2. Հայ մեծ հեքիաթագիր Ղազարոս Աղայանը և մեծ
բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանը շատ մտերիմ
ընկերներ էին: Թումանյանը մեծ հարգանքով էր
վերաբերվում Աղայանին և հաճախ խորհրդակցում նրա
հետ:

 Թումանյանի դուստր՝
Նվարդի հուշերից.
 «Հայրիկը երեխաների
անունները դնում էր հատուկ
խնամքով: Արեգի անունը դրել է
Ղազարոս Աղայանը. հայրիկն
Աղայանին գրել էր, թե մի երեխա
էլ ավելացավ, և ստացել
պատասխան. թե աղջիկ է,
անունը դիր Արեգնազան, թե
տղա է` Արեգ»:

3. Թիֆլիսի հին թաղերից մեկում՝ Բեհբության փողոցում գտնվող
Թումանյանի վարձած նոր բնակարանը զգալի մեծ էր առաջվա
բնակարանից: Բանաստեղծը իր նոր տան մեջ մի ընդարձակ սենյակ,
պատերը մեծ մասով պատած գրապահարաններով, հատկացրել էր
որպես սենյակ-հավաքատեղի իր ընկերների համար:

 Ավետիք Իսահակյանի «Հովհաննես Թումանյան»
հուշերից.
 «Ղ. Աղայանը, Դ. Դեմիրճյանը, ես և մեր մյուս
ընկերները կանոնավոր կերպով շաբաթը մեկերկու անգամ հավաքվում էինք Թումանյանի մոտ՝
իրար տեսնելու և զրույց անելու: Այսպիսով նրա
տունը դարձել էր մեր հավաքատեղին: Թեյ էինք
խմում, ընթրում, խոսում: Ձմեռը վառվռուն
բուխարիկի շուրջը նստած՝ կատակում էինք,
անվերջ զրույց անում, խոսում, վիճում»: Այդպես
ստեղծվեց «Վերնատունը»:
 «Վերնատան» նահապետի տիտղոսը տրված էր
Ղազարոս Աղայանին, և այդպես էլ պետք է լիներ
թե՛ տարիքի բերումով, թե՛ նրա ունեցած վիթխարի
հեղինակության՝ հայության բոլոր շրջաններում:

4.  1905 թվին, Ամանորի օրը՝
հունվարի 1-ին, Թումանյանը
իր «Բանաստեղծություններ»
(1903) ժողովածուն նվիրում է
Ղազարոս Աղայանին
հետևյալ ընծայագրով.
 «Իմ անգին Ասլան ապորը Ղ. Աղայանին»: Իսկ գրքի
անվանաթերթին թողնում է
հետևյալ էքսպրոմտը.

 Անցավ հին տարին, կանցնի
և նորը,
 Կանցնի՞ արդյոք մեր
անբախտ օրը:

5. 
 Հ. Թումանյանը գրական միջավայրի մեծ հաշտեցնողն ու
հուսադրողն էր` նա զարմանալի կերպով կարողանում էր իրար
դեմ լարված կողմերը հաշտեցնել, հանգստացնել, խաղաղ
տրամադրություն ստեղծել:
Օրինակ մի դեպք, որը հանրահայտ է: Ղազարոս Աղայանը և
Պերճ Պռոշյանը գժտված էին և տարիներով իրարից խռով:
Թումանյանը շատ էր ուզում նրանց հաշտեցնել: Մի կիրակի օր,
առավոտը, Պռոշյանը հյուր է գալիս Թումանյանին, և այդ օրը,
ինչպես միշտ, Աղայանը ճաշին պետք է լիներ Թումանյանի մոտ:
Թումանյանը Պռոշյանին զբաղեցնում է մինչև ճաշի ժամը, ու
Ղ.Աղայանը գալիս է: Ճաշում են միասին և այդ օրը երեքով
միասին նկարվում են, հաշտությունը հավերժացնում այդ
լուսանկարով:

6.  1900-ական թթ. սկզբներին սրվել էին հայ-թաթարական
հարաբերությունները: Թումանյանը, իր հետ վերցնելով
ամենամտերիմ ընկերոջը՝ Ղազարոս Աղայանին, գնում է
Ելիզավետպոլի նահանգի Ղազախ գավառ՝
բանակցությունների: Կողմերից ոչ մեկը չի ուզում զիջել:
Թուրքերից մեկն առաջարկում է. «Թող ձեզնից մեկը կոխ բռնի
մեր փահլևանի հետ: Թե դուք հաղթեք` ձեր ուզածով լինի, թե
մենք՝ մեր ուզածով»:

 Խեղճ Թումանյանը, որ մի նրբիրան մարդ էր,
անհանգստանում է: Բայց անմջապես տեղից կանգնում է
հաղթահասակ Աղայանը և թավ մորուքն սպառնագին առաջ
ցցելով ասում. «Բերեք ձեր փահլևանին»:
Մեյդան են բերում մի ջլապինդ հսկայի: Սկսվում է
մենամարտը: Հուզմունքից քրտնաթոր Թումանյանը մի գլուխ
բացականչում էշ. «Ղազար ջան կեռ տուր, Ղազար ջան կեռ
տուր...», Աղայանի համբերությունը հատնում է. «Դե հերիք է,
էլի, Հովհաննես, դու ինձանից վեր գցած թուրք ուզի»: Ասում է
Ղազարն ու գետնով տալիս թուրքին: