3. Maya (2000 BCE - 250 BCE)
Ang Kabihasnang Maya ay isang Mesoamerikanong kabihasnan o sibilisasyon na kilala
sa pagiging tanging nag-aangkin ng buong nilikhang isinulat na wika nito sa bago-
Columbian na Amerika gayundin sa sining, arkitektura, matematikal at mga
astronomika na mga sistema nito. Ito ay simulang itinatag noong yugtong bago-
Klasiko (c. 2000 BK hanggang 250 BK) ayon sa kronolihiyang Mesoamerikano. Marami
sa mga siyudad ng Maya ang umabot sa pinakamataas na antas ng pag-unlad sa
yugtong Klasiko(c. 250 CE hanggang 900 CE) at nagpatuloy sa kabuuan ng
Pagkatapos-na-Klasikong yugtong hanggang sa pagdating ng mga Kastila sa Timog
Amerika.
Ang kabihasnang maya ay naitatag sa panahong ng pre-historiko pa lamang kung
kaya wala pa halos naitala ukol dito maliban na laman sa mga labi na nakuha sa
lokasyon kung saan pinaniniwalaang umusbong ang sinaunang kabihasnan ng
Mesoamerica.
4. Ika-2000 BCE, pinaniniwalaan na mayroon ng namumuhay sa tangway ng Yucatan, ito ay mula sa
Timog-silangang Mehiko hanggang Gitnang Amerika. Mga taong ang kinabubuhay ay pangangalap ng
pagkain at pangingisda dahil malapit ito sa yamang tubig at natuto din silang magtanim na
natutuhan nila sa mga karatig tribo.
Nagtatanim sila sa pamamagitan ng pagkakaingin, ang pangunahing pananim nila ay ang mais,
patani, kalabasa, abokado, sili, pinya, papaya at cacao. Dahil sa kahalagahan ng agrikultura sa buhay
ng mga Maya, ang sinamba nilang diyos ay may kaugnayan sa pagtatanim tulad ng mais gayundin ang
tulad ng ulan.
Ang pinunong hari ang syang namamahala at namamagitan sa Diyos at mga nilikha marami na ding
mga estruktura na nagpapakita na may kakayahang arkitektura at pagdidisenyo ang kabihasnang ito.
Natuto din ang mga ito na gumamit ng kalendaryo. Hindi na rin maiwasan ang mga digmaan ng mga
umunlad na mga bayan. Kinakailangan ng mga alipin at mga tao para sa pag-aalay. Aktibo na rin ang
kalakan mula sa karatig tribo. Isa rin ang pagkokontrol sa kalakalan na dahilan kung bakit mayroong
gustong manakop sa mga umuunlad na bayan.
Maya (2000 BCE - 250 BCE)
5. Pagbagsak ng Kabihasnang Maya
● Nakamit ng Maya ang tugatog ng kabihasnan matapos ang 600 CE. Subalit sa pagtatapos ng ikawalong
siglo CE , ang ilang sentro ay nilisan, ang paggamit ng kalendaryo ay itinigil, at ang mga estrukturang
panrelihiyon at estado ay bumagsak.
● Sa pagitan ng 850 CE at 950 CE, ang karamihan sa mga sentrong Maya ay tuluyang inabandona o iniwan.
Wala pang lubusang makapagpaliwanag sa pagbagsak ng Kabihasnang Mayan. Ayon sa dalubhasa,
maaring ang pagkasira ng kalikasan, paglaki ng populasyon, at patuloy na digmaan ay ilan lamang sa mga
dahilan ng paghina nito.
● Maari rin ang sanhi ng paghina nito ay ang pagbagsak ng produksiyon ng pagkain na batay sa mga
nahukay na labi ng tao na nagpapakita ng kakulangan sa nutrisyon. Ang mga labi ay natuklasang hindi
gaanong kataasan samantalang manipis ang mga buto nito.
● Ang pagbagsak ng mga lunsog-estado ng Kabihasnang Mayan ay nagdulot ng paglaho ng kanilang
kapangyarihan sa Timog na bahagi ng Mesoamerica.
● Sa panahong ito, nagsimulang umunlad ang maliliit na pamayanan sa Mexico Valley. Ang mga mamayan
dito ang nagtatag ng isa sa unang imperyo sa Mesoamerica ----ang Imperyong Aztec.
● Gayunpaman, ang ilang lungsod sa hilagang kapatagan ng Yucatan ay nanatili nang ilan pang siglo, tulad
ng Chichen Itza, Uxmal, Edzna at Copan. Sa paghina ng Chichen Itza at Uxmal, namayani ang lungsod ng
Mayapan sa buong Yucatan hanggang sa maganap ang isang pag- aalsa noong 1450.
