Avrupa Birliği Ders Notu

Türkiye 1
Türkiyeörneğinde 1999-2005 yıllarıarasında Avrupalılaşmanın güçlü
olduğu, 2005 sonrasında isegüvenlik alanında reformlar devametse de
itici gücün artık AB olmadığı görülmektedir.
AvrupalılaşmaTürkiye (1999-2005)
1999-2005 yıllarında Kopenhag kriterleriniyerine getirilmesi Türkiye
güvenlik politikasının Avrupalılaşmasını sağlamıştır. Bu dönemdekiAB
üyelik beklentisinin güçlü olması Avrupalılaşmayıkolaylaştırmış, AB’den
kaynaklanan demokratikleşmebaskısıulusal düzeydedestek bulmuş
güvenlik alanında köklü reformlar yapılmıştır.
AvrupalılaşmaTürkiye (2005 sonrası)
2005 sonrasında isemüzakereler başlamış fakat kısa bir süresonra
ilişkiler donma noktasına ulaşmıştır. AB’nin bu değişimdeki etkisi giderek
azalmıştır. Bu bakımdan 2005 sonrasında güvenlik alanındakireformların
Avrupalılaşma ile açıklanmasıgüçtür.
Türkiye
Güvenlik politikasının Avrupalılaşmasında ana tartışmakonusuordu-sivil
ilişkileriningözdengeçirilmesi olmuştur.
Avrupalılaşmasısürecinde ilk önemli adım 2001 Ekim’inde
gerçekleştirilen Anayasa değişiklikleridir.
Ulusal güvenlikle ilgili olarak en önemli değişiklik MGK’nın görev ve
işlevinin yeniden tanımlanması olmuştur.
2001 değişikliği ise MGK’nın danışma rolünün altını çizmiştir.
Aynı değişiklik ile MGK’nın üye sayısında da sivilüyeler lehine artış
olmuştur.
Soğuk Savaş sonrası AB-Türkiye Dış Politikası
Türkiyeve AB, özellikle Soğuk Savaşsonrasında, yani1990’lıyıllarda
birbirinden ayrı düşmüşlerdi.
Bu uyuşmazlığın temelinde yatan neden, iki tarafın sahip olduklarıdış
politika ya da uluslararasıilişkiler anlayışlarının farklıteorik/felsefi
temellere dayanmasıidi.

Uluslararası İlişkiler AB-Türkiye 2
AB, Avrupa hinterlandında İdealistuluslararasıilişkiler felsefesine dayalı
bir “Güvenlik Toplumu”, ya da Kirişçi’nin vurguladığıgibi “Kantçı bir
dünya düzeni” kurmaya çalışırken; Türkiye, Avrasya hinterlandında
Realist uluslararasıilişkiler felsefesine dayalı bir “Güvenlik Devleti” ya da
Kirişçi’nin ifadesiyle “Hobsçu bir dünya düzeni” kurmaya çalışmıştı.
AB-Türkiye
AB, Avrupa veçevresindekibölgelerde demokrasi, insan hakları, hukukun
üstünlüğü, piyasa ekonomisi, çoğulcu kültürel ve sosyaldüzen gibi
değerler üzerine kurulmuşbir güvenlik sistemine dayalı bir “Avrupa
Birliği” oluşturmayıamaçlamıştı.
Türkiyeise, kendi içinde ve Ortadoğu, Balkanlar, Kafkaslar, Orta Asya ve
Akdeniz bölgelerinde, askerimücadele, güçlü ve etkin devlet, istikrarlıve
üniter devlet-toplum düzeni gibi değerler üzerine oturmuş bir ulusalve
uluslararasıgüvenlik ortamı oluşturmayıhedeflemişti.
Irak Savaşı (2003)
Türkiye’nin Irak savaşına dönük politikası, genelde Türkiye-ABilişkileri ve
özelde Türkiye’deiç ve dış politika bağlamında dönü- şümün göstergesi
niteliğindeydi.
Türkiye’nin Irak savaşına katılmamasınıve ABD’yedestek vermemesini,
AB’nin Almanya ve Fransa gibi Avrupacıülkeleri ve AB’nin ana yapısıile
dış politika bağlamında uyumlaşma olarak kabuletmek gerekir.
Kıbrıs Sorunu
Türkiye, ilk defa olarak Kıbrıs’ta bir sorunun olduğunu resmen ve açıkça
kabul etmiş ve HelsinkiZirvesiKararlarında belirtildiği üzere bu sorunun
çözümü için BM Genel Sekreterinin hazırladığı Annan Planı’na destek
vermiştir. Türkiye’nin yeni Kıbrıs politikası gerçekten radikalbir şekilde
farklıve AB’ye uyumlu bir tutumdu. Çünkü Annan Planı, aynen AB’nin
istediği gibi, Adanın tek çatı altında ama federal bir devlet olarak
bütünleşmesinin ve bunun ardından AB’yetam üyeolmasının yolunu
açıyordu. Her ne kadar Kıbrıslı Rumların referandumda ret etmeleri
nedeniyle Annan Planı uygulanamamışsa da, Türkiye’nin AB’yeuyumlu
dış politikası, tam üyelik müzakerelerine başlamak için 17 Aralık 2004’de
“tarih almasında” ve en nihayetinde 3 Ekim 2005’de“başlamasında”
anahtar rol oynamıştır.

• Yunanistanile İlişkilerve Ege Sorunu 3
17 Ağustos 1999 Marmara Depremisonrasında ortaya çıkan insani
yardımlaşma diplomasisi;
Türkiye’nin Kıbrıs politikasındakideğişiklik;
Yunanistan’ın Türkiye’nin müzakerelerebaşlaması üzerindeki “veto”sunu
kaldırması; Taraflar Ege Denizi’nde çatışma risklerinin azaltılması ve her
iki taraftaki azınlıkların haklarının geliştirilmesi konularında resmi
girişimlerle olumlu bir yön çizmiştir.
• Yunanistan-Türkiye
Tüm bu olumlu gelişmelere rağmen, Türkiyeve Yunanistan arasında
tarihten gelen “önyargıların”, mevcutEge sorunlarının ve azınlık
sorunlarının hiçbirinin çözülememiştir.
Türkiye Komşuluk Politikası
1990’larda hakimolan “etrafımız düşmanlarla çevrili” şeklindeki
anlayıştan sonra “komşularla sıfır problem” şeklinde tanımlanan bir
anlayışı benimseyen Türkiye, tüm komşuları ile yakın diplomatik,
ekonomik, ticari ve hatta sosyalilişkiler kurmuştur.
Türkiye ve Uluslararası Örgütler
Türkiye, uluslararasıörgütler bakımından aktif bir katılım ve politika
izlemiştir.
Özellikle Birleşmiş Milletler kapsamında “Medeniyetler İttifakı
Girişimi”nin iki üyesinden birisi (diğeri İspanya)olarak seçilmişve bu
bağlamda faaliyetler yürütmüştür.
• Türkiye, İslamKonferansıÖrgütü’nde(İKÖ), hemGenel Sekreterliğe bir
Türkün seçilmesini sağlamış, hem de İslamülkelerinin “demokrasi, insan
hakları, şeffaflık, piyasa ekonomisive özgürlük” gibideğerleri
geliştirmeleri yönündeyaptığı talepler ve ortaya koyduğu projelerle
İKÖ’nün dönüşümünü teşvik etmiştir.
Realizmmi, İdealizmmi?
Türkiye’nin AB’nin kuruluş felsefesindemevcut olan idealizmi yeterince
benimsediğini söylemek henüz mümkün değildir. Çünkü, Türkiye’nin son
yıllardaki AB’yedönük yönelişi ve dönüşümü, idealist bir amaç ve
gerekçeyle değil, büyük oranda “reelpolitik vepragmatik” amaç ve
gerekçeyle ortaya çıkmış ve gelişmiştir.

Türk Dış PolitikasınınAvrupalılaşması DönüşümSüreci 4
2003–2006arasıdönemdeTürkiyeAB’yeuyumlu bir dış politika
izlemiştir.
Kıbrıs sorunu, Yunanistan’la ilişkiler, Irak savaşı, komşuluk politikasıve
uluslararasıörgütleredönük politikalarda önemli bir AB etkisi ve ağırlığı
mevcuttur.
ENP (AKP)’ninTarihsel Gelişimi
Avrupa Komisyonu Dışİlişkilerden Sorumlu ÜyesiBenita Ferrero-Waldner
2004’tebaşlayan Avrupa Komşuluk Politikası ile ilgili yaptıkları çalışmaları
3 Nisan’da açıklamıştır.
12 Mayıs 2004 tarihinde ise komşuluk politikasının temel belgesi olan
“Avrupa Komşuluj Politikası StratejiBelgesi” yayımlanmıştır.
Komşuluk Politikası
AKP 16 Avrupa komşu ülkelerinde siyasive ekonomik reformları
desteklemektedir.
AB ve her komşu ülke arasındakiiki yanlı (bilateral) ilişkiye daha fazla
önem vermek amacıyla hazırlanmıştır.
AKP, AB’nin aday statüsündeolmayan yakın komşularıolan: İsrail, Ürdün,
Moldavya, Fas, Tunus, Filistin, Ukrayna, Ermenistan, Azerbaycan, Mısır,
Gürcistan, Lübnan, Cezayir, Suriye, Libya, veBeyaz Rusya olmak üzere
toplam 16 ülkeyi kapsamaktadır.
• Türkiye ve Rusya
TürkiyeAB’ye aday ülke olduğundan
Rusya’nın da ilişkilerini AB ile stratejik işbirliği çerçevesinde
yürütmesinden dolayı
Bu iki ülke AB’nin komşuları olmasına rağmen AKP içerisinde yer
almamaktadır.
AKP ve Antlaşmaları
Bu ülkelerle Ortaklık Antlaşmaları imzalanmakta ve bu antlaşmalar
çerçevesindeEylem Planları hazırlanmaktadır.
• Yasal Temel
Ortaklık Antlaşmaları ve Avrupa-Akdeniz Ortaklık AntlaşmalarıAKP
ülkeleri ile AB arasındakiilişkilerin yasaltemelidir.
AKP Stratejisi

AKP 12 Mayıs 2004 tarihindeAB Komisyonu tararfından kabuledilmiş bir
strateji belgesine dayanmaktadır. (5)
Stratejik hedefi, AB’nin çevresindedost ve istikrarlıülkelerden bir kuşak
oluşturmaktır.
Bu bağlamda yer alacak ülkelerin katılım perspektifiolmadan, AB ile
uyumsağlamasıgerekmektedir.
• AKP PolitikasınınTemel Amacı
5.genişleme dalgasından sonra, AB’nin yeni komşularıyla ilişkilerinin daha
derin olması ve bölücü sınır çizgilerinin oluşmasını engellemektir.
Hedefi yeni genişleme değil, yeni komşular arasındaki bağların
güçlendirilmesidir.
Amaçlar 3 başlık altında toplayabiliriz:
1) Özgürlük vedemokrasinin yayılmasıve bu bağlamda ortak değerler ve
çıkarlar çerçevesindepolitik işbirliğini geliştirmek.
2) Ekonomik reformsüreçlerini desteklemek amacıyla komşu ülkelerde
refah düzeyinin arttırılması ve önemli boyutta ekonomik entegrasyon
sağlamak,
3) Avrupa Güvenlik Stratejisi’yle bağlantılı olarak istikrar vegüvenliğin
arttırılması, bununla bağlantılı olarak komşu ülkelerle kalkınma, çevre,
silahsızlanma ve terörizmkonusunda ortak çalışmalar yürütmek.
“More or more” Prensibi
İlerleme raporlarıile izlenen AKP kapsamındakidemokratik olarak daha
fazla ilerleme gösteren ülkeye daha fazla ekonomik teşviği öngören bu
anlayışı 2010 yılında benimsedi.
AKP’yi Diğer AB İnsiyatifindenAyıranNedir?
İkiliolarak alınan ilişkiler diğer çok taraflı insiyatiflerle desteklenmektedir.
“Avrupa-Akdeniz Ortaklığı” başlığıaltında Akdeniz’dekiülkeler için de
tatbik edilmiştir.
Doğu Ortaklığı ile Karadeniz SinerjiAB’nin diğer iki tamamlayıcı çok taraflı
insiyatifleridir.
Bu imtiyazlı ilişkilerde komşu ülkelere gümrük veiktisadi entegrasyon
teklif edilmektedir.
RING OF FRIENDS or RING OF FIRE?
ArapBaharı sonrası Akdeniz ülkeleri –Kuzey Afrikave Ortadoğu
Ukrayna Krizi – Rusyapolitikaları sonrası DoğuOrtaklığı ve Kafkaslar

KOŞULLULUK(6)
Merkezi ve DoğuAvrupaülkelerininüye olduğugenişleme dalgası,
genişleme politikasınınve “koşulluluk”(conditionality) ilkesinin
kurumsallaşmasını sağladı.
Kopenhag Zirvesinde (1993)belirlenenkriterler üyelik koşullarını ortaya
koyan önemli bir zirve olmuştur.
KOPENHANG KRİTERLERİ
Avrupa Konseyi, Orta veDoğu Avrupa ülkelerine üç temel kriteri yerine
getirdiklerinde Avrupa Birliği'ne katılma hakkıtanınacağını karara bağladı.
Aday ülkelerin kademeli ve uyumlu bir bütünleşmeyi sağlayan koşulları
yaratmak için idari yapılarını uyumlu hale getirmelerinin öneminin
vurgulandığıMadrid Avrupa Konseyitoplantısında Aralık 1995'te
onaylandı.
Siyasi: hukukun üstünlüğü, insan haklarıve azınlıklara saygıve
demokrasiyigarantialtına alan kurumsalistikrar
Ekonomik: işleyen bir pazar ekonomisi
AB Müktesebatı ile uyum: Avrupa birliği'nin siyasi, ekonomik ve parasal
birlik amaçlarına bağlılık
AB Genişlemeleri(Birinci Dalga- 1973)
İngiltere, İrlanda veDanimarka 1961 yılında üyelik için AB'ye başvurdular.
İngiltere, İrlanda, Danimarka 1 Ocak 1973'teAB'yeüye oldu.
AB Genişlemeleri(İkinci Dalga- 1981)
Albaylar Cuntası'nın 1967 senesindeyönetime el koymasıyla Ortaklık
Antlaşması askıya alındı.
1974 yılında AskeriCuntanın yönetimi sivillere bırakmasıyla, demokratik
bir yönetime kavuşan Yunanistan tekrar üyelik için başvurdu ancak siyasi
ve ekonomik açıdan hazır olmadığı, diğer üye devletlerle ortak değerleri
paylaşmadığı gibi kaygılarla karşılandı.
Altı yıl süren müzakeresürecinin ardından üye devletler Yunanistan'ı
dışarıda bırakmak yerine, onun demokratikleşmesinin Birlik içinde daha
etkili sağlanabileceği görüşünü savunmaya başladı.

İBER GENİŞLEMESİ(7)
İspanya vePortekiz üyeliğe başvuruda bulundukları1970'lerdehemsiyasi
hem de ekonomik olarak az gelişmişlerdi.
-AB üye devletlerinde, İspanya vePortekiz'in AB'ye üye oldukları
takdirde gerek tarım alanında gerekse işçilerin serbestdolaşımı
konusunda üyedevletlere ekonomik açıdan yük oluşturabilecekleri
endişesi vardı.
-AB bu dönemde uyguladığıtarım politikasının yol açtığı üretim fazlası
sıkıntılarıyla karşıkarşıya olduğu için, İspanya vePortekiz'in üyeliğine
karşı ciddi bir muhalefet oluştu.
AB Genişlemeleri(DördüncüDalga-1995)
Avusturya, Finlandiya veİsveç 1 Ocak 1995'teABüyesioldu.
Bu Genişlemeyikolaylaştıranfaktörlernelerdi?
Soğuk Savaşın sona ermesi savaşesnasında tarafsızlık politikası izeleyen
Avusturya, Finlandiya veİsveç AB’yekatılmaya karar verdi.
Avro’ya geçmekteolan AB üyeleri genişlemeyi de AB’nin gelişmesinde
önemli bir yeri olduğu düşünüldüğü o dönemde bu ülkelerin başvurusu
olumlu karşılandı
AB Genişlemeleri(Beşinci Dalga-2004ve 2007).
Merkezive Doğu Avrupa Ülkeleri ile Malta ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi
AB üyesi olmak için başvurdu.'1998 yılında Macaristan, Polonya, Çek
Cumhuriyeti, Slovenya, Estonya ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimiyle, 2000
yılında ise Bulgaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Romanya ve Slovakya ile
müzakereler başladı. 'Macaristan, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovenya,
Estonya ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimiyle Letonya, Litvanya, Malta ve
Slovakya 1 Mayıs 2004'teAB’yeüye oldu. Bulgaristan ve Romanya ise 1
Ocak 2007'deAB’yeüye oldu. Bulgaristan ve Romanya ise yolsuzlukla
mücadele konusundakieksikliklerinitamamlayarak üç yıl bir gecikme ile
AB üyesi oldular.
Genişleme sürecinde olanülkeler
(Türkiye, İzlandave BalkanÜlkeleri)
Türkiye ve İzlanda’nın katılımmüzakereleri sürüyor.
2003 Selanik Zirvesi’ndeSırbıstan diğer Balkan ülkeleri (Arnavutluk,
Bosna Hersek, Makedonya, ile potansiyel aday ülke olarak tanımlandı.

2009 yılında Sırbıstan üyelik için başvurdu.
2012’deSırbıstan’a aday ülkestatüsü verildi.
Haziran 2013’deüyelik müzakereleribaşladı

Avrupa Birliği Ders Notu

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (9)

More from Gizem K.

More from Gizem K. (7)

Avrupa Birliği Ders Notu