unsur unsur instrinsik(tema, alur,latar, konflik, tokoh dan penokohan, amanat dan sudut pandang) yang terdapat di dalam cerita gajah mada beserta pembuktiannya.

1. ANALISIS UNSUR INTRINSIK GAJAH MADA
A. Tema
Tema yaiku ide pokok kang dhasari lakuning crita. Ing njero crita Gajah Mada ide
pokok utawa tema kang kamot yaiku kepahlawanan iki bisa kabukten saka ukara “Saka
kejadian sing dhisik-dhisik, kabeh kedadean ontran-ontran iku digawe-gawe dhewe karo
wong sing ora marem karo jabatanne Krungu kabar ontran-ontran iku Gajah Mada lan
rolas prajurit kang isih ana, lunga metu saka kraton Majapahit kanggo ngamanke Prabu
Jayanegara supaya ora dipateni marang Ra Kuti lan prajurite.” Ing njero ukara iku jelas
yen Gajah Mada nduweni sifat pahlawan kang dienggo nyelametake rajane supaya ora
dipateni karo Ra Kuti. Ing crita Gajah Mada, pengarang pengen nonjolake sifat
pahlawane kang kasil numpes angkara murka ing Kerajaan Majapahit.
B. Alur
Alur yaiku rerangkening/cengkoranganing prastawa/ kedadeyan ing crita. Lakuning
crita Gajah Mada yaiku Maju iki bisa kabukten saka ukara-ukara tiap paragrafe kang
nggunaakke tembung Esuk Dina.” Esuk dinane Mada entuk pandhadaran sing keloro”
Ukara iku jelas yen nandaake alur kuwi maju jalaran pandhadarane nambah saben dinane
lan ora mungkin mundur.
C. Latar
Latar yaiku latar belakang kang mbantu cethaning laku crita.
NO Jenis Latar Bukti
1. Latar panggonan Ing Pereng Gunung Arjuna ana sawijining padhepokan
yaiku Watu Gunung.
2. Latar panggonan Sawijining dina Ki Ajar Gunung ngejak Mada lunga
menyang sapinggiring Kali Brantas.
3. Latar wektu Sawise srengenge arep angslup ing suwaliking Gunung
Arjuna, Mada lan gurune enggal-enggal mulih menyang
padhepokan.
4. Latar panggonan Sak tekane ing padhepokan, Pujut takon karo Mada “Apa
sing kokrembug karo Guru dhek mau Mada?”.
5. Latar Panggonan Ki Ajar Gunung nimbali Mada supaya Mada nglaksanaake

2. tugas saka gurune yaiku nemoakke keris Dwirupa werna
putih ing njerone Guwa Selapitu.
6. Latar Kahanan Ki Daneswara tukaran karo Mada.(kahanane tegang)
7. Latar Kahanan Mada mulih ing padhepokan kanthi kuciwa amarga ora bisa
gawa mulih keris iku,Mada banjur njaluk ngapura marang
gurune amarga ora bisa gawa mulih keris
Dwirupa.(kahanane sedih)
8. Latar wektu Esuk dinane Mada entuk pandhadaran sing keloro.
9. Latar panggonan Mada dikunci ing kamar jero siti lan kudu bisa nemoakke
daln metu saka njero kana.
10. Latar kahanan Mada ora bisa weruh apa-apa jalaran peteng
dhedet.(medeni)
11. Latar Kahanan Mada bingung golek dalan metu saka kana. (bingung)
12. Latar panggonan Mada kesurung mlebu ing sawijining kamar ing suwaliking
tembok kamar mau.
13. Latar panggonan Mada bisa metu saka kamar iku lan kaget sebab dheweke
wis ana ing perenging Kali Brantas.
14. Latar kahanan Ing kana Ki Ajar Gunung wis nyambut Mada . “Mada kuwe
wis bisa nguwasani ilmu kanuragan paku bumi saikine kuwe
lulus pendhadaran keloro”. (bungah)
15. Latar panggonan Esuk-esuk banget Mada mangkat menyang markas prajurit
Majapahit lan nglamar dadi prajurit Majapahit.
16. Latar kahanan Krungu kabar ontran-ontran iku Gajah Mada lan rolas
prajurit kang isih ana lunga metu saka kraton
Majapahit.(tegang)
17. Latar wektu Telung dina mlaku.
18. Latar panggonan Prabu Jayanegara lan Gajah Mada tekan ing Desa Bedander.
19. Latar kahanan Suasana wis katon aman, Gajah Mada mulih menyang kutha
kanggo gawe strategi nyerang Ra Kuti.(tenang)
20. Latar panggonan Sakwise Ra Kuti mati Prabu Jayanegara digawa bali
menyang kraton Majapahit.
21. Latar kahanan Gajah Mada diangkat dadi Patih Kahuripan.
22. Latar kahanan Selang suwe Prabu Jayanegara seda amarga dipateni Ra
Tanca.(sedih)
23. Latar wektu Sawijining dina kraton Majapahit karawuhan tamu
sawijining nom-noman saka kraton Melayu.
24. Latar kahanan Saka kedadean iku Gajah Mada diangkat dadi Mahapatih
sing pangkate luwih dhuwur saka werdhamantri.(bungah)

3. D. Tokoh lan Watak
Tokoh yaiku paraga kang ana ing sajroning crita yen watak yaiku karaktere tokoh
sajroning crita.
No Tokoh Watak Bukti Metode
1.
Gajah Mada
Manut karo
gurune
Ki Ajar Gunung nimbali
Mada supaya Mada
nglaksanaake tugas saka
gurune yaiku nemoakke
keris Dwirupa werna
putih ing njerone Guwa
Selapitu. Enggal-enggal
wae Mada nyaguhi
prentah gurune kuwi.
Dramatik amarga
saka solah
bawane Mada
kang seneng
nuruti omongan
lan prentah
gurune rak butuh
prentahe iku
angel apa
gampang.
Teteg karo
janjine
Amarga Mada teteg karo
janjine gurune Mada ora
gelem ngalah.
Analitik amarga
langsung
dicritakke
pengarang yen
Mada kuwi teteg
karo janjine.
Ora tegelan
Amarga Mada ora tegelan
keris diwenehake Ki
Daneswara.
Analitik amarga
langsung
dicritakke
pengarang yen
Mada kuwi ora
tegelan.
Seneng njaluk
ngapura yen
nduwe salah
Mada mulih ing
padhepokan kanthi
kuciwa amarga ora bisa
gawa mulih keris
iku,Mada banjur njaluk
ngapura marang gurune
amarga ora bisa gawa
mulih keris Dwirupa.
Dramatik amarga
saka solah
bawane Mada
kang salah
amarga ora bisa
gawa mulih keris
Dwirupa banjur
njaluk ngapura
marang gurune

4. Pinter
Mada ketemu
akale.Dhewekke wiwit
nothoki temboking kamar
sakpecak mbaka
sakpecak. Dheweke
kepengin ngerti beda-
bedaning swara sing
keprungu saka thothokan
iku.
Dramatik amarga
saka solah
bawane Mada
nalika lagi
nangani masalah.
.
Sregep
Mada melajari ilmu
kanuragan paku bumi.
Saben dinane Mada
latihan.
Dramatik amarga
saka solah
bawane Mada
kang sregep
sinau kanggo
nambah ilmu.
Pahlawan
Krungu kabar ontran-
ontran iku Gajah Mada
lan rolas prajurit kang
isih ana lunga metu saka
kraton Majapahit kanggo
ngamanke supaya ora
dipateni marang Ra Kuti
lan prajurite.
Dramatik amarga
saka solah
bawane Mada
kang siap siaga
ngelindungi Raja
lan bela
negarane.
Ra Tanca sing niate
ngobati bisule Prabu
Jayanegara malah mateni
sang Prabu.
Ngerti kabar mangkono
kuwi Gajah Mada
langsung mbales nyerang
Ra Tanca, Ra Tanca
akhire mati
Majapahit terus
ngluasake kakuwasaane,
kayata nguwasani
Sadeng. Ing ontran-ontran
iku jebule Ra kembar

5. melu-melu belani Sadeng.
Gajah Mada sing
ngonangi tingkah polahe
Ra Kembar banjur
merangi Ra Kembar lan
kasil Ra kembar nemuni
pati.
Nepati janji Gajah Mada banjur
ngucapke Sunpah Amukti
Palapa. Isine sumpah iku
yen Gajah Mada ora
bakal mangan palapa
sadurunge nusantara bisa
dikuwasani Majapahit.
Gajah Mada bisa
buktiakke sumpah iku lan
kasil nusantara bisa
dikuwasani karo kerajaan
Majapahit.
Analitik amarga
dicritakke
pengarang
langsung yen
dhewekke bisa
buktiakke
janjine.
2. Ki Ajar Gunung Seneng menehi
semangat
Ki Ajar Gunung banjur
nerangke yen Mada
nduwe kabisan kanggo
ngubah negarane.
Dramatik amarga
saka solah bawa
gurune kang
seneng menehi
semangat.
Seneng menehi
ujian marang
muride
Mada lagi sadar yen
gurune iku mau wis
memba-memba dadi Ki
Daneswara kanggi nguji
Mada. “ Mada kuwe wis
lulus pandhadaran
sepisan”
Esuk dinane Mada entuk
pandhadaran sing keloro.
Dramatik amarga
saka solah bawa
gurune kang
seneng menehi
pandhadaran.
3. Ki Daneswara Seneng tetulung Ki Daneswara uga
kepengen njupuk keris
iku kanggo nambani
warga ning dhusun Prigen
kang kena pagebluk.
Dramatik
amaraga solah
bawane kang
pengen nambani
warga ning
dhusune

6. 4. Ki Wiratanu Grapyak Mada ditampa dening Ki
Wiratanu kanthi apik.
Dramatik amarga
saka solah
bawane kang
nampa Mada
ning omahe kanti
apik.
5. Ra Semi lan Ra
Kuti
Seneng gawe
ontran-ontran lan
serakah
Ra Semi lan Ra Kuti
enggal-enggal nyusun
rencana kanggo nyerang
kraton lan mateni Prabu
Jayanegara supaya bisa
dadi Raja ing kerajaan
Majapahit.
Dramatik amarga
saka solah
bawane Ra Kuti
lan Ra Semi
kang gawe
ontran-ontran
supaya isa dadi
raja.
6. Koming Nekat Gajah Mada ora ngijini,
banjur wengi-wengi
Koming meneng-meneng
lunga menyang kutha,
nanging apes nasibe lagi
tekan perbatasan wis
ketemu kanca prajurit
liyane yaiku Panji karo
Roso.
Dramatik amarga
saka solah
bawane koming
kang nekat lunga
menyang kutha.
7. Ra Tanca kemrungsung Selang suwe Prabu
Jayanegara seda amarga
dipateni Ra Tanca sing
serik amarga bojone
diselingkuhi Prabu
Jayanegara. Kabar iku
mau padahal durung reti
benere.
Dramatik saka
solah bawane
tokoh kang
nunjukkake yen
dheweke
kemrungsung.
8. Ra Kembar pengkhianat Majapahit terus
ngluasake kakuwasaane,
kayata nguwasani
Sadeng. Ing ontran-ontran
iku jebule Ra kembar
melu-melu belani Sadeng.
Amarga saka
solah bawane Ra
Kembar kang ora
melu bela
negarane tapi
malah bela
negara liya.
E. Sudut Pandang
Sudut pandang yaiku nyritaake tokoh,barang,papan,kewan lan sapiturute.Sudut
pandang kang dienggo ing crita Gajah Mada yaiku sudut pandang wong katelu kang dadi
pengamat, amarga akeh ukara kang nggunaake jenenge langsung saha penulis ora melu
ing njero crita amarga penulis cuman ngamati kadadean kang ana ing njero crita.

7. Bukti Letak ing paragraf
Nom-noman iku jenenge Mada, dheweke
murid paling unggul ing padhepokan Watu
Gunung.
1
Ngerti kahanan mangkono kuwi Ki Ajar
Gunung prihatin marang nasibe Mada sing
pinter nanging durung bisa melu andhil
mbenahi negarane yaiku Majapahit kang lagi
kisruh amarga perang sedulur.
1
Sak tekane ing padhepokan, Pujut takon karo
Mada “Apa sing kokrembug karo Guru dhek
mau Mada?”.
3
Guwa Selapitu yaiku guwa kan cacahe lorong
ana pitu, tekan kana Mada ketemu karo wong
tuwa kang nganggo pakaian serba ireng
jenenge Ki Daneswara.
5
Mada ditampa dening Ki Wiratanu kanthi
apik. 13
Mada ngrasa ana sing aneh karo Ra Kuti lan
Ra Semi amarga prajurit bhayangkari sing
cepet-cepet diganti.
17
Ra Semi lan Ra Kuti enggal-enggal nyusun
rencana kanggo nyerang kraton lan mateni
Prabu Jayanegara.
18
Koming sawijing prajurit ijin marang Gajah
Mada yen arep lunga menyang kutha kanggo
niliki keluwargane.
20
Selang suwe Prabu Jayanegara seda amarga
dipateni Ra Tanca sing serik amarga bojone
diselingkuhi Prabu Jayanegara..
22
Ing wiwitane paprentahan Buana Tunggal
Dewi kaanan ing Majapahit aman.
24
Dheweke putra raja Pulo Emas utawa Melayu
sing asmane Adityawarman.
24
Ing ontran-ontran iku jebule Ra kembar
melu-melu belani Sadeng. 25
F. Konflik
Perkara kang dadi punjere crita. Ing perangan iki pancen diketoakke perkara apa kang
ndadeake crita iki dadi narik kawigaten Konflik ing crita Gajah Mada yaiku rebutan
kekuasaan kanggo dadi Raja utawa penguasa amarga ngrasa Raja sing lagi mimpin

8. kurang cocok kanggo dadi Raja. Konflik ing njero crita iki diawali saka ukara “Mada
ngrasa ana sing aneh karo Ra Kuti lan Ra Semi amarga prajurit bhayangkari sing cepet-
cepet diganti. Saka kejadian sing dhisik-dhisik kabeh kedadean ontran-ontran iku digawe-
gawe dhewe karo wong sing ora marem karo jabatanne.
Ra Semi lan Ra Kuti enggal-enggal nyusun rencana kanggo nyerang kraton lan mateni
Prabu Jayanegara. Sadurunge mateni Prabu Jayanegara Ra Semi lan Ra Kuti arep mateni
Mahapatih Wirapati. Ra Semi lan Prajurite nyerang Mahapatih Wirapati. Ing peperangan
iku Mahapatih lan Ra Semi gugur amaraga pada ketaton awakke. Ngerti kabar mangkono
Ra Kuti sedih lan janji bakal mateni Prabu Jayanegara sakcepete.”
G. Amanat
Pesen crita kang arep disampeakke pengarang marang pamaos. Amanat ing njero crita
iki yaiku yen dheweke diwenehi tugas kudu dilaksanaake sak apik-apike rak butuh tugas
iku abot lan entheng yen tekan ngorbanke nyawa pancen kudu dilakoni amarga kuwi wis
kewajibanne kene saha kene kudu ngrasa cukup marang apa sing dinduweni, aja nganti
dadi wong serakah amarga wong serakah uripe ora bakal berkah.