Imam Ali - Ali Ibn Abutalib - Biography زندگی نامه علی بن علی طالب مدیریت از نگرش امام علی

1. ‫شریعتی‬ ‫علی‬ ‫دکتر‬
‫اساطیر‬ ‫گونه‬ ‫بر‬ ‫حقیقتی‬ ،‫علی‬

2. ‫طالب؛‬ ‫أبی‬ ‫بن‬ ‫علی‬
‫زاده‬۱۳‫رجب‬۳۰‫برابر‬ ‫الفیل‬‫عام‬
‫با‬۲۳‫هجرت‬ ‫از‬ ‫قبل‬

3. ‫کودکی‬ ‫و‬ ‫تولد‬:
‫سال‬ ‫حدود‬ ‫متولد‬600‫و‬ ‫میالدی‬30
‫الفیل‬‫عام‬‫در‬‫کعبه‬!
‫شده‬ ‫متولد‬ ‫کعبه‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫کسی‬ ‫تنها‬
‫است‬.
‫در‬6‫شدید‬ ‫مالی‬ ‫مشکل‬ ‫علت‬ ‫به‬ ‫سالگی‬
‫درخواست‬ ‫به‬ ‫مالی‬ ‫بار‬ ‫کاهش‬ ‫جهت‬ ،‫پدر‬
‫محمد‬(‫ص‬)‫از‬ ‫بیش‬ ‫که‬30‫به‬ ‫داشت‬ ‫سال‬
‫رفت‬ ‫او‬ ‫ی‬ ‫خانه‬.

4. ‫وحی‬ ‫نزول‬ ‫هنگام‬:
‫وحی‬ ‫نزول‬ ‫هنگام‬ ‫در‬ ،‫تاریخی‬ ‫منابع‬ ‫بیشتر‬ ‫طبق‬
‫علی‬ ،‫پیامبر‬ ‫بر‬10‫داشت‬ ‫سال‬.
‫به‬ ‫گرونده‬ ‫اولین‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫تاریخی‬ ‫منابع‬ ‫برخی‬
‫خدیجه‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫مسلمان‬ ‫دومین‬ ‫برخی‬ ،‫اسالم‬(‫ص‬)‫و‬
‫زید‬ ‫و‬ ‫ابوبکر‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫چهارمین‬ ‫یا‬ ‫سومین‬ ‫برخی‬
‫کنند‬ ‫می‬ ‫عنوان‬.

5. 3‫سال‬‫بعد‬‫از‬‫بعثت‬‫و‬‫با‬‫آغاز‬‫علنی‬‫شدن‬‫دعوت‬‫پیامبر‬
‫به‬،‫اسالم‬‫محمد‬۴۰‫تن‬‫از‬‫خویشان‬‫و‬‫بستگان‬‫خود‬‫از‬
‫هاشم‬‫بنی‬‫را‬‫به‬‫میهمانی‬‫دعوت‬‫کرد‬.‫مطابق‬‫با‬‫بسیاری‬
‫از‬‫کتب‬‫تاریخ‬‫و‬‫روایات‬‫مورد‬‫قبول‬‫اهل‬‫سنت‬‫و‬‫شیعه‬
(‫از‬‫جمله‬‫تاریخ‬‫طبری‬)‫محمد‬‫در‬‫این‬‫میهمانی‬‫از‬
‫خویشانش‬‫پرسید‬‫چه‬‫کسی‬‫حاضر‬‫است‬‫او‬‫را‬‫در‬‫این‬‫کار‬
‫یاری‬‫کند‬‫و‬‫اعالم‬‫کرد‬‫هر‬‫کس‬‫او‬‫را‬‫یاری‬،‫کند‬،‫برادر‬
‫وصی‬‫و‬‫جانشین‬‫او‬‫خواهد‬‫بود‬.‫اما‬‫یک‬‫هیچ‬‫از‬‫بستگانش‬
‫پاسخ‬‫مثبت‬‫نداد‬‫مگر‬‫علی‬.‫پیامبر‬‫در‬‫پاسخ‬‫به‬‫علی‬
‫سکوت‬‫کرد‬‫و‬‫برای‬‫بار‬‫دوم‬‫و‬‫سوم‬‫این‬‫درخواست‬‫را‬
‫تکرار‬‫نمود‬‫که‬‫باز‬‫تنها‬‫علی‬‫پاسخ‬‫مثبت‬‫داد‬.‫پس‬‫از‬
‫بار‬،‫سوم‬‫پیامبر‬‫علی‬‫را‬،‫برادر‬‫وصی‬‫و‬‫جانشین‬‫خود‬
‫رنگ‬ ‫پر‬ ‫نقش‬ ‫اولین‬:

6. ‫رنگ‬ ‫پر‬ ‫نقش‬ ‫دومین‬:
‫منابع‬‫شیعی‬‫و‬‫سنی‬‫تصدیق‬‫کنند‬‫می‬‫که‬‫حوادث‬‫رخ‬‫داده‬‫در‬
‫سال‬۶۲۲،‫میالدی‬‫مهمترین‬‫بخش‬‫از‬‫زندگی‬‫محمد‬‫را‬‫تشکیل‬
‫دهد‬‫می‬.‫محمد‬‫که‬‫دانست‬‫می‬‫دشمنانش‬‫در‬‫حال‬‫کشیدن‬‫نقشه‬
‫برای‬‫قتل‬‫وی‬،‫بودند‬‫از‬‫علی‬‫خواست‬‫که‬‫به‬‫جای‬‫وی‬‫در‬
‫بسترش‬‫بخوابد‬.‫شبی‬‫که‬‫محمد‬‫از‬‫مکه‬‫به‬‫مدینه‬‫هجرت‬،‫کرد‬
‫علی‬‫جان‬‫خود‬‫را‬‫به‬‫خطر‬‫انداخت‬‫و‬‫در‬‫بستر‬‫محمد‬‫خوابید‬.
‫محمد‬‫به‬‫همراه‬‫ابوبکر‬‫مخفیانه‬‫مکه‬‫را‬‫ترک‬‫کرد‬‫و‬‫چندین‬
‫روز‬‫بعد‬‫به‬،‫یثرب‬‫که‬‫زین‬‫پس‬‫مدینه‬‫نامیده‬،‫شد‬‫رسید‬‫و‬
‫این‬،‫هجرت‬‫مبدأ‬‫تقویم‬‫هجری‬‫گردید‬.‫وقتی‬‫دشمنان‬‫با‬
‫خنجر‬‫های‬‫آخته‬‫وارد‬‫خانه‬‫محمد‬،‫شدند‬‫از‬‫دیدن‬‫علی‬
‫بسیار‬‫زده‬‫شگفت‬‫شدند‬‫و‬‫به‬‫وی‬‫آسیبی‬‫نرساندند‬‫بنا‬‫بر‬
‫تفسیر‬‫سید‬‫محمدحسین‬‫طباطبایی‬‫در‬،‫المیزان‬‫آیه‬۲۰۷
‫سوره‬‫بقره‬‫به‬‫این‬‫امر‬‫اشاره‬‫دارد‬:«‫از‬‫مردم‬‫کسانی‬

7. ‫جوانی‬:
‫ها‬ ‫ویژگی‬:
1–‫سواد‬ ‫دارای‬ ‫افراد‬ ‫معدود‬ ‫جزء‬
2–‫کالم‬ ‫فصاحت‬ ‫و‬ ‫بالغت‬
3–‫آوری‬ ‫جنگ‬ ‫و‬ ‫شجاعت‬
4–‫در‬ ‫برادری‬ ‫به‬ ‫پیامبر‬ ‫توسط‬ ‫شدن‬ ‫انتخاب‬
‫مسلمین‬ ‫بین‬ ‫اخوت‬ ‫عقد‬ ‫بستن‬ ‫هنگام‬

8. ‫کلیدی‬ ‫انتخاب‬:‫ازدواج‬
‫علی‬ ‫به‬ ‫محمد‬ ،‫مدینه‬ ‫به‬ ‫علی‬ ‫رفتن‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫کمی‬ ‫مدت‬
‫فرمان‬ ‫وی‬ ‫به‬ ‫خداوند‬ ‫که‬ ‫گفت‬‫است‬ ‫داده‬،‫دخترش‬ ‫که‬
‫زهرا‬ ‫فاطمه‬‫وی‬ ‫ازدواج‬ ‫به‬ ‫را‬ ،‫درآورد‬.
‫زمان‬ ‫تا‬ ‫علی‬ ،‫همسری‬ ‫چند‬ ‫بودن‬ ‫مرسوم‬ ‫وجود‬ ‫با‬
‫فاطمه‬ ‫حیات‬(‫ص‬)‫نکرد‬ ‫اختیار‬ ‫دیگری‬ ‫همسر‬.
(9‫سال‬)
‫فاطمه‬ ‫و‬ ‫علی‬ ‫فرزندان‬:
‫حسن‬–‫حسین‬–‫زینب‬–‫کلثوم‬ ‫ام‬

9. ‫پیامبر‬ ‫زمان‬ ‫های‬ ‫جنگ‬:
‫علی‬(‫ع‬)‫در‬‫تمامی‬‫غزوه‬‫ها‬‫به‬‫غیر‬«‫تبوک‬»‫شرکت‬
‫داشت‬‫که‬‫در‬‫این‬‫جنگ‬،‫پیامبر‬‫علی‬(‫ع‬)‫را‬‫در‬
‫مدینه‬‫جانشین‬‫خود‬‫کرد‬.(‫جنگ‬‫تبوک‬‫بین‬‫مسلمانان‬
‫و‬‫روم‬‫شرقی‬‫رخ‬‫داد‬).‫در‬‫تمامی‬‫این‬‫جنگ‬‫ها‬
‫علی‬(‫ع‬)‫مطرح‬‫به‬‫همراه‬،‫حمزه‬‫ابودجانه‬‫و‬،‫زبیر‬
‫جنگ‬‫آور‬‫ترین‬‫مردان‬‫مسلمانان‬‫بودند‬.
‫علی‬(‫ع‬)‫فرمانده‬‫سپاه‬‫اسالم‬‫در‬‫دو‬‫جنگ‬«‫خیبر‬»‫و‬
«‫یمان‬»‫بوده‬‫است‬.
‫جنگ‬‫آوری‬‫علی‬(‫ع‬)‫در‬‫جنگ‬،‫خیبر‬‫از‬‫مشهورترین‬
‫نمونه‬‫های‬‫جنگ‬،‫آوری‬‫شجاعت‬‫و‬‫قدرت‬‫اوست‬.

10. ‫خم‬ ‫غدیر‬:
‫هنگامی‬‫که‬‫پیامبر‬‫از‬‫آخرین‬‫حج‬‫خود‬‫باز‬‫میگشت‬،
‫خطابه‬‫ای‬‫را‬‫در‬‫خصوص‬‫علی‬(‫ع‬)‫فرمود‬‫که‬‫از‬‫منظر‬
‫شیعه‬‫یکی‬‫از‬‫اصلی‬‫ترین‬‫دالیل‬‫خالفت‬‫و‬‫جانشینی‬
‫علی‬(‫ع‬)‫بعد‬‫از‬‫پیامبر‬‫است‬.
‫مطابق‬‫روایت‬‫اهل‬‫شیعه‬‫و‬‫اهل‬،‫سنت‬‫پیامبر‬‫در‬
‫این‬‫خطابه‬‫فرمود‬‫که‬‫علی‬‫وارثش‬‫و‬‫برادرش‬‫و‬‫کسی‬
‫است‬‫که‬‫هر‬‫کس‬‫پیامبر‬‫را‬‫به‬‫عنوان‬‫موالیش‬(‫رهبر‬
‫یا‬‫دوست‬‫قابل‬‫اعتماد‬)‫بپذیرد‬(‫کلمه‬‫موال‬‫مرتبط‬
‫است‬‫با‬‫والیت‬(‫به‬‫کسر‬‫واو‬)‫یا‬‫الیت‬ َ‫و‬(‫به‬‫فتح‬
‫واو‬)‫که‬،‫حکومت‬‫شروع‬،‫مبادرت‬‫غلبه‬‫معنوی‬‫و‬
‫قدرت‬‫معنی‬‫دهد‬‫می‬)‫باید‬‫او‬‫را‬‫نیز‬‫به‬‫عنوان‬

11. ‫پیامبر‬ ‫جانشینی‬:
‫پس‬‫از‬‫رحلت‬،‫پیامبر‬‫در‬‫حالی‬‫که‬،‫علی‬‫عباس‬‫و‬‫دو‬
،‫پسرش‬‫فضل‬‫و‬،‫قثم‬‫و‬‫دو‬‫برده‬‫آزاد‬‫شده‬،‫پیامبر‬
‫زید‬‫و‬‫شغران‬،‫به‬‫همراه‬‫طلحه‬‫و‬‫زبیر‬‫و‬‫جمعی‬‫از‬
‫صحابه‬،‫محمد‬‫مشغول‬‫اش‬‫خاکسپاری‬‫بودند‬،‫گروهی‬‫از‬
‫صحابه‬‫در‬‫محلی‬‫به‬‫نام‬‫سقیفه‬‫بنی‬‫ساعده‬‫جمع‬
‫شدند‬‫و‬‫درباره‬‫جانشین‬‫محمد‬‫به‬‫بحث‬‫و‬‫جدل‬
‫پرداختند‬.‫نتیجه‬‫این‬‫بحث‬‫و‬‫جدل‬‫ها‬،‫انتخاب‬
‫ابوبکر‬‫به‬‫عنوان‬‫جانشین‬‫محمد‬‫بود‬.
‫اما‬‫عده‬‫ای‬‫از‬‫مهاجران‬‫شامل‬،‫زبیر‬،‫طلحه‬‫عباس‬
‫بد‬،‫عبدالمطب‬،‫مقداد‬‫سلمان‬،‫فارسی‬‫ابوذر‬‫غفاری‬
‫و‬‫عمار‬‫بن‬،‫یاسر‬‫علی‬‫را‬‫وارث‬‫مشروع‬‫محمد‬(‫ص‬)
‫می‬‫دانستند‬.

12. ‫خود‬ ‫از‬ ‫پیش‬ ‫خلفای‬ ‫فتوحات‬ ‫در‬ ‫نکردن‬ ‫شرکت‬:
‫روایات‬‫فراوانی‬‫در‬‫این‬‫خصوص‬‫وجود‬‫دارد‬‫که‬‫علی‬
(‫ع‬)‫در‬‫امور‬‫حکومتی‬‫مشورت‬‫های‬‫فراوانی‬‫به‬
‫خلفای‬‫پیش‬‫از‬‫خود‬‫می‬‫داد‬‫و‬‫دانش‬‫قرآنی‬‫علی‬(‫ع‬)
‫به‬‫کرات‬‫به‬‫کمک‬‫خلفا‬‫می‬‫آمد‬(‫اولین‬‫نسخه‬‫جمع‬
‫آوری‬‫شده‬‫ی‬‫قرآن‬‫به‬‫علی‬‫منسوب‬‫است‬).‫اما‬‫با‬
‫توجه‬‫به‬‫اینکه‬‫بسیاری‬‫از‬‫روش‬‫های‬‫حکومتی‬‫خلفا‬
‫را‬‫پسندید‬‫نمی‬‫در‬‫جنگ‬‫ها‬‫و‬‫فتوحات‬‫مسلمانان‬–‫از‬
‫جمله‬‫حمله‬‫به‬‫ایران‬–‫شرکت‬‫نکرد‬.‫وی‬‫همچنین‬‫در‬
‫طول‬‫زمامداری‬‫عمر‬‫و‬‫عثمان‬،‫هیچ‬‫سمت‬‫رسمی‬
،‫اداری‬،‫نظامی‬‫یا‬‫سیاسی‬‫را‬‫قبول‬،‫نکرد‬‫به‬‫جز‬
‫سمت‬‫نیابت‬‫شهر‬‫مدینه‬‫در‬‫زمانی‬‫که‬‫عمر‬‫به‬‫سفر‬
‫فلسطین‬‫و‬‫سوریه‬‫رفته‬‫بود‬

13. ‫سوم‬ ‫ی‬ ‫خلیفه‬ ‫انتخاب‬:
‫عبدالرحمن‬‫بن‬‫عوف‬‫سه‬‫شرط‬‫عمل‬‫به‬،‫قرآن‬‫سنت‬
،‫محمد‬‫و‬‫روش‬‫خلفای‬‫پیشین‬‫را‬‫به‬‫علی‬‫عرضه‬‫کرد‬
‫که‬‫علی‬‫تنها‬‫دو‬‫شرط‬‫اول‬‫را‬‫پذیرفت؛‬‫در‬‫حالی‬‫که‬
‫عثمان‬‫هر‬‫سه‬‫شرط‬‫را‬‫پذیرفت‬.‫بنا‬‫بر‬‫روایت‬‫شرح‬
‫نهج‬‫البالغه‬‫ابن‬‫ابی‬،‫الحدید‬‫علی‬‫در‬‫این‬‫هنگام‬
‫به‬‫برتری‬‫خود‬‫در‬‫امر‬‫خالفت‬‫تأکید‬‫کرد؛‬‫اما‬‫چون‬
‫اقبال‬‫عمومی‬‫به‬‫عثمان‬،‫بود‬‫ناچار‬‫شد‬‫که‬‫با‬‫وی‬
‫بیعت‬‫کند‬.

14. ‫خالفت‬ ‫به‬ ‫برگزیدگی‬:
‫پس‬‫از‬‫قتل‬،‫عثمان‬‫عده‬‫ای‬‫از‬‫اهالی‬‫مصر‬‫طرفدار‬
‫خالفت‬‫طلحه‬‫بودند‬‫ولی‬‫بصریان‬‫و‬‫کوفیان‬(‫به‬
‫رهبری‬‫مالک‬‫اشتر‬)‫طرفدار‬‫خالفت‬‫علی‬(‫ع‬)‫بودند‬.
‫با‬‫در‬‫خواست‬‫بسیاری‬‫از‬‫انصار‬‫از‬‫علی‬‫برای‬
،‫خالفت‬‫همچنان‬‫علی‬(‫ع‬)‫با‬‫این‬‫درخواست‬‫مخالف‬
‫بود‬‫و‬‫نهایتا‬‫پس‬‫از‬‫سه‬‫روز‬‫به‬‫شرط‬‫بیعت‬‫در‬
‫مسجد‬‫خالفت‬‫را‬‫پذیرفت‬‫ولی‬‫در‬‫جمع‬‫آوری‬‫بیعت‬‫از‬
‫همه‬‫اصرار‬‫نورزید‬‫لذا‬‫افرادی‬‫مانند‬‫سعد‬‫بی‬‫ا‬‫بی‬
،‫وقاص‬‫عبداهلل‬‫بن‬‫عمر‬‫و‬‫اسامه‬‫بی‬،‫زید‬‫از‬‫بیعت‬
‫با‬‫علی‬‫خودداری‬‫کردند‬.
‫با‬‫قتل‬،‫عثمان‬‫بنی‬‫امیه‬‫نیز‬‫از‬‫مدینه‬‫گریختند‬

15. ‫علی‬ ‫حکومت‬ ‫تحت‬ ‫ممالک‬(‫ع‬: )
‫اسالمی‬ ‫مرزهای‬ ،‫رسید‬ ‫خالفت‬ ‫به‬ ‫علی‬ ‫که‬ ‫هنگامی‬
‫شرقی‬ ‫ارتفاعات‬ ‫تا‬ ‫شرق‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫مصر‬ ‫تا‬ ‫غرب‬ ‫از‬
‫بود‬ ‫رفته‬ ‫پیش‬ ‫ایران‬.-‫از‬ ‫نیمی‬ ‫به‬ ‫نزدیک‬
‫روزگار‬ ‫آن‬ ‫جهان‬-

16. ‫حکومتی‬ ‫های‬ ‫ویژگی‬:
1–‫لغو‬‫امتیازات‬‫مبتنی‬‫بر‬‫جایگاه‬‫قبیله‬‫ای‬‫و‬‫سابقه‬
‫در‬‫اسالم‬
2–‫تقسیم‬‫مساوی‬‫غنائم‬‫و‬‫بیت‬‫المال‬‫بین‬‫تمامی‬
‫مسلمانان‬
3–‫زندگی‬‫کامال‬‫جدا‬‫از‬‫اشرافی‬‫و‬‫در‬‫حد‬‫محرومان‬
‫جامعه‬
4–‫بازیابی‬‫حقوق‬‫از‬‫دست‬‫رفته‬‫ی‬‫قوم‬‫بنی‬‫هاشم‬
5-‫بازپس‬‫گیری‬‫حکومت‬‫ها‬‫از‬‫طرفداران‬‫اشرافی‬‫عثمان‬

17. ‫علی‬ ‫خالفت‬ ‫دوران‬ ‫مهم‬ ‫های‬ ‫جنگ‬(‫ع‬: )
1–‫جنگ‬‫جمل‬:‫توسط‬‫عایشه‬‫و‬‫به‬‫همراهی‬‫طلحه‬‫و‬‫زبیر‬
‫پی‬‫ریزی‬‫شد‬‫که‬‫از‬‫علی‬(‫ع‬)‫شکست‬‫سختی‬‫خوردند‬.
2–‫جنگ‬‫صفین‬:‫با‬‫معاویه‬‫بن‬‫ابوسفیان‬‫که‬‫در‬‫زمان‬
‫عمر‬‫به‬‫حکومت‬‫شام‬‫رسید‬‫و‬‫در‬‫زمان‬‫عثمان‬‫حکومتش‬‫را‬
‫تثبیت‬‫کرد‬.‫معاویه‬‫خونخواهی‬‫عثمان‬‫را‬‫بهانه‬‫ی‬
‫شورشش‬‫قرار‬‫داده‬‫بود‬.‫این‬‫جنگ‬‫نهایتا‬‫به‬‫حکمیت‬‫اول‬
‫و‬‫دوم‬‫انجامید‬‫ولی‬‫نتیجه‬‫ای‬‫از‬‫آن‬‫حاصل‬‫نشد‬.
3–‫جنگ‬‫نهروان‬:‫با‬‫گروهی‬‫موسوم‬‫به‬‫خوارج‬‫اتفاق‬
‫افتاد‬‫که‬‫بعد‬‫از‬‫جنگ‬‫جمل‬‫از‬‫دستیابی‬‫به‬‫غنیمت‬‫سپاه‬
‫عایشه‬‫توسط‬‫علی‬(‫ع‬)‫منع‬‫شده‬‫بودند‬‫و‬‫در‬‫جنگ‬‫صفین‬

18. ‫علی‬ ‫شهادت‬(‫ع‬: )
‫در‬19‫رمضان‬‫سال‬40،‫هجری‬‫ابن‬‫ملجم‬–‫یکی‬‫از‬‫افراد‬
‫خوارج‬‫که‬‫قسم‬‫خورده‬‫بودند‬‫همزمان‬،‫علی‬‫معاویه‬‫و‬
‫عمروعاص‬‫را‬‫به‬‫قتل‬‫برسانند‬-‫در‬‫حالی‬‫که‬‫علی‬(‫ع‬)
‫در‬‫حال‬‫اقامه‬‫ی‬‫نماز‬‫صبح‬‫بود‬‫با‬‫شمشیری‬‫آغشته‬‫به‬
‫زهر‬‫به‬‫سر‬‫علی‬(‫ع‬)‫ضربه‬‫زد‬.
‫دو‬‫روز‬‫پس‬‫از‬‫این‬،‫ضربه‬‫علی‬(‫ع‬)‫به‬‫شهادت‬‫رسید‬.
‫وی‬‫به‬‫فرزندانش‬‫ت‬ ّ‫وصی‬‫کرد‬‫که‬‫اگر‬‫زنده‬،‫بماند‬‫تصمیم‬
‫در‬‫مورد‬‫ابن‬‫ملجم‬‫را‬‫به‬‫خود‬‫وی‬‫واگذارند‬‫و‬‫اگر‬‫به‬
‫شهادت‬‫رسید‬‫در‬‫صورتی‬‫که‬‫بخواهند‬‫قصاص‬،‫کنند‬‫ضربه‬
‫ای‬‫دقیقا‬‫مانند‬‫همان‬‫ضربه‬‫که‬‫به‬‫علی‬(‫ع‬)‫وارد‬‫کرد‬

19. ‫علی‬ ‫امام‬ ‫منظر‬ ‫از‬ ‫مدیریت‬ ‫و‬ ‫حکومت‬ ‫به‬ ‫نگرش‬(
•‫مدیریت‬ ‫و‬ ‫مسؤولیت‬ ‫بودن‬ ‫امانت‬
•‫و‬ ‫حکومت‬ ‫ابزاری‬ ‫ارزش‬‫مدیریت‬
•‫به‬ ‫اخالقی‬ ‫نگرش‬‫مدیریت‬
•‫مسؤولیت‬ ‫در‬ ‫مشارکت‬ ‫و‬ ‫مراتب‬ ‫سلسله‬‫ها‬
•‫و‬ ‫اخالقی‬ ‫فرصتی‬ ‫مسؤولیت‬‫معنوی‬
•‫وظایف‬ ‫کنار‬ ‫در‬ ‫آبادانی‬ ‫و‬ ‫عمران‬‫فرهنگی‬
•‫مدیریت‬ ‫در‬ ‫تاریخی‬ ‫تجارب‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫ضرورت‬
•‫وظایف‬ ‫و‬ ‫حقوق‬‫متقابل‬
•‫انسان‬ ‫به‬ ‫مدار‬ ‫کرامت‬ ‫و‬ ‫مثبت‬ ‫نگرش‬‫ها‬
•‫نظارت‬ ‫و‬ ‫قدرت‬ ‫به‬ ‫توجه‬‫الهی‬
•‫در‬ ‫نقدپذیری‬ ‫و‬ ‫مشارکت‬ ‫به‬ ‫توجه‬‫مدیریت‬

20. ‫مدیریت‬ ‫و‬ ‫مسؤولیت‬ ‫بودن‬ ‫امانت‬
‫امانت‬:‫گرفته‬ ‫ما‬ ‫از‬ ‫است؛‬ ‫رسیده‬ ‫ما‬ ‫به‬ ‫دیگران‬ ‫از‬ ‫؛‬ ‫نیست‬ ‫ما‬ ‫به‬ ‫متعلق‬ ‫که‬ ‫چیزی‬
‫خوبی‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫وظایف‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫کارگزارانی‬ ‫حضرت‬ ،‫مدیریت‬ ‫بودن‬ ‫امانت‬ ‫علت‬ ‫به‬
‫است‬ ‫کرده‬ ‫نکوهش‬ ،‫امانت‬ ‫در‬ ‫کنندگان‬ ‫خیانت‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ،‫دادند‬ ‫نمی‬ ‫انجام‬.
‫نویسند‬ ‫می‬ ‫خود‬ ‫کارگزاران‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ‫درباره‬ ‫ایشان‬ ‫مثال‬ ‫برای‬:
‫را‬ ‫خود‬ ‫پروردگار‬ ‫باشی‬ ‫کرده‬ ‫چنان‬ ‫اگر‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫رسیده‬ ‫من‬ ‫به‬ ‫خبری‬ ‫تو‬ ‫درباره‬
‫دست‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫امانت‬ ‫و‬ ،‫کرده‬ ‫نافرمانی‬ ‫را‬ ‫خویش‬ ‫امام‬ ،‫باشی‬ ‫آورده‬ ‫خشم‬ ‫به‬
‫داده‬‫ای‬( .‫البالغه‬ ‫نهج‬–‫نامه‬40)
،‫اند‬ ‫کرده‬ ‫ادا‬ ‫خوبی‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫مدیریتی‬ ‫وظایف‬ ‫که‬ ‫را‬ ‫کارگزارانی‬ ،‫مقابل‬ ‫در‬ ‫و‬
‫امانتدار‬ ‫عنوان‬ ‫به‬‫تشویق‬ ،‫است‬ ‫نموده‬.‫امام‬(‫ع‬)‫عمر‬ ‫به‬ ‫خطاب‬ ‫خصوص‬ ‫این‬ ‫در‬
‫مخزومی‬ ‫سلمه‬ ‫ابی‬ ‫بن‬(‫بحرین‬ ‫زمامدار‬)-،‫خود‬ ‫همراهی‬ ‫برای‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫که‬ ‫هنگامی‬
‫کرد‬ ‫منصوب‬ ‫جا‬ ‫آن‬ ‫فرمانداری‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫دیگری‬ ‫فرد‬ ‫و‬ ‫فراخواند‬ ‫دشمن‬ ‫با‬ ‫جنگ‬ ‫در‬-
‫فرماید‬ ‫می‬:

21. ‫مدیریت‬ ‫و‬ ‫حکومت‬ ‫ابزاری‬ ‫ارزش‬
‫هر‬‫گونه‬‫مسؤولیت‬‫و‬،‫مدیریت‬‫ارزش‬‫ذاتی‬‫ندارد‬‫و‬
‫نگرش‬‫مدیران‬‫به‬‫آن‬‫مسؤولیت‬‫ها‬‫باید‬‫به‬‫گونه‬‫ای‬
‫باشد‬‫که‬‫این‬‫مناصب‬‫برای‬‫آنان‬‫ابزاری‬‫برای‬‫اجرای‬
‫عدالت‬‫و‬‫احکام‬‫الهی‬‫باشد؛‬‫بدین‬‫معنا‬‫که‬‫حکومت‬‫و‬
‫مدیریت‬‫ابزاری‬‫برای‬‫دست‬‫یابی‬‫به‬‫آرمان‬‫های‬‫الهی‬
‫و‬‫تحقق‬‫موازین‬‫عدل‬‫و‬‫قوانین‬‫الهی‬‫است‬
•‫خدایا‬!‫تو‬‫می‬‫دانی‬‫آنچه‬‫از‬‫ما‬،‫رفت‬‫نه‬‫به‬‫خاطر‬
‫رغبت‬‫در‬‫قدرت‬،‫بود‬‫و‬‫نه‬‫از‬‫دنیای‬،‫ناچیز‬‫خواستن‬
‫زیادت‬.‫بلکه‬‫می‬‫خواستیم‬‫نشانه‬‫های‬‫دین‬‫را‬‫به‬
‫جایی‬‫که‬‫بود‬،‫نشانیم‬‫و‬‫اصالح‬‫را‬‫در‬‫شهرهایت‬‫ظاهر‬
‫گردانیم‬‫تا‬‫بندگان‬‫ستمدیده‬‫ات‬‫را‬‫ایمنی‬‫فراهم‬
‫آید‬‫و‬‫حدود‬‫ضایع‬‫مانده‬‫ات‬‫اجرا‬‫گردد‬.(‫خطبه‬
131)
•‫به‬‫خدا‬‫این‬‫کفش‬‫پاره‬‫را‬‫از‬‫حکومت‬‫بر‬‫شما‬‫بیشتر‬
‫دوست‬‫می‬‫دارم‬‫مگر‬‫آن‬‫که‬‫ی‬ ّ‫حق‬‫را‬‫برپا‬‫سازم‬‫یا‬
‫باطلی‬‫را‬‫براندازم‬(‫خطبه‬33)

22. ‫مدیریت‬ ‫به‬ ‫اخالقی‬ ‫نگرش‬
‫از‬ ‫است‬ ‫ترکیبی‬ ،‫اسالم‬ ‫مدیریتی‬ ‫نظام‬ ‫در‬ ‫مدیریت‬ ‫به‬ ‫نگرش‬
‫کرد‬ ‫جدا‬ ‫هم‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫مقوله‬ ‫دو‬ ‫این‬ ‫توان‬ ‫نمی‬ ‫و‬ ‫اخالق‬ ‫و‬ ‫علم‬
•(‫خطاب‬‫به‬‫یکی‬‫از‬‫فرماندهان‬‫لشکر‬)‫در‬‫هر‬‫صبح‬‫و‬‫شام‬‫از‬
‫خدا‬،‫بترس‬‫و‬‫از‬‫فریب‬‫دنیا‬‫به‬‫خود‬‫بیم‬،‫دار‬‫و‬‫هیچ‬‫گاه‬
‫دنیا‬‫را‬‫امین‬‫مشمار‬!‫و‬‫بدان‬‫که‬‫اگر‬‫خود‬‫را‬‫باز‬‫نداری‬
‫از‬‫بسیار‬‫آنچه‬‫دوست‬‫می‬‫داری‬‫به‬‫خاطر‬‫آنچه‬‫ناخوش‬‫و‬
‫زشت‬‫می‬،‫شماری‬‫هوس‬‫ها‬‫تو‬‫را‬‫بدین‬‫سو‬‫و‬‫آن‬‫سو‬‫کشاند‬‫و‬
‫زیان‬‫های‬‫بسیار‬‫به‬‫تو‬‫رساند‬.‫پس‬‫نفست‬‫را‬‫باز‬‫دار‬‫و‬
‫در‬‫پی‬‫هوس‬‫رفتنش‬‫مگذار‬‫و‬‫چون‬‫خشمت‬،‫سرکشد‬‫خردش‬‫ساز‬‫و‬
‫بکوبش‬‫و‬‫برانداز‬.(‫نامه‬56)
•(‫خطاب‬‫به‬‫محمد‬‫بن‬‫ابی‬‫بکر‬)‫بدان‬‫که‬‫من‬‫تو‬‫را‬‫سرپرست‬
‫بزرگ‬‫ترین‬،‫لشکرم‬‫یعنی‬‫لشکر‬،‫مصر‬‫نمودم‬.‫پس‬‫بر‬‫تو‬
‫الزم‬‫است‬‫که‬‫با‬‫خواسته‬‫های‬‫دلت‬‫مخالفت‬‫کنی‬‫و‬‫از‬‫دینت‬
‫دفاع‬‫نمایی؛‬‫گرچه‬‫یک‬‫ساعت‬‫از‬‫زندگانیت‬‫بیش‬‫نمانده‬
‫باشد‬.‫و‬‫هرگز‬‫خداوند‬‫را‬‫به‬‫خاطر‬‫رضایت‬‫احدی‬‫از‬
‫مخلوقش‬‫به‬‫خشم‬‫نیاوری؛‬‫چرا‬‫که‬‫خداوند‬‫جای‬‫همه‬‫کس‬‫را‬

23. ‫ها‬ ‫مسؤولیت‬ ‫در‬ ‫مشارکت‬ ‫و‬ ‫مراتب‬ ‫سلسله‬
‫مسؤول‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫این‬ ‫اسالمی‬ ‫مدیریت‬ ‫بر‬ ‫حاکم‬ ‫اصول‬ ‫از‬ ‫یکی‬
‫تر‬ ‫پایین‬ ‫سطوح‬ ‫کارمندان‬ ‫و‬ ‫مدیران‬ ‫عملکرد‬ ‫در‬ ‫مافوق‬
‫آنان‬ ‫تخلفات‬ ‫جوابگوی‬ ‫باید‬ ‫و‬ ‫دارد‬ ‫مشارکت‬‫باشد‬.
•(‫خطاب‬‫به‬‫حاکم‬‫بصره‬):‫به‬‫من‬‫خبر‬‫داده‬‫اند‬‫با‬‫تمیمیان‬
‫درشتی‬‫کرده‬‫ای‬‫و‬‫به‬‫آنان‬‫خشن‬‫سخن‬‫گفته‬‫ای‬!...،‫پس‬
‫ابوالعباس‬!‫خدایت‬‫رحمت‬،‫کند‬‫در‬‫آنچه‬‫بر‬‫زبان‬‫و‬‫دست‬‫تو‬
‫جاری‬،‫گردد‬‫خوب‬‫باشد‬‫یا‬،‫بد‬‫کار‬‫به‬‫مدارا‬‫کن‬‫که‬‫من‬‫و‬
‫تو‬‫در‬‫آن‬‫شریک‬‫خواهیم‬‫بود‬.(‫نامه‬18)
•‫شود‬ ‫یافت‬ ‫تو‬ ‫منشیان‬ ‫در‬ ‫عیبی‬ ‫هر‬ ‫بدانی‬ ‫باید‬ ‫خوبی‬ ‫به‬
‫خواهی‬ ‫آن‬ ‫مسؤول‬ ‫شخصا‬ ‫باشی‬ ‫خبر‬ ‫بی‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫تو‬ ‫که‬‫بود‬
(‫اشتر‬ ‫مالک‬ ‫به‬ ‫نامه‬)

24. ‫معنوی‬ ‫و‬ ‫اخالقی‬ ‫فرصتی‬ ‫مسؤولیت؛‬
‫یکی‬‫از‬‫نقاط‬‫برجسته‬‫نظام‬‫اخالقی‬‫و‬‫سیاسی‬،‫اسالم‬
‫پیوند‬‫تکالیف‬‫اجتماعی‬‫و‬‫اخالقی‬‫و‬‫دینی‬‫است؛‬
‫بدین‬‫معنا‬‫که‬‫با‬‫عمل‬‫به‬‫رسالت‬،‫اجتماعی‬‫می‬
‫توان‬‫روح‬‫را‬‫پرورش‬‫داد‬‫و‬‫خود‬‫را‬‫به‬‫عالی‬‫ترین‬
‫درجات‬‫معنوی‬‫و‬‫عرفانی‬‫رساند‬.‫بدین‬‫جهت‬‫در‬
‫دیدگاه‬‫حضرت‬‫علی‬(‫ع‬)،‫تلقی‬‫مدیر‬‫از‬‫مسؤولیت‬
،‫خود‬‫باید‬‫انجام‬‫دادن‬‫نوعی‬‫تکلیف‬‫شرعی‬‫باشد‬‫که‬
‫از‬‫طریق‬،‫آن‬‫بتواند‬‫به‬‫رشد‬‫معنوی‬‫برسد‬‫و‬‫در‬
‫قبال‬،‫آن‬‫ثواب‬‫الهی‬‫نیز‬‫دریافت‬‫دارد‬.
•‫و‬‫از‬‫جمله‬‫حق‬‫ها‬‫بر‬‫تو‬‫این‬‫است‬‫که‬‫نفس‬‫خود‬‫را‬
،‫بپایی‬‫و‬‫به‬‫اندازه‬‫توانت‬‫در‬‫کار‬‫رعیت‬‫کوشش‬
،‫نمایی‬‫که‬‫آنچه‬‫از‬‫این‬‫کار‬‫به‬‫دست‬‫می‬‫آری‬
‫بهتر‬‫است‬‫از‬‫آنچه‬‫بذل‬‫می‬‫داری‬(‫نامه‬59) •‫اوقات‬ ‫نیکوترین‬ ‫خداست‬ ‫و‬ ‫تو‬ ‫میان‬ ‫آنچه‬ ‫برای‬ ‫و‬
‫در‬ ‫کارها‬ ‫همه‬ ‫هرچند‬ ،‫بگذار‬ ‫را‬ ‫ساعات‬ ‫بهترین‬ ‫و‬
‫و‬ ‫باشد‬ ‫درست‬ ‫نیت‬ ‫اگر‬ ‫خداست؛‬ ‫برای‬ ‫اوقات‬ ‫همه‬

25. ‫فرهنگی‬ ‫وظایف‬ ‫کنار‬ ‫در‬ ‫آبادانی‬ ‫و‬ ‫عمران‬
‫است؛‬ ‫اساسی‬ ‫های‬ ‫نگرش‬ ‫از‬ ‫یکی‬ ،‫مدیریت‬ ‫به‬ ‫جامع‬ ‫گرش‬
‫کالن‬ ‫مدیریت‬ ‫در‬ ‫خصوص‬ ‫به‬ ‫مدیر‬ ‫که‬ ‫معنا‬ ‫این‬ ‫به‬
‫مردم‬ ‫دنیای‬ ‫آبادانی‬ ‫و‬ ‫توسعه‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫نباید‬
‫به‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫وظیفه‬ ،‫آن‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬ ‫بلکه‬ ،‫نماید‬ ‫محدود‬
‫داشته‬ ‫توجه‬ ‫نیز‬ ‫مردم‬ ‫فرهنگی‬ ‫و‬ ‫معنوی‬ ‫امور‬‫باشد‬.
•‫مردم‬!‫مرا‬‫بر‬‫شما‬‫حقی‬‫و‬‫شما‬‫را‬‫بر‬‫من‬‫حقی‬‫است‬:
‫بر‬‫من‬‫است‬‫که‬‫خیرخواهی‬‫خود‬‫را‬‫از‬‫شما‬‫دریغ‬
،‫ندارم‬‫حقی‬‫را‬‫که‬‫از‬‫بیت‬‫المال‬‫دارید‬،‫بگزارم‬
‫شما‬‫را‬‫تعلیم‬‫دهم‬‫تا‬‫نادان‬،‫نمانید‬‫و‬‫آداب‬
‫آموزم‬‫تا‬‫بدانید‬.(‫خطبه‬34)
•‫از‬‫جمله‬‫کارهایی‬‫که‬‫مخصوصا‬‫باید‬‫با‬‫اخالص‬‫انجام‬،‫دهی‬‫اقامه‬‫فرایض‬
‫است‬‫که‬‫ویژه‬‫ذات‬‫پاک‬‫اوست‬.‫بنابراین‬‫بدنت‬‫را‬‫شب‬‫و‬‫روز‬‫در‬‫اختیار‬
‫فرمان‬‫خدا‬،‫بگذار‬‫و‬‫آنچه‬‫موجب‬‫تقرب‬‫تو‬‫به‬‫خداوند‬‫می‬‫شود‬‫به‬‫طور‬
‫کامل‬‫و‬‫بدون‬‫نقص‬‫به‬‫انجام‬،‫رسان‬‫اگرچه‬‫خستگی‬‫جسمی‬‫و‬‫ناراحتی‬‫پیدا‬
‫کنی‬.‫هنگامی‬‫که‬‫به‬‫نماز‬‫جماعت‬‫برای‬‫مردم‬‫می‬‫ایستی‬‫باید‬‫نمازت‬‫نه‬
‫نفرت‬‫آور‬‫باشد‬‫و‬‫نه‬‫تضییع‬‫کننده؛‬‫چرا‬‫که‬‫در‬‫بین‬‫مردمی‬‫که‬‫با‬‫تو‬‫به‬

26. ‫مدیریت‬ ‫در‬ ‫تاریخی‬ ‫تجارب‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫ضرورت‬
‫علی‬ ‫کالم‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫اصولی‬ ‫از‬ ‫دیگر‬ ‫یکی‬(‫ع‬)‫اشاره‬ ‫بدان‬
‫و‬ ‫حاکمان‬ ‫تاریخی‬ ‫تجربه‬ ‫و‬ ‫تاریخ‬ ‫به‬ ‫نگاه‬ ،‫شده‬
‫پیشین‬ ‫مدیران‬‫است‬.
•‫بدان‬‫که‬‫من‬‫تو‬‫را‬‫به‬‫شهرهایی‬‫می‬‫فرستم‬‫که‬‫دستخوش‬
‫دگرگونی‬‫ها‬‫گردیده؛‬‫گاه‬‫داد‬‫و‬‫گاهی‬‫ستم‬‫دیده‬.‫و‬
‫مردم‬‫در‬‫کارهای‬‫تو‬‫چنان‬‫می‬‫نگرند‬‫که‬‫تو‬‫در‬‫کارهای‬
‫والیان‬‫پیش‬‫از‬‫خود‬‫می‬،‫نگری‬‫و‬‫درباره‬‫تو‬‫آن‬‫می‬
‫گویند‬‫که‬‫درباره‬‫آنان‬‫می‬‫گویی‬(‫نامه‬‫به‬‫مالک‬
‫اشتر‬)
•‫بر‬‫تو‬‫واجب‬‫است‬‫که‬‫همواره‬‫به‬‫یاد‬‫حکومت‬‫های‬‫عادالنه‬
‫پیش‬‫از‬‫خود‬‫باشی‬.‫هم‬‫چنین‬‫توجه‬‫خود‬‫را‬‫بر‬‫روش‬‫های‬
‫خوب‬‫یا‬‫اثری‬‫که‬‫از‬‫پیامبر‬،‫رسیده‬‫و‬‫یا‬‫فریضه‬‫ای‬‫که‬
‫در‬‫کتاب‬‫خداوند‬‫آمده‬،‫است‬‫معطوف‬‫دار‬‫و‬‫به‬‫خطوطی‬‫که‬
‫در‬‫روش‬‫من‬‫مشاهده‬‫کرده‬،‫ای‬‫اقتدا‬‫کن‬(‫نامه‬‫به‬‫مالک‬
‫اشتر‬)

27. ‫متقابل‬ ‫وظایف‬ ‫و‬ ‫حقوق‬
‫نگرش‬‫انسان‬‫به‬‫مدیریت‬‫و‬،‫مسؤولیت‬‫بر‬‫حقوق‬‫و‬
‫وظایف‬‫متقابل‬‫مبتنی‬‫است‬.‫از‬‫افتخارات‬‫روش‬
‫حکومتی‬‫و‬‫مدیریتی‬،‫امام‬‫ذکر‬‫شده‬‫در‬‫نهج‬
‫البالغه‬‫که‬‫الگویی‬‫بسیار‬‫زنده‬‫و‬‫پاسخگوی‬
‫نیازهای‬‫انسان‬‫در‬‫گذر‬‫زمان‬‫است‬‫نگاه‬‫حق‬‫و‬
‫وظیفه‬‫متقابل‬‫است‬.
•‫و‬ ‫است؛‬ ‫حقی‬ ‫نیز‬ ‫او‬ ‫بر‬ ‫که‬ ‫آن‬ ‫جز‬ ‫نیست‬ ‫حقی‬ ‫را‬ ‫کسی‬
‫دیگری‬ ‫بر‬ ‫حقی‬ ‫را‬ ‫او‬ ‫که‬ ‫آن‬ ‫جز‬ ‫نیست‬ ‫حقی‬ ‫او‬ ‫بر‬‫است‬
(‫خطبه‬216)
•‫بزرگ‬‫ترین‬‫حق‬‫ها‬‫که‬‫خدا‬‫واجب‬‫کرده‬،‫است‬ّ‫حق‬‫والی‬‫بر‬‫رعیت‬‫است‬‫و‬‫حق‬
‫رعیت‬‫بر‬،‫والی‬‫که‬‫خدای‬‫سبحان‬‫آن‬‫را‬‫واجب‬،‫نمود‬‫و‬‫حق‬‫هر‬‫یک‬‫را‬‫بر‬
‫عهده‬‫دیگری‬‫واگذار‬،‫فرمود‬‫و‬‫آن‬‫را‬‫موجب‬‫برقراری‬‫پیوند‬‫آنان‬‫و‬
‫ارجمندی‬‫دین‬‫ایشان‬‫کرد‬.‫پس‬‫حال‬‫رعیت‬‫نیکو‬‫نگردد‬‫جز‬‫آن‬‫که‬‫والیان‬
‫نیکو‬‫رفتار‬‫باشند؛‬‫و‬‫والیان‬‫نیکو‬‫رفتار‬،‫نگردند‬‫جز‬‫آن‬‫گاه‬‫که‬‫رعیت‬
‫درستکار‬‫باشند‬.‫پس‬‫چون‬‫رعیت‬‫حق‬‫والی‬‫را‬،‫بگزارد‬‫و‬‫والی‬‫حق‬‫رعیت‬‫را‬
‫به‬‫جای‬،‫آرد‬‫حق‬‫میان‬‫آنان‬‫بزرگ‬‫مقدار‬‫شود‬.‫و‬‫راه‬‫های‬‫دین‬‫پدیدار‬‫و‬
‫نشانه‬‫های‬‫عدالت‬‫برجا‬‫و‬‫سنت‬‫چنان‬‫که‬،‫باید‬‫اجرا‬.‫پس‬‫کار‬‫زمانه‬
‫آراسته‬‫گردد‬‫و‬‫طمع‬‫در‬‫پایداری‬‫دولت‬‫پیوسته‬‫و‬‫چشم‬‫آز‬‫دشمنان‬‫بسته‬‫و‬

28. ‫ها‬ ‫انسان‬ ‫به‬ ‫مدار‬ ‫کرامت‬ ‫و‬ ‫مثبت‬ ‫نگرش‬
‫حضرت‬‫علی‬(‫ع‬)‫یکی‬‫از‬‫نگرش‬‫های‬‫مدیر‬‫را‬‫توجه‬‫به‬
‫ارزش‬‫انسان‬‫ها‬‫به‬‫طور‬،‫عام‬‫از‬‫هر‬‫قبیله‬‫و‬
‫نژاد‬‫یا‬‫دین‬‫و‬‫مذهب‬‫که‬‫باشند‬‫می‬‫دانند‬‫و‬
‫متذکر‬‫می‬‫شوند‬‫که‬‫زمامدار‬‫به‬‫عنوان‬‫مدیر‬
‫اسالمی‬‫باید‬‫حافظ‬،‫حیثیت‬،‫آبرو‬‫مال‬‫و‬‫جان‬
‫انسانها‬‫باشد‬.
•‫هیچ‬‫کس‬‫را‬‫از‬‫خواسته‬‫های‬‫مشروعش‬‫باز‬
‫ندارید‬...‫و‬‫نیز‬‫به‬‫خاطر‬‫گرفتن‬،‫درهمی‬‫کسی‬
‫را‬‫تازیانه‬‫نزنید؛‬‫هم‬‫چنین‬‫به‬‫مال‬‫احدی‬‫چه‬
‫مسلمان‬‫و‬‫چه‬‫غیرمسلمان‬‫که‬‫در‬‫پناه‬‫اسالم‬
‫است‬‫دست‬‫نزنید‬.(‫نامه‬51)

29. ‫الهی‬ ‫نظارت‬ ‫و‬ ‫قدرت‬ ‫به‬ ‫توجه‬
‫قدرت‬‫همراه‬‫با‬،‫مدیریت‬‫آسیب‬‫هایی‬‫مانند‬‫جب‬ ُ‫ع‬
‫و‬‫کبر‬‫و‬‫فساد‬‫در‬‫انسان‬‫تولید‬‫می‬‫کند‬.‫بدین‬
‫سبب‬‫علی‬(‫ع‬)‫متذکر‬‫می‬‫شوند‬‫که‬‫راه‬‫عالج‬‫این‬
‫امراض‬‫روحی‬‫آن‬‫است‬‫که‬‫مدیر‬‫نگرش‬‫خود‬‫را‬‫به‬
‫مدیریت‬‫بدین‬‫گونه‬‫شکل‬‫دهد‬‫که‬‫با‬‫در‬‫نظر‬
‫گرفتن‬،‫عظمت‬‫قدرت‬‫و‬‫سلطنت‬‫الهی‬‫به‬‫کوچک‬‫بودن‬
‫خود‬‫وعملش‬‫پی‬‫ببرد‬.
•‫هرگز‬‫حاکم‬‫بر‬‫خویشتن‬‫نخواهی‬،‫بود‬‫جز‬‫این‬
‫که‬‫فراوان‬‫به‬‫یاد‬‫قیامت‬‫و‬‫بازگشت‬‫به‬‫سوی‬
‫پروردگار‬‫باشی‬(‫نامه‬‫به‬‫مالک‬‫اشتر‬)
•‫حضرت‬‫یکی‬‫از‬‫کارگزاران‬‫خود‬‫را‬-‫که‬‫در‬
‫اموال‬‫مردم‬‫خیانت‬‫کرده‬‫بود‬-‫به‬‫سختی‬
‫حساب‬‫الهی‬‫آگاهی‬‫می‬‫دهد‬‫و‬‫خطاب‬‫به‬‫او‬‫می‬
‫فرماید‬:‫به‬‫من‬‫خبر‬‫داده‬‫اند‬‫تو‬‫کشت‬
‫زمین‬‫را‬‫برداشته‬‫و‬‫آنچه‬‫پایت‬‫بدان‬‫رسیده‬

30. ‫مدیریت‬ ‫در‬ ‫نقدپذیری‬ ‫و‬ ‫مشارکت‬ ‫به‬ ‫توجه‬
‫توجه‬‫به‬‫مشارکت‬‫عمومی‬‫و‬‫نگرش‬‫نقد‬‫پذیری‬‫و‬
‫قبول‬‫حق‬‫نقد‬‫برای‬‫دیگران‬‫چه‬‫از‬‫طرف‬‫مردم‬‫و‬
‫چه‬‫افراد‬‫فرا‬‫دست‬‫مدیر‬‫یکی‬‫از‬‫موارد‬‫الزم‬
‫برای‬‫مدیریت‬‫در‬‫سطح‬‫خرد‬‫و‬‫کالن‬‫است‬.
•‫پس‬‫با‬‫من‬‫چنان‬‫که‬‫با‬‫سرکشان‬،‫گویند‬‫سخن‬
‫مگویید‬‫و‬‫چونان‬‫که‬‫با‬‫تیزخویان‬،‫کنند‬‫از‬
‫من‬‫کناره‬‫مجویید‬.‫به‬‫ظاهر‬‫آرایی‬‫با‬‫من‬
‫رفتار‬‫ننمایید‬‫و‬‫شنیدن‬‫حق‬‫را‬‫بر‬‫من‬‫سنگین‬
‫مپندارید‬.‫و‬‫نخواهم‬‫مرا‬‫بزرگ‬‫انگارید؛‬
،‫چه‬‫آن‬‫کسی‬‫که‬‫شنیدن‬‫حق‬‫بر‬‫او‬‫گران‬‫افتد‬
‫و‬‫نمودن‬‫عدالت‬‫بر‬‫وی‬‫دشوار‬،‫د‬ َ‫و‬ ُ‫ب‬‫عمل‬‫به‬
‫حق‬‫و‬‫عدالت‬‫کردن‬‫بر‬‫او‬‫دشوار‬‫است‬.‫با‬

31. ‫مالک‬‫اشتر‬‫که‬‫حامل‬‫این‬‫فرمان‬،‫بود‬‫در‬‫مسیر‬
‫سفر‬‫به‬‫مصر‬‫و‬‫قبل‬‫از‬‫رسیدن‬‫به‬‫محل‬‫مأموریت‬
‫خود‬‫به‬‫شهادت‬‫رسید‬.‫این‬‫عهدنامه‬‫به‬‫دست‬
‫افرادی‬‫افتاد‬‫که‬‫در‬‫نهایت‬‫آن‬‫را‬‫به‬‫معاویه‬
‫رساندند‬.‫عده‬‫ای‬‫از‬‫اطرافیان‬‫وی‬‫پیشنهاد‬
‫سوزاندن‬‫این‬‫عهدنامه‬‫را‬،‫دادند‬‫اما‬‫معاویه‬
‫با‬‫همه‬‫عنادی‬‫که‬‫نسبت‬‫به‬‫حضرت‬،‫داشت‬‫با‬‫این‬
‫پیشنهاد‬‫موافقت‬‫نکرد‬‫و‬‫گفت‬:‫آیا‬‫به‬‫من‬
‫پیشنهاد‬‫می‬‫کنید‬‫که‬‫چنین‬‫علمی‬‫را‬‫بسوزانم؟‬!
‫به‬‫خدا‬‫قسم‬‫علمی‬‫به‬‫این‬‫کاملی‬‫و‬‫محکمی‬
‫ندیده‬‫ام‬.(‫ابن‬‫ابی‬،‫الحدید‬‫شرح‬‫نهج‬
،‫البالغه‬‫ج‬6،‫ص‬7273،‫دار‬‫احیاء‬‫التراث‬
‫نوشت‬ ‫پی‬:

32. ‫منابع‬:
■ Wikipedia …
■ http://www.hawzah.net/fa/Article/View/45495/%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4-
%D8%A8%D9%87-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D9%88-
%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B2-
%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-
%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9)(1)