
n ho˘a. 
c mˆa˜ 
u sˆo´ c´o gi´o.i ha. 
n 
b˘a`ng 0. Trong nh˜u.ng tru.`o.ng ho. 
.p d´o nˆen biˆe´n dˆo’i so . 
bˆo. 
d˜ay thu.o.ng, 
ch˘a’ 
ng ha.n b˘a`ng c´ach chia ho˘a. 
c nhˆan tu. ’ sˆo´ v`a mˆa˜u sˆo´ v´o.i c`ung mˆo. 
t 
biˆe’u th´u.c.
12 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
ii) Dˆo´i v´o . 
nh l´y (i) v`a (ii) c˜ung cˆa ` n pha’ i thˆa. 
i di. 
n tro.ng khi ´ap du. ng. 
Trong tru.`o.ng ho. 
.p n`ay ta cˆa ` n pha’i biˆe´n dˆo’i c´ac biˆe’u th´u.c an ± bn v`a 
an · bn tru.´o.c khi t´ınh gi´o.i ha. 
n (xem v´ı du. 
1, iii). 
iii) Nˆe´u an = a  const 8 n th`ı lim 
n!1 
an = a. 
C´AC V´I DU. 
V´ı du. 
1. T`ım lim an nˆe´u: 
. 
o 1) an = (1 + 7n+2)/(3 − 7n) 
2) an = (2 + 4 +6+· · · + 2n)/[1 + 3 + 5+· · · + (2n + 1)] 
3) an = n3/(12 + 22 + · · · + n2) 
Gia’ i. Dˆe’ gia’ i cac ´b`ai toan ´n`ay ta d`ung ly ´thuyˆe´t caˆ´p sˆo´ 
1) Nhan ˆtu. ’ soˆ´ v`a maˆ˜u sˆo´ phan ˆthu.´c v´i 7−n ta co: 
´an = 
1 + 7n+2 
3 − 7n = 
7−n + 72 
3 · 7−n − 1 
Do d´o 
lim an = lim 
7−n + 72 
3 · 7−n − 1 
= −49 v`ı lim 7−n = 0, n!1. 
2) Tu. ’ sˆo´ v`a mˆa˜u sˆo´ dˆe`u l`a cˆa´p sˆo´ cˆo. 
ng nˆen ta c´o: 
2 + 4 + 6+· · · + 2n = 
2 + 2n 
2 
· n; 
1+3 + 5+· · · + (2n + 1) = 
1 + (2n + 2) 
2 
(n + 1). 
Do d´o 
an = 
n 
n + 1 
) lim an = 1. 
3) Nhu. ta biˆe´t: 
12 + 22 + · · · + n2 = 
n(n + 1)(2n + 1) 
6
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 13 
v`a do d´o: 
lim an = lim 
6n3 
n(n + 1)(2n + 1) 
= lim 
6 
(1 + 1/n)(2 + 1/n) 
= 3. N 
V´ı du. 
2. T`ım gi´o.i ha. 
n 
lim 
1 + 
1 
2 
+ 
1 
4 
+ · · · + 
1 
2n 
1 + 
1 
3 
+ 
1 
9 
+ · · · + 
1 
3n 
Gia’ i. Tu’. soˆ´ va` maˆ˜u sˆo´ d`ˆeu la` caˆ´p sˆo´ nhaˆn nˆen 
1 + 
1 
2 
+ · · · + 
1 
2n = 
2(2n − 1) 
2n , 
1 + 
1 
3 
+ · · · + 
1 
3n = 
3(3n − 1) 
2 · 3n 
v`a do d´o: 
lim an = lim 
2(2n − 1) 
2n 
· 
2 · 3n 
3(3n − 1) 
= 2 lim 
2n − 1 
2n 
· 
2 
3 
lim 
3n 
3n − 1 
= 2 lim[1 − (1/2)n] · 
2 
3 
lim 
1 
1 − (1/3)n = 2· 1 · 
2 
3 
·1 = 
4 
3 
· N 
V´ı du. 
3. 
1) an = 
p 
n2 + n − n 
2) an = 3 p 
n + 2 − 3 p 
n 
3) an = 3 p 
n2 − n3 + n 
Gia’ i. 
1) Ta biˆe´n dˆo’i an b˘a`ng c´ach nhˆan v`a chia cho da. 
i lu . 
.ng liˆen ho. 
o. 
.p 
an = 
( 
p 
n2 + n − n)( 
p 
n2 + n + n) 
p 
n2 + n + n 
= 
n 
p 
n2 + n + n 
= 
1 p 
1 + 1/n + 1 
Do d´o 
lim an = 
1 
lim 
n!1 
( 
p 
1 + 1/n + 1) 
= 
1 
2 
·
14 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
2) Biˆe´n dˆo’i an tu.o.ng tu. 
. nhu. 1) ta c´o: 
an = 
 
3 p 
3 
n + 2 
− 
 
3 p 
3 
n 
 
3 p 
2 
n + 2 
+ 3 p 
n + 2 · 3 p 
n + 
 
3 p 
2 
n 
an = 
2 
 
3 p 
2 
n + 2 
+ 3 p 
n + 2 · 3 p 
n + 
 
3 p 
2 
n 
Biˆe’u th´u.c mˆa˜ 
u sˆo´ b˘a`ng: 
n2/3 3 p 
1 + 2/n 
2 + 3 p 
1 + 2/n + 1 
 
!1 
khi n!1v`a do d´o lim an = 0. 
3) Ta c´o thˆe’ viˆe´t n = 3 p 
n3 v`a ´ap du.ng cˆong th´u.c: 
a3 + b3 = (a + b)(a2 − ab + b2) 
suy ra 
an = 
 3 p 
 3 p 
n2 − n3 + n 
n2 − n3 
2 
− n 3 p 
n2 − n3 + n2 
 
 3 p 
n2 − n3 
2 
− n 3 p 
n2 − n3 + n2 
= 
n2 
 3 p 
n2 − n3 
2 
− n 3 p 
n2 − n3 + n2 
= 
1 
[1/n − 1]2/3 − [1/n − 1]1/3 + 1 
suy ra lim an = 
1 
3 
· N 
V´ı du. 
4. T`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a c´ac d˜ay sau 
an = 
n 
p 
n2 + n 
, bn = 
n 
p 
n2 + 1 
, 
cn = 
1 
p 
n + 1 
+ 
1 
p 
n2 + 2 
+ · · · + 
1 
p 
n2 + n 
· 
Gia’ i. Dˆa `u tiˆen ta ch´u.ng minh lim an = 1. Thˆa. 
t vˆa. 
y: 
lim an = lim 
n 
p 
n 
1 + 1/n 
= lim 
1 p 
1 + 1/n 
= 1.
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 15 
Tu.o.ng tu. 
. lim bn = 1. 
Dˆe’ t`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a cn ta s˜e ´ap du.ng Nguyˆen l´y bi. ch˘a. 
n hai ph´ıa. 
Mˆo. 
t m˘a. 
t ta c´o: 
cn  
1 
p 
n2 + 1 
+ 
1 
p 
n2 + 1 
+ · · · + 
1 
p 
n2 + 1 
= 
n 
p 
n2 + 1 
= bn 
nhu.ng m˘a. 
t kh´ac: 
cn  
1 
p 
n2 + n 
+ 
1 
p 
n2 + n 
+ · · · + 
1 
p 
n2 + n 
= an. 
Nhu. vˆa. 
y an  cn  bn v`a lim 
n!1 
an = lim 
n!1 
bn = 1. T`u. d´o suy ra 
lim 
n!1 
cn = 1. N 
V´ı du. 
5. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay (qn) l`a: 1) d˜ay vˆo c`ung l´o.n nˆe´u 
|q|  1; 2) d˜ay vˆo c`ung b´e khi |q|  1. 
Gia’ i. 1) Gia’ su’. |q|  1. Ta lˆa´y sˆo´ A  0 baˆ´t ky`. Tu`. da˘’ng thu´.c 
|q|n  Ata thu du.o. 
.c n  log|q|A. Nˆe´u ta lˆa´y N = [log|q|A] th`ı 8n  N 
ta c´o |q|n  A. Do d´o d˜ay (qn) l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n. 
2) Gia’ su’. |q|  1, q6= 0. Khi do´ qn = 
h1 
q 
ni−1 
. V`ı
1 
q
1 nˆen 
d˜ay 
1 
q 
n 
 
l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n v`a do d´o d˜ay 
h1 
q 
n 
i−1 
l`a vˆo c`ung 
b´e, t´u.c l`a d˜ay (qn) l`a d˜ay vˆo c`ung b´e khi |q|  1. 
3) Nˆe´u q = 0 th`ı qn = 0, |q|n   8 n v`a do d´o (qn) l`a vˆo c`ung b´e. 
N 
B`AI TˆA.P 
T`ım gi´o.i ha. 
n lim 
n!1 
an nˆe´u 
1. an = 
n2 − n 
n − 
p 
n 
. (DS. 1) 
2. an = n2(n − 
p 
n2 + 1). (DS. −1)
16 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
3. an = 
1 + 2 + 3+· · · + n 
p 
9n4 + 1 
. (DS. 1/6) 
4. an = 
p 
n cos n 
n + 1 
. (DS. 0) 
5. an = 
5n 
n + 1 
+ 
sin n 
n 
. (DS. 5) 
6. an = 
n3 
n2 + 1 
− 
3n2 
3n + 1 
. (DS. 1/3) 
7. an = 
n 
n + 11 
− 
cos n 
10n 
. (DS. 1) 
8. an = 
n3 + 1 
n2 − 1 
(DS. 1) 
9. an = 
cos n3 
n 
− 
3n 
6n + 1 
. (DS. − 
1 
2 
) 
10. an = 
(−1)n 
5 
p 
n + 1 
. (DS. 0) 
11. an = 
p 
n2 + 1+ 
p 
n 
3 p 
n3 + n − 
p 
n 
. (DS. +1) 
12. an = 3 p 
1 − n3 + n. (DS. 0) 
13. an = 
p 
n2 + 4n 
3 p 
n3 − 3n2 
. (DS. 1) 
14. an = 
(n + 3)! 
2(n + 1)! − (n + 2)! 
. (DS. −1) 
15. an = 
2 + 4+· · · + 2n 
n + 2 
− 2. (DS. −1) 
16. an = n − 3 p 
n3 − n2. (DS. 
1 
3 
) 
17. an = 
1 − 2 + 3 − 4 + 5 − ·· ·−2n 
p 
n2 + 1+ 
p 
4n2 + 1 
. (DS. − 
1 
3 
) 
18. an = 
1 
1 · 2 
+ 
1 
2 · 3 
+ · · · + 
1 
n(n + 1) 
. 
Chı’ dˆa˜n. ´Ap du. ng 
1 
n(n + 1) 
= 
1 
n 
− 
1 
n + 1 
(DS. 1)
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 17 
19. an = 1− 
1 
3 
+ 
1 
9 
− 
1 
27 
+ · · · + 
(−1)n−1 
3n−1 . (DS. 
3 
4 
) 
20. an = 
2n+1 + 3n+1 
2n + 3n . (DS. 3) 
21. an = 
n + (−1)n 
n − (−1)n. (DS. 1) 
22. an = 
 1 
p 
n 
 1 
p 
1 + 
p 
3 
+ 
1 
p 
3 + 
p 
5 
+ · · · + 
1 
p 
2n − 1 + 
p 
2n + 1 
Chı’ dˆa˜n. Tru. 
c c˘an th´u.c o. ’ mˆa˜u sˆo´ c´ac biˆe’u th´u.c trong dˆa´u ngo˘a. 
c. 
(DS. 
1 
p 
2 
) 
23. an = 
1 
1 · 2 · 3 
+ 
1 
2 · 3 · 4 
+ · · · + 
1 
n(n + 1)(n + 2) 
Chı’ dˆa˜n. Tru.´o.c hˆe´t ta ch´u.ng minh r˘a`ng 
1 
n(n + 1)(n + 2) 
= 
1 
2 
h 1 
n(n + 1) 
− 
1 
(n + 1)(n + 2) 
i 
(DS. 
1 
4 
) 
24. an = 
1 
a1a2 
+ 
1 
a2a3 
+ · · · + 
1 
anan+1 
. (DS. 
1 
a1d 
) 
ng v´o.i cˆong sai d6= 0, an6= 0. 
trong d´o {an} l`a cˆa´p sˆo´ cˆo. 
25. an = (1 − 1/4)(1 − 1/9) · · · (1 − 1/(n + 1)2). (DS. 
1 
2 
) 
Chı’ dˆa˜n. B˘a`ng quy na.p to´an ho.c ch´u.ng to’ r˘a`ng an = 
n + 2 
2n + 2 
. 
7.1.3 Ch´u.ng minh su. 
. hˆo. 
i tu. 
cu’a d˜ay sˆo´ du. 
.a trˆen 
n du’ dˆe’ d˜ay hˆo.i tu. 
diˆe`u kiˆe. 
(nguyˆen l´y 
Bolzano-Weierstrass) 
D˜ay sˆo´ an du.o. 
.c go. 
i l`a: 
i) D˜ay t˘ang nˆe´u an+1  an 8 n 
ii) D˜ay gia’m nˆe´u an+1  an 8 n 
C´ac d˜ay t˘ang ho˘a.c gia’m c`on du.o. 
.c go. 
i l`a d˜ay do.n diˆe. 
u. Ta lu.u ´y 
r˘a`ng d˜ay do.n diˆe. 
u bao gi`o. c˜ung bi. ch˘a. 
t ph´ıa. Nˆe´u d˜ay 
n ´ıt nhˆa´t l`a mˆo.
18 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
do.n diˆe. 
n du . 
u t˘ang th`ı n´o bi. ch˘a. 
´o.i bo . 
’ i sˆo´ ha.ng dˆa ` u tiˆen cu’ a n´o, d˜ay 
do.n diˆe. 
n trˆen bo. ’ i sˆo´ ha.ng dˆa ` u. Ta c´o di. 
u gia’m th`ı bi. ch˘a. 
nh l´y sau dˆay 
thu.`o.ng du.o. 
.c su . 
’ du.ng dˆe’ t´ınh gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay do.n diˆe. 
u. 
D- 
nh l´y Bolzano-Weierstrass. D˜ay do.n diˆe. 
i. 
u v`a bi. ch˘a. 
n th`ı hˆo. 
i tu. 
. 
Di. 
nh l´y n`ay kh˘a’ 
ng di. 
nh vˆe` su. 
. tˆo`n ta. 
i cu’ a gi´o.i ha. 
n m`a khˆong chı’ 
ra du.o. 
.c phu . 
o.ng ph´ap t`ım gi´o.i ha. 
y, trong nhiˆe`u tru.`o.ng 
n d´o. Tuy vˆa. 
ho. 
.p khi biˆe´t gi´o.i ha. 
i, c´o thˆe’ chı’ ra phu.o.ng ph´ap t´ınh 
n cu’ a d˜ay tˆo`n ta. 
c t´ınh to´an thu.`o.ng du. 
n´o. Viˆe. 
.a trˆen d˘a’ 
ng th´u.c d´ung v´o.i mo. 
i d˜ay hˆo. 
i 
tu. : 
lim 
n!1 
an+1 = lim 
n!1 
an. 
Khi t´ınh gi´o.i ha. 
.a trˆen d˘a’ 
ng th´u.c v`u.a 
n du. 
.i ho . 
n ca’ la` su’. 
nˆeu ti ˆe.n lo. 
du. ng c´ach cho d˜ay b˘a`ng cˆong th´u.c truy hˆo `i. 
C´AC V´I DU. 
V´ı du. 
1. Ch´u.nh minh r˘a`ng d˜ay: 
an = 
1 
5 + 1 
+ 
1 
52 + 1 
+ · · · + 
1 
5n + 1 
hˆi . 
ut. 
o.Gia’ i. D˜ay d˜a cho do.n diˆe. 
u t˘ang. Thˆa. 
t vˆa. 
y v`ı: 
an+1 = an + 
1 
5n+1 + 1 
nˆen an+1  an. 
D˜ay d˜a cho bi. ch˘a. 
n trˆen. Thˆa. 
t vˆa. 
y: 
an = 
1 
5 + 1 
+ 
1 
52 + 1 
+ 
1 
53 + 1 
+ · · · + 
1 
5n + 1 
 
1 
5 
+ 
1 
52 + · · · + 
1 
5n 
= 
1 
5 
− 
1 
5n+1 
1 − 
1 
5 
= 
1 
4 
 
1 − 
1 
5n 
 
 
1 
4 
· 
Nhu. vˆa. 
y d˜ay an d˜a cho do.n diˆe. 
u t˘ang v`a bi. ch˘a. 
n trˆen nˆen n´o hˆo. 
i 
tu. . N
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 19 
V´ı du. 
2. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an = 
2n 
n! 
hˆo. 
i tu. 
v`a t`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a 
n´o. 
Gia’ i. D˜ay d˜a cho c´o da.ng 
2 
1 
, 
22 
2 
, . . . , 
2n 
n! 
, . . . 
D˜ay an do.n diˆe. 
u gia’m. Thˆa. 
t vˆa. 
y 
an+1 
an 
= 
2n+1 
(n + 1)! 
: 
2n 
n! 
= 
2 
n + 1 
 1 8n  1. 
n trˆen bo. ’ i phˆa ` n tu . 
Do d´o an+1  an v`a d˜ay bi. ch˘a. 
’ a1. Ngo`ai ra 
n du . 
an  0, 8 n nˆen d˜ay bi. ch˘a. 
´o.i. Do d´o d˜ay do.n diˆe. 
u gia’m v`a bi. 
ch˘a. 
n. N´o hˆo. 
i tu. 
nh l´y Weierstrass. Gia’ su. ’ a l`a gi´o.i ha. 
theo di. 
n cu’ a n´o. 
Ta c´o: 
an+1 
an 
= 
2 
n + 1 
) an+1 = 
2 
n + 1 
an. 
T`u. d´o 
lim an+1 = lim 
2an 
n + 1 
= lim 
2 
n + 1 
lim an 
v`a nhu. vˆa. 
y: a = 0· a ! a = 0. Vˆa. 
y: lim 
2n 
n! 
= 0. N 
V´ı du. 
3. Cho d˜ay an = 
p 
2, an+1 = 
p 
2an. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay hˆo. 
i 
tu. v`a t`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a n´o. 
Gia’ i. Hiˆe’n nhiˆen r˘a`ng: a1  a2  a3  · · ·  . D´o l`a d˜ay do.n diˆe. 
u 
n du . 
t˘ang v`a bi. ch˘a. 
´o.i bo . 
’ i sˆo´ 
p 
2. Ta ch´u.ng minh r˘a`ng n´o bi. ch˘a. 
n trˆen 
bo’.i sˆo´ 2. 
Thˆa. 
t vˆa. 
y 
a1 = 
p 
2; a2 = 
p 
2a1  
p 
2 · 2 = 2. 
Gia’ su. ’ d˜a ch´u.ng minh du.o..c r˘a`ng an 6 2. 
Khi d´o: 
an+1 = 
p 
2an 6 
p 
2 ·2 = 2.
20 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
e. 
Vˆy theo tiˆen d`ˆe quy na.p ta co´ an 6 2 8 n. 
Nhu. thˆe´ day ˜an do.n dia. 
ˆn nˆen n´o c´o gi´o.i ha. 
u t˘ang v`a bi. ch˘a. 
n d´o 
l`a a. 
Ta c´o: 
an+1 = 
p 
2an ) a2 
n+1 = 2an. 
Do d´o: 
lim a2 
n+1 = 2 lim an 
hay a2 − 2a = 0 v`a thu du.o. 
.c a1 = 0, a2 = 2. 
V`ı d˜ay do.n diˆe. 
u t˘ang 8 n nˆen gi´o.i ha. 
n a = 2. N 
V´ı du. 
4. Ch´u.ng minh t´ınh hˆo. 
i tu. 
v`a t`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay 
x1 = 
p 
a; x2 = 
q 
a + 
p 
a, . . . , 
xn = 
r 
a + 
q 
a + · · · + 
p 
a, a  0, n dˆa´u c˘an. 
Gia’ i. i) R˜o r`ang: x1  x2  x3  · · ·  xn  xn+1  .. . ngh˜ıa l`a 
d˜ay d˜a cho l`a d˜ay t˘ang. 
ii) Ta ch´u.ng minh d˜ay xn l`a d˜ay bi. ch˘a. 
n. Thˆa. 
t vˆa. 
y, ta c´o: 
x1 = 
p 
a  
p 
a+ 1 
x2 = 
q 
a + 
p 
a  
q 
a + 
p 
a+ 1  
q 
p 
a+ 1 = 
a + 2 
p 
a + 1. 
Gia’ su. ’ d˜a ch´u.ng minh du.o..c r˘a`ng: xn  
p 
a + 1. 
Ta cˆa `n ch´u.ng minh xn+1  
p 
a + 1. Thˆa. 
t vˆa. 
y, ta c´o: 
xn+1 = 
p 
a + xn  
q 
a + 
p 
a + 1  
q 
p 
a + 1 = 
a+ 2 
p 
a + 1. 
Do d´o nh`o. ph´ep quy na.p to´an ho.c ta d˜a ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay d˜a 
cho bi. ch˘a.n trˆen bo’.i 
p 
a+ 1.
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 21 
iii) Dˆe’ t`ım gi´o.i ha. 
n ta x´et hˆe. 
th´u.c xn = 
p 
a + xn−1 hay 
x2 
n = a + xn−1. 
T`u. d´o: 
lim x2 
n = lim(a + xn−1) = a + lim xn−1 
hay nˆe´u gia’ thiˆe´t limxn = A th`ı: A2 = a + A ! A2 − A − a = 0 v`a 
A1 = 
1 + 
p 
1 + 4a 
2 
, A2 = 
1 − 
p 
1 + 4a 
2 
· 
V`ı A2  0 nˆen gi´a tri. A2 bi. loa.i v`ı xn  0. 
Do d´o; 
lim xn = 
1 + 
p 
1 + 4a 
2 
· N 
V´ı du. 
5. T`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay an du.o. 
.c x´ac di. 
nh nhu. sau: a1 l`a sˆo´ 
t`uy ´y m`a 
0  a1  1, an+1 = an(2 − an) 8 n  1. (7.10) 
Gia’ i. i) Dˆa ` u tiˆen ch´u.ng minh r˘a`ng an bi. ch˘a. 
n, m`a cu. thˆe’ l`a b˘a`ng 
ph´ep quy na.p to´an ho.c ta ch´u.ng minh r˘a`ng 
0  an  1. (7.11) 
Ta c´o 0  a1  1. Gia’ su. ’ (7.11) d˜a du.o. 
.c ch´u.ng minh v´o.i n v`a ta 
s˜e ch´u.ng minh (7.11) d´ung v´o.i n + 1 . 
T`u. (7.10) ta c´o; an+1 = 1− (1 − an)2. 
T`u. hˆe. 
th´u.c n`ay suy ra 0  (1 − an)2  1, v`ı 0  an  1. 
. 
aa. 
T`u. do ´suy ra: 0  an+1  1 8 n. 
ii) Bay ˆgi`o. ta chu.´ng minh r˘a`ng an l`a day ˜tang. 
˘Thˆt vˆy, v`ı an  1 nˆen 2 − an  1. Chia (7.10) cho an ta thu 
du.o. 
.c: 
an+1 
an 
= 2− an  1.
22 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
T`u. d´o an+1  an 8 n. Nhu . 
vˆa. 
y d˜ay an do.n diˆe. 
u t˘ang v`a bi. ch˘a. 
n. 
nh l´y Weierstrass, limAn tˆo`n ta. 
Do d´o theo di. 
i v`a ta k´y hiˆe. 
u n´o l`a a. 
iii) T`u. (7.10) ta c´o: 
lim an+1 = lim an · lim(2 − an) 
hay a = a(2 − a). 
T`u. d´o a = 0 v`a a = 1. V`ı x1  0 v`a d˜ay an t˘ang nˆen 
a = 1 = liman. N 
V´ı du. 
6. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an = 
n! 
nn hˆo. 
i tu. 
v`a t`ım gi´o.i ha. 
n cu’ a 
n´o. 
Gia’ i. i) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an do.n diˆe. 
u gia’m, thˆa. 
t vˆa. 
y: 
an+1 = 
(n + 1)! 
(n + 1)n+1 = 
n! 
(n + 1)n = 
n! 
nn 
· 
nn 
(n + 1)n = 
nn 
(n + 1)n an 
v`ı 
nn 
(n + 1)n 1 nˆen an+1  an. 
n du . 
V`ı an  0 nˆen n´o bi. ch˘a. 
´o.i v`a do d´o lim an tˆo`n ta. 
i, k´y hiˆe. 
u 
lim an = a v`a r˜o r`ang l`a a = lim an  0. 
ii) Ta ch´u.ng minh a = 0. Thˆa. 
t vˆa. 
y ta c´o: 
(n + 1)n 
nn = 
n + 1 
n 
n 
= 
 
1 + 
1 
n 
n 
 1 + 
n 
n 
= 2. 
Do d´o: 
nn 
(n + 1)n  
1 
2 
v`a an+1  
1 
2 
an. 
Chuyˆe’n qua gi´o.i ha. 
.c a 6 a 
n ta du.o. 
2 
) a = 0. N 
B`AI TˆA. 
P
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 23 
1. Cho c´ac d˜ay sˆo´: 
1) an = 
5n2 
n2 + 3 
· 2) bn = (−1)n 2n 
n + 1 
sin n. 3) cn = n cos n. 
H˜ay chı’ ra d˜ay n`ao bi. ch˘a. 
n v`a d˜ay n`ao khˆong bi. ch˘a. 
n. 
(DS. 1) v`a 2) bi. ch˘a. 
n; 3) khˆong bi. ch˘a. 
n) 
2. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay: 
a1 = 
a0 
a + a0 
, a2 = 
a1 
a + a1 
, a3 = 
a2 
a + a2 
, . . . , 
an = 
an−1 
a + an−1 
, . . . (a  1, a0  0) 
hˆo. 
i t. 
. 
u3. Ch´u.ng minh c´ac d˜ay sau dˆay hˆo. 
i tu. 
1) an = 
n2 − 1 
n2 
2) an = 2+ 
1 
2! 
+ 
1 
3! 
+ · · · + 
1 
n! 
n du.o. 
Chı’ dˆa˜n. T´ınh bi. ch˘a. 
.c suy t`u. n!  2n−1 v`a do d´o 
an 6 2 + 
1 
2 
+ 
1 
22 + · · · + 
1 
2n−1 = 3− 
1 
2n−1  3. 
4. Ch´u.ng minh c´ac d˜ay sau dˆay hˆo. 
i tu. 
v`a t`ım gi´o.i ha. 
n a cu’a ch´ung 
1) a1 = k p 
5, an+1 = k p 
5an, k 2 N. (DS. k−1 p 
5) 
2) an = 
2n 
(n + 2)! 
Chı’ dˆa˜n. 
an+1 
an 
= 
2 
n + 3 
 1. (DS. a = 0) 
3) an = 
E(nx) 
n 
trong d´o E(nx) l`a phˆa ` n nguyˆen cu’ a nx. 
Chı’ dˆa˜n. Su. ’ du.ng hˆe. 
th´u.c: nx−1  E(nx) 6 nx. (DS. a = x) 
5. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay: an = a1/2n hˆo. 
i tu. 
v`a t`ım gi´o.i ha. 
n cu’a n´o 
(a  1).
24 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
(DS. a = 1. Chı’ dˆa˜n. Ch´u.ng minh r˘a`ng an l`a d˜ay do.n diˆe. 
u gia’m 
v`ı 
an+1 = a1/2n+1 
= a1/(2n·2) = 
p 
an, an  1) 
6. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay 
an = 1+ 
1 
22 + 
1 
32 + · · · + 
1 
n2 
hˆo. 
i t. 
. 
uChı’ dˆa˜n. Ch´u.ng to’ r˘a`ng d˜ay do.n diˆe. 
n cu’a n´o 
u t˘ang, t´ınh bi. ch˘a. 
du.o. 
.c x´ac lˆa. 
p b˘a`ng c´ach su. ’ du.ng c´ac bˆa´t d˘a’ 
ng th´u.c: 
1 
n2  
1 
n(n − 1) 
= 
1 
n − 1 
− 
1 
n 
, n 2. 
7. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay 
an = 
1 
3 + 1 
+ 
1 
32 + 2 
+ · · · + 
1 
3n + n 
c´o gi´o.i ha. 
n h˜u.u ha. 
n. 
n cu’ a an du.o. 
Chı’ dˆa˜n. T´ınh bi. ch˘a. 
.c x´ac lˆa. 
p b˘a`ng c´ach so s´anh an 
v´o.i tˆo’ 
ng mˆo. 
t cˆa´p sˆo´ nhˆan n`ao d´o. 
8. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay 
 
1 + 
1 
n 
n+1 
 
do.n diˆe. 
u gia’m v`a 
lim 
n!1 
 
1 + 
1 
n 
n+1 
= e. 
9. T´ınh lim 
n!1 
an, nˆe´u 
1) an = 
 
1 + 
1 
n + k 
n 
, k 2 N. (DS. e) 
2) an = 
 n 
n + 1 
n 
. (DS. 
1 
e 
) 
3) an = 
 
1 + 
1 
2n 
n 
. (DS. 
p 
e) 
4) an = 
2n + 1 
2n 
2n 
. (DS. e)
7.1. Gi´o.i ha. 
n cu’ a d˜ay sˆo´ 25 
7.1.4 Ch´u.ng minh su. 
. hˆo. 
i tu. 
cu’a d˜ay sˆo´ du. 
.a trˆen 
n cˆa`n v`a du’ dˆe’ d˜ay hˆo. 
diˆe`u kiˆe. 
i tu. 
(nguyˆen 
l´y hˆo. 
i tu. 
Bolzano-Cauchy) 
Trˆen dˆay ta d˜a nˆeu hai phu.o.ng ph´ap ch´u.ng minh su. 
. hˆo. 
i tu. 
cu’ a d˜ay. 
Hai phu.o.ng ph´ap n`ay khˆong ´ap du.ng du.o. 
.c dˆo´i v´o . 
i c´ac d˜ay khˆong do.n 
u du.o. 
diˆe. 
.c cho khˆong b˘a`ng phu.o.ng ph´ap gia’ i t´ıch m`a du.o. 
.c cho b˘a`ng 
phu.o.ng ph´ap kh´ac (ch˘a’ 
ng ha.n b˘a`ng phu.o.ng ph´ap truy hˆo `i). M˘a. 
t 
kh´ac, trong nhiˆe`u tru.`o.ng ho. 
.p ngu.`o.i ta chı’ quan tˆam dˆe´n su. 
. hˆo. 
i tu. 
hay phˆan k`y cu’ a d˜ay m`a thˆoi. Sau dˆay ta ph´at biˆe’u mˆo. 
t tiˆeu chuˆa’n 
c´o t´ınh chˆa´t “nˆo. 
i” cho ph´ep kˆe´t luˆa. 
i ta. 
. hˆo. 
n su. 
i tu. 
cu’ a d˜ay chı’ du. 
.a 
trˆen gi´a tri. cu’a c´ac sˆo´ ha. ng cu’ a d˜ay: 
Nguyˆen l´y hˆo. 
. D˜ay (an) c´o gi´o.i ha. 
i tu. 
n h˜u.u ha. 
n khi v`a chı’ khi n´o 
tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. 
n: 
8  0, 9N0 = N0() 2 N : 8n  N0 v`a 8 p 2 N 
) |an − an+p|  . 
T`u. nguyˆen l´y hˆo. 
i tu. 
r´ut ra: D˜ay (an) khˆong c´o gi´o.i ha.n khi v`a chı’ 
khi n´o tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. 
n: 
9  0, 8N 2 N 9 n  N 9m  N ! |an − am|  . 
C´AC V´I DU. 
V´ı du. 
1. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay 
an = 
cos 1 
3 
+ 
cos 2 
32 + · · · + 
cos n 
3n , n2 N 
hˆo. 
i t. 
. 
u
26 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
Gia’ i. Ta u.´o.c lu . 
.ng hiˆe. 
o. 
u 
|an+p − an| =
cos(n + 1) 
3n+1 + · · · + 
cos(n + p) 
3n+p
6 1 
3n+1 + · · · + 
1 
3n+p 
= 
1 
3n+1 
1 − 
1 
3p 
1 − 
1 
3 
 
1 
2 
· 
1 
3n  
1 
3n 
· 
Gia’ su’.  la` sˆo´ du.o.ng tu`y y´. V`ı lim 
n!1 
1 
3n = 0 nˆen v´o.i sˆo´   0 d´o, 
i sˆo´ N 2 N sao cho 8 n  N ta c´o 
tˆo`n ta. 
1 
3n  . Ngh˜ıa l`a nˆe´u n  N, 
. nhiˆen t`uy ´y th`ı 
c`on p l`a sˆo´ tu. 
|an+p − an|  
1 
3n  . 
Do d´o theo tiˆeu chuˆa’n hˆo. 
i tu. 
d˜ay d˜a cho hˆo. 
. N 
i tu. 
V´ı du. 
2. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay 
an = 
1 
p 
1 
+ 
1 
p 
2 
+ · · · + 
1 
p 
n 
phˆan k`y. 
Gia’ i. Ta u.´o.c lu . 
.ng hiˆe. 
o. 
u 
|an − an+p| =
1 
p 
n + 1 
+ 
1 
p 
n + 2 
+ · · · + 
1 
p 
n + p
p 
p 
n + p 
8 n, p 2 N. 
D˘a. 
t v´o . 
c biˆe. 
i p = n ta c´o 
|an − a2n|  
p 
n 
p 
2 
 1 
p 
2 
8 n. (*) 
Ta lˆa´y  = 
1 
p 
2 
i nh˜u.ng gi´a tri. n  N v`a 
. Khi d´o 8N 2 N tˆo`n ta. 
9 p 2 N sao cho |an − an+p|  . Thˆa. 
y, theo bˆa´t d˘a’ng th´u.c (*) ta 
t vˆa.
7.2. Gi´o.i ha. 
n h`am mˆo. 
t biˆe´n 27 
chı’ cˆa `n lˆa´y sˆo´n  N bˆa´t k`y v`a p = n. T`u. d´o theo mˆe. 
nh dˆe` phu’ di. 
nh 
nguyˆen l´y hˆo. 
i tu. 
ta c´o d˜ay d˜a cho phˆan k`y. N 
B`AI TˆA. 
P 
Su. ’ du.ng tiˆeu chuˆa’n hˆo. 
i tu. 
dˆe’ ch´u.ng minh su. 
. hˆo. 
i tu. 
cu’ a d˜ay (an) 
nˆe´u 
1. an = 
Pn 
k=1 
sin n 
2n ,  2 R. 
2. an = 
Pn 
k=1 
akqk, |q|  1, |ak| M 8 k,M  0. 
3. an = 
Pn 
k=1 
(−1)k−1 
k(k + 1) 
· 
4. an = 
Pn 
k=1 
(−1)k 
k! 
· 
5. an = 0, |77{.z. . 7} 
nch˜u. sˆo´ 
. 
6. an = 
Pn 
k=1 
1 
2k + k 
· 
Ch´u.ng minh r˘a`ng c´ac d˜ay sau dˆay phˆan k`y: 
7. an = 1+ 
1 
2 
+ · · · + 
1 
n 
, n 2 N. 
8. an = 
1 
ln2 
+ 
1 
ln3 
+ · · · + 
1 
lnn 
, n = 2, . . . 
7.2 Gi´o.i ha. 
t biˆe´n 
n h`am mˆo. 
7.2.1 C´ac kh´ai niˆe.m v`a di. 
nh l´y co . 
ba’n vˆe` gi´o.i ha. 
n 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
Di. 
n cu’ a c´ac h`am dˆo´i v´o . 
i n˘am tru.`o.ng ho. 
.p: x ! a, 
x ! a ± 0, x!±1du.o. 
.c ph´at biˆe’u nhu . 
sau.
28 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
1) Sˆo´ A du.o. 
.c go. 
i l`a gi´o.i ha. 
i diˆe’m a (khi x ! a) 
n cu’ a h`am f(x) ta. 
nˆe´u 8  0 b´e bao nhiˆeu t`uy ´y t`ım du.o. 
.c sˆo´  = ()  0 (9 = ()  
0) sao cho 8 x m`a 
x 2 Df  {x; 0  |x − a|  ()} 
th`ı 
|f(x) − A|  . 
K´y hiˆe. 
u: lim 
x!a 
f(x) = A. 
2) Sˆo´ A du.o. 
.c go. 
i l`a gi´o.i ha. 
. 
an bˆen pha’ i (bˆen tr´ai) cu’ a h`am f(x) ti 
diˆe’m x = a nˆe´u 8  0, 9  = ()  0 sao cho v´o.i mo. 
i x tho’a m˜an 
diˆe`u kiˆe. 
n 
x 2 Df  {x : a  x  a+ } (x 2 Df  {x : a −   x  a}) 
th`ı 
|f(x) − A|  . 
K´y hiˆe. 
u: 
lim 
x!a+0 
f(x) = f(a + 0) 
 
lim 
x!a−0 
f(x) = f(a − 0) 
 
. 
Tu.o.ng tu. 
.: 
3) lim 
x!+1 
f(x) = A, 8  0 9  0 : 8 x 2 Df  {x : x  } 
) |f(x) − A|  . 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha.n khi x!−1du.o. 
Di. 
.c ph´at biˆe’u tu . 
o.ng tu. 
.. 
4) Nˆe´u lim 
x!+1 
f(x) = lim 
x!−1 
f(x) = A th`ı ngu.`o.i ta viˆe´t 
lim 
x!1 
f(x) = A.
7.2. Gi´o.i ha. 
n h`am mˆo. 
t biˆe´n 29 
Tru.`o.ng ho. 
.p d˘a. 
t nˆe´u A = 0 th`ı h`am f(x) du.o. 
c biˆe. 
.c go. 
i l`a h`am vˆo 
c`ung b´e khi x ! a (x ! a ± 0, x!±1). 
m h`am vˆo c`ung l´o.n ta. 
Kh´ai niˆe. 
i diˆe’m a c˜ung du.o. 
.c ph´at biˆe’u dˆo´i 
v´o.i ca’ n˘am tru.`o.ng ho. 
.p. 
Ch˘a’ 
ng ha.n, h`am f(x) du.o. 
.c go. 
i l`a h`am vˆo c`ung l´o.n ta. 
i diˆe’m a nˆe´u 
8M 0 9  = (M)  0 : 8 x 2 Df  {x : 0  |x − a|  } 
) |f(x)|M. 
Ngo`ai ra, nˆe´u f(x)  0 (f(x)  0) 8 x 2 Df {x : 0  |x−a|  } 
th`ı ta viˆe´t 
lim 
x!a 
f(x) = +1 
 
lim 
x!a 
f(x) = −1 
 
. 
Ta lu.u ´y r˘a`ng c´ac k´y hiˆe. 
u v`u.a nˆeu chı’ ch´u.ng to’ f(x) l`a vˆo c`ung 
l´o.n ch´u. ho`an to`an khˆong c´o ngh˜ıa r˘a`ng f c´o gi´o.i ha. 
n. 
Khi t´ınh gi´o.i ha. 
n ta thu . 
`o.ng su. ’ du.ng c´ac diˆe`u kh˘a’ 
ng di. 
nh sau dˆay. 
D- 
nh l´y 7.2.1. Nˆe´u c´ac gi´o.i ha. 
i. 
n lim 
x!a 
f1(x), lim 
x!a 
i h˜u . 
f2(x) tˆo`n ta. 
u ha. 
n 
th`ı 
1) lim 
[f1(x) + f2(x)] = lim 
x!a 
x!a 
f1(x) + lim 
x!a 
f2(x) 
2) lim 
[f1(x) · f2(x)] = lim 
x!a 
x!a 
f1(x) · lim 
x!a 
f2(x) 
3) Nˆe´u lim 
x!a 
f2(x)6= 0 th`ı lim 
x!a 
f1(x) 
f2(x) 
= 
lim 
x!a 
f1(x) 
lim 
x!a 
f2(x) 
4) Nˆe´u trong lˆan cˆa. 
n U(a; ) = {x : 0  |x − a|  } ta c´o 
f1(x) 6 f(x) 6 f2(x) v`a lim 
x!a 
f1(x) = lim 
x!a 
f2(x) = A th`ı lim 
x!a 
f(x) = A 
(nguyˆen l´y bi. ch˘a. 
n hai phi´a). 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
Di. 
n h`am sˆo´ c´o thˆe’ ph´at biˆe’u du . 
´o.i da. 
ng ngˆon ng˜u. 
d˜ay nhu. sau. 
D- 
nh l´y 7.2.2. Gia’ su. ’ D  R, a 2 R l`a diˆe’m tu. 
i. 
cu’a n´o; A 2 R, 
f : D ! R. Khi d´o 
lim 
x!a 
f(x) = A
30 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
khi v`a chı’ khi 8(an), an 2 D  {a}, an ! a 
f(an) ! A 
T`u. d´o dˆe’ ch´u.ng minh mˆo. 
t h`am n`ao d´o khˆong c´o gi´o.i ha. 
n khi x ! a, 
ta chı’ cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng 9(an), 9(a0 
n) dˆe`u hˆo. 
i tu. 
dˆe´n a nhu.ng 
lim 
x!a 
f(an)6= lim 
x!a 
f0(an). 
nh l´y co . 
C´ac di. 
ba’n vˆe` gi´o.i ha. 
n d˜a ph´at biˆe’u trˆen dˆay khˆong ´ap 
du. ng du.o. 
.c dˆo´i v´o . 
i c´ac gi´o.i ha. 
n sau dˆay khi x ! a, a 2 R. 
1) lim 
x!a 
[f(x)+g(x)]; f, g l`a c´ac vˆo c`ung l´o.n (vˆo di. 
nh da.ng “1±1”). 
2) lim 
x!a 
f(x) 
g(x) 
; f, g ho˘a. 
c dˆo`ng th`o.i l`a hai vˆo c`ung b´e, ho˘a. 
c dˆo`ng th`o.i 
l`a hai vˆo c`ung l´o.n (vˆo di. 
nh da.ng “0/0” ho˘a. 
c “1/1”). 
3) lim 
x!a 
f(x) ·g(x); f l`a vˆo c`ung b´e, c`on g l`a vˆo c`ung l´o.n ho˘a. 
c ngu.o. 
.c 
la.i (vˆo di. 
nh da.ng “0 · 1”). 
4) lim 
x!a 
 
f(x) 
g(x) 
: 
nh da.ng “11”) 
a) khi f(x) ! 1, g(x)!1(vˆo di. 
b) khi f(x) ! 0, g(x) ! 0 (vˆo di. 
nh da.ng “00”) 
c) khi f(x)!1, g(x) ! 0 (vˆo di. 
nh da.ng “10”) 
c t´ınh gi´o.i ha. 
Viˆe. 
n trong c´ac tru.`o.ng ho. 
.p n`ay thu.`o.ng du.o. 
.c gi 
. 
ola` khu’. da. ng voˆ d.inh. Trong nhi`ˆeu tru.o`.ng ho. 
.p khi t´ınh gi´o.i ha. 
n ta 
thu.`o.ng su. ’ du.ng c´ac gi´o.i ha. 
n quan tro.ng sau dˆay: 
lim 
x!0 
sin x 
x 
= 1, (7.12) 
lim 
x!0 
(1 + x) 
1 
x = e (7.13)
7.2. Gi´o.i ha. 
n h`am mˆo. 
t biˆe´n 31 
v`a c´ac hˆe. 
qua’ cu’ a (7.13) 
lim 
x!1 
 
1 + 
1 
x 
x 
= e, (7.14) 
lim 
x!0 
loga(1 + x) 
x 
= 
1 
lna 
, 0  a6= 1, (7.15) 
lim 
x!0 
ax − 1 
x 
= lna, 0  a6= 1. (7.16) 
C´AC V´I DU. 
V´ı du. 
1. Su. ’ du.ng ( − ) - di. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
n dˆe’ ch´u.ng minh r˘a`ng 
lim 
x!−3 
x2 = 9. 
Gia’ i. Ta cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng 8  0, 9  0 sao cho v´o.i 
|x+ 3|   th`ı ta c´o |x2 − 9|  . 
Ta cˆa `n u.´o.c lu . 
.ng hiˆe. 
o. 
u |x2 − 9|. ta c´o 
|x2 − 9| = |x − 3||x + 3|. 
Do th`u.a sˆo´ |x − 3| khˆong bi. ch˘a. 
n trˆen to`an tru.c sˆo´ nˆen dˆe’ u.´o.c lu . 
.ng 
o. 
t´ıch do.n gia’n ho . 
n cu’a diˆe’m a = −3 t´u.c l`a 
n ta tr´ıch ra 1 - lˆan cˆa. 
khoa’ng (−4;−2). V´o.i mo. 
i x 2 (−4;−2) ta c´o |x − 3|  7 v`a do d´o 
|x2 − 9|  7|x + 3|. 
n diˆe’m a = −3 [t´u.c l`a khoa’ng (−3 − ;−3 + )] khˆong 
V`ı -lˆan cˆa. 
du.o. 
.c vu . 
.t ra kho’i ranh gi´o.i cu’ a 1-lˆan cˆa.n nˆen ta lˆa´y  = min 
o. 
 
1, 
 
7 
 
. 
Khi d´o v´o . 
i 0  |x + 3|   ) |x2 − 9|  . Do vˆa. 
y lim 
x!−3 
x2 = 9. N 
V´ı du. 
2. Ch´u.ng minh r˘a`ng lim 
x!2 
p 
11 − x = 3. 
Gia’ i. Gia’ su’.   0 la` sˆo´ du.o.ng cho tru.o´.c b´e bao nhiˆeu tu`y y´. Ta 
x´et bˆa´t phu . 
o.ng tr`ınh 
p 
11 − x − 3|  . (7.17) 
|
32 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
Ta c´o 
(7.17),−  
p 
11 − x − 3   , 
8 
p 
11 − x − 3  − 
p 
11 − x − 3   
: 
, 
8 
: 
x − 11  −(3 − )2 
x − 11  −(3 + )2 
, 
8 
: 
x − 2  6 − 3 
x − 2  −(6 + 2). 
V`ı 6 − 2  | − (6 + )2| = 6 + 2 nˆen ta c´o thˆe’ lˆa´y () l`a sˆo´ 
 6 6 − 2. V´o . 
i sˆo´  d´o ta thˆa´y r˘a`ng khi x tho’a m˜an bˆa´t d˘a’ 
ng th´u.c 
p 
11 − x − 3|   v`a 
0  |x − 2|   th`ı | 
lim 
x!2 
p 
11 − x = 3. N 
V´ı du. 
3. T´ınh c´ac gi´o.i ha. 
n 
1) lim 
x!2 
2x − x2 
x − 2 
(vˆo di. 
nh da.ng 
0 
0 
); 
2) lim 
x! 
4 
cotg2x · cotg 
 
4 
− x 
 
(vˆo di. 
nh da.ng 0 · 1); 
3) lim 
x!1 
 
e 
1 
x + 
1 
x 
x 
nh da.ng 11). 
(vˆo di. 
Gia’ i 
1) Ta c´o 
2x − x2 
x − 2 
= 
2x − 22 − (x2 − 22) 
x − 2 
= 4 · 
2x−2 − 1 
x − 2 
− 
x2 − 4 
x − 2 
· 
T`u. d´o suy r˘a`ng 
lim 
x!2 
2x − x2 
x − 2 
= 4 lim 
x!2 
2x−2 − 1 
x − 2 
− lim 
x!2 
x2 − 4 
x − 2 
= 4ln2 − 4. 
2) D˘a. 
t y = 
 
4 
− x. Khi d´o 
lim 
x! 
4 
cotg2x · cotg 
 
4 
− x 
 
= lim 
y!0 
cotg 
 
2 
− 2y 
 
cotgy 
= lim 
y!0 
sin 2y 
sin y 
· 
cos y 
cos 2y 
= 2.
7.2. Gi´o.i ha. 
n h`am mˆo. 
t biˆe´n 33 
3) D˘a. t y = 
1 
x 
. Khi d´o 
lim 
x!1 
 
e 
1 
x + 
1 
x 
x 
= lim 
y!0 
(ey + y) 
lim 
y!0 
1 
y = e 
ln(ey+y) 
y ; 
lim 
y!0 
ln(ey + y) 
y 
= lim 
y!0 
ln[1 + (ey + y − 1)] 
ey + y − 1 
· 
ey + y − 1 
y 
= lim 
t!0 
ln(1 + t) 
t 
· lim 
y!0 
 
1 + 
ey − 1 
y 
 
= 2. 
T`u. d´o suy r˘a`ng 
lim 
y!0 
 
ey + y 
1 
y = e2. N 
V´ı du. 
4. Ch´u.ng to’ r˘a`ng h`am f(x) = sin 
1 
x 
khˆong c´o gi´o.i ha. 
n khi 
x ! 0. 
Gia’ i. Ta lu.u ´y mˆe. 
nh dˆo´i v´o . 
nh dˆe` phu’ di. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
i di. 
n: 
lim 
x!a 
f(x)6= A, 90  0 8  0 9 x (0  |x − a|  ) 
! |f(x0) − A|  0. 
Nˆe´u A = 0 ta lˆa´y 0 = 
1 
2 
v`a xk = 
2 
 
2 
+ 2k 
. Khi d´o 8  0, 
9 k 2 N : 0  xk   v`a 
|f(xk) − 0| = |f(xk)| = 1  0 
v`a nhu. vˆa. 
y A = 0 khˆong pha’ i l`a gi´o.i ha. 
n cu’a h`am d˜a cho khi x ! 0. 
Nˆe´u A6= 0 th`ı ta lˆa´y 0 = 
|A| 
2 
v`a xk = 
1 
2k 
. Khi d´o 8  0, 
9 k 2 N : 0  xk   th`ı |f(xk) − A| = |A|  . Nhu . 
vˆa. 
i sˆo´ 
y mo. 
A6= 0 dˆe`u khˆong l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a h`am sin 
1 
x 
khi x ! 0. N 
V´ı du. 
5. H`am Dirichlet D(x): 
D(x) = 
8 
: 
1 nˆe´u x 2 Q, 
0 nˆe´u x 2 R  Q
34 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
khˆong c´o gi´o.i ha. 
i 8 a 2 R. 
n ta. 
Gia’ i. Ta ch´u.ng minh r˘a`ng ta.i mo. 
i diˆe’m a 2 R h`am D(x) khˆong 
nh l´y 2. Dˆe’ l`am viˆe. 
tho’a m˜an Di. 
c d´o, ta chı’ cˆa `n chı’ ra hai d˜ay (an) v`a 
(a0 
n) c`ung hˆo. 
i tu. 
dˆe´n a sao cho lim 
n!1 
D(an)6= lim 
n!1 
D(a0 
n). 
Dˆa ` u tiˆen ta x´et d˜ay c´ac diˆe’m h˜u.u ty’ (an) hˆo. 
i tu. 
dˆe´n a. Ta c´o 
D(an) = 1 8 n v`a do d´o lim 
n!1 
D(an) = 1. Bˆay gi`o. ta x´et d˜ay (a0 
n) - 
d˜ay c´ac diˆe’m vˆo ty’ hˆo. 
dˆe´n a. Ta c´o D(a0 
i tu. 
n) = 0 8 n v`a do vˆa. 
y 
lim 
n!1 
D(a0 
n) = 0. 
Nhu. vˆa. 
y lim 
n!1 
D(an)6= lim 
n!1 
n). T`u. d´o suy ra r˘a`ng ta.i diˆe’m a 
D(a0 
h`am D(x) khˆong c´o gi´o.i ha. 
n . N 
V´ı du. 
6. Gia’ su’. lim 
x!a 
f(x) = b, lim 
x!a 
g(x) = +1. Ch´u.ng minh r˘a`ng 
lim 
x!a 
[f(x) + g(x)] = +1. 
Gia’ i. Ta cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng 8M 0, 9  0 sao cho 8 x : 0  
|x − a|   th`ı f(x) + g(x)M. 
V`ı lim 
x!a 
f(x) = b nˆen tˆo`n ta. 
n U(a, 1) cu’a diˆe’m a sao cho 
i 1-lˆan cˆa. 
|f(x)|  C, x6= a (7.18) 
trong d´o C l`a h˘a`ng sˆo´ du.o.ng n`ao d´o. 
Gia’ su’. M  0 la` sˆo´ cho tru.o´.c tu`y y´. V`ı lim 
x!a 
g(x) = +1 nˆen dˆo´i 
v´o.i sˆo´ M + C, 9  0 ( 6 1) sao cho 8 x : 0  |x − a|   th`ı 
g(x) M + C (7.19) 
T`u. c´ac bˆa´t d˘a’ 
ng th´u.c (7.18) v`a(7.19) ta thu du.o. 
.c l`a: v´o.i x tho’a 
n 0  |x − a|   6 1 th`ı 
m˜an diˆe`u kiˆe. 
f(x) + g(x)  g(x) − |f(x)|M + C − C = M. N 
B`AI TˆA. 
P
7.2. Gi´o.i ha. 
n h`am mˆo. 
t biˆe´n 35 
1. Su. ’ du.ng di. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
n h`am sˆo´ dˆe’ ch´u.ng minh c´ac d˘a’ 
ng th´u.c 
sau dˆay: 
1) lim 
x! 
6 
sin x = 
1 
2 
; 2) lim 
x! 
2 
sin x = 1; 
3) lim 
x!0 
x sin 
1 
x 
= 0; 4) lim 
x!+1 
arctgx = 
 
2 
. 
Chı’ dˆa˜n. D`ung hˆe. 
th´u.c 
 
2 
− arctgx  tg 
 
2 
− arctgx 
 
= 
1 
x 
) 
5) lim 
x!1 
x − 1 
3x + 2 
= 
1 
3 
; 6) lim 
x!+1 
logax = +1; 
7) lim 
x!+1 
p 
x2 + 1 − x 
 
= 0; 8) lim 
x!−5 
x2 + 2x − 15 
x + 5 
= −8; 
9) lim 
x!1 
(5x2 − 7x + 6) = 4; 10) lim 
x!2 
x2 − 3x + 2 
x2 + x − 6 
= 
1 
5 
; 
11) lim 
x!+1 
x sin x 
x2 − 100x + 3000 
= 0. 
2. Ch´u.ng minh c´ac gi´o.i ha. 
n sau dˆay khˆong tˆo`n ta. 
i: 
1) lim 
x!1 
sin 
1 
x − 1 
; 2) lim 
x!1 
sin x; 3) lim 
x!o 
2 
1 
x ; 
4) lim 
x!0 
e 
1 
x ; 5) lim 
x!1 
cos x. 
Nˆe´u tu . 
’ sˆo´ v`a mˆa˜u sˆo´ cu’ a phˆan th´u.c h˜u.u ty’ dˆe`u triˆe. 
t tiˆeu ta.i diˆe’m 
x = a th`ı c´o thˆe’ gia’n u.´o.c phˆan th´u.c cho x − a (6= 0) mˆo. 
t ho˘a. 
c mˆo. 
t 
sˆo´ lˆa ` n. 
Su. ’ du. ng phu.o.ng ph´ap gia’n u.´o.c d´o, h˜ay t´ınh c´ac gi´o.i ha. 
n sau dˆay 
(3-10). 
3. lim 
x!7 
2x2 − 11x − 21 
x2 − 9x + 14 
(DS. 
17 
5 
) 
4. lim 
x!1 
x4 − x3 + x2 − 3x + 2 
x3 − x2 − x + 1 
(DS. 2) 
5. lim 
x!1 
x4 + 2x2 − 3 
x2 − 3x + 2 
(DS. −8) 
6. lim 
x!1 
xm − 1 
xn − 1 
; m, n 2 Z (DS. 
m 
n 
)
36 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
7. lim 
x!1 
 1 
1 − x 
− 
3 
1 − x3 
 
(DS. −1) 
8. lim 
x!1 
 a 
1 − xa 
− 
b 
1 − xb 
 
; a, b 2 N (DS. 
a − b 
2 
) 
9. lim 
x!1 
(xn − 1)(xn−1 − 1) · · · (xn−k+1 − 1) 
(x − 1)(x2 − 1) · · · (xk − 1) 
(DS. Ck 
n) 
10. lim 
x!a 
(xn − an) − nan−1(x − a) 
(x − a)2 , n 2 N (DS. 
n(n − 1) 
2 
an−1) 
Chı’ dˆa˜n. Dˆo’i biˆe´n x − a = t. 
C´ac b`ai to´an sau dˆay c´o thˆe’ du.a vˆe` da.ng trˆen nh`o. ph´ep dˆo’i biˆe´n 
(11-14) 
11. lim 
x!1 
p 
x 
q − 1 
x 
r 
s − 1 
(DS. 
ps 
qr 
) 
12. lim 
x!−1 
1 + 3 p 
x 
1 + 5 p 
x 
(DS. 
5 
3 
) 
13. lim 
x!0 
3 3 p 
1 + x − 4 4 p 
1 + x + 1 
2 − 2 
p 
1 + x + x 
(DS. 
1 
6 
) 
14. lim 
x!0 
n p 
1 + x − 1 
x 
(DS. 
1 
n 
) 
Mˆo. 
t trong c´ac phu.o.ng ph´ap t´ınh gi´o.i ha. 
n cu’ a c´ac biˆe’u th´u.c vˆo ty’ 
l`a chuyˆe’n vˆo ty’ t`u. mˆa˜u sˆo´ lˆen tu. ’ sˆo´ ho˘a. 
c ngu.o. 
.c la. 
i (15-26) 
15. lim 
x!0 
p 
1 + x + x2 − 1 
x 
(DS. 
1 
2 
) 
16. lim 
x!2 
p 
3 + x + x2 − 
p 
9 − 2x + x2 
x2 − 3x + 2 
(DS. 
1 
2 
) 
17. lim 
x!0 
5x 
3 p 
1 + x − 3 p 1 − x 
(DS. 
15 
2 
) 
18. lim 
x!0 
3 p 
1 + 3x − 3 p 
1 − 2x 
x + x2 (DS. 2) 
19. lim 
x!1 
p 
x2 + 1 − 
p 
x2 − 1 
 
(DS. 0)
7.2. Gi´o.i ha. 
n h`am mˆo. 
t biˆe´n 37 
20. lim 
x!1 
 3 p 
1 − x3 + x 
 
(DS. 0) 
21. lim 
x!+1 
p 
x2 + 5x + x 
 
(DS. +1) 
22. lim 
x!−1 
p 
x2 + 5x + x 
 
(DS. − 
5 
2 
) 
23. lim 
x!+1 
p 
x2 + 2x − x 
 
(DS. 1) 
24. lim 
x!−1 
p 
x2 + 2x − x 
 
. (DS. +1) 
25. lim 
x!1 
h 
(x + 1) 
2 
3 − (x − 1) 
2 
3 
i 
(DS. 0) 
26. lim 
x!+1 
 
n p 
(x + a1)(x + a2) · · · (x + an) − x 
 
(DS. 
a1 + a2 + · · · + an 
n 
) 
Khi gia’ i c´ac b`ai to´an sau dˆay ta thu.`o.ng su. ’ du.ng hˆe. 
th´u.c 
lim 
t!0 
(1 + t) − 1 
t 
=  (27-34) 
27. lim 
x!0 
5 p 
1 + 3x4 − 
p 
1 − 2x 
3 p 
1 + x − 
p 
1 + x 
(DS. −6) 
28. lim 
x!0 
n p 
a + x − n p 
a − x 
x 
, n 2 N (DS. 
2 
n 
a 
1 
n 
−1) 
29. lim 
x!0 
p 
1 + 3x + 3 p 
1 + x − 5 p 
1 + x − 7 p 
1 + x 
4 p 
1 + 2x + x − 6 p 
1 + x 
(DS. 
313 
280 
) 
30. lim 
x!0 
3 p 
a2 + ax + x2 − 3 p 
a2 − ax + x2 
p 
a + x − 
p 
a − x 
(DS. 
3 
2 
a 
1 
6 ) 
31. lim 
x!0 
p 
1 + x2 + x 
n 
− 
p 
1 + x2 − x 
n 
x 
(DS. 2n) 
32. lim 
x!0 
n p 
a + x − n p 
a − x 
x 
, n 2 N, a 0 (DS. 
2 n p 
a 
na 
) 
33. lim 
x!0 
1 + ax − k p 
1 + bx 
n p 
x 
, n 2 N, a 0 (DS. 
ak − bn 
nk 
) 
34. lim 
x!1 
 
n p 
(1 + x2)(2 + x2) · · · (n + x2) − x2 
 
(DS. 
n + 1 
2 
)
38 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
Khi t´ınh gi´o.i ha. 
n c´ac biˆe’u th´u.c lu . 
.ng gia´c ta thu.o`.ng su’. du.ng cˆong 
o. 
th´u.c co . 
ba’n 
lim 
x!0 
sin x 
x 
= 1 
c`ung v´o.i su. 
. kˆe´t ho. 
.p c´ac phu.o.ng ph´ap t`ım gi´o.i ha. 
n da˜ nˆeu o’. trˆen 
(35-56). 
35. lim 
x!1 
x 
2 
x 
sin 
(DS. 0) 
36. lim 
x!1 
arctgx 
2x 
(DS. 0) 
37. lim 
x!−2 
x2 − 4 
arctg(x + 2) 
(DS. −4) 
38. lim 
x!0 
tgx − sin x 
x3 (DS. 
1 
2 
) 
39. lim 
x!0 
xcotg5x (DS. 
1 
5 
) 
40. lim 
x!1 
(1 − x)tg 
x 
2 
(DS. 
2 
 
) 
41. lim 
x!1 
1 − x2 
sin x 
(DS. 
2 
 
) 
42. lim 
x! 
sin x 
2 − x2 (DS. 
1 
2 
) 
43. lim 
x!0 
cos mx − cos nx 
x2 (DS. 
1 
2 
(n2 − m2)) 
44. lim 
x!1 
x2 
h 
cos 
1 
x 
− cos 
3 
x 
i 
(DS. 4) 
45. lim 
x!0 
sin(a + x) + sin(a − x) − 2 sin a 
x2 (DS. −sin a) 
46. lim 
x!0 
cos(a + x) + cos(a − x) − 2 cos a 
1 − cos x 
(DS. −2 cos a) 
47. lim 
x!1 
 
sin 
p 
x2 + 1 − sin 
p 
x2 − 1 
 
(DS. 0)
7.2. Gi´o.i ha. 
n h`am mˆo. 
t biˆe´n 39 
48. lim 
x!0 
p 
cos x − 1 
x2 (DS. − 
1 
4 
) 
49. lim 
x! 
2 
cos 
x 
2 
− sin 
x 
2 
cos x 
(DS. 
1 
p 
2 
) 
50. lim 
x! 
3 
sin 
 
x − 
 
3 
 
1 − 2 cos x 
(DS. 
1 
p 
3 
) 
51. lim 
x! 
4 
p 
2 cos x − 1 
1 − tg2x 
(DS. 
1 
4 
) 
52. lim 
x!0 
p 
1 + tgx − 
p 
1 − tgx 
sin x 
(DS. 1) 
53. lim 
x!0 
p 
m 
cos x − m 
p 
cos
x 
x2 (DS.
2 − 2 
2m 
) 
54. lim 
x!0 
cos x − 3 p 
cos x 
sin2 x 
(DS. − 
1 
3 
) 
55. lim 
x!0 
1 − cos x 
p 
cos 2x 
tgx2 (DS. 
3 
2 
) 
56. lim 
x!0 
p 
1 + x sin x − cos x 
sin2 x 
2 
(DS. 4) 
Dˆe’ t´ınh gi´o.i ha. 
n lim 
x!a 
[f(x)]'(x), trong d´o 
f(x) ! 1, '(x) ! 1 khi x ! a ta c´o thˆe’ biˆe´n dˆo’i biˆe’u th´u.c 
[f(x)]'(x) nhu. sau: 
lim 
x!a 
[f(x)]'(x) = lim 
x!a 
n 
[1 + (f(x) − 1)] 
1 
f(x)−1 
o'(x)[f(x)−1] 
= e lim 
x!a 
'(x)[f(x)−1] 
o’. daˆy lim 
x!a 
'(x)[f(x)−1] du.o. 
.c t´ınh theo c´ac phu.o.ng ph´ap d˜a nˆeu trˆen 
dˆay. Nˆe´u lim 
x!a 
'(x)[f(x) − 1] = A th`ı 
lim 
x!a 
[f(x)]'(x) = eA (57-68).
40 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
57. lim 
x!1 
2x + 3 
2x + 1 
x+1 
(DS. e) 
58. lim 
x!1 
x2 − 1 
x2 
x4 
(DS. 0) 
59. lim 
x!0 
(1 + tgx)cotgx (DS. e) 
60. lim 
x!0 
(1 + 3tg2x)cotg2x (DS. e3) 
61. lim 
x!0 
 cos x 
cos 2x 
 1 
x2 
(DS. e 
3 
2 ) 
62. lim 
x! 
2 
(sin x) 
1 
cotgx (DS. −1) 
63. lim 
x! 
2 
(tgx)tg2x (DS. e−1) 
64. lim 
x!0 
h 
tg 
 
4 
+ x 
icotg2x 
(DS. e) 
65. lim 
x!0 
 
cos x 
 1 
x2 (DS. e−1 
2 ) 
66. lim 
x!0 
 
cos 3x 
 1 
sin2 x (DS. e−9 
2 ) 
67. lim 
x!0 
 1 + tgx 
1 + sin x 
 1 
sin x (DS. 1) 
68. lim 
x! 
4 
 
sin 2x 
tg22x (DS. e−1 
2 ) 
Khi t´ınh gi´o.i ha. 
n c´ac biˆe’u th´u.c c´o ch´u.a h`am lˆodarit v`a h`am m˜u ta 
o . 
. 
athu.o`.ng su’. du.ng ca´c coˆng thu´.c (7.15) va` (7.16) va` ca´c phu.o.ng pha´p 
t´ınh gio.´i hn da ˜nˆeu ’ trˆen (69-76). 
69. lim 
x!e 
lnx − 1 
x − e 
(DS. e−1) 
70. lim 
x!10 
lgx − 1 
x − 10 
(DS. 
1 
10ln10 
) 
71. lim 
x!0 
ex2 
− 1 
p 
1 + sin2 x − 1 
(DS. 2) 
72. lim 
x!0 
ex2 
− cos x 
sin2 x 
(DS. 
3 
2 
)
7.3. H`am liˆen tu. c 41 
73. lim 
x!0 
ex − e
x 
sin x − sin
x 
(DS. 1) 
74. lim 
x!0 
esin 5x − esin x 
ln(1 + 2x) 
(DS. 2) 
75. lim 
x!0 
ax2 
− bx2 
ln cos 2x 
, a  0, b 0 (DS. − 
1 
2 
ln 
a 
b 
) 
76. lim 
x!0 
hasin x + bsinx 
2 
i1 
x , a  0, b 0 (DS. 
p 
ab) 
7.3 H`am liˆen tu. c 
D-i. 
nh ngh˜ıa 7.3.1. H`am f(x) x´ac di. 
n cu’a diˆe’m x0 
nh trong lˆan cˆa. 
du.o. 
.c go. 
i diˆe’m d´o nˆe´u 
i l`a liˆen tu.c ta. 
lim 
x!x0 
f(x) = f(x0). 
nh ngh˜ıa 7.3.1 tu.o.ng du.o.ng v´o.i 
Di. 
D-i. 
nh ngh˜ıa 7.3.1. H`am f(x) x´ac di. 
n cu’a diˆe’m x0 
nh trong lˆan cˆa. 
du.o. 
.c go. 
i diˆe’m x0 nˆe´u 
i l`a liˆen tu.c ta. 
8  0 9  0 8 x 2 Df : |x − x0|   ) |f(x) − f(x0)|  . 
u x − x0 = x du.o. 
Hiˆe. 
.c go. 
i l`a sˆo´ gia cu’a dˆo´i sˆo´, c`on hiˆe. 
u f(x) − 
f(x0) = f du.o. 
.c go. 
i l`a sˆo´ gia cu’a h`am sˆo´ ta. i x0 tu.o.ng ´u.ng v´o.i sˆo´ 
gia x, t´u.c l`a 
x = x − x0, f(x0) = f(x0 +x) − f(x0). 
V´o.i ngˆon ng˜u. sˆo´ gia di. 
nh ngh˜ıa 7.3.1 c´o da.ng 
D-i. 
nh ngh˜ıa 7.3.1. H`am f(x) x´ac di. 
nh trong lˆan cˆa. 
n cu’a diˆe’m x0 
du.o. 
.c go. 
i x0 nˆe´u 
i l`a liˆen tu.c ta. 
lim 
x!0 
f = 0.
42 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
B˘a`ng “ngˆon ng˜u. d˜ay” ta c´o di. 
nh ngh˜ıa tu.o.ng du.o.ng 
D-i. 
nh ngh˜ıa 7.3.1. H`am f(x) x´ac di. 
n diˆe’m x0 2 Df 
nh trong lˆan cˆa. 
du.o. 
.c go. 
i diˆe’m x0 nˆe´u 
i l`a liˆen tu.c ta. 
8(xn) 2 Df : xn ! x0 ) lim 
n!1 
f(xn) = f(x0). 
D-i. 
n cˆa`n v`a du’ dˆe’ h`am f(x) liˆen tu.c ta. 
nh l´y 7.3.1. Diˆe`u kiˆe. 
i diˆe’m 
x0 l`a h`am f(x) tho’a m˜ac c´ac diˆe`u kiˆe. 
n sau dˆay: 
i) H`am pha’ i x´ac di.nh ta.i mˆo. 
n n`ao d´o cu’a diˆe’m x0. 
t lˆan cˆa. 
ii) H`am c´o c´ac gi´o.i ha. 
t ph´ıa nhu. nhau 
n mˆo. 
lim 
x!x0−0 
f(x) = lim 
x!x0+0 
f(x). 
iii) lim 
x!x0−0 
= lim 
x!x0+0 
= f(x0). 
Gia’ su. ’ h`am f(x) x´ac di. 
nh trong nu. ’ a lˆan cˆa. 
n bˆen pha’ i (bˆen tr´ai) 
cu’ a diˆe’m x0, ngh˜ıa la` trˆen nu’.a khoa’ng [x0, x0 + ) (tu.o.ng u´.ng: trˆen 
(x0 − , x0]) n`ao d´o. 
H`am f(x) du.o. 
.c go. 
i l`a liˆen tu.c bˆen pha’i (bˆen tr´ai) ta.i diˆe’m x0 nˆe´u 
f(x0 + 0) = f(x0) (tu.o.ng ´u.ng: f(x0 − 0) = f(x0)). 
D- 
i. 
i diˆe’m x0 2 Df khi v`a chı’ khi 
nh l´y 7.3.2. H`am f(x) liˆen tu.c ta. 
n´o liˆen tu.c bˆen pha’i v`a bˆen tr´ai ta.i diˆe’m x0. 
H`am liˆen tu.c ta. 
t diˆe’m c´o c´ac t´ınh chˆa´t sau. 
i mˆo. 
i diˆe’m x0 th`ı f(x) ± g(x), 
I) Nˆe´u c´ac h`am f(x) v`a g(x) liˆen tu.c ta. 
f(x) · g(x) liˆen tu.c ta. 
i x0 nˆe´u g(x0)6= 0. 
i x0, v`a f(x)/g(x) liˆen tu.c ta. 
II) Gia’ su. ’ h`am y = '(x) liˆen tu. c ta. 
i x0, c`on h`am u = f(y) liˆen 
tu.c ta. 
.p u = f['(x)] liˆen tu.c ta. 
i y0 = '(x0). Khi d´o h`am ho. 
i x0. 
T`u. d´o suy ra r˘a`ng 
lim 
x!x0 
f['(x)] = f 
 
lim 
x!x0 
'(x) 
 
. 
i diˆe’m x0 nˆe´u n´o x´ac di. 
H`am f(x) go.i l`a gi´an doa.n ta. 
nh ta.i nh˜u.ng 
. 
ediˆe’m g.oa` ˆn x0 bao nhiˆeu t`uy y ´nhu.ng ta.i ch´ınh x0 h`am khong ˆtho’a man 
˜´ıt nhaˆ´t mˆt trong cac ´diˆe`u kiˆn liˆen tu. c o’. trˆen.
7.3. H`am liˆen tu. c 43 
Diˆe’m x0 du.o. 
.c go. 
i l`a 
1) Diˆe’m gi´an doa. n khu. ’ du.o. 
.c cu’ a h`am f(x) nˆe´u tˆo`n ta. 
i lim 
x!x0 
f(x) = 
b nhu.ng ho˘a. 
nh ta.i diˆe’m x0 ho˘a. 
c f(x) khˆong x´ac di. 
c f(x0)6= b. Nˆe´u 
bˆo’ sung gi´a tri. f(x0) = b th`ı h`am f(x) tro. ’ nˆen liˆen tu. c ta. 
i x0, t´u.c l`a 
khu. ’ du.o. 
gi´an doa.n c´o thˆe’ 
.c. 
2) Diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’u I cu’ a h`am f(x) nˆe´u 9 f(x0+0) v`a 9 f(x0−0) 
nhu.ng f(x0 + 0)6= f(x0 − 0). 
3) Diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’u II cu’ a h`am f(x) nˆe´u ta. 
i diˆe’m x0 mˆo. 
t trong 
c´ac gi´o.i ha. 
n lim 
x!x0+0 
f(x) ho˘a. 
c lim 
x!x0−0 
f(c) khˆong tˆo `n ta. 
i. 
H`am f(x) du.o. 
.c go. 
i l`a h`am so. cˆa´p nˆe´u n´o du.o. 
.c cho bo . 
t biˆe’u 
’i mˆo. 
th´u.c gia’ i t´ıch lˆa. 
p nˆen nh`o. mˆo. 
t sˆo´ h˜u.u ha. 
n ph´ep t´ınh sˆo´ ho.c v`a c´ac 
.p h`am thu. 
ph´ep ho. 
.c hiˆe. 
n trˆen c´ac h`am so. cˆa´p co . 
ba’n. 
Mo. i h`am so. cˆa´p x´ac di. 
n cu’a mˆo. 
nh trong lˆan cˆa. 
t diˆe’m n`ao d´o l `a 
i diˆe’m d´o. 
liˆen tu.c ta. 
Lu.u ´y r˘a`ng h`am khˆong so. cˆa´p c´o thˆe’ c´o gi´an doa.n ta. 
i nh˜u.ng diˆe’m 
nh c˜ung nhu. ta.i nh˜u.ng diˆe’m m`a n´o x´ac di. 
n´o khˆong x´ac di. 
nh. D˘a.c biˆe.t 
l`a nˆe´u h`am du.o. 
.c cho bo . 
’ i nhiˆe`u biˆe’ 
u th´u.c gia’ i t´ıch kh´ac nhau trˆen c´ac 
i nh˜u.ng diˆe’m thay dˆo’i 
khoa’ng kh´ac nhau th`ı n´o c´o thˆe’ c´o gi´an doa.n ta. 
biˆe’u th´u.c gia’ i t´ıch. 
C´AC V´I DU. 
V´ı du. 
1. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am f(x) = sin(2x−3) liˆen tu. c 8 x 2 R. 
Gia’ i. Ta lˆa´y diˆe’m x0 2 R t`uy ´y. X´et hiˆe.u 
sin(2x − 3) − sin(2x0 − 3) = 2 cos(x + x0 − 3) sin(x − x0) = (x). 
. 
V`ı | o a. 
cos(x + x0 − 3)| 6 1 v`a sin(x − x0)|  |x − x0| nˆen khi x ! x0 
h`am sin(x − x0) l`a h`am vo ˆc`ung b´e. T`u. do ´suy ra`˘ng (x) l`a t´ıch cu’ a 
h`am bi. ch˘n v´i vo ˆc`ung b´e v`a 
lim 
x!x0 
sin(2x − 3) = sin(2x0 − 3). N
44 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
V´ı du. 
2. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am f(x) = 
p 
x + 4 liˆen tu.c ta. 
i diˆe`m 
x0 = 5. 
Gia’ i. Ta c´o f(5) = 3. Cho tru.´o.c sˆo´   0. Theo di. 
nh ngh˜ıa 1 ta 
lˆa. 
p hiˆe. 
u f(x) − f(5) = 
p 
x+ 4 − 3 v`a u.´o.c lu . 
.ng mˆodun cu’ a n´o. Ta 
o. 
c´o 
p 
x + 4 − 3| = 
| 
|x − 5| 
p 
x + 4 + 3| 
| 
 
|x − 5| 
3 
(*) 
Nˆe´u ta cho.n  = 3 th`ı v´o.i nh˜u.ng gi´a tri. x m`a |x − 5|   = 3 
p 
x + 4 −3|  . T`u. d´o suy r˘a`ng h`am f(x) liˆen tu.c ta. 
ta s˜e c´o | 
i diˆe’m 
x0 = 5. N 
V´ı du. 
3. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am f(x) = 
. 
p 
x aliˆen tu. c bˆen pha’i ti 
diˆe’m x0 = 0. 
p 
x−0|   
Gia’ i. Gia’ su. ’ cho tru.´o.c sˆo´   0 t`uy ´y. Bˆa´t d˘a’ 
ng th´u.c | 
tu.o.ng du.o.ng v´o.i bˆa´t d˘a’ 
ng th´u.c 0 6 x  2. Ta lˆa´y  = 2. Khi d´o 
t`u. bˆa´t d˘a’ 
ng th´u.c 0 6 x   suy r˘a`ng 
p 
x  . Diˆe`u d´o c´o ngh˜ıa r˘a`ng 
lim 
x!0+0 
p 
x = 0. N 
V´ı du. 
4. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am y = x2 liˆen tu. c trˆen to`an tru.c sˆo´. 
Gia’ i. Gia’ su’. x0 2 R la` diˆe’m tu`y y´ trˆen tru. c soˆ´ va`   0 la` sˆo´ cho 
tru.´o.c t`uy ´y. Ta x´et hiˆe. 
u 
|x2 − x20 
| = |x + x0||x − x0| 
v`a cˆa `n u.´o.c lu . 
.ng n´o. V`ı |x + x0| khˆong bi. ch˘a. 
o. 
n trˆen R nˆen dˆe’ u.´o.c 
lu.o. 
.ng hiˆe. 
u trˆen ta x´et mˆo. 
t lˆan cˆa.n n`ao d´o cu’ a x0, ch˘a’ 
ng ha.n U(x0; 1) = 
(x0 − 1; x0 + 1). V´o.i x 2 U(x0; 1) ta c´o 
|x + x0| = |x − x0 + 2x0| 6 |x − x0| + 2|x0|  1 + 2|x0| 
v`a do d´o 
|x2 − x20 
|  (1 + 2|x0|)|x − x0|.
7.3. H`am liˆen tu. c 45 
n cu’a diˆe’m x0 cˆa ` n pha’i n˘a`m trong U(x0; 1) nˆen ta lˆa´y 
V`ı -lˆan cˆa. 
 = min 
  
1 + 2|x0| 
 
v`a v´o.i |x − x0|   = min 
; 1 
  
1 + 2|x0| 
 
ta s˜e 
; 1 
c´o 
|x2 − x20 
|  . N 
V´ı du. 
nh v`a phˆan loa.i diˆe’m gi´an doa.n cu’ a h`am 
5. X´ac di. 
f(x) = 
1 
1 + 2 
1 
x−1 
· 
nh 8 x6= 1. Nhu. vˆa. 
Gia’ i. H`am d˜a cho x´ac di. 
y diˆe’m gi´an doa.n l`a 
diˆe’m x0 = 1. 
Nˆe´u (xn) l`a d˜ay hˆo. 
i tu. 
dˆe´n 1 v`a xn  1 th`ı 
 1 
xn − 1 
 
l`a d˜ay vˆo 
c`ung l´o.n v´o . 
i sˆo´ ha.ng dˆe`u du . 
i mo. 
o.ng. Do d´o 
 
1 + 2 
1 
xn−1 
 
l`a d˜ay vˆo 
c`ung l´o.n. T`u. d´o suy r˘a`ng f(xn) = 
1 
1 + 2 
1 
xn−1 
l`a d˜ay vˆo c`ung b´e, t´u.c 
l`a lim 
n!1 
f(xn) = 0 v`a lim 
x!1+0 
f(x) = 0. 
Nˆe´u (xn) ! 1 v`a xn  1 th`ı 
 1 
xn − 1 
 
l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n v´o . 
i c´ac 
sˆo´ ha.ng dˆe`u ˆam. Do vˆa. 
y 
 
2 
1 
xn−1 
 
! 0 (n!1) v`a 
f(xn) = 
1 
1 + 2 
1 
xn−1 
!1 (n!1), 
t´u.c l`a lim 
x!1−0 
u I. N 
f(x) = 1. Do d´o diˆe’m x0 = 1 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
V´ı du. 
nh v`a phˆan loa.i diˆe’m gi´an doa.n cu’ a h`am 
6. X´ac di. 
f(x) = 
8 
: 
x cos 
1 
x 
khi x  0 
0 khi x = 0 
cos 
1 
x 
khi x  0.
46 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
Gia’ i. Diˆe’m gi´an doa.n c´o thˆe’ c´o cu’ a h`am l`a x0 = 0. Ta x´et c´ac gi´o.i 
t ph´ıa ta.i diˆe’m x0 = 0. 
ha.n mˆo. 
i) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng lim 
x!0−0 
f(x) = 0. Thˆa. 
y, nˆe´u d˜ay (xn) 
t vˆa. 
hˆo. 
i tu. 
dˆe´n 0 v`a xn  0 8 n th`ı
0 6 |f(xn)| = |xn| 
cos 
1 
xn
6 |xn|. 
V`ı |xn| ! 0 khi n!1 nˆen lim 
n!1 
f(xn) = 0. 
ii) H`am d˜a cho khˆong c´o gi´o.i ha. 
i diˆe’m x0 = 0. Dˆe’ 
n bˆen pha’i ta. 
ch´u.ng minh diˆe`u d´o t a x´et hai d˜ay hˆo. 
i tu. 
p nˆen t`u. c´ac d˜ay 
dˆe´n 0 lˆa. 
sˆo´ du.o.ng xn = 
1 
 
2 
+ n 
v`a x0 
n = 
1 
2n 
. Nˆe´u nhu . 
h`am f c´o gi´o.i ha. 
n 
i diˆe’m x0 = 0 th`ı hai d˜ay f(xn) v`a f(x0 
bˆen pha’i ta. 
n) pha’i hˆo. 
i tu. 
dˆe´n 
t gi´o.i ha. 
c`ung mˆo. 
n. Thˆe´ nhu.ng f(x0 
n) = cos2n = 1 hˆo. 
i tu. 
dˆe´n 1, c`on 
f(xn) = cos 
 
2 
+ n 
 
= 0 hˆo. 
i tu. 
dˆe´n 0. 
T`u. d´o suy r˘a`ng h`am c´o gi´an doa.n kiˆe’ 
i diˆe’m x0 = 0. N 
u II ta. 
V´ı du. 
7. T`ım v`a phˆan loa.i c´ac diˆe’m gi´an doa.n cu’ a c´ac h`am: 
1) y = (signx)2; 2) y = [x] 
Gia’ i 
1) T`u. di. 
nh ngh˜ıa h`am signx suy r˘a`ng 
(signx)2 = 
8 
: 
1, x6= 0 
0, x= 0. 
T`u. d´o suy r˘a`ng h`am y = (signx)2 liˆen tu. c 8 x6= 0 (h˜ay du. 
.ng d`oˆ 
o. 
. 
thi. cu’ a u h`am) v`a ta.i diˆe’m x0 = 0 ta co ´y(0 − 0) = y(0 + 0)6= y(0). 
Diˆe`u do ´co ´ngh˜ıa r˘a`ng x0 = 0 l`a diˆe’m gian ´doa.n kh’ du..c. 
2) Gia’ su’. n 2 Z. Nˆe´u n − 1 6 x  n th`ı [x] = n − 1, nˆe´u 
n 6 x  n + 1 th`ı [x] = n (h˜ay du. 
.ng dˆo` thi. cu’ a h`am phˆa ` n nguyˆen 
[x]). Nˆe´u x062 Z th`ı tˆo`n ta. 
n cu’a diˆe’m x0 (khˆong ch´u.a c´ac sˆo´ 
i lˆan cˆa.
7.3. H`am liˆen tu. c 47 
nguyˆen) sao cho ta.i d´o h`am b˘a`ng h˘a`ng sˆo´. Do vˆa. 
y n´o liˆen tu.c ta. 
i x0. 
Nˆe´u x0 = n l`a sˆo´ nguyˆen th`ı [n − 0] = n − 1, [n + 0] = n. T`u. d´o suy 
r˘a`ng x0 = n l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
u I. N 
V´ı du. 
8. Kha’o s´at su. 
. liˆen tu. c v`a phˆan loa.i diˆe’m gi´an doa.n cu’ a c´ac 
h`am 
1) f(x) = 
x2 
x 
, 2) f(x) = e−1 
x , 3) f(x) = 
8 
x nˆe´u x 6 1 
lnx nˆe´u x  1. 
: 
Gia’ i 
1) H`am f(x) = x nˆe´u x6= 0 v`a khˆong x´ac di. 
nh khi x = 0. V`ı 8 a 
ta c´o lim 
x!a 
x = a nˆen khi a6= 0: 
lim 
x!a 
f(x) = a = f(a) 
v`a do vˆa. 
y h`am f(x) liˆen tu. c 8 x6= 0. Ta.i diˆe’m x = 0 ta c´o gi´an doa.n 
khu. ’ du.o. 
. 
.c av`ı tˆo`n ti 
lim 
x!0 
f(x) = lim 
x!0 
x = 0. 
x l`a h`am so. cˆa´p v`ı n´o l`a ho. 
2) H`am f(x) = e−1 
.p cu’ a c´ac h`am 
y = −x−1 v`a f = ey. Hiˆe’ 
n nhiˆen l`a h`am f(x) x´ac di.nh 8 x6= 0 v`a 
do d´o n´o liˆen tu. c 8 x6= 0. V`ı h`am f(x) x´ac di. 
n diˆe’m 
nh trong lˆan cˆa. 
nh ta.i ch´ınh diˆe’m x = 0 nˆen diˆe’m x = 0 l`a diˆe’m 
x = 0 v`a khˆong x´ac di. 
gi´an doa. n. Ta t´ınh f(0 + 0) v`a f(0 − 0). 
Ta x´et d˜ay vˆo c`ung b´e t`uy ´y (xn) sao cho xn  0 8 n. V`ı 
lim 
x!1 
 
− 
1 
xn 
 
= −1nˆen lim 
x!1 
e− 1 
xn = 0. T`u. d´o suy r˘a`ng lim 
x!0+0 
e−1 
x = 0. 
Bˆay gi`o. ta x´et d˜ay vˆo c`ung b´e bˆa´t k`y (x0 
n) sao cho x0 
0  0 8 n. V`ı 
lim 
n!1 
 
− 
1 
x0 
n 
 
= +1 nˆen lim 
x!0 
− 1 
e 
x0 
n = +1. Do d´o lim 
x!0−0 
e−1 
x = +1 
t´u.c l`a f(0 − 0) = +1. 
Nhu. vˆa. 
y gi´o.i ha. 
i diˆe’m x = 0 khˆong tˆo`n 
n bˆen tr´ai cu’ a h`am f(x) ta. 
ta.i do d´o diˆe’m x = 0 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
u II.
48 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
3) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng f(x) liˆen tu.c ta. 
i diˆe’m x = a6= 1. Ta lˆa´y 
n cu’a diˆe’m x = a khˆong ch´u.a diˆe’m 
  |a − 1|,   0. Khi d´o -lˆan cˆa. 
x = 1 nˆe´u   |a − 1|. Trong -lˆan cˆa. 
n n`ay h`am f(x) ho˘a. 
c tr`ung v´o.i 
h`am '(x) = x nˆe´u a  1 ho˘a. 
c tr`ung v´o.i h`am '(x) = lnx nˆe´u a  1. 
V`ı c´ac h`am so. cˆa´p co . 
ba’n n`ay liˆen tu.c ta. 
i diˆe’m x = a nˆen h`am f(x) 
i diˆe’m x = a6= 1. 
liˆen tu.c ta. 
i diˆe’m x = a = 1. Dˆe’ l`am 
Ta kha’o s´at t´ınh liˆen tu.c cu’ a h`am f(x) ta. 
c d´o ta cˆa ` n t´ınh c´ac gi´o.i ha. 
viˆe. 
t ph´ıa cu’ a f(x) ta. 
n mˆo. 
i diˆe’m x = a = 1. 
Ta c´o 
f(1 + 0) = lim 
x!1+0 
f(x) = lim 
x!1+0 
lnx = 0, 
f(1 − 0) = lim 
x!1−0 
f(x) = lim 
x!1−0 
x = lim 
x!1 
x = 1. 
Nhu. vˆa. 
y f(1 +0)6= f(1−0) v`a do d´o h`am f(x) c´o gi´an doa.n kiˆe’u 
I ta. 
i x = a = 1. 
B`AI TˆA. 
P 
Kha’o s´at t´ınh liˆen tu. c v`a phˆan loa.i diˆe’m gi´an doa.n cu’ a h`am 
1. f(x) = 
|2x − 3| 
2x − 3 
(DS. H`am x´ac di. 
nh v`a liˆen tu. c 8 x6= 
3 
2 
; ti 
. 
ax0 = 
3 
2 
h`am c´o gi´an doa.n kiˆe’ 
u I) 
2. f(x) = 
8 
: 
1 
x 
nˆe´u x6= 0 
1 nˆe´u x = 0. 
(DS. H`am liˆen tu. c 8 x 2 R) 
i hay khˆong gi´a tri. a dˆe’ h`am f(x) liˆen tu.c ta. 
3. C´o tˆo`n ta. 
i x0 nˆe´u: 
1) f(x) = 
8 : 
4 · 3x nˆe´u x  0 
2a + x khi x  0. 
(DS. H`am f liˆen tu. c 8 x 2 R nˆe´u a = 2)
7.3. H`am liˆen tu. c 49 
2) f(x) = 
8 
: 
x sin 
1 
x 
, x6= 0; 
a, x = 0, x0 = 0. 
. 
(DS. a = 0) 
3) f(x) = 
8 
: 
1 + x 
1 + x3, x6= −1 
a, x = −1, x0 = −1. 
(DS. a = 
1 
3 
) 
4) f(x) = 
8 
: 
cos x, x 6 0; 
a(x − 1), x  0; x0 = 0. 
(DS. a = −1) 
4. f(x) = 
| sin x| 
sin x 
i x = k, k 2 Z v`ı: 
(DS. H`am c´o gi´an doa.n ta. 
f(x) = 
8 
: 
1 nˆe´u sinx  0 
−1 nˆe´u sinx  0) 
5. f(x) = E(x) − E(−x) 
(DS. H`am c´o gi´an doa.n khu . 
’ du.o. 
.c ta. 
i x = n, x 2 Z v`ı: 
f(x) = 
8 
: 
−1 nˆe´u x = n 
0 nˆe´u x6= n.) 
6. f(x) = 
8 
: 
e1/x khi x6= 0 
0 khi x = 0. 
(DS. Ta.i diˆe’m x = 0 h`am c´o gi´an doa.n kiˆe’u II; f(−0) = 0, f(+0) = 
1) 
T`ım diˆe’m gi´an doa.n v`a t´ınh bu.´o.c nha’y cu’ a c´ac h`am: 
7. f(x) = x + 
x + 2 
|x + 2| 
(DS. x = −2 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
u I, (−2) = 2)
50 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
8. f(x) = 
2|x − 1| 
x2 − x3 
(DS. x = 0 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
u II, x = 1 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
u 
I, (1) = −4) 
H˜ay bˆo’ sung c´ac h`am sau daˆy ta. i diˆe’m x = 0 dˆe’ chu´ng tro’. tha`nh 
liˆen tu. c 
9. f(x) = 
tgx 
x 
(DS. f(0) = 1) 
10. f(x) = 
p 
1 + x − 1 
x 
(DS. f(0) = 
1 
2 
) 
11. f(x) = 
sin2 x 
1 − cos x 
(DS. f(0) = 2) 
u cu’ a c´ac gi´o.i ha. 
12. Hiˆe. 
t ph´ıa cu’ a h`am f(x): 
n mˆo. 
d = lim 
x!x0+0 
f(x) − lim 
x!x0−0 
f(x) 
du.o. 
.c go. 
i l`a bu.´o.c nha’y cu’ a h`am f(x) ta. 
i diˆe’m x0. T`ım diˆe’m gi´an doa. n 
v`a bu.´o.c nha’y cu’ a h`am f(x) nˆe´u: 
1) f(x) = 
8 
: 
− 
1 
2 
x2 nˆe´u x 6 2, 
x nˆe´u x  2. 
(DS. x0 = 2 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
u I; d = 4) 
2) f(x) = 
8 
: 
p 
2 
x nˆe´u 0 6 x 6 1; 
4 − 2x nˆe´u 1  x 6 2, 5; 
2x −7 nˆe´u 2, 5 6 x  +1. 
(DS. x0 = 2,5 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
u I; d = −1) 
3) f(x) = 
8 
: 
2x + 5 nˆe´u −1  x  −1, 
1 
x 
nˆe´u − 1 6 x  +1. 
(DS. x0 = 0 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ 
u II; diˆe’m x0 = −1 l`a diˆe’m gi´an 
doa.n kiˆe’u I, d = −4)
7.4. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 51 
7.4 Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’a h`am nhiˆe`u 
biˆe´n 
1. Gia’ su. ’ u = f(M) = f(x, y) x´ac di. 
nh trˆen tˆa. 
.p D. Gia’ su’. 
p ho. 
M0(x0, y0) l`a diˆe’m cˆo´ di. 
nh n`ao d´o cu’a m˘a. 
t ph˘a’ 
ng v`a x ! x0, y ! y0, 
khi d. 
u o ´diˆe’m M(x, y) ! M0(x0, y0). Diˆe`u n`ay tu.o.ng du.o.ng vo.´i khoa’ng 
cach ´(M,M0) giu.˜a hai diˆe’m M v`a M0 d`a ˆn dˆe´n 0. Ta lu y ´r˘a`ng 
(M,M0) = [(x − x0)2 + (y − y0)2]1/2. 
Ta c´o c´ac di. 
nh ngh˜ıa sau dˆay: 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
i) Di. 
n (theo Cauchy) 
Sˆo´ b du.o. 
.c go. 
i l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a h`am f(M) khi M ! M0 (hay ta. i 
diˆe’m M0) nˆe´u 
8  0, 9  = ()  0 : 8M 2 {D : 0  (M,M0)  ()} 
) |f(M) − b|  . 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
ii) Di. 
n (theo Heine) 
Sˆo´ b du.o. 
.c go. 
i l`a gi´o.i ha. 
i diˆe’m M0 nˆe´u dˆo´i v´o . 
n cu’ a h`am f(M) ta. 
i 
d˜ay diˆe’m {Mn} bˆa´t k`y hˆo. 
i tu. 
dˆe´n M0 sao cho Mn 2 D, Mn6= M0 
8 n 2 N th`ı d˜ay c´ac gi´a tri. tu.o.ng ´u.ng cu’ a h`am {f(Mn)} hˆo. 
i tu. 
dˆe´n b. 
K´y hiˆe. 
u: 
i) lim 
M!M0 
f(M) = b, ho˘a. 
c 
ii) lim 
x ! x0 
y ! y0 
f(x, y) = b 
Hai di. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
n trˆen dˆay tu.o.ng du.o.ng v´o.i nhau. 
nh r˘a`ng theo di. 
Ch´u ´y. Ta nhˆa´n ma. 
nh ngh˜ıa, gi´o.i ha. 
n cu’ a h`am khˆong 
phu. thuˆo. 
c v`ao phu.o.ng M dˆa `n t´o . 
i M0. Do d´o nˆe´u M ! M0 theo 
. 
acac ´hu.o.´ng khac ´nhau m`a f(M) da`ˆn dˆe´n cac ´gia ´tri. khac ´nhau th`ı khi 
M ! M0 h`am f(M) khong ˆco ´gio.´i hn.
52 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
iii) Sˆo´ b du.o. 
.c go. 
i l`a gi´o.i ha. 
n cu’ a h`am f(M) khi M !1nˆe´u 
8  0, 9R  0 : 8M 2 {D : (M,0)  R} ) |f(M) − b|  . 
Dˆo´i v´o . 
i h`am nhiˆe`u biˆe´n, c`ung v´o.i gi´o.i ha. 
. 
n tho ˆong thu.`o.ng d˜a nˆeu ’ 
trˆen (gi´o.i ha. 
n k´ep !), ngu.`o.i ta c`on x´et gi´o.i ha. 
n l˘a. 
p. Ta s˜e x´et kh´ai 
m n`ay cho h`am hai biˆe´n u = f(M) = f(x, y). 
Gia’ su. ’ u = f(x, y) x´ac di. 
niˆe. 
nh trong h`ınh ch˜u. nhˆa. 
t 
Q = {(x, y) : |x − x0|  d1, |y − y0|  d2} 
c´o thˆe’ tr`u. ra ch´ınh c´ac diˆe’m x = x0, y = y0. Khi cˆo´ di. 
nh mˆo. 
t gi´a tri. 
y th`ı h`am f(x, y) tro. ’ th`anh h`am mˆo. 
t biˆe´n. Gia’ su. ’ dˆo´i v´o . 
i gi´a tri. cˆo´ 
nh y bˆa´t k`y tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. 
di. 
i gi´o.i ha. 
n 0  |y − y0|  d2 tˆo`n ta. 
n 
lim 
x!x0 
y cˆo´ di. 
nh 
f(x, y) = '(y). 
Tiˆe´p theo, gia’ su’. lim 
y!y0 
i. Khi d´o ngu.`o.i ta n´oi r˘a`ng 
'(y) = b tˆo`n ta. 
i gi´o.i ha. 
tˆo`n ta. 
p cu’ a h`am f(x, y) ta. 
n l˘a. 
i diˆe’m M0(x0, y0) v`a viˆe´t 
lim 
y!y0 
lim 
x!x0 
f(x, y) = b, 
trong d´o gi´o.i ha. 
n lim 
x!x0 
y cˆo´ di. 
nh 
0|y−y0|d2 
i l`a gi´o.i ha. 
f(x, y) go. 
n trong. Tu.o.ng tu. 
., ta 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha.n l˘a. 
c´o thˆe’ ph´at biˆe’u di. 
p kh´ac lim 
x!x0 
lim 
y!y0 
f(x, y) trong 
d´o gi ´o.i ha. 
n 
lim 
y!y0 
x cˆo´ di. 
nh 
0|x−x0|d1 
f(x, y) 
l`a gi´o.i ha. 
n trong. 
Mˆo´i quan hˆe. 
gi˜u.a gi´o.i ha. 
n k´ep v`a c´ac gi´o.i ha. 
p du.o. 
n l˘a. 
.c thˆe’ 
hiˆe. 
n 
trong di. 
nh l´y sau dˆay:
7.4. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 53 
Gia’ su. ’ ta. i diˆe’m M0(x0, y0) gi´o.i ha. 
n k´ep v`a c´ac gi´o.i ha. 
n trong cu’a 
c´ac gi´o.i ha. 
p cu’a h`am tˆo`n ta. 
n l˘a. 
i. Khi d´o c´ac gi´o.i ha. 
p tˆo`n ta. 
n l˘a. 
i v`a 
lim 
x!x0 
lim 
y!y0 
f(x, y) = lim 
y!y0 
lim 
x!x0 
= lim 
x!x0 
y!y0 
f(x, y). 
T`u. di. 
c thay dˆo’i th´u. tu. 
nh l´y n`ay ta thˆa´y r˘a`ng viˆe. 
. trong c´ac gi´o.i 
ha.n khˆong pha’ i bao gi`o. c˜ung du.o. 
.c ph´ep. 
Dˆo´i v´o . 
i h`am nhiˆe`u biˆe´n ta c˜ung c´o nh˜u.ng di. 
nh l´y vˆe` c´ac t´ınh chˆa´t 
sˆo´ ho.c cu’ a gi´o.i ha. 
n tu . 
o.ng tu. 
. c´ac di. 
nh l´y vˆe` gi´o.i ha. 
n cu’ a h`am mˆo. 
t 
biˆe´n. 
2. T`u. kh´ai niˆe. 
m gi´o.i ha. 
m vˆe` t´ınh liˆen tu. c 
n ta s˜e tr`ınh b`ay kh´ai niˆe. 
cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n. 
H`am u = f(M) du.o. 
.c go. 
i l`a liˆen tu. c ta.i diˆe’m M0 nˆe´u: 
nh ta.i ch´ınh diˆe’m M0 c˜ung nhu. trong mˆo. 
i) f(M) x´ac di. 
t lˆan cˆa. 
n 
n`ao d´o cu’a diˆe’m M0. 
ii) Gi´o.i ha. 
n lim 
M!M0 
f(M) tˆo`n ta. 
i. 
iii) lim 
M!M0 
f(M) = f(M0). 
. liˆen tu.c v`u.a du.o. 
Su. 
.c di. 
. liˆen tu. c theo tˆa.p ho. 
nh ngh˜ıa go. i l`a su. 
.p 
biˆe´n sˆo´. 
i diˆe’m cu’ a 
H`am f(M) liˆen tu. c trong miˆe`n D nˆe´u n´o liˆen tu.c ta.i mo. 
miˆe`n d´o. 
Diˆe’m M0 du.o. 
.c go. 
. 
o i l`a diˆe’m gian ´doa. n cu’ a h`am f(M) nˆe´u doˆ´i v´i 
diˆe’m M0 c´o ´ıt nhˆa´t mˆo. 
t trong ba diˆe`u kiˆe. 
n trong di. 
nh ngh˜ıa liˆen tu. c 
l`a nh˜u.ng 
khˆong tho’a m˜an. Diˆe’m gi´an doa.n cu’ a h`am nhiˆe `u biˆe´n c´o thˆe’ 
diˆe’m cˆo lˆa. 
t du.`o.ng (du.`o.ng gi´an doa. n). 
p, v`a c˜ung c´o thˆe’ l`a ca’ mˆo. 
i diˆe’m M0(x0, y0) theo tˆa. 
Nˆe´u h`am f(x, y) liˆen tu.c ta. 
.p biˆe´n sˆo´ 
p ho. 
th`ı n´o liˆen tu. c theo t`u.ng biˆe´n sˆo´. Diˆe`u kh˘a’ 
ng di. 
nh ngu.o. 
.c la. 
i l`a khˆong 
d´ung. 
C˜ung nhu. dˆo´i v´o . 
t biˆe´n, tˆo’ng, hiˆe. 
i h`am mˆo. 
u v`a t´ıch c´ac h`am liˆen 
i diˆe’m M0 l`a h`am liˆen tu.c ta. 
tu. c hai biˆe´n ta. 
i diˆe’m d´o; thu.o.ng cu’ a hai 
h`am liˆen tu.c ta. 
i M0 nˆe´u ta. 
i M0 c˜ung l`a h`am liˆen tu.c ta. 
i diˆe’m M0 h`am
54 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
mˆa˜u sˆo´ kh´ac 0. Ngo`ai ra, di. 
.p vˆa˜n 
nh l´y vˆe ` t´ınh liˆen tu.c cu’ a h`am ho. 
d´ung trong tru.`o.ng ho. 
.p n`ay. 
n x´et. Tu.o.ng tu. 
Nhˆa. 
. nhu. trˆen ta c´o thˆe’ tr`ınh b`ay c´ac kh´ai niˆe. 
m co . 
ba’n liˆen quan dˆe´n gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am ba biˆe´n,... 
C´AC V´I DU. 
V´ı du. 
1. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am 
f(x, y) = (x + y) sin 
1 
x 
sin 
1 
y 
l`a vˆo c`ung b´e ta.i diˆe’m O(0, 0). 
nh ngh˜ıa vˆo c`ung b´e (tu.o.ng tu. 
Gia’ i. Theo di. 
. nhu. dˆo´i v´o . 
i h`am mˆo. 
t 
biˆe´n) ta cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng 
lim 
x!0 
y!0 
f(x, y) = 0. 
Ta ´ap du. 
nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 
ng di. 
n theo Cauchy. Ta cho sˆo´   0 t`uy 
´y v`a d˘a. 
t  = 
 
2 
. Khi d´o nˆe´u 
 
 
M(x, y),O(0, 0) 
 
= 
p 
x2 + y2   th`ı |x|  , |y|  . 
Do d´o 
|f(x, y) − 0| =
(x + y) sin 
1 
x 
sin 
1 
y
6 |x| + |y|  2 = . 
Diˆe`u d´o ch´u.ng to’ r˘a`ng 
lim 
x!0 
y!0 
f(x, y) = 0. 
V´ı du. 
2. T´ınh c´ac gi´o.i ha.n sau dˆay: 
1) lim 
x!0 
y!2 
 
1 + xy 
 
2 
x2 + xy , 2) lim 
x!0 
y!2 
p 
x2 + (y − x)2 + 1 − 1 
x2 + (y − 2)2 , 
3) lim 
x!0 
y!0 
x4 + y4 
x2 + y2 .
7.4. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 55 
Gia’ i. 1) Ta biˆe’u diˆe˜n h`am du.´o.i dˆa´u gi´o.i ha. 
n du . 
´o.i da. 
ng 
h 
1 + xy 
 
1 
xy 
i 2y 
x + y . 
V`ı t = xy ! 0 khi 
  
x ! 0 
y ! 0 
! 
nˆen 
lim 
x!0 
y!2 
 
1 + xy 
 
1 
xy = lim 
t!0 
 
1 + t 
1 
t = e. 
Tiˆe´p theo v`ı lim 
x!0 
y!2 
2 
x + y 
nh l´y thˆong thu.`o.ng vˆe ` gi´o.i ha. 
= 2 (theo di. 
n 
cu’a thu . 
o.ng), do d´o gi´o.i ha. 
n cˆa` n t`ım b˘a`ng e2. 
2) Ta t`ım gi´o.i ha. 
n v´o . 
i diˆe`u kiˆe. 
n M(x, y) ! M0(0, 2). Khoa’ng c´ach 
gi˜u.a hai diˆe’m M v`a M0 b˘a`ng 
 = 
p 
x2 + (y − 2)2 . 
Do d´o 
lim 
x!0 
y!2 
f(x, y) = lim 
!0 
p 
2 + 1 − 1 
2 = lim 
!0 
(2 p 
+ 1) − 1 
2( 
2 + 1 + 1) 
= lim 
!0 
1 p 
2 + 1 + 1 
= 
1 
2 
· 
.c ta c´o x =  cos ', y =  sin '. Ta c´o 
3) Chuyˆe’n sang to.a dˆo. 
cu. 
x4 + y4 
x2 + y2 = 
4(cos4 ' + sin4 ') 
2(cos2 ' + sin2 ') 
= 2(cos4 ' + sin4 '). 
V`ı cos4 ' + sin4 ' 6 2 nˆen 
lim 
x!0 
y!0 
x4 + y4 
x2 + y2 = lim 
!0 
2(cos4 ' + sin4 ') = 0.
56 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
V´ı du. 
3. 1) Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am 
f1(x, y) = 
x − y 
x + y 
khˆong c´o gi´o.i ha. 
i diˆe’m (0, 0). 
n ta. 
2) H`am 
f2(x, y) = 
xy 
x2 + y2 
c´o gi´o.i ha. 
i diˆe’m (0, 0) hay khˆong ? 
n ta. 
nh kh˘a´p no . 
Gia’ i. 1) H`am f1(x, y) x´ac di. 
i ngoa.i tr`u. du.`o.ng th˘a’ 
ng 
x + y = 0. Ta ch´u.ng minh r˘a`ng h`am khˆong c´o gi´o.i ha. 
n ta. 
i (0, 0). Ta 
lˆa´y hai d˜ay diˆe’m hˆo. 
i tu. 
dˆe´n diˆe’m (0, 0): 
Mn = 
1 
n 
, 0 
 
! (0, 0), n!1, 
M0 
n = 
 
0, 
1 
n 
 
! (0, 0), n!1. 
Khi d´o thu du.o. 
.c 
lim 
n!1 
f1(Mn) = lim 
n!1 
1 
n 
− 0 
1 
n 
+ 0 
= 1; 
lim 
n!1 
f1(M0 
n) = lim 
n!1 
0 − 
1 
n 
0 + 
1 
n 
= −1. 
Nhu. vˆa. 
y hai d˜ay diˆe’m kh´ac nhau c`ung hˆo. 
i tu. 
dˆe´n diˆe’m (0, 0) nhu.ng 
hai d˜ay gi´a tri. tu.o.ng ´u.ng cu’ a h`am khˆong c´o c`ung gi´o.i ha. 
n. Do d´o 
nh ngh˜ıa h`am khˆong c´o gi´o.i ha. 
theo di. 
n ta. 
i (0, 0). 
2) Gia’ su. ’ diˆe’m M(x, y) dˆa ` n dˆe´n diˆe’m (0, 0) theo du.`o.ng th˘a’ 
ng 
y = kx qua gˆo´c to. 
a dˆo. 
. Khi d´o ta c´o 
lim 
x!0 
y!0 
(y=kx) 
xy 
x2 + y2 = lim 
x!0 
kx2 
x2 + k2x2 = 
k 
1 + k2 
·
7.4. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 57 
Nhu. vˆa. 
y khi dˆa `n dˆe´n diˆe’m (0, 0) theo c´ac du.`o.ng th˘a’ 
ng kh´ac nhau 
(tu.o.ng ´u.ng v´o.i c´ac gi´a tri. k kh´ac nhau) ta thu du.o. 
.c c´ac gi´a tri. gi´o.i 
ha.n kh´ac nhau, t´u.c l`a h`am d˜a cho khˆong c´o gi´o.i ha. 
i (0, 0). N 
n ta. 
V´ı du. 
4. Kha’o s´at t´ınh liˆen tu.c cu’ a c´ac h`am 
1) f(x, y) = 
x2 + 2xy + 5 
y2 − 2x + 1 
2) f(x, y) = 
1 
x2 + y2 − z 
3) f(x, y) = 
x + y 
x3 + y3 
Gia’ i. 1) Diˆe`u kiˆe. 
i nh˜u.ng 
n liˆen tu.c cu’a h`am d˜a cho bi. vi pha.m ta. 
t ph˘a’ 
ng R2 m`a to.a dˆo. cu’a ch´ung tho’a m˜an phu.o.ng tr`ınh 
diˆe’m cu’a m˘a. 
y2−2x+1 = 0. D´o l`a phu . 
  
o.ng tr`ınh du.`o.ng parabon ˆvo. ´i d’ınh ta. i diˆe’m 1 
, 0 
. Nhva. 
ˆy cac ´diˆe’m cu’ a parabon ˆn`ay l`a nhu.˜ng diˆe’m gian ´doa.n 
2 
. 
u - d´o l`a du.`o.ng gi´an doa.n cu’ a h`am. Nh˜u.ng diˆe’m cu’a m˘a. 
t ph˘a’ 
ng R2 
c parabˆon d´o l`a nh˜u.ng diˆe’m liˆen tu. c. 
khˆong thuˆo. 
2) H`am d˜a cho liˆen tu.c ta. 
i diˆe’m cu’ a khˆong gian R3 m`a to.a dˆo. 
i mo. 
n x2 + y2 − z6= 0. D´o l`a phu.o.ng tr`ınh 
cu’a ch´ung tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. 
t paraboloit tr`on xoay. Trong tru.`o.ng ho. 
m˘a. 
.p n`ay m˘a. 
t paraboloit l`a 
t gi´an doa.n cu’ a h`am. 
3) V`ı tu’. soˆ´ va` maˆ˜u sˆo´ la` nhu˜.ng ha`m liˆen tu. c nˆen thu.o.ng la` ha`m 
m˘a. 
i nh˜u.ng diˆe’m m`a mˆa˜ 
u sˆo´ x3+y36= 0. H`am c´o gi´an doa.n ta. 
liˆen tu.c ta. 
i 
a’ 
nhu.˜ng diˆe’m m`a x3 + y3 = 0 hay y = −x. Ngh˜ıa l`a h`am co ´gian ´doa.n 
trˆen du.`o.ng th˘ng y = −x. 
Gia’ su’. x06= 0, y06= 0. Khi do´ 
lim 
x!x0 
y!y0 
x + y 
x3 + y3 = lim 
x!x0 
y!y0 
1 
x2 − xy + y2 = 
1 
x20 
− x0y0 + y2 
0 
· 
T`u. d´o suy ra r˘a`ng c´ac diˆe’m cu’a du.`o.ng th˘a’ 
ng y = x (x6= 0) l`a
58 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 
.ng diˆe’m gi´an doa.n khu . 
nhu. 
’ du.o. 
.c. V`ı 
lim 
x!0 
y!0 
x + y 
x3 + y3 = lim 
x!0 
y!0 
1 
x2 − xy + y2 = +1 
nˆen diˆe’m O(0, 0) l`a diˆe’m gi´an doa.n vˆo c`ung. 
B`AI TˆA. 
P 
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay (1-10) h˜ay t`ım miˆe `n x´ac di. 
nh cu’ a c´ac 
h`am nˆe´u: 
1. w = 
p 
x2 − y2. (DS. |y| 6 |x|) 
2. w = 
p 
xy. (DS. x  0, y  0 ho˘a. 
c x 6 0, y 6 0) 
3. w = 
p 
a2 − x2 − y2. (DS. x2 + y2 6 a2) 
4. w = 
1 p 
x2 + y2 − a2 
. (DS. x2 + y2  a2) 
5. w = 
r 
1 − 
x2 
a2 
− 
y2 
b2. (DS. 
x2 
a2 + 
y2 
b2 6 1) 
6. w = ln(z2 − x2 − y2 − 1). (DS. x2 + y2 − z2  −1) 
7. w = arcsin 
x 
2 
+ 
p 
xy. (DS. Hai nu. ’ a b˘ang vˆo ha.n th˘a’ 
ng d´u.ng 
{0 6 x 6 2, 0 6 y  +1} v`a {−2 6 x 6 0,−1  y 6 0}) 
8. w = 
p 
x2 + y2 − 1 + ln(4 − x2 − y2). 
(DS. V`anh tr`on 1 6 x2 + y2  4) 
9. w = 
p 
sin (x2 + y2). (DS. Tˆa. 
.p c´ac v`anh dˆo`ng tˆam 
p ho. 
0 6 x2 + y2 6 1; 2 6 x2 + y2 6 3; . . . ) 
10. w = 
p 
ln(1 + z − x2 − y2). 
t paraboloid z = x2 + y2 − 1). 
(DS. Phˆa ` n trong cu’a mˆa. 
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay (11-18) h˜ay t´ınh c´ac gi´o.i ha. 
n cu’ a h`am
7.4. Gi´o.i ha. 
n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 59 
11. lim 
x!0 
y!0 
sin xy 
xy 
. (DS. 1) 
12. lim 
x!0 
y!0 
sin xy 
x 
. (DS. 0) 
13. lim 
x!0 
y!0 
xy 
p 
xy + 1 − 1 
. (DS. 2) 
14. lim 
x!0 
y!0 
x2 + y2 
p 
x2 + y2 + 1 − 1 
. (DS. 2) 
Ch’ı daˆ˜n. Su’. du.ng khoa’ng ca´ch  = 
p 
x2 + y2 ho˘a. 
c nhˆan - chia 
v´o.i da. 
i lu . 
.ng liˆen ho. 
o. 
.p v´o . 
i mˆa˜ 
u sˆo´. 
15. lim 
x!0 
y!3 
 
1 + xy2 
 
y 
x2y + xy2. (DS. e3) 
16. lim 
x!0 
y!0 
x2y 
x2 + y2. (DS. 0) 
17. lim 
x!0 
y!5 
p 
(x2 + (y − 5)2 + 1 − 1 
x2 + (y − 5)2 . (DS. 
1 
2 
) 
18. lim 
x!1 
y!0 
tg(2xy) 
x2y 
. (DS. 2).
Chu.o.ng 8 
Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. 
t 
biˆe´n 
8.1 D-a. 
o h`am . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 
8.1.1 D-a. 
o h`am cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . 61 
8.1.2 D-a. 
o h`am cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . 62 
8.2 Vi phˆan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 
8.2.1 Vi phˆan cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 
8.2.2 Vi phˆan cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . 77 
nh l´y co. ba’n vˆe` h`am kha’ vi. Quy 
8.3 C´ac di. 
i. 
t´˘ac l’Hospital. Cˆong thu.´c Taylor . . . . . . 84 
8.3.1 Cac ´dnh ly ´co. ba’n vˆe` h`am kha’ vi . . . . . 84 
8.3.2 Khu. ’ cac ´da.ng vo ˆdnh. Quy t´a˘c Lopitan 
i.ˆ(L’Hospitale) . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 
8.3.3 Cˆong th´u.c Taylor . . . . . . . . . . . . . . . 96
8.1. D-a. 
o h`am 61 
8.1 D-a. 
o h`am 
8.1.1 D-a. 
o h`am cˆa´p 1 
Gia’ su. ’ h`am y = f(x) x´ac di. 
n cu’a diˆe’m x0 (U(x0; ) = 
nh trong -lˆan cˆa. 
{x 2 R : |x − x0|  ) v`a f(x0) = f(x0 +x) − f(x0) l`a sˆo´ gia cu’ a 
n´o ta.i diˆe’m x0 tu.o.ng ´u.ng v´o.i sˆo´ gia x = x − x0 cu’a dˆo´i sˆo´. 
nh ngh˜ıa: Nˆe´u tˆo`n ta. 
Theo di. 
i gi´o.i ha. 
n h˜u.u ha. 
n 
lim 
x!0 
f(x0+x) − f(x0) 
x 
khi x ! 0 th`ı gi´o.i ha. 
n d´o du.o. 
.c go. 
i l`a da. 
. 
o h`aam cu’ a h`am f(x) ti 
diˆe’m x0 v`a du.o. 
.c chı’ bo. ’ i mˆo. 
t trong c´ac k´y hiˆe. 
u: 
lim 
x!0 
f(x0+x) − f(x0) 
x 
 
dy 
dx 
 
d 
dx 
f(x)  f0(x)  y0. 
i lu . 
Da. 
.ng 
o. 
f0 
+(x0) = f0(x0 + 0) = lim 
x!0 
x0 
y 
x 
= lim 
x!0+0 
y 
x 
v`a 
f0 
−(x0) = f0(x0 − 0) = lim 
x!0 
x0 
y 
x 
= lim 
x!0−0 
y 
x 
du.o. 
.c go. 
o h`am bˆen pha’ i v`a da. 
i l`a da. 
o h`am bˆen tr´ai cu’ a h`am y = f(x) 
ta.i diˆe’m x0 nˆe´u c´ac gi´o.i ha. 
n d˜a nˆeu tˆo`n ta. 
i. 
Su. ’ du.ng kh´ai niˆe. 
m gi´o.i ha. 
n mˆo. 
t ph´ıa ta c´o: 
D- 
i. 
nh l´y 8.1.1. H`am y = f(x) c´o da. 
o h`am ta.i diˆe’m x khi v`a chı’ khi 
c´ac da. 
o h`am mˆo. 
i v`a b˘a`ng nhau: 
t ph´ıa tˆo`n ta. 
f0(x+ 0) = f0(x − 0) = f0(x). 
H`am f(x) kha’ vi nˆe´u n´o c´o da. 
o h`am f0(x) h˜u.u ha. 
n. H`am f(x) kha’ 
vi liˆen tu. c nˆe´u da. 
i v`a liˆen tu. c. Nˆe´u h`am f(x) kha’ 
o h`am f0(x) tˆo`n ta. 
vi th`ı n´o liˆen tu. c. Diˆe`u kh˘a’ 
nh ngu.o. 
ng di. 
.c la. 
i l`a khˆong d´ung.
62 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. 
t biˆe´n 
8.1.2 D-a. 
o h`am cˆa´p cao 
Da. 
o h`am f0(x) du.o. 
.c go. 
i l`a da. 
o h`am cˆa´p 1 (hay da. 
c nhˆa´t). 
o h`am bˆa. 
Da. 
o h`am cu’ a f0(x) du.o. 
.c go. 
i l`a da. 
o h`am cˆa´p hai (hay da. 
o h`am th´u. 
hai) cu’ a h`am f(x) v`a du.o. 
.c k´y hiˆe. 
u l`a y00 hay f00(x). Da. 
o h`am cu’ a 
f00(x) du.o. 
.c go. 
i l`a da. 
o h`am cˆa´p 3 (hay da. 
o h`am th´u. ba) cu’ a h`am f(x) 
v`a du.o. 
.c k´y hiˆe. 
u y000 hay f000(x) (hay y(3), f(3)(x) v.v... 
Ta c´o ba’ng da. 
o h`am cu’ a c´ac h`am so. cˆa´p co . 
ba’n 
f(x) f0(x) f(n)(x) 
xa axa−1 a(a − 1)(a − 2) · · · (a − n + 1)xa−n, 
x  0 
ex ex ex 
ax axlna ax(lna)n 
lnx 
1 
x 
(−1)n−1(n − 1)! 
1 
xn , x  0 
logax 
1 
xlna 
(−1)n−1(n − 1)! 
1 
xnlna 
, x  0 
sin x cos x sin 
 
x + 
n 
2
8.1. D-a. 
o h`am 63 
f(x) f0(x) f(n)(x) 
cos x −sin x cos 
 
x + 
n 
2 
 
tgx 
1 
cos2 x 
cotgx − 
1 
sin2 x 
arc sin x 
1 
p 
1 − x2 
, |x|  1 
arccosx − 
1 
p 
1 − x2 
, |x|  1 
arctgx 
1 
1 + x2 
arccotgx − 
1 
1 + x2 
Viˆe. 
c t´ınh da. 
o h`am du.o. 
.c du. 
.a trˆen c´ac quy t˘a´c sau dˆay. 
1+ d 
dx 
[u + v] = 
d 
dx 
u + 
d 
dx 
v. 
2+ d 
dx 
(u) =  
du 
dx 
,  2 R. 
3+ d 
dx 
(uv) = v 
du 
dx 
+ u 
dv 
dx 
. 
4+ d 
dx 
u 
v 
 
= 
1 
v2 
 
v 
du 
dx 
− u 
dv 
dx 
 
, v6= 0. 
5+ d 
dx 
f[u(x)] = 
df 
du 
· 
du 
dx 
(da. 
.p). 
o h`am cu’ a h`am ho. 
6+ Nˆe´u h`am y = y(x) c´o h`am ngu.o. 
.c x = x(y) v`a 
dy 
dx 
 y0 
x6= 0 th`ı 
dx 
dy 
 x0 
y = 
1 
y0x 
·
64 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. 
t biˆe´n 
7+ Nˆe´u h`am y = y(x) du.o. 
.c cho du.´o.i da. 
ng ˆa’n bo . 
th´u.c kha’ vi 
’i hˆe. 
F(x, y) = 0 v`a F0 
y6= 0 th`ı 
dy 
dx 
= − 
F0 
x 
F0 
y 
trong d´o F0 
x v`a F0 
y l`a da. 
o h`am theo biˆe´n tu . 
o.ng ´u.ng cu’ a h`am F(x, y) 
khi xem biˆe´n kia khˆong dˆo’i. 
8+ Nˆe´u h`am y = y(x) du.o. 
.c cho du . 
´o.i da. 
ng tham sˆo´ x = x(t), 
y = y(t) (x0(t)6= 0) th`ı 
dy 
dx 
= 
y0(t) 
x0(t) 
· 
9+ dn 
dxn (u +
v) =  
dnu 
dxn +
dnv 
dxn ; 
dn 
dxn uv = 
Xn 
k=0 
Ck 
n 
dn−k 
dxn−k u 
dk 
dxk v (quy t˘a´c Leibniz). 
n x´et. 1) Khi t´ınh da. 
Nhˆa. 
t biˆe’u th´u.c d˜a cho ta c´o thˆe’ 
o h`am cu’a mˆo. 
biˆe´n dˆo’i so . 
bˆo. 
biˆe’u th´u.c d´o sao cho qu´a tr`ınh t´ınh da.o h`am do.n gia’n 
ho.n. Ch˘ng ha.n na. 
ˆe´u biˆe’u thu´.c do´ la` logarit th`ı co´ thˆe’ su’. du.ng ca´c 
t´ınh chaˆ´t cu’ a logarit dˆe’ biˆe´n do’i... ˆro`ˆi t´ınh do h`am. Trong nhiˆe`u 
a’ 
tru.`o.ng ho. 
.p khi t´ınh da. 
o h`am ta nˆen lˆa´y logarit h`am d˜a cho rˆo `i ´ap 
du. ng cˆong th´u.c da. 
o h`am loga 
d 
dx 
lny(x) = 
y0(x) 
y(x) 
· 
2) Nˆe´u h`am kha’ vi trˆen mˆo. 
t khoa’ng du.o. 
.c cho bo . 
’i phu . 
o.ng tr`ınh 
F(x, y) = 0 th`ı da. 
o h`am y0(x) c´o thˆe’ t`ım t`u. phu.o.ng tr`ınh 
d 
dx 
F(x, y) = 0. 
C´AC V´I DU.
8.1. D-a. 
o h`am 65 
V´ı du. 
o h`am y0 nˆe´u: 
1. T´ınh da. 
r 
1) y = ln 3 
ex 
1 + cos x 
; x6= (2n + 1), n 2 N 
2) y = 
1 + x2 
3 p 
x4 sin7 x 
, x6= n, n 2 N. 
Gia’ i. 1) Tru.´o.c hˆe´t ta do.n gia’n biˆe’u th´u.c cu’ a h`am y b˘a`ng c´ach 
.a v`ao c´ac t´ınh chˆa´t cu’ a logarit. Ta c´o 
du. 
y = 
1 
3 
lnex − 
1 
3 
ln(1 + cos x) = 
x 
3 
− 
1 
3 
ln(1 + cos x). 
Do d´o 
y0 = 
1 
3 
− 
1 
3 
(cos x)0 
1 + cos x 
= 
1 
3 
+ 
1 
3 
sin x 
1 + cosx 
= 
1 + tg 
x 
2 
3 
· 
’. dˆay tiˆe. 
2) O 
.i ho . 
n ca’ l`a x´et h`am z = ln|y|. Ta c´o 
n lo. 
dz 
dx 
= 
dz 
dy 
· 
dy 
dx 
= 
1 
y 
dy 
dx 
) 
dy 
dx 
= y 
dz 
dx 
· (*) 
Viˆe´t h`am z du.´o.i da. 
ng 
x = ln|y| = ln(1 + x2) − 
4 
3 
ln|x| − 7ln| sin x| 
) 
dz 
dx 
= 
2x 
1 + x2 
− 
4 
3x 
− 7 
cos x 
sin x 
· 
Thˆe´ biˆe’u th´u.c v`u.a thu du.o. 
.c v`ao () ta c´o 
dy 
dx 
= 
1 + x2 
3 p 
x4 sin7 x 
 2x 
1 + x2 
− 
4 
3x 
− 7 
cos x 
sin x 
 
. N 
V´ı du. 
o h`am y0 nˆe´u: 1) y = (2+cos x)x, x 2 R; 2) y = x2x, 
2. T´ınh da. 
x  0. 
Gia’ i. 1) Theo di. 
nh ngh˜ıa ta c´o 
y = exln(2+cosx).
66 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. 
t biˆe´n 
T`u. d´o 
y0 = exln(2+cosx) 
xln(2 + cos x) 
0 
= exln(2+cosx) 
h 
ln(2 + cos x) − x 
sin x 
2 + cos x 
i 
, x2 R. 
2) V`ı y = e2xlnx nˆen v´o.i x  0 ta c´o 
y0 = e2xlnx[2xlnx]0 = e2xlnx 
h1 
x 
i 
2x + 2xln2 · lnx 
= 2xx2x 
1 
x 
+ ln2 · lnx 
 
. N 
V´ı du. 
3. T´ınh da. 
o h`am cˆa´p 2 cu’ a h`am ngu.o. 
.c v´o . 
i h`am y = x + x5, 
x 2 R. 
Gia’ i. H`am d˜a cho liˆen tu.c v`a do.n diˆe. 
u kh˘a´p no . 
i, da. 
o h`am y0 = 
t tiˆeu ta.i bˆa´t c´u. diˆe’m n`ao. Do d´o 
1 + 5x4 khˆong triˆe. 
x0 
y = 
1 
y0x 
= 
1 
1 + 5x4 
· 
Lˆa´y da. 
o h`am d˘a’ng th´u.c n`ay theo y ta thu du.o. 
.c 
x00 
yy = 
 1 
1 + 5x4 
0 
x 
· x0 
y = 
−20x3 
(1 + 5x4)3 
· N 
V´ı du. 
4. Gia’ su. ’ h`am y = f(x) du.o. 
.c cho du . 
´o.i da.ng tham soˆ´ bo’.i ca´c 
coˆng thu´.c x = x(t), y = y(t), t 2 (a; b) va` gia’ su’. x(t), y(t) kha’ vi caˆ´p 
2 v`a x0(t)6= 0 t 2 (a, b). T`ım y00 
xx. 
Gia’ i. Ta c´o 
dy 
dx 
= 
dy 
dt 
dx 
dt 
= 
y0 
t 
x0 
t 
) y0 
x = 
y0 
t 
x0 
t 
· 
Lˆa´y da. 
o h`am hai vˆe´ cu’a d˘a’ng th´u.c n`ay ta c´o 
y00 
xx = 
y0 
t 
x0 
t 
0 
t 
· t0 
x = 
y0 
t 
x0 
t 
0 
t 
· 
1 
x0 
t 
= 
x0 
ty00 
tt − y0 
tx00 
tt 
x0 
t 
3 
· N
8.1. D-a. 
o h`am 67 
V´ı du. 
5. Gia’ su’. y = y(x), |x|  a la` ha`m gia´ tri. du.o.ng cho du.o´.i 
da.ng ˆa’n bo . 
’i phu . 
o.ng tr`ınh 
x2 
a2 
− 
y2 
b2 = 1. 
T´ınh y00 
xx. 
Gia’ i. Dˆe’ t`ım y0 ta ´ap du.ng cˆong th´u.c 
d 
dx 
F(x, y) = 0. 
Trong tru.`o.ng ho. 
.p n`ay ta c´o 
d 
dx 
x2 
a2 
− 
y2 
b2 
− 1 
 
= 0. 
Lˆa´y da. 
o h`am ta c´o 
2x 
a2 
− 
2y 
b2 y0 
x = 0, (8.1) 
)y0 
x = 
b2x 
a2y 
, |x|  0, y  0. (8.2) 
Lˆa´y da. 
o h`am (8.1) theo x ta thu du.o. 
.c 
1 
a2 
− 
1 
b2 
 
y0 
x 
2 
− 
y 
b2y00 
xx = 0 
v`a t`u. (8.2) ta thu du.o. 
.c y00 
x: 
y00 
xx = 
1 
y 
h b2 
a2 
− 
 
y0 
x 
2 
i 
= 
1 
y 
hb2 
a2 
− 
b4 
a4 
x2 
y2 
i 
= − 
b4 
a2y3 
hx2 
a2 
− 
y2 
b2 
i 
= − 
b4 
a2y3, y0. N 
V´ı du. 
6. T´ınh y(n) nˆe´u: 1) y = 
1 
x2 − 4 
; 2) y = x2 cos 2x. 
Gia’ i. 1) Biˆe’u diˆe˜n h`am d˜a cho du . 
´o.i da. 
ng tˆo’ng c´ac phˆan th´u.c co . 
ba’n 
1 
x2 − 4 
= 
1 
4 
h 1 
x − 2 
− 
1 
x + 2 
i
68 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. 
t biˆe´n 
v`a khi d´o 
 1 
x2 − 4 
(n) 
= 
1 
4 
h 1 
x − 2 
(n) 
− 
 1 
x + 2 
(n)i 
. 
Do 
 1 
x ± 2 
(n) 
= (−1)(−2) · · · (−1 − n + 1)(x ± 2)−1−n 
= (−1)nn! 
1 
(x ± 2)n+1 
nˆen 
 1 
x2 − 4 
(n) 
= 
(−1)nn! 
4 
h 1 
(x − 2)n+1 
− 
1 
(x+ 2)n+1 
i 
. 
2) Ta ´ap du.ng cˆong th´u.c Leibniz dˆo´i v´o . 
i da. 
o h`am cu’a t´ıch 
(x2 cos 2x) = C0 
nx2(cos 2x)(n) + C1 
n(x2)0(cos 2x)n−1 
+ C2 
n(x2)0(cos 2x)n−2. 
Ca´c sˆo´ ha.ng co`n la. i d`ˆeu = 0 v`ı 
 
x2(k) = 0 8k  2. 
´Ap du. ng cˆong th´u.c 
(cos 2x)(n) = 2n cos 
 
2x + 
n 
2 
 
ta thu du.o. 
.c 
(x2 cos 2x)(n) = 2n 
 
x2 − 
n(n − 1) 
4 
 
cos 
 
2x + 
n 
2 
 
+ 2nnx sin 
 
2x + 
n 
2 
 
. N 
V´ı du. 
7. V´o.i gi´a tri. n`ao cu’ a a v`a b th`ı h`am 
f(x) = 
8 
: 
ex, x6 0, 
x2 + ax + b, x  0
8.1. D-a. 
o h`am 69 
o h`am trˆen to`an tru.c sˆo´. 
Gia’ i. R˜o r`ang l`a h`am f(x) c´o da. 
c´o da. 
o h`am 8x  0 v`a 8x  0. Ta chı’ 
cˆa `n x´et diˆe’m x0 = 0. 
i diˆe’m x0 = 0 nˆen 
V`ı h`am f(x) pha’ i liˆen tu.c ta. 
lim 
x!0+0 
f(x) = lim 
x!0−0 
f(x) = lim 
x!0 
f(x) 
t´u.c l`a 
lim 
x!0+0 
(x2 + ax + b) = b = e0 = 1 ) b = 1. 
Tiˆe´p d´o, f0 
+(0) = (x0 + ax + b)0
−(0) = ex 
x0=0 = a v`a f0
x0=0 = 1. 
i nˆe´u a = 1 v`a b = 1. Nhu. vˆa. 
Do d´o f0(0) tˆo`n ta. 
y v´o . 
i a = 1, b = 1 
h`am d˜a cho c´o da. 
o h`am 8 x 2 R. N 
B`AI TˆA. 
P 
T´ınh da. 
o h`am y0 cu’ a h`am y = f(x) nˆe´u: 
1. y = 4 p 
x3 + 
5 
x2 
− 
3 
x3 + 2. (DS. 
3 
4 4 p 
x 
− 
10 
x3 + 
9 
x4 ) 
2. y = log2x + 3log3x. (DS. 
ln24 
xln2 · ln3 
) 
3. y = 5x + 6x + 
1 
7 
x 
. (DS. 5xln5 + 6xln6 − 7−xln7) 
4. y = ln(x+ 1+ 
p 
x2 + 2x + 3). (DS. 
1 
p 
x2 + 2x + 3 
) 
5. y = tg5x. (DS. 
10 
sin 10x 
) 
p 
x). (DS. 
6. y = ln(ln 
1 
p 
x 
2xln 
) 
r 
7. y = ln 
1 + 2x 
1 − 2x 
. (DS. 
2 
1 − 4x2 )
70 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. 
t biˆe´n 
8. y = xarctg 
p 
2x − 1 − 
p 
2x − 1 
2 
. (DS. arctg 
p 
2x − 1) 
9. y = sin2 x3. (DS. 3x2 sin 2x3) 
10. y = sin4 x + cos4 x. (DS. −sin 4x) 
11. y = 
p 
xe 
p 
x. (DS. 
p 
x(1 + 
e 
p 
x) 
2 
p 
x 
) 
12. y = e 
1 
cos x. (DS. e 
1 
cos x 
sin x 
cos2 x 
) 
13. y = e 
1 
lnx. (DS. 
−e 
1 
lnx 
xln2x 
) 
 
e2x + 
14. y = ln 
p 
e4x + 1. (DS. 
2e2x 
p 
e4x + 1 
) 
r 
15. y = ln 
e4x 
e4x + 1 
. (DS. 
2 
e4x + 1 
) 
16. y = log5 cos 7x. (DS. − 
7tg7x 
ln5 
) 
17. y = log7 cos 
p 
1 + x. (DS. − 
tg 
p 
1 + x 
2 
p 
1 + xln7 
) 
18. y = arccos 
 
e 
− 
x2 
2 
 
. (DS. 
− 
xe 
x2 
2 
p 
1 − e−x2 ) 
19. y = tg sin cos x. (DS. 
−sin cos(cos x) 
cos2(sin cos x) 
) 
20. y = ex2cotg3x. (DS. 
xec2cotg3x 
sin2 3x 
(sin 6x − 3x)) 
p 
1+lnx. (DS. 
21. y = e 
e 
p 
1+lnx 
2x 
p 
1 + lnx 
) 
22. y = x 
1 
x. (DS. x 
1 
x 
−2(1 − lnx)) 
23. y = ex. (DS. xx(1 + lnx))
8.1. D-a. 
o h`am 71 
24. y = xsin x. (DS. xsin x cos x · lnx + xsin x−1 sin x) 
25. y = (tgx)sin x. (DS. (tgx)sin x 
h 
cos xlntgx + 
1 
cos x 
i 
) 
26. y = xsin x. (DS. xsin x 
hsin x 
x 
+ lnx · cos x 
i 
) 
27. y = xx2. (DS. xx2+1(1 + 2lnx)) 
 
28. y = xex. (DS. exxex 
1 
x + lnx)) 
29. y = logx7. (DS. − 
1 
xlnxlog7x 
) 
30. y = 
1 
2a
ln 
x − a 
x + a
. (DS. 
1 
x2 − a2 ) 
31. y = sin ln|x|. (DS. 
cos ln|x| 
x 
) 
32. y = ln| sin x|. (DS. cotgx) 
33. y = ln|x + 
p 
x2 + 1|. (DS. 
1 
p 
x2 + 1 
). 
Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay (34-40) t´ınh da. 
o h`am cu’ a h`am y du.o. 
.c 
cho du.´o.i da. 
ng tham sˆo´. 
34. x = a cos t, a sin t, t 2 (0, ). y00 
xx? (DS. − 
1 
a sin3 t 
) 
35. x = t3, y = t2. y00 
xx? (DS. − 
2 
9t4 ) 
36. x = 1+eat, y = at + e−at. y00 
xx? (DS. 2e−3at − e−2at) 
37. x = a cos3 t, y = a sin3 t. y00 
xx? (DS. 
1 
3a sin t cos4 t 
) 
38. x = et cos t, y = et sin t. y00 
xx? (DS. 
2 
et(cos t − sin t)3 ) 
39. x = t − sin t, y = 1 − cos t. y00 
xx? (DS. − 
1 
4 sin4 t 
2 
) 
40. x = t2 + 2t, y = ln(1 + t). y00 
xx? (DS. 
−1 
4(1 + t)4 ).
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh
Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh

More Related Content

What's hot

гиа 2013. математика. сб. заданий кочагин в.в, кочагина м.н 2012 -336с
гиа 2013. математика. сб. заданий кочагин в.в, кочагина м.н 2012 -336сгиа 2013. математика. сб. заданий кочагин в.в, кочагина м.н 2012 -336с
гиа 2013. математика. сб. заданий кочагин в.в, кочагина м.н 2012 -336с
yadan1959
 
đạI lượng ngẫu nhiên và phân phối xác suất.image.marked
đạI lượng ngẫu nhiên và phân phối xác suất.image.markedđạI lượng ngẫu nhiên và phân phối xác suất.image.marked
đạI lượng ngẫu nhiên và phân phối xác suất.image.marked
Học Huỳnh Bá
 
Реформа публічної адміністрації в Україні: Проекти концепції та законів
Реформа публічної адміністрації в Україні: Проекти концепції та законівРеформа публічної адміністрації в Україні: Проекти концепції та законів
Реформа публічної адміністрації в Україні: Проекти концепції та законів
Centre of Policy and Legal Reform
 
Вимоги статті 6 Конвенції про захист прав людини та основних свобод до процед...
Вимоги статті 6 Конвенції про захист прав людини та основних свобод до процед...Вимоги статті 6 Конвенції про захист прав людини та основних свобод до процед...
Вимоги статті 6 Конвенції про захист прав людини та основних свобод до процед...
Centre of Policy and Legal Reform
 
План дій з реформування системи органів виконавчої влади
План дій з реформування системи органів виконавчої владиПлан дій з реформування системи органів виконавчої влади
План дій з реформування системи органів виконавчої влади
Centre of Policy and Legal Reform
 
7 april janta ka aaina 2012 (3)
7 april janta ka aaina 2012 (3)7 april janta ka aaina 2012 (3)
7 april janta ka aaina 2012 (3)
Janta Ka Aaina
 
лекции по электродинамике. часть 1. электромагнитные явления в вакууме
лекции по электродинамике. часть 1. электромагнитные явления в вакуумелекции по электродинамике. часть 1. электромагнитные явления в вакууме
лекции по электродинамике. часть 1. электромагнитные явления в вакууме
Иван Иванов
 
Avati Bhavati Jyoti Shinde
Avati Bhavati  Jyoti ShindeAvati Bhavati  Jyoti Shinde
Avati Bhavati Jyoti Shinde
Jyotika Shinde
 
έκφραση έκθεση γ
έκφραση έκθεση γέκφραση έκθεση γ
έκφραση έκθεση γ
Evangelia Moula
 
ном
номном
ном
NNaraa
 

What's hot (18)

гиа 2013. математика. сб. заданий кочагин в.в, кочагина м.н 2012 -336с
гиа 2013. математика. сб. заданий кочагин в.в, кочагина м.н 2012 -336сгиа 2013. математика. сб. заданий кочагин в.в, кочагина м.н 2012 -336с
гиа 2013. математика. сб. заданий кочагин в.в, кочагина м.н 2012 -336с
 
đạI lượng ngẫu nhiên và phân phối xác suất.image.marked
đạI lượng ngẫu nhiên và phân phối xác suất.image.markedđạI lượng ngẫu nhiên và phân phối xác suất.image.marked
đạI lượng ngẫu nhiên và phân phối xác suất.image.marked
 
6 o ct 2015 yashomani
6 o ct 2015  yashomani6 o ct 2015  yashomani
6 o ct 2015 yashomani
 
Реформа публічної адміністрації в Україні: Проекти концепції та законів
Реформа публічної адміністрації в Україні: Проекти концепції та законівРеформа публічної адміністрації в Україні: Проекти концепції та законів
Реформа публічної адміністрації в Україні: Проекти концепції та законів
 
Вимоги статті 6 Конвенції про захист прав людини та основних свобод до процед...
Вимоги статті 6 Конвенції про захист прав людини та основних свобод до процед...Вимоги статті 6 Конвенції про захист прав людини та основних свобод до процед...
Вимоги статті 6 Конвенції про захист прав людини та основних свобод до процед...
 
σχολικό βιβλίο α β λυκείου γεωμετρία
σχολικό βιβλίο α   β λυκείου γεωμετρίασχολικό βιβλίο α   β λυκείου γεωμετρία
σχολικό βιβλίο α β λυκείου γεωμετρία
 
Музыка перевода. Избранные работы за 2009 год.
Музыка перевода. Избранные работы за 2009 год.Музыка перевода. Избранные работы за 2009 год.
Музыка перевода. Избранные работы за 2009 год.
 
Оріхівське повстання 1932р.
Оріхівське повстання 1932р.Оріхівське повстання 1932р.
Оріхівське повстання 1932р.
 
Корюківка, 1943: злочин проти людяності
Корюківка, 1943: злочин проти людяностіКорюківка, 1943: злочин проти людяності
Корюківка, 1943: злочин проти людяності
 
План дій з реформування системи органів виконавчої влади
План дій з реформування системи органів виконавчої владиПлан дій з реформування системи органів виконавчої влади
План дій з реформування системи органів виконавчої влади
 
7 april janta ka aaina 2012 (3)
7 april janta ka aaina 2012 (3)7 april janta ka aaina 2012 (3)
7 april janta ka aaina 2012 (3)
 
8 l v_2016
8 l v_20168 l v_2016
8 l v_2016
 
лекции по электродинамике. часть 1. электромагнитные явления в вакууме
лекции по электродинамике. часть 1. электромагнитные явления в вакуумелекции по электродинамике. часть 1. электромагнитные явления в вакууме
лекции по электродинамике. часть 1. электромагнитные явления в вакууме
 
Avati Bhavati Jyoti Shinde
Avati Bhavati  Jyoti ShindeAvati Bhavati  Jyoti Shinde
Avati Bhavati Jyoti Shinde
 
5 feb 2013 yashomani
5 feb 2013 yashomani5 feb 2013 yashomani
5 feb 2013 yashomani
 
έκφραση έκθεση γ
έκφραση έκθεση γέκφραση έκθεση γ
έκφραση έκθεση γ
 
Журнал "Культурологічні джерела". №2. 2013 рік.
Журнал "Культурологічні джерела". №2. 2013 рік. Журнал "Культурологічні джерела". №2. 2013 рік.
Журнал "Культурологічні джерела". №2. 2013 рік.
 
ном
номном
ном
 

Viewers also liked (9)

Bai tap giai tich 2
Bai tap giai tich 2Bai tap giai tich 2
Bai tap giai tich 2
 
De cuong on tap mon mach dien dh nguyen tat thanh
De cuong on tap mon mach dien dh nguyen tat thanhDe cuong on tap mon mach dien dh nguyen tat thanh
De cuong on tap mon mach dien dh nguyen tat thanh
 
[123doc.vn] bg-giai-tich-iii-nguyen-xuan-thao-2014
[123doc.vn]   bg-giai-tich-iii-nguyen-xuan-thao-2014[123doc.vn]   bg-giai-tich-iii-nguyen-xuan-thao-2014
[123doc.vn] bg-giai-tich-iii-nguyen-xuan-thao-2014
 
Baitap toancc2
Baitap toancc2Baitap toancc2
Baitap toancc2
 
Bai tap co loi giai dao hamieng_va_vi_phan
Bai tap co loi giai dao hamieng_va_vi_phanBai tap co loi giai dao hamieng_va_vi_phan
Bai tap co loi giai dao hamieng_va_vi_phan
 
Bài Tập Toán Cao Cấp - Nguyễn Đình Trí
Bài Tập Toán Cao Cấp - Nguyễn Đình TríBài Tập Toán Cao Cấp - Nguyễn Đình Trí
Bài Tập Toán Cao Cấp - Nguyễn Đình Trí
 
đạO hàm và vi phân
đạO hàm và vi phânđạO hàm và vi phân
đạO hàm và vi phân
 
Lập trình vận hành tiện CNC
Lập trình vận hành tiện CNCLập trình vận hành tiện CNC
Lập trình vận hành tiện CNC
 
Hướng dẫn giải bài tập chuỗi - Toán cao cấp
Hướng dẫn giải bài tập chuỗi - Toán cao cấpHướng dẫn giải bài tập chuỗi - Toán cao cấp
Hướng dẫn giải bài tập chuỗi - Toán cao cấp
 

Bai tap toan cao cap 2 nguyen thuy thanh

  • 1. NGUYˆE ˜ N THUY’ THANH B`AI TˆA. P TO´AN CAO CˆA ´ P Tˆa. p 2 Ph´ep t´ınh vi phˆan c´ac h`am NH`A XUˆA ´ T BA ’ N DA. C QUˆO ´ C GIA H`A NˆO. I HO. I
  • 2. Mu.c lu. c 7 Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’a h`am sˆo´ 3 7.1 Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 7.1.1 C´ac b`ai to´an liˆen quan t´o.i di. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. n . 5 7.1.2 Ch´u.ng minh su. . hˆo. cu’ a d˜ay sˆo´ du. i tu. .a trˆen c´ac nh l´y vˆe` gi´o.i ha. di. n . . . . . . . . . . . . . . . . 11 7.1.3 Ch´u.ng minh su. . hˆo. i tu. .a trˆen diˆe`u cu’ a d˜ay sˆo´ du. n du’ dˆe’ d˜ay hˆo. kiˆe. i tu. (nguyˆen l´y Bolzano-Weierstrass) . . . . . . . . . . . . . . . 17 7.1.4 Ch´u.ng minh su. . hˆo. i tu. .a trˆen diˆe`u cu’ a d˜ay sˆo´ du. n cˆa`n v`a du’ dˆe’ d˜ay hˆo. kiˆe. i tu. (nguyˆen l´y hˆo.i tu. Bolzano-Cauchy) . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 7.2 Gi´o.i ha. n h`am mˆo. t biˆe´n . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 m v`a di. 7.2.1 C´ac kh´ai niˆe. nh l´y co. ba’n vˆe` gi´o.i ha. n . . 27 7.3 H`am liˆen tu.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 7.4 Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n . . . . . . . . 51 t biˆe´n 60 8 Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. 8.1 D-a. o h`am . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 8.1.1 D-a. o h`am cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 8.1.2 D-a. o h`am cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 8.2 Vi phˆan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 8.2.1 Vi phˆan cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
  • 3. 2 MU. C LU. C 8.2.2 Vi phˆan cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 nh l´y co. ba’n vˆe` h`am kha’ vi. Quy t˘a´c l’Hospital. 8.3 C´ac di. i. Cong ˆthu.´c Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 8.3.1 Cac ´dnh ly ´co. ba’n vˆe` h`am kha’ vi . . . . . . . . 84 8.3.2 Khu. ’ c´ac da.ng vˆo di. nh. Quy t˘a´c Lˆopitan (L’Hospitale) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 8.3.3 Cˆong th´u.c Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 9 Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am nhiˆe`u biˆe´n 109 9.1 D- a. o h`amriˆeng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 9.1.1 D- o h`am riˆeng cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . 110 a. 9.1.2 D- o h`am cu’ a h`am ho. a. .p . . . . . . . . . . . . . . 111 9.1.3 H`am kha’ vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 9.1.4 D- o h`am theo hu.´o.ng . . . . . . . . . . . . . . . 112 a. 9.1.5 D- o h`am riˆeng cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . 113 a. 9.2 Vi phˆan cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n . . . . . . . . . . . . . . . 125 9.2.1 Vi phˆan cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 9.2.2 ´Ap du.ng vi phˆan dˆe’ t´ınh gˆa `n d´ung . . . . . . . 126 9.2.3 C´ac t´ınh chˆa´t cu’ a vi phˆan . . . . . . . . . . . . 127 9.2.4 Vi phˆan cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 9.2.5 Cˆong th´u.c Taylor . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 9.2.6 Vi phˆan cu’ a h`am ˆa’n . . . . . . . . . . . . . . . 130 .c tri. cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n . . . . . . . . . . . . . . . 145 9.3 Cu. .c tri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145 9.3.1 Cu. .c tri. c´o diˆe`u kiˆe. 9.3.2 Cu. n . . . . . . . . . . . . . . . . 146 9.3.3 Gi´a tri. l´o.n nhˆa´t v`a b´e nhˆa´t cu’ a h`am . . . . . . 147
  • 4. Chu.o.ng 7 Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’a h`am sˆo´ 7.1 Gi´o.i ha. n cu’a d˜ay sˆo´ . . . . . . . . . . . . . . 4 7.1.1 C´ac b`ai to´an liˆen quan t´o.i di. nh ngh˜ıa gi´o.i ha.n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 7.1.2 Ch´u.ng minh su.. hˆo. i tu. cu’a d˜ay sˆo´ du..a trˆen nh l´y vˆe ` gi´o.i ha. c´ac di. n . . . . . . . . . . . . 11 7.1.3 Ch´u.ng minh su.. hˆo. i tu. cu’a d˜ay sˆo´ du..a n du’ dˆe’ d˜ay hˆo.i tu. trˆen diˆe `u kiˆe. (nguyˆen l´y Bolzano-Weierstrass) . . . . . . . . 17 7.1.4 Ch´u.ng minh su.. hˆo. i tu. cu’a d˜ay sˆo´ du..a trˆen n cˆa`n v`a du’ dˆe’ d˜ay hˆo. diˆe `u kiˆe. i tu. (nguyˆen l ´y hˆo.i tu. Bolzano-Cauchy) . . . . . . . . . . 25 7.2 Gi´o.i ha. t biˆe´n . . . . . . . . . . . . 27 n h`am mˆo. m v`a di. 7.2.1 C´ac kh´ai niˆe. nh l´y co. ba’n vˆe` gi´o.i ha. n 27 . 7.3 H`aam liˆen tu.c . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 7.4 Gi´o.i hn v`a liˆen tu.c cu’a h`am nhiˆe`u biˆe´n . 51
  • 5. 4 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 7.1 Gi´o.i ha. n cu’a d˜ay sˆo´ H`am sˆo´ x´ac di. nh trˆen tˆa. .p N du.o. p ho. .c go. i l`a d˜ay sˆo´ vˆo ha.n. D˜ay sˆo´ thu.`o.ng du.o. .c viˆe´t du . ´o.i da. ng: a1, a2, . . . ,an, . . . (7.1) ho˘a. c {an}, trong d´o an = f(n), n 2 N du.o. .c go. i l`a sˆo´ ha.ng tˆo’ng qu´at cu’ a d˜ay, n l`a sˆo´ hiˆe. u cu’a sˆo´ ha.ng trong d˜ay. Ta cˆa `n lu . u ´y c´ac kh´ai niˆe. m sau dˆay: i) D˜ay (7.1) du.o. .c go. n nˆe´u 9M 2 R+ : 8 n 2 N ) |an| 6 i l`a bi. ch˘a. n nˆe´u: 8M 2 R+ : 9 n 2 N ) |an|>M. M; v`a go. i l`a khˆong bi. ch˘a. ii) Sˆo´ a du.o. .c go. i l`a gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay (7.1) nˆe´u: 8" > 0, 9N(") : 8 n > N ) |an − a| < ". (7.2) iii) Sˆo´ a khˆong pha’ i l`a gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay (7.1) nˆe´u: 9" > 0, 8N : 9 n > N ) |an − a| > ". (7.3) iv) D˜ay c´o gi´o.i ha. n du.o. .c go. i l`a d˜ay hˆo. , trong tru.`o.ng ho. i tu. .p ngu.o. .c la. i d˜ay (7.1) go. i l`a d˜ay phˆan k`y. v) D˜ay (7.1) go. i l`a d˜ay vˆo c`ung b´e nˆe´u lim n!1 an = 0 v`a go. i l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n nˆe´u 8A > 0, 9N sao cho 8n > N ) |an| > A v`a viˆe´t lim an = 1. n cˆa`n dˆe’ d˜ay hˆo. vi) Diˆe`u kiˆe. i tu. l`a d˜ay d´o pha’i bi. ch˘a. n. Ch´u ´y: i) Hˆe.th´u.c (7.2) tu.o.ng du.o.ng v´o.i: −" < an −a < " , a − " < an < a+ ". (7.4)
  • 6. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 5 Hˆe. th´u.c (7.4) ch´u.ng to’ r˘a`ng mo.i sˆo´ ha.ng v´o.i chı’ sˆo´n > N cu’ a d˜ay hˆo. i tu. d`ˆeu n`a˘m trong khoa’ng (a − ", a + "), khoa’ng na`y go. i la` "-laˆn n cu’a diˆe’m a. Nhu. vˆa. cˆa. y, nˆe´u d˜ay (7.1) hˆo. i tu. dˆe´n sˆo´ a th`ı mo.i sˆo´ ha.ng cu’ a n´o tr`u. t sˆo´ h˜u.u ha. ra mˆo. n sˆo´ ha.ng dˆe`u n˘a`m trong "-lˆan cˆa. n bˆa´t k`y b´e bao nhiˆeu t`uy ´y cu’a diˆe’m a. ii) Ta lu.u ´y r˘a`ng d˜ay sˆo´ vˆo c`ung l´o.n khˆong hˆo. i tu. v`a k´y hiˆe. u lim an = 1 (−1) chı’ c´o ngh˜ıa l`a d˜ay an l`a vˆo c`ung l´o.n v`a k´y hiˆe. u d´o ho`an to`an khˆong c´o ngh˜ıa l`a d˜ay c´o gi´o.i ha. n. 7.1.1 C´ac b`ai to´an liˆen quan t´o.i di. nh ngh˜ıa gi´o.i ha.n Dˆe’ ch´u.ng minh liman = a b˘a`ng c´ach su. ’ du.ng di. nh ngh˜ıa, ta cˆa `n tiˆe´n h`anh theo c´ac bu.´o.c sau dˆay: p biˆe’ u th´u.c |an − a| i) Lˆa. .i) sao cho |an − a| 6 bn 8 n v`a ii) Cho.n d˜ay bn (nˆe´u diˆe`u d´o c´o l o. v´o.i " du’ b´e bˆa´t k`y bˆa´t phu . o.ng tr`ınh dˆo´i v´o . i n: bn < " (7.5) t c´ach dˆe˜ d`ang. Gia’ su. ’ (7.5) c´o nghiˆe.m l`a n > f("), c´o thˆe’ gia’i mˆo. f(") > 0. Khi d´o ta c´o thˆe’ lˆa´y n l`a [f(")], trong d´o [f(")] l`a phˆa ` n nguyˆen cu’ a f("). C´AC V´I DU. V´ı du. 1. Gia’ su’. an = n(−1)n. Ch´u.ng minh r˘a`ng: i) D˜ay an khˆong bi. ch˘a. n. ii) D˜ay an khˆong pha’i l`a vˆo c`ung l´o.n. Gia’ i. i) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng an tho’a m˜an di. nh ngh˜ıa d˜ay khˆong bi. ch˘a. n. Thˆa. y, 8M >0 sˆo´ ha.ng v´o.i sˆo´ hiˆe. t vˆa. u n = 2([M] + 1) b˘a`ng n v`a l´o.n ho . n M. Diˆe`u d´o c´o ngh˜ıa l`a d˜ay an khˆong bi. ch˘a. n.
  • 7. 6 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ ii) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng an khˆong pha’ i l`a vˆo c`ung l´o.n. Thˆa. t vˆa. y, ta x´et khoa’ng (−2, 2). Hiˆe’n nhiˆen mo.i sˆo´ ha.ng cu’ a d˜ay v´o.i sˆo´ hiˆe. u le’ dˆe`u thuˆo. c khoa’ng (−2, 2) v`ı khi n le’ th`ı ta c´o: n(−1)n = n−1 = 1/n 2 (−2, 2). Nhu. vˆa. y trong kho’ng (−2, 2) c´o vˆo sˆo´ sˆo´ ha.ng cu’ a d˜ay. T`u. d´o, nh ngh˜ıa suy ra an khˆong pha’ i l`a vˆo c`ung l´o.n. N theo di. V´ı du. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. 2. D`ung di. n d˜ay sˆo´ dˆe’ ch´u.ng minh r˘a`ng: 1) lim n!1 (−1)n−1 n = 0. 2) lim n!1 n n + 1 = 1. Gia’ i. Dˆe’ ch´u.ng minh d˜ay an c´o gi´o.i ha. n l`a a, ta cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng dˆo´i v´o . i mˆo˜ i sˆo´ " > 0 cho tru.´o.c c´o thˆe’ t`ım du.o. .c sˆo´ N (N phu. thuˆo. c ") sao cho khi n >N th`ı suy ra |an − a| < ". Thˆong thu.`o.ng ta c´o thˆe’ chı’ ra cˆong th´u.c tu . `o.ng minh biˆe’u diˆe˜n N qua ". 1) Ta c´o: |an − 0| =
  • 8.
  • 9.
  • 11.
  • 12.
  • 13. = 1 n · Gia’ su’. " la` sˆo´ du.o.ng cho tru.o´.c tu`y y´. Khi do´: 1 n < " , n > 1 " · . nhiˆen n`ao d´o tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. V`ı thˆe´ ta c´o thˆe’ lˆa´y N l`a sˆo´ tu. n: N > 1 " ) 1 N < ". (Ch˘a’ ng ha.n, ta c´o thˆe’ lˆa´y N = [1/"], trong d´o [1/"] l`a phˆa ` n nguyˆen cu’a 1/"). Khi d´o 8 n > N th`ı: |an − 0| = 1 n 6 1 N < ".
  • 14. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 7 Diˆe`u d´o c´o ngh˜ıa l`a lim n!1 (−1)n n = 0. . nhiˆen N(") sao cho 8n > 2) Ta lˆa´y sˆo´ " > 0 bˆa´t k`y v`a t`ım sˆo´ tu. N(") th`ı:
  • 15.
  • 16.
  • 17. n n + 1 − 1
  • 18.
  • 19.
  • 20. < ". Bˆa´t d˘a’ng th´u.c |an − 1| < " , 1 n + 1 < " , 1 " − 1. Do d´o ta c´o thˆe’ lˆa´y sˆo´ N(") l`a phˆa ` n nguyˆen cu’ a 1 " − 1, t´u.c l`a: N(") = E((1/") − 1). Khi d´o v´o . i n > N ta c´o: i mo.
  • 21.
  • 22.
  • 23. n n + 1 − 1
  • 24.
  • 25.
  • 26. = 1 n + 1 6 1 N + 1 < " ) lim n!1 n n + 1 = 1. N V´ı du. 3. Ch´u.ng minh r˘a`ng c´ac d˜ay sau dˆay phˆan k`y: 1) an = n, n 2 N (7.6) 2) an = (−1)n, n2 N (7.7) 3) an = (−1)n + 1 n · (7.8) Gia’ i. 1) Gia’ su. ’ d˜ay (7.6) hˆo. i tu. v`a c´o gi´o.i ha.n l`a a. Ta lˆa´y " = 1. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. Khi d´o theo di. n tˆo`n ta. i sˆo´ hiˆe.u N sao cho 8n > N th`ı ta c´o |an−a| < 1 ngh˜ıa l`a |n−a| < 1 8n >N. T`u. d´o −1 < n−a < 1 8n > N , a − 1 < n < a+ 1 8n > N. Nhu.ng bˆa´t d˘a’ ng th´u.c n < a+ 1, 8n > N l`a vˆo l´y v`ı tˆa. .p c´ac p ho. . nhiˆen khˆong bi. ch˘a. sˆo´ tu. n. 2) C´ach 1. Gia’ su. ’ d˜ay an hˆo. i tu. v`a c´o gi´o.i ha. n l`a a. Ta lˆa´y lˆan cˆa. n a − 1 2 , a + 1 2 cu’a diˆe’m a. Ta viˆe´t d˜ay d˜a cho du.´o.i da. ng: {an} = −1, 1,−1, 1, . . . . (7.9)
  • 27. 8 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ V`ı dˆo. d`ai cu’ a khoa’ng a − 1 2 , a + 1 2 l`a b˘a`ng 1 nˆen hai diˆe’m −1 v`a +1 khˆong thˆe’ dˆo`ng th`o.i thuˆo. c lˆan cˆa. n a − 1 2 , a + 1 2 cu’a diˆe’m a, a. v`ı khoa’ng cach ´giu.˜a −1 v`a +1 ba`˘ng 2. Di`ˆeu do´ co´ ngh˜ıa la` o’. ngoa`i lan ˆcˆn a − 1 2 , a + 1 2 c´o vˆo sˆo´ sˆo´ ha.ng cu’a d˜ay v`a v`ı thˆe´ (xem ch´u ´y o. ’ trˆen) sˆo´ a khˆong thˆe’ l`a gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay. Ca´ch 2. Gia’ su’. an ! a. Khi do´ 8 0 (lˆa´y = 1 2 ) ta c´o |an − a| 1 2 8 n N. V`ı an = ±1 nˆen |1 − a| 1 2 , | − 1 − a| 1 2 )2 = |(1 − a) + (1 + a)| 6 |1 − a| + |a+ 1| 6 1 2 + 1 2 = 1 )2 1, vˆo l´y. 3) Lu.u ´y r˘a`ng v´o.i n = 2m ) a2m = 1+ 1 2m . Sˆo´ ha.ng kˆe` v´o.i n´o c´o sˆo´ hiˆe. u le’ 2m+1 (hay 2m − 1) v`a a2m+1 = −1 + 1 2m + 1 0 (hay a2m−1 = −1 + 1 2m − 1 6 0). T`u. d´o suy r˘a`ng |an − an−1| 1. Nˆe´u sˆo´ a n`ao d´o l`a gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay (an) th`ı b˘a´t dˆa ` u t`u. sˆo´ hiˆe. u n`ao ng th´u.c |an − a| d´o (an) tho’a m˜an bˆa´t d˘a’ 1 2 . Khi d´o |an − an+1| 6 |an − a| + |an+1 − a| 1 2 + 1 2 = 1. Nhu.ng hiˆe. u gi˜u.a hai sˆo´ ha.ng kˆe ` nhau bˆa´t k`y cu’a d˜ay d˜a cho luˆon luˆon l´o.n ho . n 1. Diˆe`u mˆau thuˆa˜n n`ay ch´u.ng to’ r˘a`ng khˆong mˆo. t sˆo´ thu. .c n`ao c´o thˆe’ l`a gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay d˜a cho. N
  • 28. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 9 B`AI TˆA. P H˜ay su. ’ du.ng di. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. n dˆe’ ch´u.ng minh r˘a`ng 1. lim n!1 an = 1 nˆe´u an = 2n − 1 2n + 2 2. lim n!1 an = 3 5 nˆe´u an = 3n2 + 1 5n2 − 1 B˘a´t dˆa ` u t`u. sˆo´ hiˆe. u N n`ao th`ı: |an − 3/5| 0, 01 (DS. N = 5) 3. lim n!1 an = 1 nˆe´u an = 3n + 1 3n . 4. lim n!1 cos n n = 0. 5. lim n!1 2n + 5 · 6n 3n + 6n = 5. 6. lim n!1 3 p n2 sin n2 n + 1 = 0. 7. Ch´u.ng minh r˘a`ng sˆo´ a = 0 khˆong pha’ i l`a gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay an = n2 − 2 2n2 − 9 . 8. Ch´u.ng minh r˘a`ng lim n!1 n2 + 2n + 1 + sinn n2 + n + 1 = 1. 9. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay: an = (−1)n + 1/n phˆan k`y. 10. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay; an = sin n0 phˆan k`y. 11. T`ım gi´o.i ha. n cu’ a da˜y: 0, 2; 0, 22; 0, 222; . . . , 0, |22{.z. . 2} n , . . . Chı’ dˆa˜n. Biˆe’u diˆe˜n an du.´o.i da. ng an = 0, 22 . . .2 = 2 10 + 2 10 2 + · · · + 2 10n (DS. lim an = 2/9)
  • 29. 10 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 12. T`ım gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´: 0, 2; 0, 23; 0, 233; 0, 2333; . . . , 0, 2 3|3{.z. . }3 n , . . . Chı’ dˆa˜n. Biˆe’u diˆe˜n an du.´o.i da. ng an = 2 10 + 3 102 + 3 103 + · · · + 3 10n (DS. 7/30) 13. Ch´u.ng minh r˘a`ng nˆe´u d˜ay an hˆo. i tu. dˆe´n a, c`on d˜ay bn dˆa `n dˆe´n 1 th`ı d˜ay an/bn dˆa `n dˆe´n 0. 14. Ch´u.ng minh r˘a`ng i) lim n!1 n 2n = 0. ii) lim n!1 n an = 0 (a 1). Chı’ dˆa˜n. i) Su. ’ du.ng hˆe. th´u.c: 2n = (1 + 1)n = 1+n + n(n − 1) 2 + · · · + 1 n + n(n − 1) 2 n2 2 · v`a u.´o.c lu . .ng |an − 0|. o. ii) Tu.o.ng tu. . nhu. i). Su’. du.ng hˆe. th´u.c: an = [1+(a − 1)]n n(n − 1) 2 (a − 1). 15. Ch´u.ng minh r˘a`ng lim an = 2 nˆe´u an = 1+ 1 2 + · · · + 1 2n Chı’ dˆa˜n. ´Ap du.ng cˆong th´u.c t´ınh tˆo’ng cˆa´p sˆo´ nhˆan dˆe’ t´ınh an rˆo`i u.´o.c lu . .ng |an − 2|. o. 16. Biˆe´t r˘a`ng d˜ay an c´o gi´o.i ha. n, c`on d˜ay bn khˆong c´o gi´o.i ha. n. C´o thˆe’ n´oi g`ı vˆe` gi´o.i ha.n cu’ a d˜ay: i) {an + bn}. ii) {anbn}. (DS. i) lim{an + bn} khˆong tˆo`n ta. i. H˜ay ch´u.ng minh.
  • 30. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 11 ii) C´o thˆe’ g˘a. p ca’ hai tru.`o.ng ho. .p c´o gi´o.i ha. n v`a khˆong c´o gi´o.i ha. n, u. v´ı d: an = n − 1 n , bn = (−1)n; an = 1 n , bn = (−1)n. 7.1.2 Ch´u.ng minh su. . hˆo. i tu. cu’a d˜ay sˆo´ du. .a trˆen c´ac di. nh l´y vˆe` gi´o.i ha. n Dˆe’ t´ınh gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´, ngu.`o.i ta thu.`o.ng su. ’ du.ng c´ac di. nh l´y v`a kh´ai niˆe. m sau dˆay: Gia’ su’. liman = a, limbn = b. i) lim(an ± bn) = liman ± lim bn = a ± b. ii) lim anbn = lim an · lim bn = a · b. iii) Nˆe´u b6= 0 th`ı b˘a´t dˆa ` u t`u. mˆo. t sˆo´ hiˆe. u n`ao d´o d˜ay an/bn x´ac nh (ngh˜ıa l`a 9N : 8 n N ) bn6= 0) v`a: di. lim an bn = lim an lim bn = a b · iv) Nˆe´u liman = a, limbn = a v`a b˘a´t dˆa ` u t`u. mˆo. t sˆo´ hiˆe. u n`ao d´o an 6 zn 6 bn th`ı lim zn = a (Nguyˆen l´y bi. ch˘a. n hai phi´a). v) T´ıch cu’ a d˜ay vˆo c`ung b´e v´o.i d˜ay bi. ch˘a. n l`a d˜ay vˆo c`ung b´e. vi) Nˆe´u (an) l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n v`a an6= 0 th`ı d˜ay 1 an l`a d˜ay vˆo c`ung b´e; ngu.o. .c la. i, nˆe´u n l`a d˜ay vˆo c`ung b´e v`a n6= 0 th`ı d˜ay 1 n l`a vˆo c`ung l´o.n. n x´et. Dˆe’ ´ap du. ng d´ung d˘a´n c´ac di. Nhˆa. nh l´y trˆen ta cˆa `n lu . u ´y mˆo. t sˆo´ nhˆa. n x´et sau dˆay: nh l´y (iii) vˆe` gi´o.i ha. i) Di. n cu’a thu . o.ng s˜e khˆong ´ap du.ng du.o. .c nˆe´u tu. ’ sˆo´ v`a mˆa˜u sˆo´ khˆong c´o gi´o.i ha. n h˜u.u ha. n ho˘a. c mˆa˜ u sˆo´ c´o gi´o.i ha. n b˘a`ng 0. Trong nh˜u.ng tru.`o.ng ho. .p d´o nˆen biˆe´n dˆo’i so . bˆo. d˜ay thu.o.ng, ch˘a’ ng ha.n b˘a`ng c´ach chia ho˘a. c nhˆan tu. ’ sˆo´ v`a mˆa˜u sˆo´ v´o.i c`ung mˆo. t biˆe’u th´u.c.
  • 31. 12 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ ii) Dˆo´i v´o . nh l´y (i) v`a (ii) c˜ung cˆa ` n pha’ i thˆa. i di. n tro.ng khi ´ap du. ng. Trong tru.`o.ng ho. .p n`ay ta cˆa ` n pha’i biˆe´n dˆo’i c´ac biˆe’u th´u.c an ± bn v`a an · bn tru.´o.c khi t´ınh gi´o.i ha. n (xem v´ı du. 1, iii). iii) Nˆe´u an = a const 8 n th`ı lim n!1 an = a. C´AC V´I DU. V´ı du. 1. T`ım lim an nˆe´u: . o 1) an = (1 + 7n+2)/(3 − 7n) 2) an = (2 + 4 +6+· · · + 2n)/[1 + 3 + 5+· · · + (2n + 1)] 3) an = n3/(12 + 22 + · · · + n2) Gia’ i. Dˆe’ gia’ i cac ´b`ai toan ´n`ay ta d`ung ly ´thuyˆe´t caˆ´p sˆo´ 1) Nhan ˆtu. ’ soˆ´ v`a maˆ˜u sˆo´ phan ˆthu.´c v´i 7−n ta co: ´an = 1 + 7n+2 3 − 7n = 7−n + 72 3 · 7−n − 1 Do d´o lim an = lim 7−n + 72 3 · 7−n − 1 = −49 v`ı lim 7−n = 0, n!1. 2) Tu. ’ sˆo´ v`a mˆa˜u sˆo´ dˆe`u l`a cˆa´p sˆo´ cˆo. ng nˆen ta c´o: 2 + 4 + 6+· · · + 2n = 2 + 2n 2 · n; 1+3 + 5+· · · + (2n + 1) = 1 + (2n + 2) 2 (n + 1). Do d´o an = n n + 1 ) lim an = 1. 3) Nhu. ta biˆe´t: 12 + 22 + · · · + n2 = n(n + 1)(2n + 1) 6
  • 32. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 13 v`a do d´o: lim an = lim 6n3 n(n + 1)(2n + 1) = lim 6 (1 + 1/n)(2 + 1/n) = 3. N V´ı du. 2. T`ım gi´o.i ha. n lim 1 + 1 2 + 1 4 + · · · + 1 2n 1 + 1 3 + 1 9 + · · · + 1 3n Gia’ i. Tu’. soˆ´ va` maˆ˜u sˆo´ d`ˆeu la` caˆ´p sˆo´ nhaˆn nˆen 1 + 1 2 + · · · + 1 2n = 2(2n − 1) 2n , 1 + 1 3 + · · · + 1 3n = 3(3n − 1) 2 · 3n v`a do d´o: lim an = lim 2(2n − 1) 2n · 2 · 3n 3(3n − 1) = 2 lim 2n − 1 2n · 2 3 lim 3n 3n − 1 = 2 lim[1 − (1/2)n] · 2 3 lim 1 1 − (1/3)n = 2· 1 · 2 3 ·1 = 4 3 · N V´ı du. 3. 1) an = p n2 + n − n 2) an = 3 p n + 2 − 3 p n 3) an = 3 p n2 − n3 + n Gia’ i. 1) Ta biˆe´n dˆo’i an b˘a`ng c´ach nhˆan v`a chia cho da. i lu . .ng liˆen ho. o. .p an = ( p n2 + n − n)( p n2 + n + n) p n2 + n + n = n p n2 + n + n = 1 p 1 + 1/n + 1 Do d´o lim an = 1 lim n!1 ( p 1 + 1/n + 1) = 1 2 ·
  • 33. 14 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 2) Biˆe´n dˆo’i an tu.o.ng tu. . nhu. 1) ta c´o: an = 3 p 3 n + 2 − 3 p 3 n 3 p 2 n + 2 + 3 p n + 2 · 3 p n + 3 p 2 n an = 2 3 p 2 n + 2 + 3 p n + 2 · 3 p n + 3 p 2 n Biˆe’u th´u.c mˆa˜ u sˆo´ b˘a`ng: n2/3 3 p 1 + 2/n 2 + 3 p 1 + 2/n + 1 !1 khi n!1v`a do d´o lim an = 0. 3) Ta c´o thˆe’ viˆe´t n = 3 p n3 v`a ´ap du.ng cˆong th´u.c: a3 + b3 = (a + b)(a2 − ab + b2) suy ra an = 3 p 3 p n2 − n3 + n n2 − n3 2 − n 3 p n2 − n3 + n2 3 p n2 − n3 2 − n 3 p n2 − n3 + n2 = n2 3 p n2 − n3 2 − n 3 p n2 − n3 + n2 = 1 [1/n − 1]2/3 − [1/n − 1]1/3 + 1 suy ra lim an = 1 3 · N V´ı du. 4. T`ım gi´o.i ha. n cu’ a c´ac d˜ay sau an = n p n2 + n , bn = n p n2 + 1 , cn = 1 p n + 1 + 1 p n2 + 2 + · · · + 1 p n2 + n · Gia’ i. Dˆa `u tiˆen ta ch´u.ng minh lim an = 1. Thˆa. t vˆa. y: lim an = lim n p n 1 + 1/n = lim 1 p 1 + 1/n = 1.
  • 34. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 15 Tu.o.ng tu. . lim bn = 1. Dˆe’ t`ım gi´o.i ha. n cu’ a cn ta s˜e ´ap du.ng Nguyˆen l´y bi. ch˘a. n hai ph´ıa. Mˆo. t m˘a. t ta c´o: cn 1 p n2 + 1 + 1 p n2 + 1 + · · · + 1 p n2 + 1 = n p n2 + 1 = bn nhu.ng m˘a. t kh´ac: cn 1 p n2 + n + 1 p n2 + n + · · · + 1 p n2 + n = an. Nhu. vˆa. y an cn bn v`a lim n!1 an = lim n!1 bn = 1. T`u. d´o suy ra lim n!1 cn = 1. N V´ı du. 5. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay (qn) l`a: 1) d˜ay vˆo c`ung l´o.n nˆe´u |q| 1; 2) d˜ay vˆo c`ung b´e khi |q| 1. Gia’ i. 1) Gia’ su’. |q| 1. Ta lˆa´y sˆo´ A 0 baˆ´t ky`. Tu`. da˘’ng thu´.c |q|n Ata thu du.o. .c n log|q|A. Nˆe´u ta lˆa´y N = [log|q|A] th`ı 8n N ta c´o |q|n A. Do d´o d˜ay (qn) l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n. 2) Gia’ su’. |q| 1, q6= 0. Khi do´ qn = h1 q ni−1 . V`ı
  • 35.
  • 36.
  • 37. 1 q
  • 38.
  • 39.
  • 40. 1 nˆen d˜ay 1 q n l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n v`a do d´o d˜ay h1 q n i−1 l`a vˆo c`ung b´e, t´u.c l`a d˜ay (qn) l`a d˜ay vˆo c`ung b´e khi |q| 1. 3) Nˆe´u q = 0 th`ı qn = 0, |q|n 8 n v`a do d´o (qn) l`a vˆo c`ung b´e. N B`AI TˆA.P T`ım gi´o.i ha. n lim n!1 an nˆe´u 1. an = n2 − n n − p n . (DS. 1) 2. an = n2(n − p n2 + 1). (DS. −1)
  • 41. 16 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 3. an = 1 + 2 + 3+· · · + n p 9n4 + 1 . (DS. 1/6) 4. an = p n cos n n + 1 . (DS. 0) 5. an = 5n n + 1 + sin n n . (DS. 5) 6. an = n3 n2 + 1 − 3n2 3n + 1 . (DS. 1/3) 7. an = n n + 11 − cos n 10n . (DS. 1) 8. an = n3 + 1 n2 − 1 (DS. 1) 9. an = cos n3 n − 3n 6n + 1 . (DS. − 1 2 ) 10. an = (−1)n 5 p n + 1 . (DS. 0) 11. an = p n2 + 1+ p n 3 p n3 + n − p n . (DS. +1) 12. an = 3 p 1 − n3 + n. (DS. 0) 13. an = p n2 + 4n 3 p n3 − 3n2 . (DS. 1) 14. an = (n + 3)! 2(n + 1)! − (n + 2)! . (DS. −1) 15. an = 2 + 4+· · · + 2n n + 2 − 2. (DS. −1) 16. an = n − 3 p n3 − n2. (DS. 1 3 ) 17. an = 1 − 2 + 3 − 4 + 5 − ·· ·−2n p n2 + 1+ p 4n2 + 1 . (DS. − 1 3 ) 18. an = 1 1 · 2 + 1 2 · 3 + · · · + 1 n(n + 1) . Chı’ dˆa˜n. ´Ap du. ng 1 n(n + 1) = 1 n − 1 n + 1 (DS. 1)
  • 42. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 17 19. an = 1− 1 3 + 1 9 − 1 27 + · · · + (−1)n−1 3n−1 . (DS. 3 4 ) 20. an = 2n+1 + 3n+1 2n + 3n . (DS. 3) 21. an = n + (−1)n n − (−1)n. (DS. 1) 22. an = 1 p n 1 p 1 + p 3 + 1 p 3 + p 5 + · · · + 1 p 2n − 1 + p 2n + 1 Chı’ dˆa˜n. Tru. c c˘an th´u.c o. ’ mˆa˜u sˆo´ c´ac biˆe’u th´u.c trong dˆa´u ngo˘a. c. (DS. 1 p 2 ) 23. an = 1 1 · 2 · 3 + 1 2 · 3 · 4 + · · · + 1 n(n + 1)(n + 2) Chı’ dˆa˜n. Tru.´o.c hˆe´t ta ch´u.ng minh r˘a`ng 1 n(n + 1)(n + 2) = 1 2 h 1 n(n + 1) − 1 (n + 1)(n + 2) i (DS. 1 4 ) 24. an = 1 a1a2 + 1 a2a3 + · · · + 1 anan+1 . (DS. 1 a1d ) ng v´o.i cˆong sai d6= 0, an6= 0. trong d´o {an} l`a cˆa´p sˆo´ cˆo. 25. an = (1 − 1/4)(1 − 1/9) · · · (1 − 1/(n + 1)2). (DS. 1 2 ) Chı’ dˆa˜n. B˘a`ng quy na.p to´an ho.c ch´u.ng to’ r˘a`ng an = n + 2 2n + 2 . 7.1.3 Ch´u.ng minh su. . hˆo. i tu. cu’a d˜ay sˆo´ du. .a trˆen n du’ dˆe’ d˜ay hˆo.i tu. diˆe`u kiˆe. (nguyˆen l´y Bolzano-Weierstrass) D˜ay sˆo´ an du.o. .c go. i l`a: i) D˜ay t˘ang nˆe´u an+1 an 8 n ii) D˜ay gia’m nˆe´u an+1 an 8 n C´ac d˜ay t˘ang ho˘a.c gia’m c`on du.o. .c go. i l`a d˜ay do.n diˆe. u. Ta lu.u ´y r˘a`ng d˜ay do.n diˆe. u bao gi`o. c˜ung bi. ch˘a. t ph´ıa. Nˆe´u d˜ay n ´ıt nhˆa´t l`a mˆo.
  • 43. 18 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ do.n diˆe. n du . u t˘ang th`ı n´o bi. ch˘a. ´o.i bo . ’ i sˆo´ ha.ng dˆa ` u tiˆen cu’ a n´o, d˜ay do.n diˆe. n trˆen bo. ’ i sˆo´ ha.ng dˆa ` u. Ta c´o di. u gia’m th`ı bi. ch˘a. nh l´y sau dˆay thu.`o.ng du.o. .c su . ’ du.ng dˆe’ t´ınh gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay do.n diˆe. u. D- nh l´y Bolzano-Weierstrass. D˜ay do.n diˆe. i. u v`a bi. ch˘a. n th`ı hˆo. i tu. . Di. nh l´y n`ay kh˘a’ ng di. nh vˆe` su. . tˆo`n ta. i cu’ a gi´o.i ha. n m`a khˆong chı’ ra du.o. .c phu . o.ng ph´ap t`ım gi´o.i ha. y, trong nhiˆe`u tru.`o.ng n d´o. Tuy vˆa. ho. .p khi biˆe´t gi´o.i ha. i, c´o thˆe’ chı’ ra phu.o.ng ph´ap t´ınh n cu’ a d˜ay tˆo`n ta. c t´ınh to´an thu.`o.ng du. n´o. Viˆe. .a trˆen d˘a’ ng th´u.c d´ung v´o.i mo. i d˜ay hˆo. i tu. : lim n!1 an+1 = lim n!1 an. Khi t´ınh gi´o.i ha. .a trˆen d˘a’ ng th´u.c v`u.a n du. .i ho . n ca’ la` su’. nˆeu ti ˆe.n lo. du. ng c´ach cho d˜ay b˘a`ng cˆong th´u.c truy hˆo `i. C´AC V´I DU. V´ı du. 1. Ch´u.nh minh r˘a`ng d˜ay: an = 1 5 + 1 + 1 52 + 1 + · · · + 1 5n + 1 hˆi . ut. o.Gia’ i. D˜ay d˜a cho do.n diˆe. u t˘ang. Thˆa. t vˆa. y v`ı: an+1 = an + 1 5n+1 + 1 nˆen an+1 an. D˜ay d˜a cho bi. ch˘a. n trˆen. Thˆa. t vˆa. y: an = 1 5 + 1 + 1 52 + 1 + 1 53 + 1 + · · · + 1 5n + 1 1 5 + 1 52 + · · · + 1 5n = 1 5 − 1 5n+1 1 − 1 5 = 1 4 1 − 1 5n 1 4 · Nhu. vˆa. y d˜ay an d˜a cho do.n diˆe. u t˘ang v`a bi. ch˘a. n trˆen nˆen n´o hˆo. i tu. . N
  • 44. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 19 V´ı du. 2. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an = 2n n! hˆo. i tu. v`a t`ım gi´o.i ha. n cu’ a n´o. Gia’ i. D˜ay d˜a cho c´o da.ng 2 1 , 22 2 , . . . , 2n n! , . . . D˜ay an do.n diˆe. u gia’m. Thˆa. t vˆa. y an+1 an = 2n+1 (n + 1)! : 2n n! = 2 n + 1 1 8n 1. n trˆen bo. ’ i phˆa ` n tu . Do d´o an+1 an v`a d˜ay bi. ch˘a. ’ a1. Ngo`ai ra n du . an 0, 8 n nˆen d˜ay bi. ch˘a. ´o.i. Do d´o d˜ay do.n diˆe. u gia’m v`a bi. ch˘a. n. N´o hˆo. i tu. nh l´y Weierstrass. Gia’ su. ’ a l`a gi´o.i ha. theo di. n cu’ a n´o. Ta c´o: an+1 an = 2 n + 1 ) an+1 = 2 n + 1 an. T`u. d´o lim an+1 = lim 2an n + 1 = lim 2 n + 1 lim an v`a nhu. vˆa. y: a = 0· a ! a = 0. Vˆa. y: lim 2n n! = 0. N V´ı du. 3. Cho d˜ay an = p 2, an+1 = p 2an. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay hˆo. i tu. v`a t`ım gi´o.i ha. n cu’ a n´o. Gia’ i. Hiˆe’n nhiˆen r˘a`ng: a1 a2 a3 · · · . D´o l`a d˜ay do.n diˆe. u n du . t˘ang v`a bi. ch˘a. ´o.i bo . ’ i sˆo´ p 2. Ta ch´u.ng minh r˘a`ng n´o bi. ch˘a. n trˆen bo’.i sˆo´ 2. Thˆa. t vˆa. y a1 = p 2; a2 = p 2a1 p 2 · 2 = 2. Gia’ su. ’ d˜a ch´u.ng minh du.o..c r˘a`ng an 6 2. Khi d´o: an+1 = p 2an 6 p 2 ·2 = 2.
  • 45. 20 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ e. Vˆy theo tiˆen d`ˆe quy na.p ta co´ an 6 2 8 n. Nhu. thˆe´ day ˜an do.n dia. ˆn nˆen n´o c´o gi´o.i ha. u t˘ang v`a bi. ch˘a. n d´o l`a a. Ta c´o: an+1 = p 2an ) a2 n+1 = 2an. Do d´o: lim a2 n+1 = 2 lim an hay a2 − 2a = 0 v`a thu du.o. .c a1 = 0, a2 = 2. V`ı d˜ay do.n diˆe. u t˘ang 8 n nˆen gi´o.i ha. n a = 2. N V´ı du. 4. Ch´u.ng minh t´ınh hˆo. i tu. v`a t`ım gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay x1 = p a; x2 = q a + p a, . . . , xn = r a + q a + · · · + p a, a 0, n dˆa´u c˘an. Gia’ i. i) R˜o r`ang: x1 x2 x3 · · · xn xn+1 .. . ngh˜ıa l`a d˜ay d˜a cho l`a d˜ay t˘ang. ii) Ta ch´u.ng minh d˜ay xn l`a d˜ay bi. ch˘a. n. Thˆa. t vˆa. y, ta c´o: x1 = p a p a+ 1 x2 = q a + p a q a + p a+ 1 q p a+ 1 = a + 2 p a + 1. Gia’ su. ’ d˜a ch´u.ng minh du.o..c r˘a`ng: xn p a + 1. Ta cˆa `n ch´u.ng minh xn+1 p a + 1. Thˆa. t vˆa. y, ta c´o: xn+1 = p a + xn q a + p a + 1 q p a + 1 = a+ 2 p a + 1. Do d´o nh`o. ph´ep quy na.p to´an ho.c ta d˜a ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay d˜a cho bi. ch˘a.n trˆen bo’.i p a+ 1.
  • 46. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 21 iii) Dˆe’ t`ım gi´o.i ha. n ta x´et hˆe. th´u.c xn = p a + xn−1 hay x2 n = a + xn−1. T`u. d´o: lim x2 n = lim(a + xn−1) = a + lim xn−1 hay nˆe´u gia’ thiˆe´t limxn = A th`ı: A2 = a + A ! A2 − A − a = 0 v`a A1 = 1 + p 1 + 4a 2 , A2 = 1 − p 1 + 4a 2 · V`ı A2 0 nˆen gi´a tri. A2 bi. loa.i v`ı xn 0. Do d´o; lim xn = 1 + p 1 + 4a 2 · N V´ı du. 5. T`ım gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay an du.o. .c x´ac di. nh nhu. sau: a1 l`a sˆo´ t`uy ´y m`a 0 a1 1, an+1 = an(2 − an) 8 n 1. (7.10) Gia’ i. i) Dˆa ` u tiˆen ch´u.ng minh r˘a`ng an bi. ch˘a. n, m`a cu. thˆe’ l`a b˘a`ng ph´ep quy na.p to´an ho.c ta ch´u.ng minh r˘a`ng 0 an 1. (7.11) Ta c´o 0 a1 1. Gia’ su. ’ (7.11) d˜a du.o. .c ch´u.ng minh v´o.i n v`a ta s˜e ch´u.ng minh (7.11) d´ung v´o.i n + 1 . T`u. (7.10) ta c´o; an+1 = 1− (1 − an)2. T`u. hˆe. th´u.c n`ay suy ra 0 (1 − an)2 1, v`ı 0 an 1. . aa. T`u. do ´suy ra: 0 an+1 1 8 n. ii) Bay ˆgi`o. ta chu.´ng minh r˘a`ng an l`a day ˜tang. ˘Thˆt vˆy, v`ı an 1 nˆen 2 − an 1. Chia (7.10) cho an ta thu du.o. .c: an+1 an = 2− an 1.
  • 47. 22 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ T`u. d´o an+1 an 8 n. Nhu . vˆa. y d˜ay an do.n diˆe. u t˘ang v`a bi. ch˘a. n. nh l´y Weierstrass, limAn tˆo`n ta. Do d´o theo di. i v`a ta k´y hiˆe. u n´o l`a a. iii) T`u. (7.10) ta c´o: lim an+1 = lim an · lim(2 − an) hay a = a(2 − a). T`u. d´o a = 0 v`a a = 1. V`ı x1 0 v`a d˜ay an t˘ang nˆen a = 1 = liman. N V´ı du. 6. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an = n! nn hˆo. i tu. v`a t`ım gi´o.i ha. n cu’ a n´o. Gia’ i. i) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an do.n diˆe. u gia’m, thˆa. t vˆa. y: an+1 = (n + 1)! (n + 1)n+1 = n! (n + 1)n = n! nn · nn (n + 1)n = nn (n + 1)n an v`ı nn (n + 1)n 1 nˆen an+1 an. n du . V`ı an 0 nˆen n´o bi. ch˘a. ´o.i v`a do d´o lim an tˆo`n ta. i, k´y hiˆe. u lim an = a v`a r˜o r`ang l`a a = lim an 0. ii) Ta ch´u.ng minh a = 0. Thˆa. t vˆa. y ta c´o: (n + 1)n nn = n + 1 n n = 1 + 1 n n 1 + n n = 2. Do d´o: nn (n + 1)n 1 2 v`a an+1 1 2 an. Chuyˆe’n qua gi´o.i ha. .c a 6 a n ta du.o. 2 ) a = 0. N B`AI TˆA. P
  • 48. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 23 1. Cho c´ac d˜ay sˆo´: 1) an = 5n2 n2 + 3 · 2) bn = (−1)n 2n n + 1 sin n. 3) cn = n cos n. H˜ay chı’ ra d˜ay n`ao bi. ch˘a. n v`a d˜ay n`ao khˆong bi. ch˘a. n. (DS. 1) v`a 2) bi. ch˘a. n; 3) khˆong bi. ch˘a. n) 2. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay: a1 = a0 a + a0 , a2 = a1 a + a1 , a3 = a2 a + a2 , . . . , an = an−1 a + an−1 , . . . (a 1, a0 0) hˆo. i t. . u3. Ch´u.ng minh c´ac d˜ay sau dˆay hˆo. i tu. 1) an = n2 − 1 n2 2) an = 2+ 1 2! + 1 3! + · · · + 1 n! n du.o. Chı’ dˆa˜n. T´ınh bi. ch˘a. .c suy t`u. n! 2n−1 v`a do d´o an 6 2 + 1 2 + 1 22 + · · · + 1 2n−1 = 3− 1 2n−1 3. 4. Ch´u.ng minh c´ac d˜ay sau dˆay hˆo. i tu. v`a t`ım gi´o.i ha. n a cu’a ch´ung 1) a1 = k p 5, an+1 = k p 5an, k 2 N. (DS. k−1 p 5) 2) an = 2n (n + 2)! Chı’ dˆa˜n. an+1 an = 2 n + 3 1. (DS. a = 0) 3) an = E(nx) n trong d´o E(nx) l`a phˆa ` n nguyˆen cu’ a nx. Chı’ dˆa˜n. Su. ’ du.ng hˆe. th´u.c: nx−1 E(nx) 6 nx. (DS. a = x) 5. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay: an = a1/2n hˆo. i tu. v`a t`ım gi´o.i ha. n cu’a n´o (a 1).
  • 49. 24 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ (DS. a = 1. Chı’ dˆa˜n. Ch´u.ng minh r˘a`ng an l`a d˜ay do.n diˆe. u gia’m v`ı an+1 = a1/2n+1 = a1/(2n·2) = p an, an 1) 6. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an = 1+ 1 22 + 1 32 + · · · + 1 n2 hˆo. i t. . uChı’ dˆa˜n. Ch´u.ng to’ r˘a`ng d˜ay do.n diˆe. n cu’a n´o u t˘ang, t´ınh bi. ch˘a. du.o. .c x´ac lˆa. p b˘a`ng c´ach su. ’ du.ng c´ac bˆa´t d˘a’ ng th´u.c: 1 n2 1 n(n − 1) = 1 n − 1 − 1 n , n 2. 7. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an = 1 3 + 1 + 1 32 + 2 + · · · + 1 3n + n c´o gi´o.i ha. n h˜u.u ha. n. n cu’ a an du.o. Chı’ dˆa˜n. T´ınh bi. ch˘a. .c x´ac lˆa. p b˘a`ng c´ach so s´anh an v´o.i tˆo’ ng mˆo. t cˆa´p sˆo´ nhˆan n`ao d´o. 8. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay 1 + 1 n n+1 do.n diˆe. u gia’m v`a lim n!1 1 + 1 n n+1 = e. 9. T´ınh lim n!1 an, nˆe´u 1) an = 1 + 1 n + k n , k 2 N. (DS. e) 2) an = n n + 1 n . (DS. 1 e ) 3) an = 1 + 1 2n n . (DS. p e) 4) an = 2n + 1 2n 2n . (DS. e)
  • 50. 7.1. Gi´o.i ha. n cu’ a d˜ay sˆo´ 25 7.1.4 Ch´u.ng minh su. . hˆo. i tu. cu’a d˜ay sˆo´ du. .a trˆen n cˆa`n v`a du’ dˆe’ d˜ay hˆo. diˆe`u kiˆe. i tu. (nguyˆen l´y hˆo. i tu. Bolzano-Cauchy) Trˆen dˆay ta d˜a nˆeu hai phu.o.ng ph´ap ch´u.ng minh su. . hˆo. i tu. cu’ a d˜ay. Hai phu.o.ng ph´ap n`ay khˆong ´ap du.ng du.o. .c dˆo´i v´o . i c´ac d˜ay khˆong do.n u du.o. diˆe. .c cho khˆong b˘a`ng phu.o.ng ph´ap gia’ i t´ıch m`a du.o. .c cho b˘a`ng phu.o.ng ph´ap kh´ac (ch˘a’ ng ha.n b˘a`ng phu.o.ng ph´ap truy hˆo `i). M˘a. t kh´ac, trong nhiˆe`u tru.`o.ng ho. .p ngu.`o.i ta chı’ quan tˆam dˆe´n su. . hˆo. i tu. hay phˆan k`y cu’ a d˜ay m`a thˆoi. Sau dˆay ta ph´at biˆe’u mˆo. t tiˆeu chuˆa’n c´o t´ınh chˆa´t “nˆo. i” cho ph´ep kˆe´t luˆa. i ta. . hˆo. n su. i tu. cu’ a d˜ay chı’ du. .a trˆen gi´a tri. cu’a c´ac sˆo´ ha. ng cu’ a d˜ay: Nguyˆen l´y hˆo. . D˜ay (an) c´o gi´o.i ha. i tu. n h˜u.u ha. n khi v`a chı’ khi n´o tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. n: 8 0, 9N0 = N0() 2 N : 8n N0 v`a 8 p 2 N ) |an − an+p| . T`u. nguyˆen l´y hˆo. i tu. r´ut ra: D˜ay (an) khˆong c´o gi´o.i ha.n khi v`a chı’ khi n´o tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. n: 9 0, 8N 2 N 9 n N 9m N ! |an − am| . C´AC V´I DU. V´ı du. 1. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an = cos 1 3 + cos 2 32 + · · · + cos n 3n , n2 N hˆo. i t. . u
  • 51. 26 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ Gia’ i. Ta u.´o.c lu . .ng hiˆe. o. u |an+p − an| =
  • 52.
  • 53.
  • 54. cos(n + 1) 3n+1 + · · · + cos(n + p) 3n+p
  • 55.
  • 56.
  • 57. 6 1 3n+1 + · · · + 1 3n+p = 1 3n+1 1 − 1 3p 1 − 1 3 1 2 · 1 3n 1 3n · Gia’ su’. la` sˆo´ du.o.ng tu`y y´. V`ı lim n!1 1 3n = 0 nˆen v´o.i sˆo´ 0 d´o, i sˆo´ N 2 N sao cho 8 n N ta c´o tˆo`n ta. 1 3n . Ngh˜ıa l`a nˆe´u n N, . nhiˆen t`uy ´y th`ı c`on p l`a sˆo´ tu. |an+p − an| 1 3n . Do d´o theo tiˆeu chuˆa’n hˆo. i tu. d˜ay d˜a cho hˆo. . N i tu. V´ı du. 2. Ch´u.ng minh r˘a`ng d˜ay an = 1 p 1 + 1 p 2 + · · · + 1 p n phˆan k`y. Gia’ i. Ta u.´o.c lu . .ng hiˆe. o. u |an − an+p| =
  • 58.
  • 59.
  • 60. 1 p n + 1 + 1 p n + 2 + · · · + 1 p n + p
  • 61.
  • 62.
  • 63. p p n + p 8 n, p 2 N. D˘a. t v´o . c biˆe. i p = n ta c´o |an − a2n| p n p 2 1 p 2 8 n. (*) Ta lˆa´y = 1 p 2 i nh˜u.ng gi´a tri. n N v`a . Khi d´o 8N 2 N tˆo`n ta. 9 p 2 N sao cho |an − an+p| . Thˆa. y, theo bˆa´t d˘a’ng th´u.c (*) ta t vˆa.
  • 64. 7.2. Gi´o.i ha. n h`am mˆo. t biˆe´n 27 chı’ cˆa `n lˆa´y sˆo´n N bˆa´t k`y v`a p = n. T`u. d´o theo mˆe. nh dˆe` phu’ di. nh nguyˆen l´y hˆo. i tu. ta c´o d˜ay d˜a cho phˆan k`y. N B`AI TˆA. P Su. ’ du.ng tiˆeu chuˆa’n hˆo. i tu. dˆe’ ch´u.ng minh su. . hˆo. i tu. cu’ a d˜ay (an) nˆe´u 1. an = Pn k=1 sin n 2n , 2 R. 2. an = Pn k=1 akqk, |q| 1, |ak| M 8 k,M 0. 3. an = Pn k=1 (−1)k−1 k(k + 1) · 4. an = Pn k=1 (−1)k k! · 5. an = 0, |77{.z. . 7} nch˜u. sˆo´ . 6. an = Pn k=1 1 2k + k · Ch´u.ng minh r˘a`ng c´ac d˜ay sau dˆay phˆan k`y: 7. an = 1+ 1 2 + · · · + 1 n , n 2 N. 8. an = 1 ln2 + 1 ln3 + · · · + 1 lnn , n = 2, . . . 7.2 Gi´o.i ha. t biˆe´n n h`am mˆo. 7.2.1 C´ac kh´ai niˆe.m v`a di. nh l´y co . ba’n vˆe` gi´o.i ha. n nh ngh˜ıa gi´o.i ha. Di. n cu’ a c´ac h`am dˆo´i v´o . i n˘am tru.`o.ng ho. .p: x ! a, x ! a ± 0, x!±1du.o. .c ph´at biˆe’u nhu . sau.
  • 65. 28 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 1) Sˆo´ A du.o. .c go. i l`a gi´o.i ha. i diˆe’m a (khi x ! a) n cu’ a h`am f(x) ta. nˆe´u 8 0 b´e bao nhiˆeu t`uy ´y t`ım du.o. .c sˆo´ = () 0 (9 = () 0) sao cho 8 x m`a x 2 Df {x; 0 |x − a| ()} th`ı |f(x) − A| . K´y hiˆe. u: lim x!a f(x) = A. 2) Sˆo´ A du.o. .c go. i l`a gi´o.i ha. . an bˆen pha’ i (bˆen tr´ai) cu’ a h`am f(x) ti diˆe’m x = a nˆe´u 8 0, 9 = () 0 sao cho v´o.i mo. i x tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. n x 2 Df {x : a x a+ } (x 2 Df {x : a − x a}) th`ı |f(x) − A| . K´y hiˆe. u: lim x!a+0 f(x) = f(a + 0) lim x!a−0 f(x) = f(a − 0) . Tu.o.ng tu. .: 3) lim x!+1 f(x) = A, 8 0 9 0 : 8 x 2 Df {x : x } ) |f(x) − A| . nh ngh˜ıa gi´o.i ha.n khi x!−1du.o. Di. .c ph´at biˆe’u tu . o.ng tu. .. 4) Nˆe´u lim x!+1 f(x) = lim x!−1 f(x) = A th`ı ngu.`o.i ta viˆe´t lim x!1 f(x) = A.
  • 66. 7.2. Gi´o.i ha. n h`am mˆo. t biˆe´n 29 Tru.`o.ng ho. .p d˘a. t nˆe´u A = 0 th`ı h`am f(x) du.o. c biˆe. .c go. i l`a h`am vˆo c`ung b´e khi x ! a (x ! a ± 0, x!±1). m h`am vˆo c`ung l´o.n ta. Kh´ai niˆe. i diˆe’m a c˜ung du.o. .c ph´at biˆe’u dˆo´i v´o.i ca’ n˘am tru.`o.ng ho. .p. Ch˘a’ ng ha.n, h`am f(x) du.o. .c go. i l`a h`am vˆo c`ung l´o.n ta. i diˆe’m a nˆe´u 8M 0 9 = (M) 0 : 8 x 2 Df {x : 0 |x − a| } ) |f(x)|M. Ngo`ai ra, nˆe´u f(x) 0 (f(x) 0) 8 x 2 Df {x : 0 |x−a| } th`ı ta viˆe´t lim x!a f(x) = +1 lim x!a f(x) = −1 . Ta lu.u ´y r˘a`ng c´ac k´y hiˆe. u v`u.a nˆeu chı’ ch´u.ng to’ f(x) l`a vˆo c`ung l´o.n ch´u. ho`an to`an khˆong c´o ngh˜ıa r˘a`ng f c´o gi´o.i ha. n. Khi t´ınh gi´o.i ha. n ta thu . `o.ng su. ’ du.ng c´ac diˆe`u kh˘a’ ng di. nh sau dˆay. D- nh l´y 7.2.1. Nˆe´u c´ac gi´o.i ha. i. n lim x!a f1(x), lim x!a i h˜u . f2(x) tˆo`n ta. u ha. n th`ı 1) lim [f1(x) + f2(x)] = lim x!a x!a f1(x) + lim x!a f2(x) 2) lim [f1(x) · f2(x)] = lim x!a x!a f1(x) · lim x!a f2(x) 3) Nˆe´u lim x!a f2(x)6= 0 th`ı lim x!a f1(x) f2(x) = lim x!a f1(x) lim x!a f2(x) 4) Nˆe´u trong lˆan cˆa. n U(a; ) = {x : 0 |x − a| } ta c´o f1(x) 6 f(x) 6 f2(x) v`a lim x!a f1(x) = lim x!a f2(x) = A th`ı lim x!a f(x) = A (nguyˆen l´y bi. ch˘a. n hai phi´a). nh ngh˜ıa gi´o.i ha. Di. n h`am sˆo´ c´o thˆe’ ph´at biˆe’u du . ´o.i da. ng ngˆon ng˜u. d˜ay nhu. sau. D- nh l´y 7.2.2. Gia’ su. ’ D R, a 2 R l`a diˆe’m tu. i. cu’a n´o; A 2 R, f : D ! R. Khi d´o lim x!a f(x) = A
  • 67. 30 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ khi v`a chı’ khi 8(an), an 2 D {a}, an ! a f(an) ! A T`u. d´o dˆe’ ch´u.ng minh mˆo. t h`am n`ao d´o khˆong c´o gi´o.i ha. n khi x ! a, ta chı’ cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng 9(an), 9(a0 n) dˆe`u hˆo. i tu. dˆe´n a nhu.ng lim x!a f(an)6= lim x!a f0(an). nh l´y co . C´ac di. ba’n vˆe` gi´o.i ha. n d˜a ph´at biˆe’u trˆen dˆay khˆong ´ap du. ng du.o. .c dˆo´i v´o . i c´ac gi´o.i ha. n sau dˆay khi x ! a, a 2 R. 1) lim x!a [f(x)+g(x)]; f, g l`a c´ac vˆo c`ung l´o.n (vˆo di. nh da.ng “1±1”). 2) lim x!a f(x) g(x) ; f, g ho˘a. c dˆo`ng th`o.i l`a hai vˆo c`ung b´e, ho˘a. c dˆo`ng th`o.i l`a hai vˆo c`ung l´o.n (vˆo di. nh da.ng “0/0” ho˘a. c “1/1”). 3) lim x!a f(x) ·g(x); f l`a vˆo c`ung b´e, c`on g l`a vˆo c`ung l´o.n ho˘a. c ngu.o. .c la.i (vˆo di. nh da.ng “0 · 1”). 4) lim x!a f(x) g(x) : nh da.ng “11”) a) khi f(x) ! 1, g(x)!1(vˆo di. b) khi f(x) ! 0, g(x) ! 0 (vˆo di. nh da.ng “00”) c) khi f(x)!1, g(x) ! 0 (vˆo di. nh da.ng “10”) c t´ınh gi´o.i ha. Viˆe. n trong c´ac tru.`o.ng ho. .p n`ay thu.`o.ng du.o. .c gi . ola` khu’. da. ng voˆ d.inh. Trong nhi`ˆeu tru.o`.ng ho. .p khi t´ınh gi´o.i ha. n ta thu.`o.ng su. ’ du.ng c´ac gi´o.i ha. n quan tro.ng sau dˆay: lim x!0 sin x x = 1, (7.12) lim x!0 (1 + x) 1 x = e (7.13)
  • 68. 7.2. Gi´o.i ha. n h`am mˆo. t biˆe´n 31 v`a c´ac hˆe. qua’ cu’ a (7.13) lim x!1 1 + 1 x x = e, (7.14) lim x!0 loga(1 + x) x = 1 lna , 0 a6= 1, (7.15) lim x!0 ax − 1 x = lna, 0 a6= 1. (7.16) C´AC V´I DU. V´ı du. 1. Su. ’ du.ng ( − ) - di. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. n dˆe’ ch´u.ng minh r˘a`ng lim x!−3 x2 = 9. Gia’ i. Ta cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng 8 0, 9 0 sao cho v´o.i |x+ 3| th`ı ta c´o |x2 − 9| . Ta cˆa `n u.´o.c lu . .ng hiˆe. o. u |x2 − 9|. ta c´o |x2 − 9| = |x − 3||x + 3|. Do th`u.a sˆo´ |x − 3| khˆong bi. ch˘a. n trˆen to`an tru.c sˆo´ nˆen dˆe’ u.´o.c lu . .ng o. t´ıch do.n gia’n ho . n cu’a diˆe’m a = −3 t´u.c l`a n ta tr´ıch ra 1 - lˆan cˆa. khoa’ng (−4;−2). V´o.i mo. i x 2 (−4;−2) ta c´o |x − 3| 7 v`a do d´o |x2 − 9| 7|x + 3|. n diˆe’m a = −3 [t´u.c l`a khoa’ng (−3 − ;−3 + )] khˆong V`ı -lˆan cˆa. du.o. .c vu . .t ra kho’i ranh gi´o.i cu’ a 1-lˆan cˆa.n nˆen ta lˆa´y = min o. 1, 7 . Khi d´o v´o . i 0 |x + 3| ) |x2 − 9| . Do vˆa. y lim x!−3 x2 = 9. N V´ı du. 2. Ch´u.ng minh r˘a`ng lim x!2 p 11 − x = 3. Gia’ i. Gia’ su’. 0 la` sˆo´ du.o.ng cho tru.o´.c b´e bao nhiˆeu tu`y y´. Ta x´et bˆa´t phu . o.ng tr`ınh p 11 − x − 3| . (7.17) |
  • 69. 32 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ Ta c´o (7.17),− p 11 − x − 3 , 8 p 11 − x − 3 − p 11 − x − 3 : , 8 : x − 11 −(3 − )2 x − 11 −(3 + )2 , 8 : x − 2 6 − 3 x − 2 −(6 + 2). V`ı 6 − 2 | − (6 + )2| = 6 + 2 nˆen ta c´o thˆe’ lˆa´y () l`a sˆo´ 6 6 − 2. V´o . i sˆo´ d´o ta thˆa´y r˘a`ng khi x tho’a m˜an bˆa´t d˘a’ ng th´u.c p 11 − x − 3| v`a 0 |x − 2| th`ı | lim x!2 p 11 − x = 3. N V´ı du. 3. T´ınh c´ac gi´o.i ha. n 1) lim x!2 2x − x2 x − 2 (vˆo di. nh da.ng 0 0 ); 2) lim x! 4 cotg2x · cotg 4 − x (vˆo di. nh da.ng 0 · 1); 3) lim x!1 e 1 x + 1 x x nh da.ng 11). (vˆo di. Gia’ i 1) Ta c´o 2x − x2 x − 2 = 2x − 22 − (x2 − 22) x − 2 = 4 · 2x−2 − 1 x − 2 − x2 − 4 x − 2 · T`u. d´o suy r˘a`ng lim x!2 2x − x2 x − 2 = 4 lim x!2 2x−2 − 1 x − 2 − lim x!2 x2 − 4 x − 2 = 4ln2 − 4. 2) D˘a. t y = 4 − x. Khi d´o lim x! 4 cotg2x · cotg 4 − x = lim y!0 cotg 2 − 2y cotgy = lim y!0 sin 2y sin y · cos y cos 2y = 2.
  • 70. 7.2. Gi´o.i ha. n h`am mˆo. t biˆe´n 33 3) D˘a. t y = 1 x . Khi d´o lim x!1 e 1 x + 1 x x = lim y!0 (ey + y) lim y!0 1 y = e ln(ey+y) y ; lim y!0 ln(ey + y) y = lim y!0 ln[1 + (ey + y − 1)] ey + y − 1 · ey + y − 1 y = lim t!0 ln(1 + t) t · lim y!0 1 + ey − 1 y = 2. T`u. d´o suy r˘a`ng lim y!0 ey + y 1 y = e2. N V´ı du. 4. Ch´u.ng to’ r˘a`ng h`am f(x) = sin 1 x khˆong c´o gi´o.i ha. n khi x ! 0. Gia’ i. Ta lu.u ´y mˆe. nh dˆo´i v´o . nh dˆe` phu’ di. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. i di. n: lim x!a f(x)6= A, 90 0 8 0 9 x (0 |x − a| ) ! |f(x0) − A| 0. Nˆe´u A = 0 ta lˆa´y 0 = 1 2 v`a xk = 2 2 + 2k . Khi d´o 8 0, 9 k 2 N : 0 xk v`a |f(xk) − 0| = |f(xk)| = 1 0 v`a nhu. vˆa. y A = 0 khˆong pha’ i l`a gi´o.i ha. n cu’a h`am d˜a cho khi x ! 0. Nˆe´u A6= 0 th`ı ta lˆa´y 0 = |A| 2 v`a xk = 1 2k . Khi d´o 8 0, 9 k 2 N : 0 xk th`ı |f(xk) − A| = |A| . Nhu . vˆa. i sˆo´ y mo. A6= 0 dˆe`u khˆong l`a gi´o.i ha. n cu’ a h`am sin 1 x khi x ! 0. N V´ı du. 5. H`am Dirichlet D(x): D(x) = 8 : 1 nˆe´u x 2 Q, 0 nˆe´u x 2 R Q
  • 71. 34 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ khˆong c´o gi´o.i ha. i 8 a 2 R. n ta. Gia’ i. Ta ch´u.ng minh r˘a`ng ta.i mo. i diˆe’m a 2 R h`am D(x) khˆong nh l´y 2. Dˆe’ l`am viˆe. tho’a m˜an Di. c d´o, ta chı’ cˆa `n chı’ ra hai d˜ay (an) v`a (a0 n) c`ung hˆo. i tu. dˆe´n a sao cho lim n!1 D(an)6= lim n!1 D(a0 n). Dˆa ` u tiˆen ta x´et d˜ay c´ac diˆe’m h˜u.u ty’ (an) hˆo. i tu. dˆe´n a. Ta c´o D(an) = 1 8 n v`a do d´o lim n!1 D(an) = 1. Bˆay gi`o. ta x´et d˜ay (a0 n) - d˜ay c´ac diˆe’m vˆo ty’ hˆo. dˆe´n a. Ta c´o D(a0 i tu. n) = 0 8 n v`a do vˆa. y lim n!1 D(a0 n) = 0. Nhu. vˆa. y lim n!1 D(an)6= lim n!1 n). T`u. d´o suy ra r˘a`ng ta.i diˆe’m a D(a0 h`am D(x) khˆong c´o gi´o.i ha. n . N V´ı du. 6. Gia’ su’. lim x!a f(x) = b, lim x!a g(x) = +1. Ch´u.ng minh r˘a`ng lim x!a [f(x) + g(x)] = +1. Gia’ i. Ta cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng 8M 0, 9 0 sao cho 8 x : 0 |x − a| th`ı f(x) + g(x)M. V`ı lim x!a f(x) = b nˆen tˆo`n ta. n U(a, 1) cu’a diˆe’m a sao cho i 1-lˆan cˆa. |f(x)| C, x6= a (7.18) trong d´o C l`a h˘a`ng sˆo´ du.o.ng n`ao d´o. Gia’ su’. M 0 la` sˆo´ cho tru.o´.c tu`y y´. V`ı lim x!a g(x) = +1 nˆen dˆo´i v´o.i sˆo´ M + C, 9 0 ( 6 1) sao cho 8 x : 0 |x − a| th`ı g(x) M + C (7.19) T`u. c´ac bˆa´t d˘a’ ng th´u.c (7.18) v`a(7.19) ta thu du.o. .c l`a: v´o.i x tho’a n 0 |x − a| 6 1 th`ı m˜an diˆe`u kiˆe. f(x) + g(x) g(x) − |f(x)|M + C − C = M. N B`AI TˆA. P
  • 72. 7.2. Gi´o.i ha. n h`am mˆo. t biˆe´n 35 1. Su. ’ du.ng di. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. n h`am sˆo´ dˆe’ ch´u.ng minh c´ac d˘a’ ng th´u.c sau dˆay: 1) lim x! 6 sin x = 1 2 ; 2) lim x! 2 sin x = 1; 3) lim x!0 x sin 1 x = 0; 4) lim x!+1 arctgx = 2 . Chı’ dˆa˜n. D`ung hˆe. th´u.c 2 − arctgx tg 2 − arctgx = 1 x ) 5) lim x!1 x − 1 3x + 2 = 1 3 ; 6) lim x!+1 logax = +1; 7) lim x!+1 p x2 + 1 − x = 0; 8) lim x!−5 x2 + 2x − 15 x + 5 = −8; 9) lim x!1 (5x2 − 7x + 6) = 4; 10) lim x!2 x2 − 3x + 2 x2 + x − 6 = 1 5 ; 11) lim x!+1 x sin x x2 − 100x + 3000 = 0. 2. Ch´u.ng minh c´ac gi´o.i ha. n sau dˆay khˆong tˆo`n ta. i: 1) lim x!1 sin 1 x − 1 ; 2) lim x!1 sin x; 3) lim x!o 2 1 x ; 4) lim x!0 e 1 x ; 5) lim x!1 cos x. Nˆe´u tu . ’ sˆo´ v`a mˆa˜u sˆo´ cu’ a phˆan th´u.c h˜u.u ty’ dˆe`u triˆe. t tiˆeu ta.i diˆe’m x = a th`ı c´o thˆe’ gia’n u.´o.c phˆan th´u.c cho x − a (6= 0) mˆo. t ho˘a. c mˆo. t sˆo´ lˆa ` n. Su. ’ du. ng phu.o.ng ph´ap gia’n u.´o.c d´o, h˜ay t´ınh c´ac gi´o.i ha. n sau dˆay (3-10). 3. lim x!7 2x2 − 11x − 21 x2 − 9x + 14 (DS. 17 5 ) 4. lim x!1 x4 − x3 + x2 − 3x + 2 x3 − x2 − x + 1 (DS. 2) 5. lim x!1 x4 + 2x2 − 3 x2 − 3x + 2 (DS. −8) 6. lim x!1 xm − 1 xn − 1 ; m, n 2 Z (DS. m n )
  • 73. 36 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 7. lim x!1 1 1 − x − 3 1 − x3 (DS. −1) 8. lim x!1 a 1 − xa − b 1 − xb ; a, b 2 N (DS. a − b 2 ) 9. lim x!1 (xn − 1)(xn−1 − 1) · · · (xn−k+1 − 1) (x − 1)(x2 − 1) · · · (xk − 1) (DS. Ck n) 10. lim x!a (xn − an) − nan−1(x − a) (x − a)2 , n 2 N (DS. n(n − 1) 2 an−1) Chı’ dˆa˜n. Dˆo’i biˆe´n x − a = t. C´ac b`ai to´an sau dˆay c´o thˆe’ du.a vˆe` da.ng trˆen nh`o. ph´ep dˆo’i biˆe´n (11-14) 11. lim x!1 p x q − 1 x r s − 1 (DS. ps qr ) 12. lim x!−1 1 + 3 p x 1 + 5 p x (DS. 5 3 ) 13. lim x!0 3 3 p 1 + x − 4 4 p 1 + x + 1 2 − 2 p 1 + x + x (DS. 1 6 ) 14. lim x!0 n p 1 + x − 1 x (DS. 1 n ) Mˆo. t trong c´ac phu.o.ng ph´ap t´ınh gi´o.i ha. n cu’ a c´ac biˆe’u th´u.c vˆo ty’ l`a chuyˆe’n vˆo ty’ t`u. mˆa˜u sˆo´ lˆen tu. ’ sˆo´ ho˘a. c ngu.o. .c la. i (15-26) 15. lim x!0 p 1 + x + x2 − 1 x (DS. 1 2 ) 16. lim x!2 p 3 + x + x2 − p 9 − 2x + x2 x2 − 3x + 2 (DS. 1 2 ) 17. lim x!0 5x 3 p 1 + x − 3 p 1 − x (DS. 15 2 ) 18. lim x!0 3 p 1 + 3x − 3 p 1 − 2x x + x2 (DS. 2) 19. lim x!1 p x2 + 1 − p x2 − 1 (DS. 0)
  • 74. 7.2. Gi´o.i ha. n h`am mˆo. t biˆe´n 37 20. lim x!1 3 p 1 − x3 + x (DS. 0) 21. lim x!+1 p x2 + 5x + x (DS. +1) 22. lim x!−1 p x2 + 5x + x (DS. − 5 2 ) 23. lim x!+1 p x2 + 2x − x (DS. 1) 24. lim x!−1 p x2 + 2x − x . (DS. +1) 25. lim x!1 h (x + 1) 2 3 − (x − 1) 2 3 i (DS. 0) 26. lim x!+1 n p (x + a1)(x + a2) · · · (x + an) − x (DS. a1 + a2 + · · · + an n ) Khi gia’ i c´ac b`ai to´an sau dˆay ta thu.`o.ng su. ’ du.ng hˆe. th´u.c lim t!0 (1 + t) − 1 t = (27-34) 27. lim x!0 5 p 1 + 3x4 − p 1 − 2x 3 p 1 + x − p 1 + x (DS. −6) 28. lim x!0 n p a + x − n p a − x x , n 2 N (DS. 2 n a 1 n −1) 29. lim x!0 p 1 + 3x + 3 p 1 + x − 5 p 1 + x − 7 p 1 + x 4 p 1 + 2x + x − 6 p 1 + x (DS. 313 280 ) 30. lim x!0 3 p a2 + ax + x2 − 3 p a2 − ax + x2 p a + x − p a − x (DS. 3 2 a 1 6 ) 31. lim x!0 p 1 + x2 + x n − p 1 + x2 − x n x (DS. 2n) 32. lim x!0 n p a + x − n p a − x x , n 2 N, a 0 (DS. 2 n p a na ) 33. lim x!0 1 + ax − k p 1 + bx n p x , n 2 N, a 0 (DS. ak − bn nk ) 34. lim x!1 n p (1 + x2)(2 + x2) · · · (n + x2) − x2 (DS. n + 1 2 )
  • 75. 38 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ Khi t´ınh gi´o.i ha. n c´ac biˆe’u th´u.c lu . .ng gia´c ta thu.o`.ng su’. du.ng cˆong o. th´u.c co . ba’n lim x!0 sin x x = 1 c`ung v´o.i su. . kˆe´t ho. .p c´ac phu.o.ng ph´ap t`ım gi´o.i ha. n da˜ nˆeu o’. trˆen (35-56). 35. lim x!1 x 2 x sin (DS. 0) 36. lim x!1 arctgx 2x (DS. 0) 37. lim x!−2 x2 − 4 arctg(x + 2) (DS. −4) 38. lim x!0 tgx − sin x x3 (DS. 1 2 ) 39. lim x!0 xcotg5x (DS. 1 5 ) 40. lim x!1 (1 − x)tg x 2 (DS. 2 ) 41. lim x!1 1 − x2 sin x (DS. 2 ) 42. lim x! sin x 2 − x2 (DS. 1 2 ) 43. lim x!0 cos mx − cos nx x2 (DS. 1 2 (n2 − m2)) 44. lim x!1 x2 h cos 1 x − cos 3 x i (DS. 4) 45. lim x!0 sin(a + x) + sin(a − x) − 2 sin a x2 (DS. −sin a) 46. lim x!0 cos(a + x) + cos(a − x) − 2 cos a 1 − cos x (DS. −2 cos a) 47. lim x!1 sin p x2 + 1 − sin p x2 − 1 (DS. 0)
  • 76. 7.2. Gi´o.i ha. n h`am mˆo. t biˆe´n 39 48. lim x!0 p cos x − 1 x2 (DS. − 1 4 ) 49. lim x! 2 cos x 2 − sin x 2 cos x (DS. 1 p 2 ) 50. lim x! 3 sin x − 3 1 − 2 cos x (DS. 1 p 3 ) 51. lim x! 4 p 2 cos x − 1 1 − tg2x (DS. 1 4 ) 52. lim x!0 p 1 + tgx − p 1 − tgx sin x (DS. 1) 53. lim x!0 p m cos x − m p cos
  • 78. 2 − 2 2m ) 54. lim x!0 cos x − 3 p cos x sin2 x (DS. − 1 3 ) 55. lim x!0 1 − cos x p cos 2x tgx2 (DS. 3 2 ) 56. lim x!0 p 1 + x sin x − cos x sin2 x 2 (DS. 4) Dˆe’ t´ınh gi´o.i ha. n lim x!a [f(x)]'(x), trong d´o f(x) ! 1, '(x) ! 1 khi x ! a ta c´o thˆe’ biˆe´n dˆo’i biˆe’u th´u.c [f(x)]'(x) nhu. sau: lim x!a [f(x)]'(x) = lim x!a n [1 + (f(x) − 1)] 1 f(x)−1 o'(x)[f(x)−1] = e lim x!a '(x)[f(x)−1] o’. daˆy lim x!a '(x)[f(x)−1] du.o. .c t´ınh theo c´ac phu.o.ng ph´ap d˜a nˆeu trˆen dˆay. Nˆe´u lim x!a '(x)[f(x) − 1] = A th`ı lim x!a [f(x)]'(x) = eA (57-68).
  • 79. 40 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 57. lim x!1 2x + 3 2x + 1 x+1 (DS. e) 58. lim x!1 x2 − 1 x2 x4 (DS. 0) 59. lim x!0 (1 + tgx)cotgx (DS. e) 60. lim x!0 (1 + 3tg2x)cotg2x (DS. e3) 61. lim x!0 cos x cos 2x 1 x2 (DS. e 3 2 ) 62. lim x! 2 (sin x) 1 cotgx (DS. −1) 63. lim x! 2 (tgx)tg2x (DS. e−1) 64. lim x!0 h tg 4 + x icotg2x (DS. e) 65. lim x!0 cos x 1 x2 (DS. e−1 2 ) 66. lim x!0 cos 3x 1 sin2 x (DS. e−9 2 ) 67. lim x!0 1 + tgx 1 + sin x 1 sin x (DS. 1) 68. lim x! 4 sin 2x tg22x (DS. e−1 2 ) Khi t´ınh gi´o.i ha. n c´ac biˆe’u th´u.c c´o ch´u.a h`am lˆodarit v`a h`am m˜u ta o . . athu.o`.ng su’. du.ng ca´c coˆng thu´.c (7.15) va` (7.16) va` ca´c phu.o.ng pha´p t´ınh gio.´i hn da ˜nˆeu ’ trˆen (69-76). 69. lim x!e lnx − 1 x − e (DS. e−1) 70. lim x!10 lgx − 1 x − 10 (DS. 1 10ln10 ) 71. lim x!0 ex2 − 1 p 1 + sin2 x − 1 (DS. 2) 72. lim x!0 ex2 − cos x sin2 x (DS. 3 2 )
  • 80. 7.3. H`am liˆen tu. c 41 73. lim x!0 ex − e
  • 81. x sin x − sin
  • 82. x (DS. 1) 74. lim x!0 esin 5x − esin x ln(1 + 2x) (DS. 2) 75. lim x!0 ax2 − bx2 ln cos 2x , a 0, b 0 (DS. − 1 2 ln a b ) 76. lim x!0 hasin x + bsinx 2 i1 x , a 0, b 0 (DS. p ab) 7.3 H`am liˆen tu. c D-i. nh ngh˜ıa 7.3.1. H`am f(x) x´ac di. n cu’a diˆe’m x0 nh trong lˆan cˆa. du.o. .c go. i diˆe’m d´o nˆe´u i l`a liˆen tu.c ta. lim x!x0 f(x) = f(x0). nh ngh˜ıa 7.3.1 tu.o.ng du.o.ng v´o.i Di. D-i. nh ngh˜ıa 7.3.1. H`am f(x) x´ac di. n cu’a diˆe’m x0 nh trong lˆan cˆa. du.o. .c go. i diˆe’m x0 nˆe´u i l`a liˆen tu.c ta. 8 0 9 0 8 x 2 Df : |x − x0| ) |f(x) − f(x0)| . u x − x0 = x du.o. Hiˆe. .c go. i l`a sˆo´ gia cu’a dˆo´i sˆo´, c`on hiˆe. u f(x) − f(x0) = f du.o. .c go. i l`a sˆo´ gia cu’a h`am sˆo´ ta. i x0 tu.o.ng ´u.ng v´o.i sˆo´ gia x, t´u.c l`a x = x − x0, f(x0) = f(x0 +x) − f(x0). V´o.i ngˆon ng˜u. sˆo´ gia di. nh ngh˜ıa 7.3.1 c´o da.ng D-i. nh ngh˜ıa 7.3.1. H`am f(x) x´ac di. nh trong lˆan cˆa. n cu’a diˆe’m x0 du.o. .c go. i x0 nˆe´u i l`a liˆen tu.c ta. lim x!0 f = 0.
  • 83. 42 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ B˘a`ng “ngˆon ng˜u. d˜ay” ta c´o di. nh ngh˜ıa tu.o.ng du.o.ng D-i. nh ngh˜ıa 7.3.1. H`am f(x) x´ac di. n diˆe’m x0 2 Df nh trong lˆan cˆa. du.o. .c go. i diˆe’m x0 nˆe´u i l`a liˆen tu.c ta. 8(xn) 2 Df : xn ! x0 ) lim n!1 f(xn) = f(x0). D-i. n cˆa`n v`a du’ dˆe’ h`am f(x) liˆen tu.c ta. nh l´y 7.3.1. Diˆe`u kiˆe. i diˆe’m x0 l`a h`am f(x) tho’a m˜ac c´ac diˆe`u kiˆe. n sau dˆay: i) H`am pha’ i x´ac di.nh ta.i mˆo. n n`ao d´o cu’a diˆe’m x0. t lˆan cˆa. ii) H`am c´o c´ac gi´o.i ha. t ph´ıa nhu. nhau n mˆo. lim x!x0−0 f(x) = lim x!x0+0 f(x). iii) lim x!x0−0 = lim x!x0+0 = f(x0). Gia’ su. ’ h`am f(x) x´ac di. nh trong nu. ’ a lˆan cˆa. n bˆen pha’ i (bˆen tr´ai) cu’ a diˆe’m x0, ngh˜ıa la` trˆen nu’.a khoa’ng [x0, x0 + ) (tu.o.ng u´.ng: trˆen (x0 − , x0]) n`ao d´o. H`am f(x) du.o. .c go. i l`a liˆen tu.c bˆen pha’i (bˆen tr´ai) ta.i diˆe’m x0 nˆe´u f(x0 + 0) = f(x0) (tu.o.ng ´u.ng: f(x0 − 0) = f(x0)). D- i. i diˆe’m x0 2 Df khi v`a chı’ khi nh l´y 7.3.2. H`am f(x) liˆen tu.c ta. n´o liˆen tu.c bˆen pha’i v`a bˆen tr´ai ta.i diˆe’m x0. H`am liˆen tu.c ta. t diˆe’m c´o c´ac t´ınh chˆa´t sau. i mˆo. i diˆe’m x0 th`ı f(x) ± g(x), I) Nˆe´u c´ac h`am f(x) v`a g(x) liˆen tu.c ta. f(x) · g(x) liˆen tu.c ta. i x0 nˆe´u g(x0)6= 0. i x0, v`a f(x)/g(x) liˆen tu.c ta. II) Gia’ su. ’ h`am y = '(x) liˆen tu. c ta. i x0, c`on h`am u = f(y) liˆen tu.c ta. .p u = f['(x)] liˆen tu.c ta. i y0 = '(x0). Khi d´o h`am ho. i x0. T`u. d´o suy ra r˘a`ng lim x!x0 f['(x)] = f lim x!x0 '(x) . i diˆe’m x0 nˆe´u n´o x´ac di. H`am f(x) go.i l`a gi´an doa.n ta. nh ta.i nh˜u.ng . ediˆe’m g.oa` ˆn x0 bao nhiˆeu t`uy y ´nhu.ng ta.i ch´ınh x0 h`am khong ˆtho’a man ˜´ıt nhaˆ´t mˆt trong cac ´diˆe`u kiˆn liˆen tu. c o’. trˆen.
  • 84. 7.3. H`am liˆen tu. c 43 Diˆe’m x0 du.o. .c go. i l`a 1) Diˆe’m gi´an doa. n khu. ’ du.o. .c cu’ a h`am f(x) nˆe´u tˆo`n ta. i lim x!x0 f(x) = b nhu.ng ho˘a. nh ta.i diˆe’m x0 ho˘a. c f(x) khˆong x´ac di. c f(x0)6= b. Nˆe´u bˆo’ sung gi´a tri. f(x0) = b th`ı h`am f(x) tro. ’ nˆen liˆen tu. c ta. i x0, t´u.c l`a khu. ’ du.o. gi´an doa.n c´o thˆe’ .c. 2) Diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’u I cu’ a h`am f(x) nˆe´u 9 f(x0+0) v`a 9 f(x0−0) nhu.ng f(x0 + 0)6= f(x0 − 0). 3) Diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’u II cu’ a h`am f(x) nˆe´u ta. i diˆe’m x0 mˆo. t trong c´ac gi´o.i ha. n lim x!x0+0 f(x) ho˘a. c lim x!x0−0 f(c) khˆong tˆo `n ta. i. H`am f(x) du.o. .c go. i l`a h`am so. cˆa´p nˆe´u n´o du.o. .c cho bo . t biˆe’u ’i mˆo. th´u.c gia’ i t´ıch lˆa. p nˆen nh`o. mˆo. t sˆo´ h˜u.u ha. n ph´ep t´ınh sˆo´ ho.c v`a c´ac .p h`am thu. ph´ep ho. .c hiˆe. n trˆen c´ac h`am so. cˆa´p co . ba’n. Mo. i h`am so. cˆa´p x´ac di. n cu’a mˆo. nh trong lˆan cˆa. t diˆe’m n`ao d´o l `a i diˆe’m d´o. liˆen tu.c ta. Lu.u ´y r˘a`ng h`am khˆong so. cˆa´p c´o thˆe’ c´o gi´an doa.n ta. i nh˜u.ng diˆe’m nh c˜ung nhu. ta.i nh˜u.ng diˆe’m m`a n´o x´ac di. n´o khˆong x´ac di. nh. D˘a.c biˆe.t l`a nˆe´u h`am du.o. .c cho bo . ’ i nhiˆe`u biˆe’ u th´u.c gia’ i t´ıch kh´ac nhau trˆen c´ac i nh˜u.ng diˆe’m thay dˆo’i khoa’ng kh´ac nhau th`ı n´o c´o thˆe’ c´o gi´an doa.n ta. biˆe’u th´u.c gia’ i t´ıch. C´AC V´I DU. V´ı du. 1. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am f(x) = sin(2x−3) liˆen tu. c 8 x 2 R. Gia’ i. Ta lˆa´y diˆe’m x0 2 R t`uy ´y. X´et hiˆe.u sin(2x − 3) − sin(2x0 − 3) = 2 cos(x + x0 − 3) sin(x − x0) = (x). . V`ı | o a. cos(x + x0 − 3)| 6 1 v`a sin(x − x0)| |x − x0| nˆen khi x ! x0 h`am sin(x − x0) l`a h`am vo ˆc`ung b´e. T`u. do ´suy ra`˘ng (x) l`a t´ıch cu’ a h`am bi. ch˘n v´i vo ˆc`ung b´e v`a lim x!x0 sin(2x − 3) = sin(2x0 − 3). N
  • 85. 44 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ V´ı du. 2. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am f(x) = p x + 4 liˆen tu.c ta. i diˆe`m x0 = 5. Gia’ i. Ta c´o f(5) = 3. Cho tru.´o.c sˆo´ 0. Theo di. nh ngh˜ıa 1 ta lˆa. p hiˆe. u f(x) − f(5) = p x+ 4 − 3 v`a u.´o.c lu . .ng mˆodun cu’ a n´o. Ta o. c´o p x + 4 − 3| = | |x − 5| p x + 4 + 3| | |x − 5| 3 (*) Nˆe´u ta cho.n = 3 th`ı v´o.i nh˜u.ng gi´a tri. x m`a |x − 5| = 3 p x + 4 −3| . T`u. d´o suy r˘a`ng h`am f(x) liˆen tu.c ta. ta s˜e c´o | i diˆe’m x0 = 5. N V´ı du. 3. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am f(x) = . p x aliˆen tu. c bˆen pha’i ti diˆe’m x0 = 0. p x−0| Gia’ i. Gia’ su. ’ cho tru.´o.c sˆo´ 0 t`uy ´y. Bˆa´t d˘a’ ng th´u.c | tu.o.ng du.o.ng v´o.i bˆa´t d˘a’ ng th´u.c 0 6 x 2. Ta lˆa´y = 2. Khi d´o t`u. bˆa´t d˘a’ ng th´u.c 0 6 x suy r˘a`ng p x . Diˆe`u d´o c´o ngh˜ıa r˘a`ng lim x!0+0 p x = 0. N V´ı du. 4. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am y = x2 liˆen tu. c trˆen to`an tru.c sˆo´. Gia’ i. Gia’ su’. x0 2 R la` diˆe’m tu`y y´ trˆen tru. c soˆ´ va` 0 la` sˆo´ cho tru.´o.c t`uy ´y. Ta x´et hiˆe. u |x2 − x20 | = |x + x0||x − x0| v`a cˆa `n u.´o.c lu . .ng n´o. V`ı |x + x0| khˆong bi. ch˘a. o. n trˆen R nˆen dˆe’ u.´o.c lu.o. .ng hiˆe. u trˆen ta x´et mˆo. t lˆan cˆa.n n`ao d´o cu’ a x0, ch˘a’ ng ha.n U(x0; 1) = (x0 − 1; x0 + 1). V´o.i x 2 U(x0; 1) ta c´o |x + x0| = |x − x0 + 2x0| 6 |x − x0| + 2|x0| 1 + 2|x0| v`a do d´o |x2 − x20 | (1 + 2|x0|)|x − x0|.
  • 86. 7.3. H`am liˆen tu. c 45 n cu’a diˆe’m x0 cˆa ` n pha’i n˘a`m trong U(x0; 1) nˆen ta lˆa´y V`ı -lˆan cˆa. = min 1 + 2|x0| v`a v´o.i |x − x0| = min ; 1 1 + 2|x0| ta s˜e ; 1 c´o |x2 − x20 | . N V´ı du. nh v`a phˆan loa.i diˆe’m gi´an doa.n cu’ a h`am 5. X´ac di. f(x) = 1 1 + 2 1 x−1 · nh 8 x6= 1. Nhu. vˆa. Gia’ i. H`am d˜a cho x´ac di. y diˆe’m gi´an doa.n l`a diˆe’m x0 = 1. Nˆe´u (xn) l`a d˜ay hˆo. i tu. dˆe´n 1 v`a xn 1 th`ı 1 xn − 1 l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n v´o . i sˆo´ ha.ng dˆe`u du . i mo. o.ng. Do d´o 1 + 2 1 xn−1 l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n. T`u. d´o suy r˘a`ng f(xn) = 1 1 + 2 1 xn−1 l`a d˜ay vˆo c`ung b´e, t´u.c l`a lim n!1 f(xn) = 0 v`a lim x!1+0 f(x) = 0. Nˆe´u (xn) ! 1 v`a xn 1 th`ı 1 xn − 1 l`a d˜ay vˆo c`ung l´o.n v´o . i c´ac sˆo´ ha.ng dˆe`u ˆam. Do vˆa. y 2 1 xn−1 ! 0 (n!1) v`a f(xn) = 1 1 + 2 1 xn−1 !1 (n!1), t´u.c l`a lim x!1−0 u I. N f(x) = 1. Do d´o diˆe’m x0 = 1 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ V´ı du. nh v`a phˆan loa.i diˆe’m gi´an doa.n cu’ a h`am 6. X´ac di. f(x) = 8 : x cos 1 x khi x 0 0 khi x = 0 cos 1 x khi x 0.
  • 87. 46 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ Gia’ i. Diˆe’m gi´an doa.n c´o thˆe’ c´o cu’ a h`am l`a x0 = 0. Ta x´et c´ac gi´o.i t ph´ıa ta.i diˆe’m x0 = 0. ha.n mˆo. i) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng lim x!0−0 f(x) = 0. Thˆa. y, nˆe´u d˜ay (xn) t vˆa. hˆo. i tu. dˆe´n 0 v`a xn 0 8 n th`ı
  • 88.
  • 89.
  • 90. 0 6 |f(xn)| = |xn| cos 1 xn
  • 91.
  • 92.
  • 93. 6 |xn|. V`ı |xn| ! 0 khi n!1 nˆen lim n!1 f(xn) = 0. ii) H`am d˜a cho khˆong c´o gi´o.i ha. i diˆe’m x0 = 0. Dˆe’ n bˆen pha’i ta. ch´u.ng minh diˆe`u d´o t a x´et hai d˜ay hˆo. i tu. p nˆen t`u. c´ac d˜ay dˆe´n 0 lˆa. sˆo´ du.o.ng xn = 1 2 + n v`a x0 n = 1 2n . Nˆe´u nhu . h`am f c´o gi´o.i ha. n i diˆe’m x0 = 0 th`ı hai d˜ay f(xn) v`a f(x0 bˆen pha’i ta. n) pha’i hˆo. i tu. dˆe´n t gi´o.i ha. c`ung mˆo. n. Thˆe´ nhu.ng f(x0 n) = cos2n = 1 hˆo. i tu. dˆe´n 1, c`on f(xn) = cos 2 + n = 0 hˆo. i tu. dˆe´n 0. T`u. d´o suy r˘a`ng h`am c´o gi´an doa.n kiˆe’ i diˆe’m x0 = 0. N u II ta. V´ı du. 7. T`ım v`a phˆan loa.i c´ac diˆe’m gi´an doa.n cu’ a c´ac h`am: 1) y = (signx)2; 2) y = [x] Gia’ i 1) T`u. di. nh ngh˜ıa h`am signx suy r˘a`ng (signx)2 = 8 : 1, x6= 0 0, x= 0. T`u. d´o suy r˘a`ng h`am y = (signx)2 liˆen tu. c 8 x6= 0 (h˜ay du. .ng d`oˆ o. . thi. cu’ a u h`am) v`a ta.i diˆe’m x0 = 0 ta co ´y(0 − 0) = y(0 + 0)6= y(0). Diˆe`u do ´co ´ngh˜ıa r˘a`ng x0 = 0 l`a diˆe’m gian ´doa.n kh’ du..c. 2) Gia’ su’. n 2 Z. Nˆe´u n − 1 6 x n th`ı [x] = n − 1, nˆe´u n 6 x n + 1 th`ı [x] = n (h˜ay du. .ng dˆo` thi. cu’ a h`am phˆa ` n nguyˆen [x]). Nˆe´u x062 Z th`ı tˆo`n ta. n cu’a diˆe’m x0 (khˆong ch´u.a c´ac sˆo´ i lˆan cˆa.
  • 94. 7.3. H`am liˆen tu. c 47 nguyˆen) sao cho ta.i d´o h`am b˘a`ng h˘a`ng sˆo´. Do vˆa. y n´o liˆen tu.c ta. i x0. Nˆe´u x0 = n l`a sˆo´ nguyˆen th`ı [n − 0] = n − 1, [n + 0] = n. T`u. d´o suy r˘a`ng x0 = n l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ u I. N V´ı du. 8. Kha’o s´at su. . liˆen tu. c v`a phˆan loa.i diˆe’m gi´an doa.n cu’ a c´ac h`am 1) f(x) = x2 x , 2) f(x) = e−1 x , 3) f(x) = 8 x nˆe´u x 6 1 lnx nˆe´u x 1. : Gia’ i 1) H`am f(x) = x nˆe´u x6= 0 v`a khˆong x´ac di. nh khi x = 0. V`ı 8 a ta c´o lim x!a x = a nˆen khi a6= 0: lim x!a f(x) = a = f(a) v`a do vˆa. y h`am f(x) liˆen tu. c 8 x6= 0. Ta.i diˆe’m x = 0 ta c´o gi´an doa.n khu. ’ du.o. . .c av`ı tˆo`n ti lim x!0 f(x) = lim x!0 x = 0. x l`a h`am so. cˆa´p v`ı n´o l`a ho. 2) H`am f(x) = e−1 .p cu’ a c´ac h`am y = −x−1 v`a f = ey. Hiˆe’ n nhiˆen l`a h`am f(x) x´ac di.nh 8 x6= 0 v`a do d´o n´o liˆen tu. c 8 x6= 0. V`ı h`am f(x) x´ac di. n diˆe’m nh trong lˆan cˆa. nh ta.i ch´ınh diˆe’m x = 0 nˆen diˆe’m x = 0 l`a diˆe’m x = 0 v`a khˆong x´ac di. gi´an doa. n. Ta t´ınh f(0 + 0) v`a f(0 − 0). Ta x´et d˜ay vˆo c`ung b´e t`uy ´y (xn) sao cho xn 0 8 n. V`ı lim x!1 − 1 xn = −1nˆen lim x!1 e− 1 xn = 0. T`u. d´o suy r˘a`ng lim x!0+0 e−1 x = 0. Bˆay gi`o. ta x´et d˜ay vˆo c`ung b´e bˆa´t k`y (x0 n) sao cho x0 0 0 8 n. V`ı lim n!1 − 1 x0 n = +1 nˆen lim x!0 − 1 e x0 n = +1. Do d´o lim x!0−0 e−1 x = +1 t´u.c l`a f(0 − 0) = +1. Nhu. vˆa. y gi´o.i ha. i diˆe’m x = 0 khˆong tˆo`n n bˆen tr´ai cu’ a h`am f(x) ta. ta.i do d´o diˆe’m x = 0 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ u II.
  • 95. 48 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 3) Ta ch´u.ng minh r˘a`ng f(x) liˆen tu.c ta. i diˆe’m x = a6= 1. Ta lˆa´y n cu’a diˆe’m x = a khˆong ch´u.a diˆe’m |a − 1|, 0. Khi d´o -lˆan cˆa. x = 1 nˆe´u |a − 1|. Trong -lˆan cˆa. n n`ay h`am f(x) ho˘a. c tr`ung v´o.i h`am '(x) = x nˆe´u a 1 ho˘a. c tr`ung v´o.i h`am '(x) = lnx nˆe´u a 1. V`ı c´ac h`am so. cˆa´p co . ba’n n`ay liˆen tu.c ta. i diˆe’m x = a nˆen h`am f(x) i diˆe’m x = a6= 1. liˆen tu.c ta. i diˆe’m x = a = 1. Dˆe’ l`am Ta kha’o s´at t´ınh liˆen tu.c cu’ a h`am f(x) ta. c d´o ta cˆa ` n t´ınh c´ac gi´o.i ha. viˆe. t ph´ıa cu’ a f(x) ta. n mˆo. i diˆe’m x = a = 1. Ta c´o f(1 + 0) = lim x!1+0 f(x) = lim x!1+0 lnx = 0, f(1 − 0) = lim x!1−0 f(x) = lim x!1−0 x = lim x!1 x = 1. Nhu. vˆa. y f(1 +0)6= f(1−0) v`a do d´o h`am f(x) c´o gi´an doa.n kiˆe’u I ta. i x = a = 1. B`AI TˆA. P Kha’o s´at t´ınh liˆen tu. c v`a phˆan loa.i diˆe’m gi´an doa.n cu’ a h`am 1. f(x) = |2x − 3| 2x − 3 (DS. H`am x´ac di. nh v`a liˆen tu. c 8 x6= 3 2 ; ti . ax0 = 3 2 h`am c´o gi´an doa.n kiˆe’ u I) 2. f(x) = 8 : 1 x nˆe´u x6= 0 1 nˆe´u x = 0. (DS. H`am liˆen tu. c 8 x 2 R) i hay khˆong gi´a tri. a dˆe’ h`am f(x) liˆen tu.c ta. 3. C´o tˆo`n ta. i x0 nˆe´u: 1) f(x) = 8 : 4 · 3x nˆe´u x 0 2a + x khi x 0. (DS. H`am f liˆen tu. c 8 x 2 R nˆe´u a = 2)
  • 96. 7.3. H`am liˆen tu. c 49 2) f(x) = 8 : x sin 1 x , x6= 0; a, x = 0, x0 = 0. . (DS. a = 0) 3) f(x) = 8 : 1 + x 1 + x3, x6= −1 a, x = −1, x0 = −1. (DS. a = 1 3 ) 4) f(x) = 8 : cos x, x 6 0; a(x − 1), x 0; x0 = 0. (DS. a = −1) 4. f(x) = | sin x| sin x i x = k, k 2 Z v`ı: (DS. H`am c´o gi´an doa.n ta. f(x) = 8 : 1 nˆe´u sinx 0 −1 nˆe´u sinx 0) 5. f(x) = E(x) − E(−x) (DS. H`am c´o gi´an doa.n khu . ’ du.o. .c ta. i x = n, x 2 Z v`ı: f(x) = 8 : −1 nˆe´u x = n 0 nˆe´u x6= n.) 6. f(x) = 8 : e1/x khi x6= 0 0 khi x = 0. (DS. Ta.i diˆe’m x = 0 h`am c´o gi´an doa.n kiˆe’u II; f(−0) = 0, f(+0) = 1) T`ım diˆe’m gi´an doa.n v`a t´ınh bu.´o.c nha’y cu’ a c´ac h`am: 7. f(x) = x + x + 2 |x + 2| (DS. x = −2 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ u I, (−2) = 2)
  • 97. 50 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ 8. f(x) = 2|x − 1| x2 − x3 (DS. x = 0 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ u II, x = 1 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ u I, (1) = −4) H˜ay bˆo’ sung c´ac h`am sau daˆy ta. i diˆe’m x = 0 dˆe’ chu´ng tro’. tha`nh liˆen tu. c 9. f(x) = tgx x (DS. f(0) = 1) 10. f(x) = p 1 + x − 1 x (DS. f(0) = 1 2 ) 11. f(x) = sin2 x 1 − cos x (DS. f(0) = 2) u cu’ a c´ac gi´o.i ha. 12. Hiˆe. t ph´ıa cu’ a h`am f(x): n mˆo. d = lim x!x0+0 f(x) − lim x!x0−0 f(x) du.o. .c go. i l`a bu.´o.c nha’y cu’ a h`am f(x) ta. i diˆe’m x0. T`ım diˆe’m gi´an doa. n v`a bu.´o.c nha’y cu’ a h`am f(x) nˆe´u: 1) f(x) = 8 : − 1 2 x2 nˆe´u x 6 2, x nˆe´u x 2. (DS. x0 = 2 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ u I; d = 4) 2) f(x) = 8 : p 2 x nˆe´u 0 6 x 6 1; 4 − 2x nˆe´u 1 x 6 2, 5; 2x −7 nˆe´u 2, 5 6 x +1. (DS. x0 = 2,5 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ u I; d = −1) 3) f(x) = 8 : 2x + 5 nˆe´u −1 x −1, 1 x nˆe´u − 1 6 x +1. (DS. x0 = 0 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’ u II; diˆe’m x0 = −1 l`a diˆe’m gi´an doa.n kiˆe’u I, d = −4)
  • 98. 7.4. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 51 7.4 Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’a h`am nhiˆe`u biˆe´n 1. Gia’ su. ’ u = f(M) = f(x, y) x´ac di. nh trˆen tˆa. .p D. Gia’ su’. p ho. M0(x0, y0) l`a diˆe’m cˆo´ di. nh n`ao d´o cu’a m˘a. t ph˘a’ ng v`a x ! x0, y ! y0, khi d. u o ´diˆe’m M(x, y) ! M0(x0, y0). Diˆe`u n`ay tu.o.ng du.o.ng vo.´i khoa’ng cach ´(M,M0) giu.˜a hai diˆe’m M v`a M0 d`a ˆn dˆe´n 0. Ta lu y ´r˘a`ng (M,M0) = [(x − x0)2 + (y − y0)2]1/2. Ta c´o c´ac di. nh ngh˜ıa sau dˆay: nh ngh˜ıa gi´o.i ha. i) Di. n (theo Cauchy) Sˆo´ b du.o. .c go. i l`a gi´o.i ha. n cu’ a h`am f(M) khi M ! M0 (hay ta. i diˆe’m M0) nˆe´u 8 0, 9 = () 0 : 8M 2 {D : 0 (M,M0) ()} ) |f(M) − b| . nh ngh˜ıa gi´o.i ha. ii) Di. n (theo Heine) Sˆo´ b du.o. .c go. i l`a gi´o.i ha. i diˆe’m M0 nˆe´u dˆo´i v´o . n cu’ a h`am f(M) ta. i d˜ay diˆe’m {Mn} bˆa´t k`y hˆo. i tu. dˆe´n M0 sao cho Mn 2 D, Mn6= M0 8 n 2 N th`ı d˜ay c´ac gi´a tri. tu.o.ng ´u.ng cu’ a h`am {f(Mn)} hˆo. i tu. dˆe´n b. K´y hiˆe. u: i) lim M!M0 f(M) = b, ho˘a. c ii) lim x ! x0 y ! y0 f(x, y) = b Hai di. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. n trˆen dˆay tu.o.ng du.o.ng v´o.i nhau. nh r˘a`ng theo di. Ch´u ´y. Ta nhˆa´n ma. nh ngh˜ıa, gi´o.i ha. n cu’ a h`am khˆong phu. thuˆo. c v`ao phu.o.ng M dˆa `n t´o . i M0. Do d´o nˆe´u M ! M0 theo . acac ´hu.o.´ng khac ´nhau m`a f(M) da`ˆn dˆe´n cac ´gia ´tri. khac ´nhau th`ı khi M ! M0 h`am f(M) khong ˆco ´gio.´i hn.
  • 99. 52 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ iii) Sˆo´ b du.o. .c go. i l`a gi´o.i ha. n cu’ a h`am f(M) khi M !1nˆe´u 8 0, 9R 0 : 8M 2 {D : (M,0) R} ) |f(M) − b| . Dˆo´i v´o . i h`am nhiˆe`u biˆe´n, c`ung v´o.i gi´o.i ha. . n tho ˆong thu.`o.ng d˜a nˆeu ’ trˆen (gi´o.i ha. n k´ep !), ngu.`o.i ta c`on x´et gi´o.i ha. n l˘a. p. Ta s˜e x´et kh´ai m n`ay cho h`am hai biˆe´n u = f(M) = f(x, y). Gia’ su. ’ u = f(x, y) x´ac di. niˆe. nh trong h`ınh ch˜u. nhˆa. t Q = {(x, y) : |x − x0| d1, |y − y0| d2} c´o thˆe’ tr`u. ra ch´ınh c´ac diˆe’m x = x0, y = y0. Khi cˆo´ di. nh mˆo. t gi´a tri. y th`ı h`am f(x, y) tro. ’ th`anh h`am mˆo. t biˆe´n. Gia’ su. ’ dˆo´i v´o . i gi´a tri. cˆo´ nh y bˆa´t k`y tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. di. i gi´o.i ha. n 0 |y − y0| d2 tˆo`n ta. n lim x!x0 y cˆo´ di. nh f(x, y) = '(y). Tiˆe´p theo, gia’ su’. lim y!y0 i. Khi d´o ngu.`o.i ta n´oi r˘a`ng '(y) = b tˆo`n ta. i gi´o.i ha. tˆo`n ta. p cu’ a h`am f(x, y) ta. n l˘a. i diˆe’m M0(x0, y0) v`a viˆe´t lim y!y0 lim x!x0 f(x, y) = b, trong d´o gi´o.i ha. n lim x!x0 y cˆo´ di. nh 0|y−y0|d2 i l`a gi´o.i ha. f(x, y) go. n trong. Tu.o.ng tu. ., ta nh ngh˜ıa gi´o.i ha.n l˘a. c´o thˆe’ ph´at biˆe’u di. p kh´ac lim x!x0 lim y!y0 f(x, y) trong d´o gi ´o.i ha. n lim y!y0 x cˆo´ di. nh 0|x−x0|d1 f(x, y) l`a gi´o.i ha. n trong. Mˆo´i quan hˆe. gi˜u.a gi´o.i ha. n k´ep v`a c´ac gi´o.i ha. p du.o. n l˘a. .c thˆe’ hiˆe. n trong di. nh l´y sau dˆay:
  • 100. 7.4. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 53 Gia’ su. ’ ta. i diˆe’m M0(x0, y0) gi´o.i ha. n k´ep v`a c´ac gi´o.i ha. n trong cu’a c´ac gi´o.i ha. p cu’a h`am tˆo`n ta. n l˘a. i. Khi d´o c´ac gi´o.i ha. p tˆo`n ta. n l˘a. i v`a lim x!x0 lim y!y0 f(x, y) = lim y!y0 lim x!x0 = lim x!x0 y!y0 f(x, y). T`u. di. c thay dˆo’i th´u. tu. nh l´y n`ay ta thˆa´y r˘a`ng viˆe. . trong c´ac gi´o.i ha.n khˆong pha’ i bao gi`o. c˜ung du.o. .c ph´ep. Dˆo´i v´o . i h`am nhiˆe`u biˆe´n ta c˜ung c´o nh˜u.ng di. nh l´y vˆe` c´ac t´ınh chˆa´t sˆo´ ho.c cu’ a gi´o.i ha. n tu . o.ng tu. . c´ac di. nh l´y vˆe` gi´o.i ha. n cu’ a h`am mˆo. t biˆe´n. 2. T`u. kh´ai niˆe. m gi´o.i ha. m vˆe` t´ınh liˆen tu. c n ta s˜e tr`ınh b`ay kh´ai niˆe. cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n. H`am u = f(M) du.o. .c go. i l`a liˆen tu. c ta.i diˆe’m M0 nˆe´u: nh ta.i ch´ınh diˆe’m M0 c˜ung nhu. trong mˆo. i) f(M) x´ac di. t lˆan cˆa. n n`ao d´o cu’a diˆe’m M0. ii) Gi´o.i ha. n lim M!M0 f(M) tˆo`n ta. i. iii) lim M!M0 f(M) = f(M0). . liˆen tu.c v`u.a du.o. Su. .c di. . liˆen tu. c theo tˆa.p ho. nh ngh˜ıa go. i l`a su. .p biˆe´n sˆo´. i diˆe’m cu’ a H`am f(M) liˆen tu. c trong miˆe`n D nˆe´u n´o liˆen tu.c ta.i mo. miˆe`n d´o. Diˆe’m M0 du.o. .c go. . o i l`a diˆe’m gian ´doa. n cu’ a h`am f(M) nˆe´u doˆ´i v´i diˆe’m M0 c´o ´ıt nhˆa´t mˆo. t trong ba diˆe`u kiˆe. n trong di. nh ngh˜ıa liˆen tu. c l`a nh˜u.ng khˆong tho’a m˜an. Diˆe’m gi´an doa.n cu’ a h`am nhiˆe `u biˆe´n c´o thˆe’ diˆe’m cˆo lˆa. t du.`o.ng (du.`o.ng gi´an doa. n). p, v`a c˜ung c´o thˆe’ l`a ca’ mˆo. i diˆe’m M0(x0, y0) theo tˆa. Nˆe´u h`am f(x, y) liˆen tu.c ta. .p biˆe´n sˆo´ p ho. th`ı n´o liˆen tu. c theo t`u.ng biˆe´n sˆo´. Diˆe`u kh˘a’ ng di. nh ngu.o. .c la. i l`a khˆong d´ung. C˜ung nhu. dˆo´i v´o . t biˆe´n, tˆo’ng, hiˆe. i h`am mˆo. u v`a t´ıch c´ac h`am liˆen i diˆe’m M0 l`a h`am liˆen tu.c ta. tu. c hai biˆe´n ta. i diˆe’m d´o; thu.o.ng cu’ a hai h`am liˆen tu.c ta. i M0 nˆe´u ta. i M0 c˜ung l`a h`am liˆen tu.c ta. i diˆe’m M0 h`am
  • 101. 54 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ mˆa˜u sˆo´ kh´ac 0. Ngo`ai ra, di. .p vˆa˜n nh l´y vˆe ` t´ınh liˆen tu.c cu’ a h`am ho. d´ung trong tru.`o.ng ho. .p n`ay. n x´et. Tu.o.ng tu. Nhˆa. . nhu. trˆen ta c´o thˆe’ tr`ınh b`ay c´ac kh´ai niˆe. m co . ba’n liˆen quan dˆe´n gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am ba biˆe´n,... C´AC V´I DU. V´ı du. 1. Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am f(x, y) = (x + y) sin 1 x sin 1 y l`a vˆo c`ung b´e ta.i diˆe’m O(0, 0). nh ngh˜ıa vˆo c`ung b´e (tu.o.ng tu. Gia’ i. Theo di. . nhu. dˆo´i v´o . i h`am mˆo. t biˆe´n) ta cˆa `n ch´u.ng minh r˘a`ng lim x!0 y!0 f(x, y) = 0. Ta ´ap du. nh ngh˜ıa gi´o.i ha. ng di. n theo Cauchy. Ta cho sˆo´ 0 t`uy ´y v`a d˘a. t = 2 . Khi d´o nˆe´u M(x, y),O(0, 0) = p x2 + y2 th`ı |x| , |y| . Do d´o |f(x, y) − 0| =
  • 102.
  • 103.
  • 104. (x + y) sin 1 x sin 1 y
  • 105.
  • 106.
  • 107. 6 |x| + |y| 2 = . Diˆe`u d´o ch´u.ng to’ r˘a`ng lim x!0 y!0 f(x, y) = 0. V´ı du. 2. T´ınh c´ac gi´o.i ha.n sau dˆay: 1) lim x!0 y!2 1 + xy 2 x2 + xy , 2) lim x!0 y!2 p x2 + (y − x)2 + 1 − 1 x2 + (y − 2)2 , 3) lim x!0 y!0 x4 + y4 x2 + y2 .
  • 108. 7.4. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 55 Gia’ i. 1) Ta biˆe’u diˆe˜n h`am du.´o.i dˆa´u gi´o.i ha. n du . ´o.i da. ng h 1 + xy 1 xy i 2y x + y . V`ı t = xy ! 0 khi x ! 0 y ! 0 ! nˆen lim x!0 y!2 1 + xy 1 xy = lim t!0 1 + t 1 t = e. Tiˆe´p theo v`ı lim x!0 y!2 2 x + y nh l´y thˆong thu.`o.ng vˆe ` gi´o.i ha. = 2 (theo di. n cu’a thu . o.ng), do d´o gi´o.i ha. n cˆa` n t`ım b˘a`ng e2. 2) Ta t`ım gi´o.i ha. n v´o . i diˆe`u kiˆe. n M(x, y) ! M0(0, 2). Khoa’ng c´ach gi˜u.a hai diˆe’m M v`a M0 b˘a`ng = p x2 + (y − 2)2 . Do d´o lim x!0 y!2 f(x, y) = lim !0 p 2 + 1 − 1 2 = lim !0 (2 p + 1) − 1 2( 2 + 1 + 1) = lim !0 1 p 2 + 1 + 1 = 1 2 · .c ta c´o x = cos ', y = sin '. Ta c´o 3) Chuyˆe’n sang to.a dˆo. cu. x4 + y4 x2 + y2 = 4(cos4 ' + sin4 ') 2(cos2 ' + sin2 ') = 2(cos4 ' + sin4 '). V`ı cos4 ' + sin4 ' 6 2 nˆen lim x!0 y!0 x4 + y4 x2 + y2 = lim !0 2(cos4 ' + sin4 ') = 0.
  • 109. 56 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ V´ı du. 3. 1) Ch´u.ng minh r˘a`ng h`am f1(x, y) = x − y x + y khˆong c´o gi´o.i ha. i diˆe’m (0, 0). n ta. 2) H`am f2(x, y) = xy x2 + y2 c´o gi´o.i ha. i diˆe’m (0, 0) hay khˆong ? n ta. nh kh˘a´p no . Gia’ i. 1) H`am f1(x, y) x´ac di. i ngoa.i tr`u. du.`o.ng th˘a’ ng x + y = 0. Ta ch´u.ng minh r˘a`ng h`am khˆong c´o gi´o.i ha. n ta. i (0, 0). Ta lˆa´y hai d˜ay diˆe’m hˆo. i tu. dˆe´n diˆe’m (0, 0): Mn = 1 n , 0 ! (0, 0), n!1, M0 n = 0, 1 n ! (0, 0), n!1. Khi d´o thu du.o. .c lim n!1 f1(Mn) = lim n!1 1 n − 0 1 n + 0 = 1; lim n!1 f1(M0 n) = lim n!1 0 − 1 n 0 + 1 n = −1. Nhu. vˆa. y hai d˜ay diˆe’m kh´ac nhau c`ung hˆo. i tu. dˆe´n diˆe’m (0, 0) nhu.ng hai d˜ay gi´a tri. tu.o.ng ´u.ng cu’ a h`am khˆong c´o c`ung gi´o.i ha. n. Do d´o nh ngh˜ıa h`am khˆong c´o gi´o.i ha. theo di. n ta. i (0, 0). 2) Gia’ su. ’ diˆe’m M(x, y) dˆa ` n dˆe´n diˆe’m (0, 0) theo du.`o.ng th˘a’ ng y = kx qua gˆo´c to. a dˆo. . Khi d´o ta c´o lim x!0 y!0 (y=kx) xy x2 + y2 = lim x!0 kx2 x2 + k2x2 = k 1 + k2 ·
  • 110. 7.4. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 57 Nhu. vˆa. y khi dˆa `n dˆe´n diˆe’m (0, 0) theo c´ac du.`o.ng th˘a’ ng kh´ac nhau (tu.o.ng ´u.ng v´o.i c´ac gi´a tri. k kh´ac nhau) ta thu du.o. .c c´ac gi´a tri. gi´o.i ha.n kh´ac nhau, t´u.c l`a h`am d˜a cho khˆong c´o gi´o.i ha. i (0, 0). N n ta. V´ı du. 4. Kha’o s´at t´ınh liˆen tu.c cu’ a c´ac h`am 1) f(x, y) = x2 + 2xy + 5 y2 − 2x + 1 2) f(x, y) = 1 x2 + y2 − z 3) f(x, y) = x + y x3 + y3 Gia’ i. 1) Diˆe`u kiˆe. i nh˜u.ng n liˆen tu.c cu’a h`am d˜a cho bi. vi pha.m ta. t ph˘a’ ng R2 m`a to.a dˆo. cu’a ch´ung tho’a m˜an phu.o.ng tr`ınh diˆe’m cu’a m˘a. y2−2x+1 = 0. D´o l`a phu . o.ng tr`ınh du.`o.ng parabon ˆvo. ´i d’ınh ta. i diˆe’m 1 , 0 . Nhva. ˆy cac ´diˆe’m cu’ a parabon ˆn`ay l`a nhu.˜ng diˆe’m gian ´doa.n 2 . u - d´o l`a du.`o.ng gi´an doa.n cu’ a h`am. Nh˜u.ng diˆe’m cu’a m˘a. t ph˘a’ ng R2 c parabˆon d´o l`a nh˜u.ng diˆe’m liˆen tu. c. khˆong thuˆo. 2) H`am d˜a cho liˆen tu.c ta. i diˆe’m cu’ a khˆong gian R3 m`a to.a dˆo. i mo. n x2 + y2 − z6= 0. D´o l`a phu.o.ng tr`ınh cu’a ch´ung tho’a m˜an diˆe`u kiˆe. t paraboloit tr`on xoay. Trong tru.`o.ng ho. m˘a. .p n`ay m˘a. t paraboloit l`a t gi´an doa.n cu’ a h`am. 3) V`ı tu’. soˆ´ va` maˆ˜u sˆo´ la` nhu˜.ng ha`m liˆen tu. c nˆen thu.o.ng la` ha`m m˘a. i nh˜u.ng diˆe’m m`a mˆa˜ u sˆo´ x3+y36= 0. H`am c´o gi´an doa.n ta. liˆen tu.c ta. i a’ nhu.˜ng diˆe’m m`a x3 + y3 = 0 hay y = −x. Ngh˜ıa l`a h`am co ´gian ´doa.n trˆen du.`o.ng th˘ng y = −x. Gia’ su’. x06= 0, y06= 0. Khi do´ lim x!x0 y!y0 x + y x3 + y3 = lim x!x0 y!y0 1 x2 − xy + y2 = 1 x20 − x0y0 + y2 0 · T`u. d´o suy ra r˘a`ng c´ac diˆe’m cu’a du.`o.ng th˘a’ ng y = x (x6= 0) l`a
  • 111. 58 Chu.o.ng 7. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am sˆo´ .ng diˆe’m gi´an doa.n khu . nhu. ’ du.o. .c. V`ı lim x!0 y!0 x + y x3 + y3 = lim x!0 y!0 1 x2 − xy + y2 = +1 nˆen diˆe’m O(0, 0) l`a diˆe’m gi´an doa.n vˆo c`ung. B`AI TˆA. P Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay (1-10) h˜ay t`ım miˆe `n x´ac di. nh cu’ a c´ac h`am nˆe´u: 1. w = p x2 − y2. (DS. |y| 6 |x|) 2. w = p xy. (DS. x 0, y 0 ho˘a. c x 6 0, y 6 0) 3. w = p a2 − x2 − y2. (DS. x2 + y2 6 a2) 4. w = 1 p x2 + y2 − a2 . (DS. x2 + y2 a2) 5. w = r 1 − x2 a2 − y2 b2. (DS. x2 a2 + y2 b2 6 1) 6. w = ln(z2 − x2 − y2 − 1). (DS. x2 + y2 − z2 −1) 7. w = arcsin x 2 + p xy. (DS. Hai nu. ’ a b˘ang vˆo ha.n th˘a’ ng d´u.ng {0 6 x 6 2, 0 6 y +1} v`a {−2 6 x 6 0,−1 y 6 0}) 8. w = p x2 + y2 − 1 + ln(4 − x2 − y2). (DS. V`anh tr`on 1 6 x2 + y2 4) 9. w = p sin (x2 + y2). (DS. Tˆa. .p c´ac v`anh dˆo`ng tˆam p ho. 0 6 x2 + y2 6 1; 2 6 x2 + y2 6 3; . . . ) 10. w = p ln(1 + z − x2 − y2). t paraboloid z = x2 + y2 − 1). (DS. Phˆa ` n trong cu’a mˆa. Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay (11-18) h˜ay t´ınh c´ac gi´o.i ha. n cu’ a h`am
  • 112. 7.4. Gi´o.i ha. n v`a liˆen tu.c cu’ a h`am nhiˆe`u biˆe´n 59 11. lim x!0 y!0 sin xy xy . (DS. 1) 12. lim x!0 y!0 sin xy x . (DS. 0) 13. lim x!0 y!0 xy p xy + 1 − 1 . (DS. 2) 14. lim x!0 y!0 x2 + y2 p x2 + y2 + 1 − 1 . (DS. 2) Ch’ı daˆ˜n. Su’. du.ng khoa’ng ca´ch = p x2 + y2 ho˘a. c nhˆan - chia v´o.i da. i lu . .ng liˆen ho. o. .p v´o . i mˆa˜ u sˆo´. 15. lim x!0 y!3 1 + xy2 y x2y + xy2. (DS. e3) 16. lim x!0 y!0 x2y x2 + y2. (DS. 0) 17. lim x!0 y!5 p (x2 + (y − 5)2 + 1 − 1 x2 + (y − 5)2 . (DS. 1 2 ) 18. lim x!1 y!0 tg(2xy) x2y . (DS. 2).
  • 113. Chu.o.ng 8 Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. t biˆe´n 8.1 D-a. o h`am . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 8.1.1 D-a. o h`am cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . 61 8.1.2 D-a. o h`am cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . 62 8.2 Vi phˆan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 8.2.1 Vi phˆan cˆa´p 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 8.2.2 Vi phˆan cˆa´p cao . . . . . . . . . . . . . . . 77 nh l´y co. ba’n vˆe` h`am kha’ vi. Quy 8.3 C´ac di. i. t´˘ac l’Hospital. Cˆong thu.´c Taylor . . . . . . 84 8.3.1 Cac ´dnh ly ´co. ba’n vˆe` h`am kha’ vi . . . . . 84 8.3.2 Khu. ’ cac ´da.ng vo ˆdnh. Quy t´a˘c Lopitan i.ˆ(L’Hospitale) . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 8.3.3 Cˆong th´u.c Taylor . . . . . . . . . . . . . . . 96
  • 114. 8.1. D-a. o h`am 61 8.1 D-a. o h`am 8.1.1 D-a. o h`am cˆa´p 1 Gia’ su. ’ h`am y = f(x) x´ac di. n cu’a diˆe’m x0 (U(x0; ) = nh trong -lˆan cˆa. {x 2 R : |x − x0| ) v`a f(x0) = f(x0 +x) − f(x0) l`a sˆo´ gia cu’ a n´o ta.i diˆe’m x0 tu.o.ng ´u.ng v´o.i sˆo´ gia x = x − x0 cu’a dˆo´i sˆo´. nh ngh˜ıa: Nˆe´u tˆo`n ta. Theo di. i gi´o.i ha. n h˜u.u ha. n lim x!0 f(x0+x) − f(x0) x khi x ! 0 th`ı gi´o.i ha. n d´o du.o. .c go. i l`a da. . o h`aam cu’ a h`am f(x) ti diˆe’m x0 v`a du.o. .c chı’ bo. ’ i mˆo. t trong c´ac k´y hiˆe. u: lim x!0 f(x0+x) − f(x0) x dy dx d dx f(x) f0(x) y0. i lu . Da. .ng o. f0 +(x0) = f0(x0 + 0) = lim x!0 x0 y x = lim x!0+0 y x v`a f0 −(x0) = f0(x0 − 0) = lim x!0 x0 y x = lim x!0−0 y x du.o. .c go. o h`am bˆen pha’ i v`a da. i l`a da. o h`am bˆen tr´ai cu’ a h`am y = f(x) ta.i diˆe’m x0 nˆe´u c´ac gi´o.i ha. n d˜a nˆeu tˆo`n ta. i. Su. ’ du.ng kh´ai niˆe. m gi´o.i ha. n mˆo. t ph´ıa ta c´o: D- i. nh l´y 8.1.1. H`am y = f(x) c´o da. o h`am ta.i diˆe’m x khi v`a chı’ khi c´ac da. o h`am mˆo. i v`a b˘a`ng nhau: t ph´ıa tˆo`n ta. f0(x+ 0) = f0(x − 0) = f0(x). H`am f(x) kha’ vi nˆe´u n´o c´o da. o h`am f0(x) h˜u.u ha. n. H`am f(x) kha’ vi liˆen tu. c nˆe´u da. i v`a liˆen tu. c. Nˆe´u h`am f(x) kha’ o h`am f0(x) tˆo`n ta. vi th`ı n´o liˆen tu. c. Diˆe`u kh˘a’ nh ngu.o. ng di. .c la. i l`a khˆong d´ung.
  • 115. 62 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. t biˆe´n 8.1.2 D-a. o h`am cˆa´p cao Da. o h`am f0(x) du.o. .c go. i l`a da. o h`am cˆa´p 1 (hay da. c nhˆa´t). o h`am bˆa. Da. o h`am cu’ a f0(x) du.o. .c go. i l`a da. o h`am cˆa´p hai (hay da. o h`am th´u. hai) cu’ a h`am f(x) v`a du.o. .c k´y hiˆe. u l`a y00 hay f00(x). Da. o h`am cu’ a f00(x) du.o. .c go. i l`a da. o h`am cˆa´p 3 (hay da. o h`am th´u. ba) cu’ a h`am f(x) v`a du.o. .c k´y hiˆe. u y000 hay f000(x) (hay y(3), f(3)(x) v.v... Ta c´o ba’ng da. o h`am cu’ a c´ac h`am so. cˆa´p co . ba’n f(x) f0(x) f(n)(x) xa axa−1 a(a − 1)(a − 2) · · · (a − n + 1)xa−n, x 0 ex ex ex ax axlna ax(lna)n lnx 1 x (−1)n−1(n − 1)! 1 xn , x 0 logax 1 xlna (−1)n−1(n − 1)! 1 xnlna , x 0 sin x cos x sin x + n 2
  • 116. 8.1. D-a. o h`am 63 f(x) f0(x) f(n)(x) cos x −sin x cos x + n 2 tgx 1 cos2 x cotgx − 1 sin2 x arc sin x 1 p 1 − x2 , |x| 1 arccosx − 1 p 1 − x2 , |x| 1 arctgx 1 1 + x2 arccotgx − 1 1 + x2 Viˆe. c t´ınh da. o h`am du.o. .c du. .a trˆen c´ac quy t˘a´c sau dˆay. 1+ d dx [u + v] = d dx u + d dx v. 2+ d dx (u) = du dx , 2 R. 3+ d dx (uv) = v du dx + u dv dx . 4+ d dx u v = 1 v2 v du dx − u dv dx , v6= 0. 5+ d dx f[u(x)] = df du · du dx (da. .p). o h`am cu’ a h`am ho. 6+ Nˆe´u h`am y = y(x) c´o h`am ngu.o. .c x = x(y) v`a dy dx y0 x6= 0 th`ı dx dy x0 y = 1 y0x ·
  • 117. 64 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. t biˆe´n 7+ Nˆe´u h`am y = y(x) du.o. .c cho du.´o.i da. ng ˆa’n bo . th´u.c kha’ vi ’i hˆe. F(x, y) = 0 v`a F0 y6= 0 th`ı dy dx = − F0 x F0 y trong d´o F0 x v`a F0 y l`a da. o h`am theo biˆe´n tu . o.ng ´u.ng cu’ a h`am F(x, y) khi xem biˆe´n kia khˆong dˆo’i. 8+ Nˆe´u h`am y = y(x) du.o. .c cho du . ´o.i da. ng tham sˆo´ x = x(t), y = y(t) (x0(t)6= 0) th`ı dy dx = y0(t) x0(t) · 9+ dn dxn (u +
  • 118. v) = dnu dxn +
  • 119. dnv dxn ; dn dxn uv = Xn k=0 Ck n dn−k dxn−k u dk dxk v (quy t˘a´c Leibniz). n x´et. 1) Khi t´ınh da. Nhˆa. t biˆe’u th´u.c d˜a cho ta c´o thˆe’ o h`am cu’a mˆo. biˆe´n dˆo’i so . bˆo. biˆe’u th´u.c d´o sao cho qu´a tr`ınh t´ınh da.o h`am do.n gia’n ho.n. Ch˘ng ha.n na. ˆe´u biˆe’u thu´.c do´ la` logarit th`ı co´ thˆe’ su’. du.ng ca´c t´ınh chaˆ´t cu’ a logarit dˆe’ biˆe´n do’i... ˆro`ˆi t´ınh do h`am. Trong nhiˆe`u a’ tru.`o.ng ho. .p khi t´ınh da. o h`am ta nˆen lˆa´y logarit h`am d˜a cho rˆo `i ´ap du. ng cˆong th´u.c da. o h`am loga d dx lny(x) = y0(x) y(x) · 2) Nˆe´u h`am kha’ vi trˆen mˆo. t khoa’ng du.o. .c cho bo . ’i phu . o.ng tr`ınh F(x, y) = 0 th`ı da. o h`am y0(x) c´o thˆe’ t`ım t`u. phu.o.ng tr`ınh d dx F(x, y) = 0. C´AC V´I DU.
  • 120. 8.1. D-a. o h`am 65 V´ı du. o h`am y0 nˆe´u: 1. T´ınh da. r 1) y = ln 3 ex 1 + cos x ; x6= (2n + 1), n 2 N 2) y = 1 + x2 3 p x4 sin7 x , x6= n, n 2 N. Gia’ i. 1) Tru.´o.c hˆe´t ta do.n gia’n biˆe’u th´u.c cu’ a h`am y b˘a`ng c´ach .a v`ao c´ac t´ınh chˆa´t cu’ a logarit. Ta c´o du. y = 1 3 lnex − 1 3 ln(1 + cos x) = x 3 − 1 3 ln(1 + cos x). Do d´o y0 = 1 3 − 1 3 (cos x)0 1 + cos x = 1 3 + 1 3 sin x 1 + cosx = 1 + tg x 2 3 · ’. dˆay tiˆe. 2) O .i ho . n ca’ l`a x´et h`am z = ln|y|. Ta c´o n lo. dz dx = dz dy · dy dx = 1 y dy dx ) dy dx = y dz dx · (*) Viˆe´t h`am z du.´o.i da. ng x = ln|y| = ln(1 + x2) − 4 3 ln|x| − 7ln| sin x| ) dz dx = 2x 1 + x2 − 4 3x − 7 cos x sin x · Thˆe´ biˆe’u th´u.c v`u.a thu du.o. .c v`ao () ta c´o dy dx = 1 + x2 3 p x4 sin7 x 2x 1 + x2 − 4 3x − 7 cos x sin x . N V´ı du. o h`am y0 nˆe´u: 1) y = (2+cos x)x, x 2 R; 2) y = x2x, 2. T´ınh da. x 0. Gia’ i. 1) Theo di. nh ngh˜ıa ta c´o y = exln(2+cosx).
  • 121. 66 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. t biˆe´n T`u. d´o y0 = exln(2+cosx) xln(2 + cos x) 0 = exln(2+cosx) h ln(2 + cos x) − x sin x 2 + cos x i , x2 R. 2) V`ı y = e2xlnx nˆen v´o.i x 0 ta c´o y0 = e2xlnx[2xlnx]0 = e2xlnx h1 x i 2x + 2xln2 · lnx = 2xx2x 1 x + ln2 · lnx . N V´ı du. 3. T´ınh da. o h`am cˆa´p 2 cu’ a h`am ngu.o. .c v´o . i h`am y = x + x5, x 2 R. Gia’ i. H`am d˜a cho liˆen tu.c v`a do.n diˆe. u kh˘a´p no . i, da. o h`am y0 = t tiˆeu ta.i bˆa´t c´u. diˆe’m n`ao. Do d´o 1 + 5x4 khˆong triˆe. x0 y = 1 y0x = 1 1 + 5x4 · Lˆa´y da. o h`am d˘a’ng th´u.c n`ay theo y ta thu du.o. .c x00 yy = 1 1 + 5x4 0 x · x0 y = −20x3 (1 + 5x4)3 · N V´ı du. 4. Gia’ su. ’ h`am y = f(x) du.o. .c cho du . ´o.i da.ng tham soˆ´ bo’.i ca´c coˆng thu´.c x = x(t), y = y(t), t 2 (a; b) va` gia’ su’. x(t), y(t) kha’ vi caˆ´p 2 v`a x0(t)6= 0 t 2 (a, b). T`ım y00 xx. Gia’ i. Ta c´o dy dx = dy dt dx dt = y0 t x0 t ) y0 x = y0 t x0 t · Lˆa´y da. o h`am hai vˆe´ cu’a d˘a’ng th´u.c n`ay ta c´o y00 xx = y0 t x0 t 0 t · t0 x = y0 t x0 t 0 t · 1 x0 t = x0 ty00 tt − y0 tx00 tt x0 t 3 · N
  • 122. 8.1. D-a. o h`am 67 V´ı du. 5. Gia’ su’. y = y(x), |x| a la` ha`m gia´ tri. du.o.ng cho du.o´.i da.ng ˆa’n bo . ’i phu . o.ng tr`ınh x2 a2 − y2 b2 = 1. T´ınh y00 xx. Gia’ i. Dˆe’ t`ım y0 ta ´ap du.ng cˆong th´u.c d dx F(x, y) = 0. Trong tru.`o.ng ho. .p n`ay ta c´o d dx x2 a2 − y2 b2 − 1 = 0. Lˆa´y da. o h`am ta c´o 2x a2 − 2y b2 y0 x = 0, (8.1) )y0 x = b2x a2y , |x| 0, y 0. (8.2) Lˆa´y da. o h`am (8.1) theo x ta thu du.o. .c 1 a2 − 1 b2 y0 x 2 − y b2y00 xx = 0 v`a t`u. (8.2) ta thu du.o. .c y00 x: y00 xx = 1 y h b2 a2 − y0 x 2 i = 1 y hb2 a2 − b4 a4 x2 y2 i = − b4 a2y3 hx2 a2 − y2 b2 i = − b4 a2y3, y0. N V´ı du. 6. T´ınh y(n) nˆe´u: 1) y = 1 x2 − 4 ; 2) y = x2 cos 2x. Gia’ i. 1) Biˆe’u diˆe˜n h`am d˜a cho du . ´o.i da. ng tˆo’ng c´ac phˆan th´u.c co . ba’n 1 x2 − 4 = 1 4 h 1 x − 2 − 1 x + 2 i
  • 123. 68 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. t biˆe´n v`a khi d´o 1 x2 − 4 (n) = 1 4 h 1 x − 2 (n) − 1 x + 2 (n)i . Do 1 x ± 2 (n) = (−1)(−2) · · · (−1 − n + 1)(x ± 2)−1−n = (−1)nn! 1 (x ± 2)n+1 nˆen 1 x2 − 4 (n) = (−1)nn! 4 h 1 (x − 2)n+1 − 1 (x+ 2)n+1 i . 2) Ta ´ap du.ng cˆong th´u.c Leibniz dˆo´i v´o . i da. o h`am cu’a t´ıch (x2 cos 2x) = C0 nx2(cos 2x)(n) + C1 n(x2)0(cos 2x)n−1 + C2 n(x2)0(cos 2x)n−2. Ca´c sˆo´ ha.ng co`n la. i d`ˆeu = 0 v`ı x2(k) = 0 8k 2. ´Ap du. ng cˆong th´u.c (cos 2x)(n) = 2n cos 2x + n 2 ta thu du.o. .c (x2 cos 2x)(n) = 2n x2 − n(n − 1) 4 cos 2x + n 2 + 2nnx sin 2x + n 2 . N V´ı du. 7. V´o.i gi´a tri. n`ao cu’ a a v`a b th`ı h`am f(x) = 8 : ex, x6 0, x2 + ax + b, x 0
  • 124. 8.1. D-a. o h`am 69 o h`am trˆen to`an tru.c sˆo´. Gia’ i. R˜o r`ang l`a h`am f(x) c´o da. c´o da. o h`am 8x 0 v`a 8x 0. Ta chı’ cˆa `n x´et diˆe’m x0 = 0. i diˆe’m x0 = 0 nˆen V`ı h`am f(x) pha’ i liˆen tu.c ta. lim x!0+0 f(x) = lim x!0−0 f(x) = lim x!0 f(x) t´u.c l`a lim x!0+0 (x2 + ax + b) = b = e0 = 1 ) b = 1. Tiˆe´p d´o, f0 +(0) = (x0 + ax + b)0
  • 125.
  • 126. −(0) = ex x0=0 = a v`a f0
  • 127.
  • 128. x0=0 = 1. i nˆe´u a = 1 v`a b = 1. Nhu. vˆa. Do d´o f0(0) tˆo`n ta. y v´o . i a = 1, b = 1 h`am d˜a cho c´o da. o h`am 8 x 2 R. N B`AI TˆA. P T´ınh da. o h`am y0 cu’ a h`am y = f(x) nˆe´u: 1. y = 4 p x3 + 5 x2 − 3 x3 + 2. (DS. 3 4 4 p x − 10 x3 + 9 x4 ) 2. y = log2x + 3log3x. (DS. ln24 xln2 · ln3 ) 3. y = 5x + 6x + 1 7 x . (DS. 5xln5 + 6xln6 − 7−xln7) 4. y = ln(x+ 1+ p x2 + 2x + 3). (DS. 1 p x2 + 2x + 3 ) 5. y = tg5x. (DS. 10 sin 10x ) p x). (DS. 6. y = ln(ln 1 p x 2xln ) r 7. y = ln 1 + 2x 1 − 2x . (DS. 2 1 − 4x2 )
  • 129. 70 Chu.o.ng 8. Ph´ep t´ınh vi phˆan h`am mˆo. t biˆe´n 8. y = xarctg p 2x − 1 − p 2x − 1 2 . (DS. arctg p 2x − 1) 9. y = sin2 x3. (DS. 3x2 sin 2x3) 10. y = sin4 x + cos4 x. (DS. −sin 4x) 11. y = p xe p x. (DS. p x(1 + e p x) 2 p x ) 12. y = e 1 cos x. (DS. e 1 cos x sin x cos2 x ) 13. y = e 1 lnx. (DS. −e 1 lnx xln2x ) e2x + 14. y = ln p e4x + 1. (DS. 2e2x p e4x + 1 ) r 15. y = ln e4x e4x + 1 . (DS. 2 e4x + 1 ) 16. y = log5 cos 7x. (DS. − 7tg7x ln5 ) 17. y = log7 cos p 1 + x. (DS. − tg p 1 + x 2 p 1 + xln7 ) 18. y = arccos e − x2 2 . (DS. − xe x2 2 p 1 − e−x2 ) 19. y = tg sin cos x. (DS. −sin cos(cos x) cos2(sin cos x) ) 20. y = ex2cotg3x. (DS. xec2cotg3x sin2 3x (sin 6x − 3x)) p 1+lnx. (DS. 21. y = e e p 1+lnx 2x p 1 + lnx ) 22. y = x 1 x. (DS. x 1 x −2(1 − lnx)) 23. y = ex. (DS. xx(1 + lnx))
  • 130. 8.1. D-a. o h`am 71 24. y = xsin x. (DS. xsin x cos x · lnx + xsin x−1 sin x) 25. y = (tgx)sin x. (DS. (tgx)sin x h cos xlntgx + 1 cos x i ) 26. y = xsin x. (DS. xsin x hsin x x + lnx · cos x i ) 27. y = xx2. (DS. xx2+1(1 + 2lnx)) 28. y = xex. (DS. exxex 1 x + lnx)) 29. y = logx7. (DS. − 1 xlnxlog7x ) 30. y = 1 2a
  • 131.
  • 132.
  • 133. ln x − a x + a
  • 134.
  • 135.
  • 136. . (DS. 1 x2 − a2 ) 31. y = sin ln|x|. (DS. cos ln|x| x ) 32. y = ln| sin x|. (DS. cotgx) 33. y = ln|x + p x2 + 1|. (DS. 1 p x2 + 1 ). Trong c´ac b`ai to´an sau dˆay (34-40) t´ınh da. o h`am cu’ a h`am y du.o. .c cho du.´o.i da. ng tham sˆo´. 34. x = a cos t, a sin t, t 2 (0, ). y00 xx? (DS. − 1 a sin3 t ) 35. x = t3, y = t2. y00 xx? (DS. − 2 9t4 ) 36. x = 1+eat, y = at + e−at. y00 xx? (DS. 2e−3at − e−2at) 37. x = a cos3 t, y = a sin3 t. y00 xx? (DS. 1 3a sin t cos4 t ) 38. x = et cos t, y = et sin t. y00 xx? (DS. 2 et(cos t − sin t)3 ) 39. x = t − sin t, y = 1 − cos t. y00 xx? (DS. − 1 4 sin4 t 2 ) 40. x = t2 + 2t, y = ln(1 + t). y00 xx? (DS. −1 4(1 + t)4 ).