AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN HISTORIA dosierra

AIARALDEKO
MUGIMENDU
FEMINISTAREN
HISTORIA

Aiaraldeko Mugimendu Feministaren Historia
BAGARA NOR, BAINA NOR GARA?
Mendez mende, emakumeok ere egin eta irauli dugu historia; ez, os-
tera, idatzi. Horregatik ez da iritsi amamen gerra edo borroka hotsik
belaunaldi gazteen belarrietara. Ezpain asko itxi dira erasoen beldur;
izara artean gorde dira amets eta maitasun adina malko, kezka eta ego-
nezin. Historiografiak orri asko galdu ditu bidetik: gureak, kasu.
AIARALDEA ETA MUNDUA “ANDREBES”
Bagara nor, eta bagara gai. Memoria kolektiboaren hutsuneez gaindi,
lerro hauen bidez heldu nahi diogu Aiaraldeko mugimendu feminis-
taren kronikari. Lana osatzeko, bailarako 18 emakume elkarrizketatu
ditugu.
Zabala da ibilbidearen argazki orokorra, 20 emakume talde aurki dai-
tezke gaur-gaurkoz eskualdean. Herri nagusia izaki, Laudiok ditu elkar-
te gehien, lau: Solastiar, Avillo (Alargunen elkartea), Jakaranda (Anda-
luziako Etxea) eta Bagara Nor. Hiru daude Urduñan: Adi Emakumeak,
Sorgin Moreak eta Loraldi; bina Amurrion (Aurreraka eta Otsemeak),
Artziniegan (Hiriska eta Otsati feminista) eta Arrankudiaga-Zollon (Ka-
llera eta Bilgune Feminista); eta bana Okondon, Aiaran eta Orozkon
(Ametsuts, Menagaraiko Emakume Taldea eta Matxintxu, hurrenez hu-
rren). Haatik, eragileetako asko aisialdi jarduerak antolatzera mugatu
dira. Hori dela eta, gure azterketatik kanpo geratu dira. Bestalde, aspal-
diko 8 talderen berri jaso dugu, dagoeneko desagertuta badaude ere.
Horrez gain, eskualde mailako izaeradun beste zenbait eragile saretu
dira: Aiaraldeko Mugimendu Feminista, Bor-bor femismo Faktoria, Nes-
ka* gazteak eta AiaraldeanHarro (LGTBI+ kolektiboa), besteak beste.
AIARALDEKO
MUGIMENDU
FEMINISTAREN
HISTORIA

3
LAUDIO
(20.000 BIZTANLE)
AMURRIO
(10.000 BIZTANLE)
URDUÑA
(4.000 BIZTANLE)
AIARA
(3.000 BIZTANLE)
AIARALDEA
GAINONTZEKOAK
ARRANKUDIAGA
-ZOLLO
(1.000 BIZTANLE)
Iraultza* 1974
Laudioko 80ko hamarkada
Emakume Asanblada*
Kas-Emakumeak* 1975
Egizan* 1989
Ninika* 1989
XX=XY* 2005
Emaion* 2013
Bagara nor* 2015
Aurreraka 1988
Pausoka* 1990
Otsemeak 2015
Adi Emakumeak 1994
Sorgin Moreak 2013
Menagaraiko Emakume 1985
Taldea
Kallera 2014
Arrankudiaga-Zollo 2016
eta Ugaoko Bilgune
Feminista
Aiaraldeko Mugimendu 2018
Feminista
Aiaraldean Harro (LGTBI+) 2019
Neska* gazteak 2017
Bor-bor feminismo Faktoria 2018
Hiriska (Artziniega)
Loraldi (Urduña)
Jakaranda (Laudio)
Solastiar (Laudio)
Avillo (Laudio)
Ametsuts (Okondo)
Matxintxu (Orozko)
HERRIA TALDEA SORRERA
*Talde
desagertuak

5
Sorginak. Hala esan izan digute askori. Ez da kasualitatea ezizen hori
jartzea, beti eduki ditugu sortzeko gaitasuna eta grina. Horren adibi-
de da Aiaraldeko mugimendu feminista ere, argitara eman gabeko
kontakizuna.
FRANKISMOAREN ITZAL AMAIGABEA: 1939-1975
Luzea da Frankismoko debekuen zerrenda. Horregatik, ez da erraza
izan zapalkuntzei aurre egiteko hautua, ezta bidea ere.
Euskal hirietan ate joka zegoen modernizazioa. Apika, hori dela eta
bildu ziren aurreneko Emakumeen Asanbladak bertan. Berdintasun
eza agerian zegoen jendartean, ekonomian, kulturan, kirolean, poli-
tikan... Zigortu egiten zen nola abortatzea hala antisorgailuak erabil-
tzea. Ondorioz, haurdun askok babesa hartu zuten atzerrian. Beste
batzuek ezkutuan eta etxean galdu zuten umekia, bizia jokoan jarrita;
baita zenbaitetan zendu ere.
“IRAULTZA”, LEHEN TXINPARTA
1974 inguruan piztu zuen Iraultza taldea Laudio Institutuko ikasle
mugimenduak. Ideologiaz troskistak ziren, LKIren adarra. Egoera ma-
txisten aurrean, elkartzeko eta antolatzeko beharrak bultzatuta osatu
zuten erakundea 16 urteko nerabeek, Pili Elortegi izan zen horieta-
ko bat. Antisorgailuak eta abortua legeztatzea zuten aldarri nagusi.
Ildo beretik, emaztegaien espetxeratzea ahalbidetzen zuen “Adulte-
rio Legea” ezagutarazi zuten, ezkonduek beste norbaitekin harreman
sexualak edukitzea zehatzen zuen araua. Halaber, bestelako erasoei
ere heldu zieten: “1976ko martxoaren 3an, poliziak 5 langile erail zi-
tuenean Gasteizen, gaitzespen mobilizazioak antolatu genituen Lau-
dioko ikastetxeetan”.
Herri mailako ekimenetan ere parte hartu zuten, Laudioko Familien
Elkartean kasu. Horrela lortu zuten bozkatzeko adina 23 urtetik 18ra
jaistea udal egitasmoetan, nahiz eta gazteek eskatu 16 urterekin era-
bakitzea. Iraultzako kide ohiaren aburuz, militantziak leiho asko ire-
ki zizkien: feminismoarena, besteak beste. Horren adibide da Pirula
Irratian egiten zuten ordubeteko saioa: “Parekidetasuna hedatzeko
helburuarekin, musika, liburu feministen azterketak edota informa-
zioa gerturatzen genizkien entzuleei”. Hala, parekidetasunaren beha-
rra eta kontzientzia areagotuz joan ziren belaunaldi berrien artean.
Kideek 18 urte betetzean, ordea, eten egin zen proiektua, ikasketak
amaitzean. Alta, neska batzuek bat egin zuten Bizkaiko Emakumeen
Asanbladarekin.

LAUDIOKO EMAKUMEEN ASANBLADA
Hirietako Emakumeen Asanbladak martxan jartzearekin batera eratu
ziren taldeak Euskal Herriko hamaika txokotan, Laudion esate batera-
ko. Elortegiren hitzetan, 70-80ko hamarkadetan 20 lagunekin jo zuen
goia topaguneak. “Ideologia askotariko pertsonak elkartzen ginen”.
Arantza Etxebarrik ere gogoan du 1978ko ekimenetako bat: ekintzaile
andana bildu ziren epaitegian –tartean, aiaraldearrak– abortatu izana
salatzen lege sistema aldatzeko asmoz.
Besteak beste, zineforumak, tailerrak, hitzaldiak... eskaini zituzten.
Denbora igaro ahala, baina, sei lagunera murriztu zen sarea, Fran-
kismo ostea dela kausa, errepresioak ankertu baitzuen testuinguru
soziala. Bidenabar, zenbait alderdi politikok barne prozesua abiatu
zuten sexu zapalkuntzaren afera lehen lerrora ekartzeko. Modu horre-
tan abiatu zen Kas-Emakumeak, Ezker Abertzalearen baitan.
AIZAN ETA EGIZAN
Ipar Euskal Herriko Aizan erakundea erreferente hartuta gartu zen
Kas-Emakumeak sortzeko grina, eztabaida sakonaren ondorio. Izen
hori hartu zuen Egizan jaio arteko prozesuak. Urtebete geroago,
1989an aurkeztu zuten eragilea, Zestoako kongresuan.
Horrela ekin zioten Egizan antolatzeari Laudion. Etxebarrik azaldu
duenez, harremana zuten bertako kideek Amurrioko eta Urduñako
emakumeekin. Dena dela, trebakuntza eta transmisiora mugatu zen
haien jarduna, ez baitzen iritsi eskualdeko herri gehiagotan egitura-
tzera. Orotara, bost urte iraun zuen bideak. 1989an hasi ziren batzar-
tzen 25-35 urte bitarteko 15 pertsona inguru. Barrurako lanari dedi-
katu zioten denbora gehiena: militantzia moduei eta parte hartzea
areagotzeari. Ordura arte ez bezala, zapalkuntza hirukoitzaz mintzo
ziren: sozialaz, nazionalaz eta generoarenaz. “Garai hartan txertatu
zen lehendabizikoz Euskal Herriaren askapena diskurtsoan”, argitu
du. Solasaldiak egiten zituzten, film emanaldiak, eztabaidak... “Gas-
teizeko eta Lautadako Egizanekin batera, Arabako mugimendu femi-
nistaren aitzindaritzat jo daiteke Laudioko kolektiboa”, dio. Soldata
bidegabeak, indarkeria matxistak eta abortu legea mahaigaineratu
zituzten, baita botere harremanak bukatzeko beharra ere.

7
INDUSTRIALIZAZIOAREN ERAGINA
Bien bitartean, industrializazioak irauli egin
zuen Aiaraldea. Urte gutxian, nabarmen hazi
zen populazioa; eta kontratazioak ugaritu zi-
ren Aceros de Llodio, Vidrala edota Guardian
enpresak ireki ahala. Era horretan murgildu
ziren bigarren sektorean emakumeak. Aitzitik,
urteen poderioz, zenbaitek muzin egin zioten
lan egiteari, etxeko eta familiako zaintzaren
ardura hartzeko; izan ere, ordain saria eskaini
zieten lantegietan (Envasesen, adibidez).
Oro har, 80ko hamarkadan, errazagoa zen eko-
nomian esku hartzea politikan baino, Pili Gar-
ciaren ustez. Oroitu duenez, indar armatuen
erasoak eta jazarpenak jasan zituzten hainbat
neskak, hala elkartu nola borrokatzeagatik:
“Lan baldintzak eta egoerak gogortzearekin
batera, gatazkak lehertu ziren hainbat lekutan,
eta indartu egin zen langile kontzientzia”.
Nolabait esateko, antolakundeak bereizi ziren:
“Alderdi politikoen baitan andreak batzeko
guneak ugaritu arren, baziren politikoki lerro-
katu nahi ez zuten banakakoak”. Ninika, esate-
rako, 1994an osatu zuten 20-25 urteko 10 ki-
dek. “Egizanetik kanpo, feminismoa jorratzeko
xedearekin”, adierazi du Ali Oruek. Batez ere,
barne mailan egin zuten lan, nahiz eta perfor-
manceak ere gauzatu.

LANDA EREMUAN, BORROKA BIZIA
Bailararen ezaugarrien ondorioz, nekazaritzak mantendu ditu bizi
herri txikiak. Udalerri handietan, aldiz, bigarren edo hirugarren sek-
toreak gailendu dira.
1985ekoherrikofestetanadostuzutenMenagaraikoEmakumeTaldea
(Aiara) martxan jartzea, bolo txapelketan. Ana Ugarte sortzailearen
iduriko, garai hartan naturaltasun osoz jazotzen ziren genero zapal-
keta kasuak. Hamarkada gehiegitan sentitu dira andreak etxeko edo
zaintza lanetarako esklabo: pertsona nagusien zein haurren beharrei
erantzuteko ardura zuten, baserriaren ustiapena barne. “Betebehar
ugari eta soldatarik ez, lanaren aitortza pribatua bakarrik”, azpima-
rratu du Ugartek. Mugatuak ziren aisialdi aukerak ere: igandeetako
meza nagusia, seme-alaben eskolako bilerak edo erosketak. Dena
dela, egoera hobetu da egun, haren iritziz, lortu baitute erakunde pu-
blikoen laguntza jasotzea: “Hirigintza egituragatik urria da ekintzen
irismena –24 herri txikik osatzen dute Aiara– eta horrek zaildu digu
jarduerak diruz babesteko eskaera”. Sekulakoak dira baserri eremu-
ko lorpenak menagaraitarraren esanetan, nahiz eta baden zer egin
etorkizuneko alaben bizitzak hobetzeko: “Kostata eskuratu ditugu es-
kubideak. Gutxi behar da guztia galtzeko, ordea. Denona da aurrera-
pausoak emateko zeregina”. Hori dela eta, lanean dihardute oraindik.
90EKO HAMARKADA, GARAI ILUNA
90eko hamarkadaren amaieran, indarkeria matxistaren bi kasu egon
ziren Laudion. Aurrenekoa egun argitan gertatu zen: gizon batek nes-
ka bati eraso zion, liburutegitik gertu, labana eskuan. Ninikakoek
lagundu zioten erasoa jasan zuen emakumeari salaketa jartzen er-
tzain-etxean. Handik gutxira, hauteskunde egunean, antzeko gertaka-
ria errepikatu zen: herriko tren geltokiaren parean, bikotekidea jipoitu
zuen mutil batek. Lekukoen hitzetan, herria astindu zuen oldarral-
diak. Pili Garciak erantsi duenez, sare eta dinamika bat sortu zuten
emakumeen defentsarako: erasotzailearen aurpegiarekin josi zituz-
ten herriko paretak. Horrez gain, auzitara eraman zuten afera, Amu-
rrioko epaitegira. Indarkeria matxistaren aurkako protesta eta babes
ekimen gisa, jendez mukuru egon zen justizia eraikina egun hartan.
Telebistan ere azaldu zen albistea. Mugarritzat dute orduko aktibistek
gertaera hura: “Geroztik, salaketa gehiago atera ziren argitara”. Egoera
baretu ahala, desagertu egin zen taldea.
Zernahigisaz,sasoizailaizanzenherritarrentzat,ezmugimendufemi-
nistarentzat bakarrik. Puri-purian jarraitzen zuten jazarpenek, zeharo

9
hedatua zegoen izua; horregatik, errepresioa dela kausa, borroka
alboratzeko hautua egin zuten hainbatek. Halaber, garrantzi handia
hartu zuen euskarak identitate kolektiboaren baitan, eta auzolanean
eraiki zituzten ikastolak. Beraz, bestelako toki eta dinamiketara bide-
ratu ziren militante emeen indarrak. Egizanek ere ebatzi zuen testuin-
guru politiko eta sozialari erantzutea, 1995 aldera amaitutzat eman
zuen bere ibilbidea, eskualdean feminismoa umezurtz utzita.
AMURRIOKO HISTORIA: 1988-2021
Laudioko Ninika bezala, baziren alderdiekin identifikatzen ez ziren
kolektibo batzuk. ‘Aurreraka’ da horietako bat, Amurrioko emaku-
meen lehen taldea, 1988an jaioa. Toñi Bordagarayk hartu zuen parte
bertan: “80ko hamarkada bitarte ez zen deus egon, 1985ean osatu
zen arte Menagaraiko Emakume Taldea (Aiara)”. Aurrerakak ikasta-
roak antolatzen zituen Arabako Foru Aldundiarekin elkarlanean; dena
den, ahalduntze saioetara ere joaten ziren, Gasteizera. Bordagarayk
iltzatua du gatazkari buruzko tailer bat antolatzearren Amurrion edu-
ki zuten tirabira: “Desadostasunak piztu zituen ekintzak, batzuen us-
tez gauza gehiago bultzatu behar ziren eta”. Autoestimuari buruzko
saioa ere presente du, prestaketan aritu ziren bi lagunak bakarrik
bertaratu baitziren jarduerara: “Artean norberaren errealitatea pri-
batuan gordetzen zen”. Geroztik, sukaldaritza ikastaroak, zaintzari
lotutakoak... gauzatu ditu Aurrerakak. Eskakizun nagusiak azaroaren
25ean eta martxoaren 8an azaleratzen zituzten, batik bat. Horrega-
tik, zenbait partaidek Aurreraka utzi eta Pausoka eragileari bide eman
zioten 90eko hamarkadaren erdialdean: “Ezberdin ulertzen genuen
emakumeen promozioaren esanahia. Hots, guretzat ez zen eskulan
edo aisialdi eskaintza”.

Adin guztietako pertsonak biltzen ziren Pausokan, 16 urtekoak barne.
Batez ere, asteburuetan elkartzen ziren; hasieran, 20 lagun inguru. Eki-
menen artean zeuden kontzentrazioak, sexu askatasuna eta aniztasu-
na aldarrikatzeko ekintzak... Horren adierazle da Amurrioko parkea-
ren aldamenean egin zuten asteburuko kanpaldia, gay eta lesbianen
alde. Maiteder Aramendiren arabera, erdigunean jarri zituzten genero
zapalkuntzaren zantzuak; ondorioz, talkak izan zituzten Amurrioko
Udalarekin: “Aurrerakoiak ginen. Indarkeria matxistak neska bat erail-
tzen zuen aldiro, eskelak jartzen genituen herrian. Denek irakurtzen
zuten, hunkigarria zen”. Lau urteren buruan desagertu zen kolektiboa,
hala ikasketek nola lanak eskualdetik kanpo eraman baitzituzten kide
gehienak.
URDUÑA, OASI EGONKORRENA: 1994-2017
Feminismoak ez du geldialdirik izan, hamarkadaz hamarkada, Ur-
duñan. 1994an eratu zen Adi Emakumeak elkartea. Hastapenetan 20
lagun zeuden arren, 50 bazkidetik gora ageri dira sorrera zerrendan;
Idoia Aginako, besteak beste. Lan ildoen artean hasieratik bertatik
eman zioten garrantzia kulturartekotasunari; ‘Munduko janak’ dira
horren etsenplu, beste herrialdeetako bizi ohiturak ezagutzeko dina-
mikak. 23 urteko ibilbidean, hitzaldi asko egin dituzte, eta babes han-
dia pilatu dute: “Urtero antolatzen dugun herri bazkarian, adibidez,
herritar andana elkartzen gara”. Beranduagokoa da Loraldi, eragilea
aisialdira mugatu bada ere.
2015ean berreskuratu zuen “atsolorra” Adi Emakumeak-ek; alegia,
jaioberrien festa. Usadioei so, umeei ongietorria emateko Euskal He-
rriko hainbat txokotan prestatzen zuten urtero ospakizuna. Era horre-
tan uzten zuten haurrak hezteko ardura komunitate osoaren gain, eta
herritarrengan familia izaera sustatu.
Emakumeen parte hartzea, ordea, murritza da gaur-gaurkoz hainbat
eremutan. Horregatik elkartu ziren ‘Sorgin Morea’ 2013ko amaieran,
neskatilen aktibazioa sustatzeko. Gaztetxeko ikurra sorgina delako
hautatu zuten izena. Gaurdaino jarraitu du taldeak aktibo, aldika ekin-
tzak prestatzen bederen. Herriko Parekidetasun Batzordeko kide ere
badira, Saioa Porresek aipatu duenez: “Elkarlanean atontzen ditugu
azaroaren 25a eta martxoaren 8a”. Horrez gain, zineforumak eta hitzal-
diak antolatzen dituzte. Besteak beste, transexualitatea, abortua eta
bestelako gaiak jorratu izan dituzte hitzaldien bidez.

11
15 URTEKO ETENALDIA
2000tik 2014ra ia 15 urteko etenaldia jasan du haranak, nahiz eta
saiakeraren bat edo beste aurrera atera. Horren adierazle da Laudion
2005ean sortu zuten XX=XY taldea; 10 pertsona inguru batu ziren ur-
tebetez. Besteak beste, Laudioko jaietako txosna gunean lanean ari-
tu ziren, eta material propioa kaleratu zuten, kamisetak kasu, “XX=XY
ezberdintasunaren berdintasuna” aldarrikatzeko. Ahalegin hura sal-
bu, Urduñako Adi Emakumeak eta Amurrioko Aurrerakak soilik eutsi
zioten jarduerari 2005 eta 2015 artean. Hala ere, ez ziren ekimenak
eten. 2010ean, Emakumeen Mundu Martxako lehen edizioak zehar-
katu zuen Aiaraldea. Toñi Bordagarayk nekez ahaztuko du Lailakoen
–emakume sahararrak– babes keinua: “Amurriotik igaro zenean, ban-
derekin egin zioten harrera jendeari. Polita eta berezia izan zen”.
Hain zuzen, 2000tik aurrera hasi zen mamitzen kultur aniztasuna es-
kualdean. Hamar urte geroago ekin zioten herritarrek kulturartekotasu-
na jorratzeko espazioak diseinatzeari eragile desberdinen bidez. Horren
adierazledira LaudiokoKulturartekoZubiaketaEtawasolelkartea,edo-
ta Zaskaleari ekimenak. Urduñan ere abiarazi dituzte dinamikak, kultu-
ra ezberdinetako andreen mundu ikuskera elkarbanatzeko.

UHOLDE BERRIA
2015az geroztik, nesken* bilgune ugari jarri dira martxan: Amurrion,
Otsemeak; Arrankudiaga-Zollon, Kallera zein Bilgune Feminista; eta
Laudion, Bagara Nor. Arestian aipatu legez, gazteek berpiztu dute mu-
gimendu feminista.
OTSEMEAK
Amurrion, 2015eko udan hasi zituzten bilkurak, espazio publikoetako
eta antolakundeetako parekidetasun ezaz jabetuta. Gazte Asanblada-
ko irudia otsoa izaki, Otsemeak izena ipini zioten egitasmoari, hitz jo-
koa ardatz hartuta, emeen hotsa indartzeko. Ordutik astero elkartzen
dira 20 bat neska. Bi multzotan egituratuta daude: alde batetik, taldea
(koordinaziorako); eta, bestetik, sarea (ekintzetarako). Maddi Isasi ki-
dearen aburuz, gazteria dute eragite esparru; eta, horretarako, hainbat
proiektu mamitu dituzte. 2015eko martxoan egin zuten lehen tailerra,
feminismoakaleanpresenteegoteahelburu,elkarteairungabezegoe-
la: “Ideiei bide ematen jarraitu genuen, eta horrela jaio zen Otsemeak”.
2016an eraso matxistei aurre egiteko protokoloa garatu zuten: “Euskal
Herrian emakume bat erailtzen duten bakoitzean, elkarretaratzea egi-

13
ten dugu Amurrioko plazan”. Jaien alorrean, berriz, eraso eta jarrera
matxistak ekiditeko jarraibideak kaleratu zituzten iaz: “Udalak eta Jai
Batzordeak ez zuten lanketarik eginda. Oraino, ez daude bateratuta
irizpideak, Udalak ez ditu bere egin; Jai Herrikoien Aldeko Batzordeak,
bai”. Proposamenak bi ardatz ditu: prebentzioa eta erasoen aurrean
eman beharreko pausoak. “Prozesua Amurrioko Jai Kuadrilekin par-
tekatu genuen, herritar gehienak baitaude bertan”, azaldu du Isasik.
Horrela lortu zuten haien inplikazioa, nahiz eta uzta gazi-gozoa jaso,
“oraindik musika sexista entzuten baita”. Alabaina, ekimen berriak ate-
ra ziren hortik: festetako salaketa telefonoa, horien artean.
Ildo berari jarraiki burutu zuten gune arriskutsuen identifikazioa,
2016ko udazkenean: “Horretarako, inkesta bat zabaldu genuen, kalee-
tan barrena panelak jarrita eta Internet bidez. Orotara, 200 ekarpene-
tik gora jaso genituen; arrakastatsua izan zen, beraz”. Horrekin osatu
dute diagnostikoa, eta gauzatu beharreko aldaketak aurkeztu dizkiete
Udaleko Hirigintza Sailari: “Lehentasunezko zereginak zehaztu ditu-
gu proiektuan: ispiluak jartzea, argiztapena hobetzea...”. Puntu arris-
kutsuak more bilakatzeko, bi eginbide doitu dituzte; lehendabizikoak
Udalak bideratu behar ditu, eta gainontzekoak herritarrek. Halaber,
margolanak egitea proposatu dute “espazio arriskutsuen” izaeran eta
konnotazioan eragiteko, karrikei kolorea emateko.
Azken bost urteetan (2017-2021) ere ekimen ugari garatu izan dituzte.
2017an, Arabako neska* gazteen I. Topaketa jaso zuen Amurriok, ge-
rora udalerri desberdinetara errotu den ekimena. Udako solstizioaren
testuinguruan -ekainak 24- Sorginaren bahiketa izan zen ekintza his-
torikoetako bat. Izan ere, kiskalita bukatu behar zuen sorgina lapurtu
zuen talde feministak, eta sekulako kalapita sortu zen herrian bahike-
tagatik. Biharamunean, agerraldia egin zuten taldeko kideek ekintza
azalduz, eta sorgina itzuli zuten. Urte hori izan zen emakume bat erre
zen azkena, ohitura eta tradizioa iraultzea lortu baitzuten (Egun, sua
baino ez da egiten). Ildo beretik, azpimarratzekoa da Otsemeak tal-
deak urtero egiten duen Akelarrea, ikuspegi feminista ardatz.
Indarkeria matxistaren aurkako lanketan, mugarri asko jarri ditu Amu-
rrioko taldeak. Adibidez, 2017ko Amurrioko jaietan, erasoen aurkako
telefono zenbakia jarri zuen martxan; hurrengo edizioetan Urduñako,
Aiarako, Orozkoko zein Laudioko festetan hedatuko zen ekimena.
2018.urteak ere, makina bat ekimen utzi zituen Amurrion: jaietako
kanpaina, manada auziaren aurkako mobilizazioak…

2019. urtean, berriz, neska* gazteen topaketek eta Jardunaldi feminis-
tek hartu zuten gaina. Dena den, azaroaren 25ean -Emakumeen Aur-
kako Genero Indarkeriaren Kontrako Nazioarteko Eguna- epaitegian
eta elizan egindako protestek ere utzi zuten irudi ikusgarririk.
2020an pandemiak eten zuen Otsemeaken kale jarduna, baina digi-
talki martxan jarraitu zuten. Horren adierazle da ‘Ez-Akelarrea’ spota.
2021. urtean, ordea, zaintza grebek eta emakumeen borrokek (Tuba-
cexekoak kasu) hartu zuten protagonismoa Amurrion. Gogora ekartze-
ko modukoa da, halaber, Amurrioko jaien datetan jazotako LGTBQ`e-
rasoa, eta indarkeria matxista salatzeko erantzun dinamikak.
2021. urtekoa da, ildo beretik, ‘Entzun gaitzatela’ tresna. Internet bi-
dezko online galdetegiaren bidez, eraso matxista ugariren berri jaso
izan dituzte.
EMAION ETA BAGARA NOR
Amurrion eta Urduñan moduan, 2014an egin zuten jauzi Laudioko
neskek, Emaion taldearen bidez. Orotara, hamabost gaztek hauspotu
zuten proiektua. Besteak beste, eraso eta jarrera matxisten salaketa,
emakumeen ahalduntzea... zituzten mintzagai. ‘Abortobusa’ moduko
ekimenak antolatu zituzten. Eskualdeko beste herrietan ere aritu ziren
abortuaren inguruko hitzaldiak eskaintzen.
Laudioko festetan, eremu publikoetan zein eskaintza kulturalean, siste-
ma patriarkatua gailentzen zela-eta, “jaietan emakumeoi bizkarrik ez”
protesta burutu zuten. Irati Mendigurenek parte hartu zuen, besteak
beste: “Baserritar jantziak soinean, bizkarra bistan, argazki sinboliko
bat egin genuen 'Emakumeoi bizkarrik ez' lemarekin. Zapiekin feminis-
moaren ikurra osatuta, aldarrikapenerako tresna bihurtu genuen sor-
mena”. Ez hori bakarrik, indartzeko mezuekin bete zituzten taberneta-
ko ispiluak, baita herriko beste hamaika gune ere: “Emaion balioa hire
buruari, ederra haiz eta!”... Dena dela, bi urteren bueltan desagertu zen
taldea, koordinazioaz arduratzeko boluntario faltagatik.
2016an hartu zion lekukoa boluntario uholde berri batek Emaion ze-
nari. Laudioko jaietako txupinean Txilardiak jai kuadrilak egin zuen
ekimena izan zen abiapuntua. Uda hartan, Euskal Herriko hamaika
txokotan salatu zituzten eraso matxistak. Hori dela eta, begi estalki
moreekin igo ziren udaletxeko balkoira pregoilariak, festaz gozatze-
ko modu sanoak aldarrikatzera. Ekintzarekin bat egin zuen laudioar

15
andana batek, herriko plazako oholtza okupatuta, eta prenda ubelak
jantzita. Judit Gonzalezek dioenez, hala hasi zuten bidea, eta horre-
la sortu zen Bagara Nor. Trebakuntza falta zuten kezka nagusi, eta
konfiantza edota babesa areagotuz, sarea elkar ezagutzeko tresna
bilakatu zuten, arazo pertsonalei irtenbide kolektiboa bilatzeko. Aldi
berean, kalera begirako dinamikak gorpuztu zituzten. Horien artean
daude festetako gabarra jaitsiera, edo gauez lagunduta etxeratzeko
‘Brigada moreak’. 20 lagun inguru bildu ziren, adin tarte zabalarekin:
gazteenak 14 urte zituen, eta helduenak 28. Neska* gazteen saretu
zein ahalduntzeko behar hurak segida izan zuen hurrengo urteetan
ere. 2017ko urtarrilean, esate baterako, eskualdeko emakume eta
trans gazteen topaketak egin zituzten.
2018. urtean, baina, Greba Feministaren planteamendua errotu zen
Euskal Herrian, eta horrek bestelako antolakuntza beharrak eragin zi-
tuen. Zentzu horretan, Laudioko Mugimendu Feminista biltzen hasi
zen eragile gisa, eta Bagara Norreko kideek bertara bideratu zituzten
indarrak. Horrenbestez, denborarekin, Laudioko Mugimendu Femi-
nistak hartu zuen indarra, eta Bagara Nor taldearen ekarpena bertan
-zein bestelako ekimen batzuetan- sustraitu zen. Esaterako, Laudioko
Neska* Gazteak izenpean, asanblada eta ekimen desberdinak egin
izan dituzte azken urteetan, Euskal Herriko Neska* Gazteen jarraipen
modura. Egun, beraz, Bagara Norrek ez du kolektibo bezala jardunik,
bere esentzia, aldarri eta borrokei beste bide eta modu batzuetatik
eman baitzaie segida (Laudioko Mugimendu Feminista zein Laudioko
Neska* Gazteak, alegia).
KALLERA

Bestelakoa da Arrankudiaga-Zolloko errealitatea. Garazi Abrisketaren
iritziz, oraintsu arte ez dute ezagutu emakume edo talde erreferente-
rik. Horregatik sentitzen ziren “pixka bat umezurtz” Kallerako kideak.
Herri txikia izateak ere badu eragina, batzeko toki edo proiektu antola-
tu gutxi dituzte-eta. Ernaiko bi partaidek eman zituzten lehen urratsak
2014an: “Bilera edo ekimenetan rol maskulinoak eta botere harrema-
nak antzeman genituen, zokoratuta sentitzen ginen”. Apika, horregatik
zen urria emakumeen parte hartzea.
Izena kalera ateratzeko helburuarekin jarri zioten, “amamak omentze-
ko asmoz”. Hain zuzen, hala esaten zitzaion Ugaora joateari Zollon,
Arrankudiagan edo Zeberion; inguruko herri nagusia zen eta. Abris-
ketaren hitzetan, argi zuten borroka molde ezberdinekin jardun nahi
zutela: artearekin eta irudiarekin. Hori dela eta landu dituzte gaiak
argazki, performance edo bestelako formatuen bitartez. Hiruzpalau
lagunek jarri zuten martxan egitasmoa; gerora, bi kide gehiago batu
ziren.
Hiru fase bereizten ditu Abrisketak. Lehenengoan, teorizazioetan sa-
kondu zuten, irakurgai eta hitzaldiekin: “Era horretan, jabetuago ikusi
genuen geure burua; eta Kallera kalera atera genuen”. 2015eko jaietan
egin zuten lehen agerraldia, sekulako arrakastaz, gainera; adin guztie-
tako neskek klarionaz margotu zituzten kantoi zein plazetako lurrak:
“Ugao herri atzerakoia denez, erreakzioen beldur ginen; hala ere, begi
onez ikusi zuen jendeak”. Indartsu eta ausart agertu ziren: “Jarrera ohi-
koa zen; adierazteko modua, ez. Horrek eragin zuen herritar gehiago
erakartzea”.
2016ko hasieran, ahalduntzeko saio ireki mistoak prestatu zituzten,
inguruko gizonak aldenduta eta atezu sumatzen zituztelako, “lekuz
kanpo”. Horrela askatu zituen nork bere kezka eta beldurrak, “30 la-
gunek parte hartu zuten eztabaidan”. Abenduan, aldiz, “zapalkuntza
hirukoitza” azaleratzeko jardunaldiak proposatu zituzten. Bertan,
emakume errefuxiatuen egoera eta espetxearen ondorioak jorratu zi-
tuzten, beste gai batzuen artean.
Egun, 12-13 lagun dira sarearen parte. Hasiera batean, Zollokoak eta
Ugaokoak soilik zeuden; haatik, Arrankudiagarrak ere batu zaizkie.
Gauzak horrela, Kallerakoek berriki egin dute jauzia: Bilgune Femi-
nista eratu dute. Ondorioz, elkarlanean aritu arren, bi egitura bereizi
dituzte: batetik, Kallera; eta, bestetik, Arrankudiaga-Zollo eta Ugaoko
Bilgune Feminista. Abrisketaren aburuz, bien lana uztartzea izango
dute erronka.

17
BOR-BOR FEMINISMO FAKTORIA
2018. urtean sortu zen feminismo ildoko lantaldea, 10 bat lagunen
eskutik, Aaraldea Ekintzen Faktoriaren baitan. Hastapenetatik, eskual-
dean feminismoa euskaraz saretzea izan du xede boluntarioz osatu-
riko taldeak, norbanakoak zein eragileak ahalduntzeko eta saretzeko
ekimenak sustatuz. 2018an “Feminismoa Aiaraldean” jardunaldiak
antolatu zituzten, eta horren uzta izan zen hurrengo hilabete zein ur-
teetan gauzatutako ekintza sorta. Esanguratsuenak, urtero eginiko
Aiaraldeko emakume* feministen topaketak dira (2018an Laudion
egin zuten, eta 2019an Orozkon. 2020an koronabirusak eragindako
pandemia medio, ez zen topaketa ez mokadurik antolatu. 2021 .ur-
tean, aldiz, Faktoriaren irekiera baliatu zuten saretze eguna ospatzeko.
Horrez gain, bestelako ekimen edo proiektuak burutu dituzte azken
urteetan: greba feministari buruzko unitate didaktikoaren ekoizpena,
zaintza erdigunera ekartzeko dosierra, ‘Nola eragin du pandemiak Aia-
raldeko emakumeen* bizitzetan?’ ikerketa, hitzaldi zikloak, emakume
sortzaileen azoka… Ildo beretik, Aiaraldeko emakume elkarteak sa-
retzeko eskualdeko intranet feminista ekoitzi zuten 2019. urtean. Ko-
munikazio tresnei jarraiki, 2021ean, Bor-bor aldizkari feminista sortu
zuten, hiruhilabetekari izateko helburuarekin.
NESKA* GAZTEAK
2015. urtean ekin zion Otsemeak taldeak Aiaraldeko Neska* Gazteen
asanbladak antolatzeari. Handik sortu zen eskualdeko Neska* Gaz-
teen sarea. Euskal Herri mailan ariketa kolektibo bera egin zen, 2016.
urtean ‘Gazteraiki’ jardunaldien ondorioetatik. Hala, Euskal Herriko
Neska* Gazteak mugimendua eratu zen, eta eskualdean ere isla izan
zuen. Horren adierazle dira bailara mailan antolatutako topaketa,
asanblada eta jardunaldi andana. 2017. urtean, adibidez, Aiaralde-
ko neska*/trans gazteen topaketa egin zuten Urduñako gaztetxean.
Horrez gain, 2018.urtean gogoeta saioak antolatu zituzten, eta Arbi-
zun egin zuten Euskal Herriko lehenbiziko Neska* Gazteen Topaketa
gerora. 2019. urtean ere bildu ziren, Lizarran hain zuzen, eta ekimena
errepikatu dute geroztik urtero. 2021. urtean, berriz, Elizondon 3.000
neska* gazte elkartu ziren. Aurrez, baina, Agurainen egin zituzten Ara-
bako Neska* Gazteen topaketak.
Topaketa ziklo ugari burutu dituzte Euskal Herriko Neska* Gazteek,
baina baita ekimen bereziak ere: 2018an Euskal Herriko Neska* Gaz-
teen Udalekuak antolatu zituzten Garaionen. Bidenabar, Euskal Herri-
ko zenbait tokitan, baterajotzeak deitu izan dituzte; eta #SanValentHil
gisako kanpainak burutu.

AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTA SARETUZ
2018. urtean ekin zion Aiaraldeko Mugimendu Feministak eragile sozial
gisa gorpuzteari, Greba Feministaren antolaketak eskualde mailako
markoaren premia azaleratu baitzuen. Hala, bertan bildu ziren norba-
nako eta kolektibo feminista ugari; eta aliantza horietatik jarraitu zu-
ten hurrengo urteetan kanpaina eta ekimen bateratuak egiten. Horien
adierazle dira eraso eta jarrera matxistak salatzeko ekimenak, kanpai-
nak edota emakumeak* ardatz dituzten beste zenbait borroketan par-
te hartzea. Esaterako, 2018an eskualdeko jaietako kanpaina aurkeztu
zuten, eraso matxisten aurkako jaietako protokoloak abiatzearekin bat.
‘Jaiak, plazak eta gauak gureak dira’ lemapean hartu zituzten kaleak fe-
ministek; kalejirak, manifestazioak eta muralak lau haizetara zabalduz.
Horrela planteatu zituzten ere jaietako egun feministak, tokian toki.
2018an urtean, Iruñeko sanferminetan izandako talde bortxaketak
oihartzun zabala izan zuen nola Euskal Herrian, hala Aiaraldean. Hain
zuzen, herri gehienetan atera ziren kalera ehunka herritar, eraso ma-
txista eta erasotzaileen inpunitatea salatzeko. Urte hartakoak dira Etxe
Feministak eratzeko proiektu eta asanbladak (Laudion eta Amurrion
batik bat).
Ezin da aipatu gabe utzi, bestalde, 2019an Euskal Herriko Mugimendu
Feministak antolatutako V. Jardunaldi feministak (3.000 emakume* el-
kartu ziren Durangoko Landako gunean).
2020. urtea pandemiak eten zuen, koronabirusaren bilakaera medio
etxealdia jarri baitzen indarrean, konfinamendu neurriekin batera. Mar-
txotik maiatzera, etxeetan zaintza lanak eta indarkeria matxista nabar-
men areagotu ziren. Eraso matxistak ere salatu ziren tarte horretan, eta
lapikokaden bidez zein balkoiak aldarrikapen leku bilakatuta erantzun
zitzaien Aiaraldeko Mugimendu Feministatik gertaera horiei.
2021. urtean zaintza sektoreko grebek hartu zuten indarra, zentzu ho-
rretan. Nagusien egoitzetako langileekin zein etxeetako langileekin
mobilizazio zein hitzaldiak antolatu zituzten, problematika azaltzeko.
Aiaraldeko Greba Batzordearen babesean makina bat ekimen artikula-
tu ziren, Amurrioko elizako itxialdia kasu. Bertan izan ziren Aiaraldeko
Mugimendu Feministako kideak ere.
Greba feministen arrakasta eta ahizpatasun uholdeak (2018-2019)
Greba feministen urteak izan ziren 2018a eta 2019a. 2018an bi ordu-
ko lanuztea egin zen, eta 2019an 24 orduko greba eguna deitu zuten.

19
Bi urteetan milaka emakume* atera ziren kalera, eta zaintza zein bizi
beharrak erdigunera ekarri zituzten.
2018ko Greba Feministari dagokionez, esanguratsuak izan ziren mo-
bilizazioak antolatzeko deitutako emakumeen asanbladak. Izan ere,
Amurrion, Urduñan zein Laudion 50 andre baino gehiagodun bilkurak
egin baitziren; inoizko jendetsuenak alegia. Gauzak hala, emakumeen
ahalduntze eta saretze kolektiboa eman zen, bai herri zein eskualde
mailan (Laudioko Kasinoko agerraldia da horren adierazle, besteak
beste). ‘Emakumeok* planto’ izan zen orduko lema. Ildo beretik, ikus-
garriak izan ziren Amurrioko supermerkatu zein kaleetako emakumeen
okupazioak, edota Laudioko Eroski zein Batzalarrinako bide mozketak.
Dena den, bailarako herri gehienetan egin ziren mobilizazioak, eskual-
deko manifestazioa Laudion burutu bazen ere.
2018-2019 urteetako greba feministek irudi eta saretze historikoak utzi
zituzten nola Aiaraldean hala Euskal Herrian. Milaka emakume* atera
ziren kalera, eta mota guztietako aldarriek jo zuten goia: zaintzaren
aferak, egoera sozioekonomikoak, kapazitismoak, arrazakeriaren kon-
trako mezuek… Baterajotze nazional horrek feminismoaren olatua
uholde bilakatu zuen, ‘Kapitalismo heteropatriarkatuari planto! Zain-
tza erdigunera!’ lemapean. Zentzu horretan, 24 orduko greba egunak
herritar gehienengan utzi zuen eragina: emakumezkoek -zaintzako lan-
gileek salbu, salbuespenak salbuespen- kaleak hartu ziutzten, merkatu
eta lantoki bizitzak eten ziren egun batez, eta emakumezkoek planto
egitekotan mundua geratuko litzatekeela irudikatu zuten herri gehie-
netan. Eskualdeko manifestazioa Urduñan egin zen urte hartan.
2020.urtean, berriz, Greba Orokorra deitu zuten Hego Euskal Herrian,
urtarrilaren 30ean. Aiaraldeko Mugimendu Feminista ere kalera atera
zen egun hartan, herrikako mobilizazioetan parte hartuz. Martxoaren
8an, berriz, herrika antolatu ziren ekimenak, eta Amurrion egin zuen
Mugimendu Feministak eskualdeko manifestazioa. Segidan iritsiko
zen koronabirusa mundu mailara eta Aiaraldera, eta horrek eragile
eta norbanako ororen bizitza pribatu zein soziala baldintzatu zituen.
Dena den, ‘Aiaraldea zainduz, indarkeria matxista salatu dezagun’ kan-
paina sareratu zuen testuinguru hartan Aiaraldeko Mugimendu Femi-
nistak, genero indarkeria etxealdiaren baitan areagotu zitekeela iritzita
(2020ko maiatzean, esaterako, eraso matxista salatu zuten Laudioko
Alberto Acero plazan).
2021. urteak, berriz, SOS AIARALDEA mobilizazioetan inplikatzea eka-
rri zuen (martxoaren 5ean, hain zuzen, Aiaraldeko Greba Batzordearen

ekimenari jarraiki). Martxoaren 8ko kanpainak, ostera, “Dena aldatu,
sistema arrakalatu” izan zuen lematzat. Tubacexen bertako emakume
grebalariekin batera eginiko Pikete Feministak ezaugarritu zuen egun
ura, lantegira sartzea galarazi baitzioten autobusari lehenbiziko aldiz).
Aurreko urteetan ez bezala, goizean egin zuten eskualdeko manifesta-
zioa, eta arratsaldean bailarako herrietara mugitu zuten Mugimendu
Feministaren aldarri oro. Ikamako kideek, ikasle blokearekin egin zu-
ten bat ordukoan.
2021eko martxoaren 27an, ostera, Aiaraldeko Greba Batzordeak ‘Aia-
raldeak urrats bat aurrera’ mobilizazio eguna deitu zuen. Hala,
manifestazio jendetsua egin zuten Amurrion, eta elizan itxialdia an-
tolatu zuten gero. Bertan, mugimendu Feministak mahai-ingurua
antolatu zuen zaintza sektoreko emakume enplegatuekin. Beste-
lako ekimenek ere markatu zuten urtea, esaterako, Laudioko Mu-
gimendu Feministak ‘Ez gaituzue geldituko’ agerraldia egin zuen,
Laudioko Udalak 3.000 euroko isuna jarri baitzien herriko 2 eragileri
(tartean Mugimendu Feministako 5 kide, Martxoak 8ko kartelak ka-
lean itsasteagatik). Horrez gain, Berriak/BM supermerkatuko ema-
kumeek lanuzteak egiteari ekin zioten (gerora lan hitzarmena hobe-
tzea lortuko zuten).
ETXE FEMINISTAK ALDARRI
Nola Amurrion hala Laudion, etxe feministen beharra mahaigaineratu
du sarri tokian tokiko Mugimendu Feminsitak. Amurrion, 2018an sortu
zuten proiektu proposamena Otsemeak taldekoek, baita Laudiokoek
ere. Laudion, gainera, Etxe Feministaren karietara zenbait jardunaldi
antolatu zituzten 2018an. Dena den, bi udalerri horietan ez da gaur-
-gaurkoz Etxe Feministarik zabaldu, egitasmoak esku artean baldin ba-
dituzte ere.
EMAKUME LANGILEEN BORROKAK: BERRIAK ETA TUBA-
CEXEKO EMAKUMEEN GREBAK
Emakumeen egoera sozioekonomikoak pisua hartu du, era berean,
azken urteetan. Emakumeen enplegu eta hitzarmen falta kaleratu izan
dute azken urteetan zenbait tokitan. Berriak supermerkatuetan, adibi-
dez, 2019an lanuzteak eta mobilizazioak deitu zituzten, gizonezkoek
baino eskubide gutxiago zituztela-eta. Borrokatzeak merezi izan zuen,
hitzarmena berritzea eta duintzea lortu baitzuten bailarako supermer-
katuetako andre langileek. Aiaraldeko Mugimendu Feministak ekimen
horiek babestu zituen, lanuzteekin bat egiteko deialdia luzatuta jen-
darteari.

21
2021eko martxoaren 8an, berriz, Tubacexeko greba mugagabearen
baitan lehenbiziko aldiz pikete feminista antolatu zuten fabrikaren au-
rrean (Tubacexeko langileen -hots, eskirolen- autobusak atzera egin
zuen egun bakarra izan zen, Laudioko lantegi aurrean emakumeek egin
zuten eserialdiari esker). Era berean, hilabete luzeetan (236 egun iraun
zuten beharginek greban) emakume izatea Tubacexen zigortua izan
zela salatu zuten nola langileek hala Mugimendu Feministak. Izan ere,
kaleratze arriskuan zegoen gehiengoa emakumezkoa zen. Elkartasun
ekimen ugari egon zitizten denbora tarte horretan: elkartasun kutxa-
ren aktibazioa, mendi martxak, greban zeuden lantegietara elkartasun
ekimenak, manifestazio jendetsuak… Edozelan ere, azpimarratzekoa
da greba mugagabe hartan irudimenak betetako funtzioa: umeen mo-
bilizazo ekimenak, San Celestin (San Ferminen parodia), Aste Santua
eta abar antolatu baitzituzten grebalariek euren egoera sozializatu eta
enpresa zuzendaritzari planto egiteko.
2022an, ordea, Artiach eta Madres Mercedariasen borrokek hartu zu-
ten indarra. Orozkoko bi lantegietan, greba egunak antolatu zituzten
urtearen hasieran, lan hitzarmena berritzeko eskatuz. Bi sektore femi-
nizatuetan mobilizazio ugari egin ziren (2022ko martxoaren 8an, Aia-
raldeko Mugimendu Feministak beste 5 eragilerekin batera elkartasun
ekimenak deitu zituen lantoki horietan).
EKIMEN IRUDIMENTSUAK JAIETAN
Zernahi gisaz, irudimenak eta umoreak ere utzi du marka eskualdeko
borroka feministan. 2017. urtean, esaterako, sekulako arrabotsa sortu
zuten pintaketek Laudioko jaietan zezen-plazan agertutako pintake-
tak: “Ante corridas taurinas corridas clitorianas”. Ekimenak udal osoko
bilkuran ere izan zuen presentzia, eta birala bilakatu zen eskualde, na-
zio (Euskal Herria) zein nazioarte mailan gertaera (Espainiar estatuko
zenbait mediotan ere zabaldu zuten, umore programetan batik bat).
Artziniegan, berriz, festetako playback lehiaketan ‘Ez naiz horrela janz-
ten probokatzeko, nahi dudalako baizik’ lemadun pankarta atera zu-
ten, eta kritika ugari entzun behar izan zituzten ekintzaileek. Eztabaida
erdigunera ekartze hutsak, garaipen bikoitza eman zion lehiaketako
talde ekintzaileari.
Amurrioko Otsemeak taldeak, bere aldetik, akelarrea antolatzen eta sare-
tzen eginiko lana goraipatzekoa da. Historian zehar emakumeak erretzea-
ren errelatotik, herriko ohiturak (Udako solstizioan sorgina erretzea, kasu)
iraultzea lortu dute. Sorginaren bahiketa (2017) izan zen hor mugarri.

Okondon, Amurrion zein Laudion, bestalde, margolan -edo mural- des-
berdinak egin izan dira ikuspegi feminista batetik aniztasuna aldarrika-
tzeko.
ERASO MATXISTEN SALAKETA UGARI
Indarkeria matxistaren historia, tamalez, ez da bukatu. Eskualdeko Mu-
gimendu Feministaren historian, ziurrenik, mobilizazio gehien pilatu
dituen sistema heteropatriakalaren ondorioa izan da: azken urteetan
askotan atera behar izan dira Aiaraldeko emakumeak kalera eraso ma-
txistak salatzera. Zorionez, geroz eta emakume gehiago daude ahal-
dunduta eta saretuta, eta horrek, erantzun -zein erantzukizun- sozial eta
politikoa areagotu ditu. Hargatik, bailaran eraso matxistaren bat publi-
koki salatu den aldiro kaleak hartu izan dituzte feministek.
Jaien testuinguruan kontzientziazio kanpaina ugari burutu izan dira,
salaketarako bideak eta telefonoa eskura jarrita. Era berean, autodefen-
tsa feminista aldarrikatzeko makina bat ekimen burutu dira. Unean une
salatutako eraso matxistei aurre egiteko mobilizazioak deitzeaz gain,
indarkeria matxistak eralidako Amagoia Elezkano orozkoarra (2014)
omentzeko urtero antolatzen da omenaldi -edo aitortza- ekimena zen-
dutako emakumearen bizitokian.
Azkenik, nabarmentzekoa da Otsemeak talde feministaren ‘Entzun gai-
tzatela’ tresna eta proiektua. Interneteko galdetegi bidez bailaran jazo-
tako eraso matxisten kasuak pilatzen dituzte, emakume erasotuak hala
nahi izanez gero, publikoki salatzeko. 2021eko irailean jarri zuten mar-
txan tresna digitala, eta 6 hilabeteren buruan 10 eraso baino gehiago
zabaldu dituzte.
HARIA EZ DA ETEN
Beraz, Frankismoaren itzala luzea den arren, azken 50 urteetan argi izpi
ugari zabaldu ditu feminismoak eskualdean. Debekuen sasoia atzean
utzita, aukeren garaian murgildu da bailara. Emakume askok egin dute
lan Aiaraldea “andrebes” jartzeko. Ikerketa lan honen bidez jaso dute ai-
tortza. Historia aldatu dugu, oraina. Gaurdanik marraz dezakegu, ordea,
geroa. Bagarelako nor, eta bagarelako gai.

PROIEKTUAREN GIDARITZA
Bor-bor Aiaraldeko Feminismo Elkartea
TESTIGANTZAK
Pili Elortegi
Ainhoa Barbara
Toñi Bordagaray
Pili Garcia
Arantza Etxebarri
Maiteder Aramendi
Ali Orue
Judit Gonzalez
Iratxe Letona
Maddi Isasi Azkarraga
Saioa Porres Lezameta
Idoia Aginako Arbaiza
Irati Mendiguren Cosgaya
Garazi Abrisketa
Ana Ugarte
Izaskun Garcia Bordagaray
Julene Onaindia Garcia
Maria Sanchez
BABESLEAK
Aiaraldeko Mugimendu Feminista
Laudioko Udala
Amurrioko Udala
Urduñako Udala
Artziniegako Udala
Aiarako Udala
Okondoko Udala
Arakaldoko Udala
Orozkoko Udala
Arrankudiaga eta Zolloko Udala

25
BIBLIOGRAFIA
ELKARRIZKETA, MARI GARAMENDI, EMAION, (2013)
https://aiaraldea.eus/laudio/1481119428473-argi-dago-aiaraldean-le-
ku-guztietan-bezala-patriarkatuak-indar-handia-duela
ELKARRIZKETA, MADDI ISASI, OTSEMEAK SORRERA (2015)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1481073775774-otsemeak-aldarrikapen-fe-
minista-eta-feminismoaren-apologia-egingo-duen-taldea-da
ELKARRIZKETA: I.ZAPATU MOREA (2016)
https://aiaraldea.eus/orozko/1481052348883-hamaika-aldarri-feminista-to-
patu-ahalko-dira-zapatu-morean
IRITZIA, AMAIA GARCIA ALBIZUA (2016)
https://aiaraldea.eus/komunitatea/IritziGutunak/1481211540897-feminis-
moa-norbaiti-axola
IRITZIA, IZAR MENDIGUREN (HERRIGINTZA FEMINISMOTIK) (2016)
https://aiaraldea.eus/komunitatea/izar%20mendigu-
ren/1482256215113-herrigintza-feminismotik
ERREPORTAJEA, FEMINISMOAREN UDA BEROA AIARALDEAN (2017)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1504774838492-feminismoaren-uda-be-
ro-gatazkatsu-eta-dibertigarria-aiaraldean
ELKARRIZKETA, EIDER GARCIA, GAZTE UDALEKU FEMINISTAK (2017)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1504194441175-tresnak-eta-kezkak-konpar-
titzea-da-gazte-udaleku-feministen-helburua-batuta-ez-dago-gu-gelditzerik
BIDEOA, BELDURRA ALDEZ ALDATZEKO MANIFESTAZIOA LAUDIOKO
JAIETAN (2017)
https://aiaraldea.eus/laudio/1502978734141-beldurra-aldez-aldatze-
ko-deia-plazaratu-dute-eraso-sexisten-aurkako-mobilizazioan
BIDEOA, OTSEMEAKEN SORGIN BAHIKETAREN OSTEKO AGERRALDIA
(2017)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1498513436750-jende-ugariren-babesa-ja-
so-du-otsemeakek-sorginaren-panpinarekin-eginiko-ekintzak
ALBISTEA, LAUDIOKO ETXE FEMINSTA SORTZEKO PAUSOAK (2017)
https://aiaraldea.eus/laudio/1495306946182-emakumeen-etxea-sortzeko-
pausoak-egitea-adostu-dute-aho-batez
BIDEOA, ARABAKO GAZTE FEMINISTEN I.TOPAKETAK (2017)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1494758572340-arabako-gazte-feminis-
ten-topaketak-egin-dituzte-lehenbizikoz
ERREPORTAJEA: EUSKALGINTZA ETA FEMINISMOA, BATERATZETIK
BOTERETZERA (2017)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1493716696602-euskalgintza-eta-feminis-
moa-bateratzetik-boteretzera

ERREPORTAJEA: AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTA, ISILPEAN GOR-
DETAKO HISTORIA (2017)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1488986718655-aiaraldeko-mugimendu-fe-
minista-isilpean-gordetako-historia
ALBISTEA, OROZKOKO TARTEKARI SAREEN SORRERA (2017):
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1509917121323-adi-emakumeak-eta-matxin-
txu-prest-indarkeria-matxistaren-aurka
ALBISTEA, HIRUHILEKO FEMINISTA ARRANKUDIAGA-ZOLLON (2017)
https://aiaraldea.eus/arrankudiaga-zollo/1508927332373-hiruhileko-feminis-
ta-antolatu-dute-aurrenekoz
BIDEOA, ARABAKO I.EMAKUME GELAREN IREKIERA ARESPALDITZAN
(2017)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1507199133256-emakumeen-gela-ireki-du-
te-arespalditzan-arabako-lehena
ALBISTEA, 2017-04-10 ERASO MATXISTAREN SALAKETA AMURRION
https://aiaraldea.eus/amurrio/1507146728210-dozenaka-herritar-batu-di-
ra-eraso-sexista-salatzeko-mobilizaziora
ERREPORTAJEA, EMAKUMEEN ZAPALKUNTZAK ZINEMAGINTZA (2017)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1517574516462-emakumeen-zinemagint-
zan-bizi-dituzten-zapalkuntzak-lehen-planora
ERREPORTAJEA: TARTEKARIEN SAREAK (2017)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1510751072074-tartekariak-genero-indarke-
ria-salatzeko-deia
ARGAZKI ERREPORTAJEA, OTSATI FEMINISTAREN ARGAZKI ERAKUSKE-
TA (2017)
https://aiaraldea.eus/artziniega/1511528486564-indarkeria-matxistaren-aur-
kako-argazki-erakusketa-osatu-du-otsati-elkarteak
ARGAZKI ERREPORTAJEA, AIARALDEKO IKASLE EGUN FEMINISTA (2017-
12)
https://aiaraldea.eus/laudio/1511894250938-ikasle-egun-feminista-arkat-
zak-zorroztuz
ALBISTEA, ERASO MATXISTAREN SALAKETA OROZKON (2017-12-18)
https://aiaraldea.eus/orozko/1513616084621-f-ez-dut-beldurrik-erasotua-iza-
teak-indartsuago-egin-nau
ALBISTEA, 2018KO GREBA FEMINISTAREN KOKAPENA
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1517384237523-emakumeok-planto-lema-
pean-emakumeak-deituko-ditugu-grebara
BIDEOA, ARABAKO NESKA GAZTEEN II. TOPAKETA AMURRION (2018)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1516210695082-arabako-gazte-feminis-
ton-ii-topaketak-elkarrekin-korapiloak-askatuz
BIDEOA, ERASOTZAILEAK HERRITIK BOTATZEKO DETERMINAZIOA
OROZKON (2018)
https://aiaraldea.eus/orozko/1515018760463-erasotzaileak-herritik-botatze-
ko-determinazioa-erakutsi-dute-ehunka-lagunek-orozkon

27
IRITZIA, ALBERTO FERNANDEZ (2018)
https://aiaraldea.eus/laudio/1514891946556-konturatu-gabe-eraso-sexis-
ta-baten-partaide-pasiboa-bihurtu-nintzen
WEBGUNE BEREZIA, GREBA FEMINISTA (2018-2019)
https://aiaraldea.eus/bereziak/greba-feminista
BIDEOA, 2018KO GREBA FEMINISTAREN AURKEZPENA
https://aiaraldea.eus/laudio/1549281579710-herrietan-zentratuko-du-
te-martxoaren-8ko-greba-feminista-eskualdeko-mobilizazioa-urdunan-izan-
go-bada-ere
BIDEOA, GREBA FEMINISTA IRAGARTZEKO KASINOKO AGERRALDIA
(2018)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1519342348063-kasinoa-bete-dute-aiaralde-
ko-emakumeek-greba-feministaren-deialdia-zabaltzeko
ARGAZKI ERREPORTAJEA, KALEEN IZENAK ALDATU DITU OTSEMEAKEK
https://aiaraldea.eus/komunitatea/Otsemeak/1519974869165-kaleen-ize-
nak-aldatuta-agertu-dira-eta-eskulturak-amantalekin
BIDEOA, DOSIER DIDAKTIKOA AURKEZTU DU M8KO GREBA FEMINIS-
TAREN HARIRA FAKTORIAKO FEMINISMO ILDOAK: https://aiaraldea.eus/
aiaraldea/1551175123088-greba-feministari-begirako-dosier-didaktikoa-osa-
tu-du-aiaraldea-ekintzen-faktoriak
ALBISTEA, EMAKUME PENTSIONISTEN EGOERA (2018), GREBA FEMI-
NISTAREN ATARIAN
https://aiaraldea.eus/laudio/1550746203080-emakume-pentsionistak-za-
hartzaro-duin-baten-alde-borrokatzeko-batu-gara
BIDEOA, OTSATI FEMINISTA TALDEAREN DEIALDIA M8KO GREBARA
BATZEKO (2018)
https://aiaraldea.eus/artziniega/1550912903344-artziniegan-greba-feminis-
taren-alde
ERREPORTAJEA, 2018KO GREBA FEMINISTA, ASKATU DITUZTE ERRAT-
ZAK
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1550768188050-erreportajea-askatu-dituz-
te-erratzak
ALBISTEA, 2018KO MARTXOAK 8KO GREBA, 40 EKITALDITIK GORA
ANTOLATU DITUZTE
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1551641902081-40-ekintzatik-gora-egon-
go-dira-aiaraldeko-greba-feministan
BIDEOA, 2018KO GREBA FEMINISTA LAUDION, ZUMALAKARREGI ETA
BATZALARRIN KALEEN MOZKETAK
https://aiaraldea.eus/laudio/1520517725576-batzalarrin-kalea-bete-eta-zu-
malakarregi-moztu-dute-emakumeek-laudion
BIDEOA, 2018KO GREBA FEMINISTA AMURRION, SALTOKI ETA SUPER-
MERKATUEN BLOKEOA AMURRION
https://aiaraldea.eus/amurrio/1520527018534-errepide-nagusia-moz-
tu-eta-saltokiak-okupatu-dituzte-amurrion-ehunka-emakumek

BIDEOA, 2018KO GREBA FEMINISTA URDUÑAN, MOBILIZAZIO HISTORIKOA
HIRI BIZKAITARREAN
https://aiaraldea.eus/urduna/1520532320204-mobilizazio-historikoa-egin-du-
te-urdunan-emakume-grebalariek
BIDEO ERREPORTAJEA 1, 2018KO GREBA FEMINISTA M8 EMAKUMEOK
PLANTO
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1520566731935-bideo-erreportajea-mi-
laka-emakumek-egin-dute-planto-aiaraldean-greba-egun-historiko-batean
BIDEO ERREPORTAJEA 2, 2018KO GREBA FEMINISTA , EMAKUMEOK PLAN-
TO (LAUDIO)
https://aiaraldea.eus/laudio/1520547036106-mila-emakume-baino-gehia-
gok-eman-diote-amaiera-greba-egun-historikoari
ARGAZKI ERREPORTAJEA, 2018KO GREBA FEMINISTA IRUDITAN https://
aiaraldea.eus/aiaraldea/1520506039264-greba-feministaren-goizeko-txanpa-ar-
gazkitan
ARGAZKI ERREPORTAJEA, 2018KO GREBA FEMINISTAREN IRUDI GUZTIAK
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1520506039264-greba-feministaren-goize-
ko-txanpa-argazkitan
ALBISTEA, 2018KO GREBA FEMINISTA ANTOLATZEKO ASANBLADAK
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1546196590143-greba-feminista-antolatze-
ko-asanblada-deitu-du-mugimendu-feministak
ERREPORTAJEA, ZER ETA NOLA ALDARRIKATUKO DU MARTXOAK 8KO GRE-
BA FEMINISTAK
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1547637248457-zer-eta-nola-aldarrika-
tuko-du-martxoaren-8ko-greba-feministak
ALBISTEA, EMAKUMEEN MUNDU MARTXA ETA AIARALDEKO I.TOPAKETA
FEMINISTAN PARTE HARTZEKO DEIA
https://aiaraldea.eus/amurrio/1527582072693-euskal-herriko-emaku-
meon-mundu-martxa-bidea-partekatuz
BIDEOA, 2018-05, AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN KANPAINA
HASIERA, JAIETAN MATXISMOA SALATZEKO
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1525630694730-aiaraldeako-mugimendu-femi-
nista-ez-dugu-inolako-erasorik-onartuko
ALBISTEA, ERASO MATXISTAREN AURKAKO ELKARRETARATZEA URDUÑAN
(2018-05-02)
https://aiaraldea.eus/urduna/1525285307428-dozenaka-herritar-bildu-dira-era-
so-matxista-salatzeko-elkarretaratzean
ARGAZKI ERREPORTAJEA, MANADA EPAIAREN SALAKETA AMURRIOKO
EPAITEGIAN (218-04-27)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1524827834727-epaitegi-aurrean-salatu-dute-iru-
neko-bortxaketa-epaia
ERREPORTAJEA (2018-04-28) FEMINISMOA AIARALDEAN JARDUNALDIA
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1524572748005-feminismoa-aiaraldean-helmu-
ga-baino-bidea-egiteko-modu

29
BIDEOA, 2018-04-12 ERASO MATXISTAREN SALAKETA AMURRION
https://aiaraldea.eus/amurrio/1523558018851-elkarretaratze-bidez-sala-
tu-du-eraso-matxista-otsemeakek
BIDEOA, 2018-04-04, BAGARA NOR EKIMENA MUNILLAREN ADIERAZPENEN
HARIRA
https://aiaraldea.eus/laudio/1522833671701-munilla-gotzainak-feminis-
moaren-inguruan-eginiko-adierazpenei-erantzun-die-bagara-nor-taldeak
BIDEOA, 2018-03-09 LAUDIO ETA URDUÑAKO MOBILIZAZIOAK, URDUÑAKO
ERASO MATXISTA SALATZEKO
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1520632994551-ehunka-lagunek-salatu-du-
te-iragan-asteburuko-eraso-matxista
BIDEO ERREPORTAJEA, AIARALDEKO EMAKUMEAK GREBARAKO PREST
(2018)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1520422831220-bideo-erreportajea-aiaralde-
ko-emakumeak-greba-feministarako-prest
ALBISTEA, GREBA FEMINISTARA BATZEKO OTSEMEAKEN MEZUA (2018)
https://aiaraldea.eus/komunitatea/Otsemeak/1519343049879-greba-feminista-
ra-batzeko-deia-luzatu-du-otsemeak-taldeak
ALBISTEA, AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN ERRONKAK IKASTUR-
TE BERRIAN (2018)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1540984707002-erronka-berri-askorekin-ha-
si-du-ikasturtea-aiaraldeko-mugimendu-feministak
IRITZIA, SHEILA MOYA, INTERSEXUALITATEAZ
https://aiaraldea.eus/laudio/1540287860385-iritzia-intersexualitatea-ikuspe-
gi-mediku-soziala
BIDEOKLIPA, ZAPATU MOREA (100 EMAKUME)
https://aiaraldea.eus/orozko/1535908314098-gure-aldaketa-garaian-katerik-ez-
bideoklipa-osatu-dute-100-emakumek
ARGAZKI ERREPORTAJEA, OTSEMEAKEN MANIFESTAZIOA JAIETAN (2018)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1534140350499-jaiak-kaleak-eta-plaza-feminis-
moz-jantzi-ditu-otsemeakek
BIDEOA, ERASO MATXISTEN AURKAKO PROTOKOLO AURKEZPENA, BAGARA
NOR (2018)
https://aiaraldea.eus/laudio/1530731744567-eraso-matxisten-aurkako-protoko-
loa-plazaratu-du-bagara-nor-talde-feministak
BIDEO ERREPORTAJEA, MANADA EPAIAREN MOBILIZAZIOAK AIARALDEAN
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1529701161357-mila-herritar-baino-gehia-
go-mobilizatu-dira-aiaraldean-la-manada-ren-behin-behineko-askatasuna-
ren-aurka
BIDEO ELKARRIZKETA, EUSKAL HERRIKO NESKA* GAZTEEN TOPAKETAK
ARBIZUN (2018)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1528998025864-arbizuko-neska-gazteen-to-
paketetan-aurkeztuko-dugu-aingura-talde-osasun-gida

BIDEOA, AIARALDEKO EMAKUMEEN I. TOPAKETA FEMINISTA, FAKTORIAN
(2018)
https://aiaraldea.eus/laudio/1528827749828-aiaraldeko-emakumeen-topake-
ta-feminista-sarearen-lehen-punta
ARGAZKIERREPORTAJEA,AIARALDEKOEMAKUMEEN*I.TOPAKETAFEMINSITA
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1528740027510-aiaraldeko-emakume-feminis-
ten-topaketa-argazkitan
ALBISTEA, MANADA EPAIAREN AURKAKO KAZEROLADA OROZKON
https://aiaraldea.eus/orozko/1544039637923-la-manada-ren-ebazpen-judi-
zialaren-aurkako-kazerolada-egin-dute-orozkon
DOKUMENTALA, HORMA IKUSEZINAK (2018)
https://aiaraldea.eus/komunitatea/AiaraldeaEkintzenFakto-
ria/1543230542902-dokumentala-horma-ikusezinak-matxismoaren-arrakalak
BIDEO ERREPORTAJEA, 2018KO AZAROAK 25EKO MOBILIZAZIOAK AIA-
RALDEAN
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1543174362739-ehunka-aiaraldear-mobiliza-
tu-dira-indarkeria-matxistaren-aurka
ARGAZKI ERREPORTAJEA, 2018KO AZAROAK 25 AIARALDEAN
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1543158732721-indarkeria-matxistaren-aur-
ka-mobilizatu-dira-eskualde-osoan
BIDEOA, ARETAKO ELKARRETARATZEA, GIZON BAT EMAKUMEEN AU-
RREAN MASTURBATZEAGATIK (2018)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1543004521469-dozenaka-bizilagunek-sala-
tu-dituzte-aretako-haur-parkeko-eraso-matxistak
ERREPORTAJEA, INDARKERIA MATXISTA KAZETARITZAN, KAITIN ALLENDE
(2018)
https://aiaraldea.eus/okondo/1542813720063-emakumeak-eskela-dire-
nean-soilik-doaz-lerroburuetara
ERREPORTAJEA, INDARKERIA MATXISTA ESKOLAKO PATIOETAN, ARGIÑE
RODRIGEZ RIVAS (2018)
https://aiaraldea.eus/orozko/1542703650544-argine-rodrigez-rivas-zeint-
zuk-dira-nesken-jolasak-eta-mutilenak
ARGAZKI ERREPORTAJEA, BERDINTASUN MURALA, IRANTZU LEKUE
(2019)
https://aiaraldea.eus/laudio/1558174441697-irantzu-lekue-emakumeen-ahiz-
patasuna-eta-indarra-irudikatu-ditugu-muralean
ARGAZKI ERREPORTAJEA, AUTODEFENTSA FEMINISTARI BURUZKO JAR-
DUNALDIAK LAUDIOKO KASINOAN (2019)
https://aiaraldea.eus/laudio/1557588096855-autodefentsa-feminista-
ri-buruz-hausnartu-zuten-atzo-kasinoan
ALBISTEA, FESTETAN ERE ERASO MATXISTAK SALATZEKO KANPAINA HA-
SIERA URDUÑAN (2019)
https://aiaraldea.eus/urduna/1556869435388-festetan-ere-eraso-matxistak-sa-
latzeko-deia-zabaldu-du-mugimendu-feministak

31
ALBISTEA, MEMORIA HISTORIKO FEMINISTA ERAIKIZ LAN SAIOA
AIARAN (FAKTORIA, 2019)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1556091017951-memoria-historiko-femi-
nista-eraikiz-lan-saioa-antolatu-du-faktoriak
ALBISTEA, 2019, OROZKOKO EMAKUME BAT BILBOKO ERIETXE BA-
TEAN ERASOTUA
https://aiaraldea.eus/orozko/1553174499327-emakume-erasotuak-se-
xu-erasoak-salatzea-elkar-babestea-da
BIDEO ERREPORTAJEA, 2019KO GREBA FEMINISTA (M) AIARALDEAN
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1552133362532-bideo-erreportajea-bizit-
zak-erdigunera-eraman-dituzte-milaka-emakumek-aiaraldean
IRITZIA, IZAR MENDIGUREN, SISTEMA EUSTETIK HAUSTERA (2019)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1552146037881-iritzia-sistema-euste-
tik-haustera
ALBISTEA, EZ DUTE LEZIAGAKO SORGINA ERREKO LAUDIOKO INAU-
TERIETAN (2019)
https://aiaraldea.eus/laudio/1549634380562-ez-dute-leziagako-sorgina-
ren-panpina-erreko-inauterietan
BIDEOA, 2019-01-23 URDUÑAKO ERASO MATXISTA SALATZEKO
ELKARRETARATZEA
https://aiaraldea.eus/urduna/1548277930077-ehundik-gora-herrita-
rrek-salatu-dute-urdunan-jazotako-eraso-matxista
BIDEO ALBISTEA: AIARALDEKO INTRANET FEMINISTAREN AURKE-
ZPENA (2019)
https://aiaraldea.eus/urduna/1547909779847-aiaraldeko-intranet-femi-
nista-eta-webgunea-aurkeztu-ditu-faktoriak
ALBISTEA, LAUDIOKO ETXE FEMINISTAREN PROIEKTU AURKEZPENA
(2019-12-31)
https://aiaraldea.eus/laudio/1546195013902-laudioko-etxe-feminista-
ren-proiektuaren-oinarria-aurkeztu-dute
ERREPORTAJEA, 2018ARI SO, FEMINISMOA ALDARRIA BAINO GEHIA-
GO
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1545814036632-urteari-so-feminis-
moa-aldarria-baino-gehiago
IRITZIA, IRATXE LETONA, LIZARRATIK DURANGORA (2019)
https://aiaraldea.eus/komunitatea/iratxe.letona/1570413375543-iritzia-li-
zarratik-durangora
ALBISTEA, OROZKOKO TXOSNAGUNEKO ERASO MATXISTEN SALAKE-
TA (2019)
https://aiaraldea.eus/orozko/1568708424620-orozkoko-txosnagu-
nean-emandako-erasoak-salatu-nahi-ditugu
ALBISTEA, ARTZINIEGAKO EMAKUMEEN 2 ERASO LESBOFOBO SA-
LAKETA
https://aiaraldea.eus/artziniega/1567406063384-artziniegako-emaku-
meek-bi-eraso-lesbofobo-salatu-dituzte

ARGAZKI ERREPORTAJEA, ZAPATU MOREA 2019
https://aiaraldea.eus/orozko/1567338043500-aldarria-eta-orotariko-ekintzak-ba-
tu-zituen-zapatu-moreak
ALBISTEA, SUGARRAK SASKIBALOI KLUBEKO ERASO MATXISTAK (2019)
https://aiaraldea.eus/laudio/1565858972441-saskibaloi-klubean-jasandako-era-
so-matxistak-salatu-dituzte-zenbait-emakumek
ARGAZKI ERREPORTAJEA, 2019KO AMURRIOKO JAIETAKO EGUN FEMINISTA
https://aiaraldea.eus/amurrio/1565723952901-saretzeko-ekintzak-eta-espa-
zioak-uztartu-zituen-atzo-egun-feministak
ALBISTEA, IZORIAKO JAIETAKO ERASO MATXISTAREN TESTIGANTZAK (2019)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1563363439280-eskuak-nola-sartu-zizkidan-go-
goratzen-dut-gertatutakoa-larria-da-sexu-erasoa-da
ALBISTEA, AMF-REN UDAKO KANPAINA ETA ERASO MATXISTEN AURKAKO
PROTOKOLOAREN AURKEZPENA ARETAN (2019)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1564068857054-eraso-matxisten-aurkako-pro-
tokoloa-eta-udako-ekimenak-aurkeztu-ditu-aiaraldeko-mugimendu-feministak
ANALISIA, JOERA MATXISTAK JAIEN APARREAN (2019, I.M.C)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1562928417568-analisia-matxismoa-festen-aparran
ALBISTEA, MANRESAKO BORTXAKETAREN SALAKETA ARESPALDITZAN
(2019)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1562616137111-manresako-bortxaketa-kasua-sa-
latzeko-elkarretaratzea-egin-dute-arespalditzan
ELKARRIZKETA, JOANA MUÑOZ, ETXEKO LANGILEA (2019)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1562512125018-etxeko-langile-gisa-nituen-eskubi-
deez-jabetzen-lagundu-dit-feminismoak
ALBISTEA, ERASO MATXISTA SALATU DU GENTZANE ALDAI PILOTARIAK
(2019)
https://aiaraldea.eus/orozko/1558958775252-olgetan-eta-gentzane-aldai-emaku-
meen-gutxiespenaren-bi-aurpegi
IRITZIA, MARIA SANCHEZ, OROZKOKO GERTAERA MATXISTEZ (2019)
https://aiaraldea.eus/komunitatea/MariaSanchezMadoz/1559760050158-irit-
zia-plazak-eta-frontoiak-gureak-dira
ARGAZKI ERREPORTAJEA, AIARALDEKO EMAKUMEEN* II. TOPAKETA FEMI-
NISTAK OROZKON (2019)
https://aiaraldea.eus/orozko/1559462412070-feminismoz-busti-dute-orozko-es-
kualdeko-emakumeen-topaketan
ALBISTEA, ERASO MATXISTA LAUDIOKO FISIOTERAOPEUTA BATEAN (2019)
https://aiaraldea.eus/laudio/1558710292027-fisioterapeutak-barruko-arropa-ken-
du-zidan-eta-bagina-ukitu
BIDEO ERREPORTAJEA, BERRIAK SUPERMERKATUKO BORROKA (2019-11)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1573045454821-berriak-supermerkatuak-gre-
ba-feministak-piztutako-langile-borroka
ERREPORTAJEA, MIKROMATXISMOEI BURUZKO DOSIERRA AURKEZTU DU
FAKTORIAK (2019)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1573034913192-matxismo-ezkutua-egunerokota-

33
sunean-agerian-ikasleekin-lantzeko-dosierra-sortu-du-faktoriak
BIDEO ERREPORTAJEA, GREBA FEMINISTARI BURUZKO GOGOETAK
(2019) https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1551944987866-bideoa-biharko-gre-
ba-feministari-begirako-hausnarketak-urtebete-aiaraldeko-mugimendu-fe-
ministaren-historian
BIDEOA, 2019KO GREBA FEMINISTAREN AURKEZPENA
https://aiaraldea.eus/laudio/1549281579710-herrietan-zentratuko-du-
te-martxoaren-8ko-greba-feminista-eskualdeko-mobilizazioa-urdunan-izan-
go-bada-ere
ALBISTEA, GREBA FEMINISTARA BATU DIRA ARESKETAKO EMAKUME
IRAKASLEAK (2019)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1551996357959-grebara-batu-dira-areske-
ta-ikastolako-emakume-langileak
BIDEO ERREPORTAJEA, 2019, SUZIRIAK BOTATA PIZTU DA GREBA
FEMINISTA AIARALDEAN
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1552008238534-bideoa-suziriak-jaurtita-pi-
ztu-dute-greba-feminista-aiaraldean
ZUZENEKO KONTAKETA, 2019KO GREBA FEMINISTAREN TXIO KRONIKA
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1552053168140-zuzeneko-kontaketa-bizit-
zak-erdigunera-ekartzeko-greba-feminista
ARGAZKI ERREPORTAJEA (2019), EHUNKA EMAKUME* GREBALARIK
HARTU DTIUZTE AIARALDEKO KALEAK ETA PLAZAK:
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1552051766016-ehunka-emakumek-har-
tu-dituzte-aiaraldeko-kale-eta-plazak
ARGAZKI ERREPORTAJEA (2019), OTSATI FEMINISTA TALDEAREN GRE-
BA EGUNA (M8)
https://aiaraldea.eus/komunitatea/OtsatiElkartea/1552303770293-otsa-
ti-emakumeaken-greba-feminista-argazkitan
ARGAZKI ERREPORTAJEA (2020), M8 ARETAN
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1583698244595-hainbat-egunez-luzatu-du-
te-martxoaren-8a-aretan
ARGAZKI ERREPORTAJEA, M8 URDUÑAN (2020)
https://aiaraldea.eus/urduna/1583696687394-goizetik-ekin-diote-urdu-
nan-aldarri-feministak-zabaltzeari
ARGAZKI ERREPORTAJEA, M8 AMURRION (2020)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1583694819867-ehundik-gora-emakume-ba-
tu-dira-amurrioko-goizeko-ekintzetara
ARGAZKI ERREPORTAJEA, M8 (2020) ARTZINIEGAN
https://aiaraldea.eus/artziniega/1583693805941-dantza-eta-musika-balia-
tu-dituzte-artziniegan-emakumeek-aldarriak-zabaltzeko
ARGAZKI ERREPORTAJEA, M8 LAUDION (2020)
https://aiaraldea.eus/laudio/1583686234483-emakumeen-arteko-babe-
sak-eta-ahalduntzeak-jantzi-du-martxoaren-8a
BIDEO ERREPORTAJEA, M8 AIARALDEAN (2020)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1583728881234-martxoaren-8a-bo-
rroka-egun-bihurtu-dute-ehunka-emakumek-aiaraldean

ARGAZKI ERREPORTAJEA, M8 AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN
MANIFESTAZIOA (2020)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1583700010679-aiaraldeko-mugimendu-feminis-
ta-borroka-egun-izugarria-lortu-dugu
ANALISIA, SALDA EGON DA (2020, I.MC)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1577453177811-hamar-urteko-analisia-sal-
da-egon-da
IRITZIA, 10 URTE, ARANTZA ANCIZAR PERIAÑEZ (2020)
https://aiaraldea.eus/komunitatea/ARANTZAANCIZARPERIA-
nEZ/1577453899003-iritzia-hamar-urte
BIDEOA, AMF-REN 2020KO GABONETAKO KANPAINA, SEXISMOAREN KONTRA
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1577181168624-aiaraldeko-mugimendu-feminis-
tak-gabonetako-kanpaina-abiatu-du
ERREPORTAJEA, GAZTEEN ARTEKO INDARKERIA MATXISTA IKERKETA (2020)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1605802992896-zer-nolako-indarkeria-matxis-
tak-bizi-dituzte-aiaraldeko-gazteek
BIDEOA, OTSEMEAK 5.URTEMUGA, AKELARREA (2020)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1603134842493-akelarrearekin-ekin-dio-otse-
meak-taldeak-bere-5-urteurrena-ospatzeari
ARGAZKI ERREPORTAJEA, OTSEMEAKEN AKELARREA (2020)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1603008461203-otsemeak-talde-feministaren-akela-
rreak-jarri-zuen-sutan-gau-hotza
ELKARRIZKETA, MUGIMENDU FEMINISTAREN IRUDITEGI AZTERKETA, EIDER
GARCIA (2020)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1595887675642-emakumeak-beti-egon-dira-ilustra-
zioak-sortzen-baina-espazioa-hartzen-ez
ARGAZKI ERREPORTAJEA (2020-0515) ERASO MATXISTAREN SALAKETA LAU-
DION
https://aiaraldea.eus/laudio/1589707542357-atzoko-eraso-matxista-elkarretarat-
ze-bidez-salatu-du-mugimendu-feministak
ARGAZKI ERREPORTAJEA, ERASO MATXISTAK SALATZEKO ELTZEKADA
BALKOIETAN (2020)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1586102998983-eraso-matxista-salatzeko-lapi-
koak-eta-sormena-kalera
ERREPORTAJEA, ETXEKO ETA ZAINKETAKO NAZIOARTEKO EGUNA (2020)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1585561995909-sistema-arazoak-mahaigai-
nean-etxeko-eta-zainketako-langileen-nazioarteko-egunean
BIDEOA, EMAKUMEEN SORKUNTZARI BURUZKO MAHAINGURUA, ARABA EUS-
KARAZ (2020)
https://aiaraldea.eus/amurrio/1584545258775-mahaingurua-emakume-sorkunt-
za-unibertso-poliedrikoan
BIDEOA, SORALUZEKO ERAILKETA MATXISTA SALATZEKO PROTESTAK
BALKOIETAN (2020/03/17)
https://aiaraldea.eus/aiaraldea/1584487727728-soraluzeko-erailketa-matxista-sa-
latu-dute-dozenaka-emakumek-aiaraldean

35
ELKARRIZKETA, MACARENA LEON, ERASOA JASAN DUEN EMAKUME GAZTE
ETA AHALDUNDUA (2020)
https://aiaraldea.eus/orozko/1583968729444-beldurragatik-erabaki-nuen-bere-on-
doan-geratzea-baina-salaketa-prozesua-abiatzeak-askoz-indartsuago-egin-nau
ERREPORTAJEA (2020)
Zer nolako indarkeria matxistak bizi dituzte Aiaraldeko gazteek? Zer nolako indar-
keria matxistak bizi dituzte Aiaraldeko gazteek? - Aiaraldea - Aiaraldea.eus
ARGAZKI ERREPORTAJEA (2020)
Aiarako emakumeen zapaten ekimena, indarkeria matxista salatzeko Zapatekin sa-
latu dute Aiarako emakumeek bizi duten indarkeria matxista - Aiara - Aiaraldea.eus
DOKUMENTALA: SASIAK ETA HAZIAK (2020)
“Sasiak eta haziak” dokumentala, hemen ikusgai - Aiaraldea - Aiaraldea.eus
BIDEOA, LAUDIOKO NESKA* GAZTEEN EKIMENA, A25 HARIRA (2020)
“Normaltasun heteropatriarkatuaren aurrean kaleak hartuko ditugu!” lemapean
ekimena egin du Neska* Gazteeak taldeak - Laudio - Aiaraldea.eus
AGERRALDIA: LAUDIOKO MUGIMENDU FEMINISTA, UDAL ESPAZIORIK GABE
(2020)
“Udalak ez du Laudioko Mugimendu Feministari espaziorik uzteko asmorik” - Lau-
dio - Aiaraldea.eus
BIDEO ERREPOTAJEA: AZAROAK 25 AIARALDEAN (2020)
Indarkeria matxista salatzeko mobilizazioak egin dituzte Aiaraldeko herri gehiene-
tan - Aiaraldea - Aiaraldea.eus
ERREPORTAJEA (2021): PANDEMIAREN ERAGINA AIARALDEKO EMAKUMEEN*
BIZITZETAN
“Nola eragin du pandemiak Aiaraldeko emakumeon* bizitzetan?” ikerketa abiatu
dute - Aiaraldea - Aiaraldea.eus
ERREPORTAJEA (2021): MARTXOAK 8 AIARALDEAN
Martxoak 8: ekintza “gutxi”, erronka asko - Aiaraldea - Aiaraldea.eus
ALBISTEA: EMAKUMEEN MUNDU MARTXARI EKARPENA, LAUDIOKO MUGI-
MENDU FEMINISTA (2021)
Emakumeen Mundu Martxa, Aiaraldea zapi bidez lotzetik zubiak eraikitzera - Lau-
dio - Aiaraldea.eus
ARGAZKI ERREPORTAJEA: ZAINTZA SISTEMA PUBLIKOA ALDARRIKATZEKO
EKIMENA AMURRION (2021)
Zaintza sistema publikoa aldarrikatu dute Amurrion - Amurrio - Aiaraldea.eus

AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN HISTORIA dosierra

AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN HISTORIA dosierra

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN HISTORIA dosierra

Similar to AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN HISTORIA dosierra (16)

AIARALDEKO MUGIMENDU FEMINISTAREN HISTORIA dosierra