2. Сабақ мақсаты:
әдеби шығарманың жанрлық табиғатын тану;
шығарманың тарихи және көркемдік
құндылығын анықтап, бағалау;
Бағалау критерийлері:
шығарманың жанрлық табиғатын таниды;
шығарманың тарихи және көркемдік
құндылығын анықтайды;
өзіндік көзқарасымен баға береді
3. «Миға шабуыл» әдісі
• Драма дегеніміз не? Диалог, монолог туралы не
білеміз?
• Шығармадағы ел басына түскен нәубеттегі
жандайшаптардың бейнесі қалай суреттеледі?
• Сталиннің теріс саясатын асыра сілтеген
Голощекиннің көрсоқырлығы қалай көрініс табады?
• Қалай ойлайсыздар, бұл қасіретке қазақ халқы
қалай ұшырады? Кім кінәлі?
4. 1-тапсырма. Драманың жанрлық
табиғатын көрсету. Кестені
толтырыңыз.
Сұрақ Жауап Дәлел
Шығарманың идеясы қандай?
Шығарма қандай әдеби жанрда
жазылған?
Драмалық туынды
құрылысындағы ерекшелік неде?
Драматург адам мінезін,
бейнелеп отырған өмір
шындығын қалай көрсете білді?
6. Ықтимал жауап
Сұрақ Жауап Дәлел
Шығарманың идеясы қандай? Ел басына түскен азапты күндер, қолдан жасалған
аштықтан қырылған екі миллион халықтың тағдыры.
Шығармада Қазақстанда ХХ ғасырдың басында болған
тәркілеудің зардабы, 1932 жылғы қазақ халқының
басына түскен ауыр қасірет суреттелген
Шығарма қандай әдеби жанрда жазылған? Драма Драмалық туындылар, яғни пьесалар театр сахнасына
қоюға арнап жазылады. Осыған байланысты пьесаның
көлемі, құрылысы, тілі, адам мінезін танытуы
тұрғысынан өзге жанрдағы туындылардан өзіндік
ерекшеліктері бар. Сюжет кейіпкерлердің диалогымен
ашылады.
Драмалық туынды құрылысындағы ерекшелік
неде?
Драмалық туындының ерекшелігі кейіпкерлердің
диалогі мен монологіне құрылуы. Диалог те,
монолог те пьесадағы тартысқа қатысушы адамдардың
алуан мінезін, көзқарас-мақсатын айқын
танытатындай мағыналы да көркем болуы керек
Автор қазақ халқының бастан кешкен нәубетін, ұлттық
трагедиясын жеткізуде кейіпкерлердің сөздерін шебер
қолданған. Диалог кейіпкерлердің ішкі жан дүниесін
ұтымды ашады.
Драматург адам мінезін, бейнелеп отырған
өмір шындығын қалай көрсете білді?
Драматург өмір шындығын пьеса кейіпкерлерінің
сөзі (диалог, монолог) мен іс-әрекеттері арқылы
көркем аша білді. Сол кездегі өкімет басшылары мен
оның қасындағы жандайшаптардың бейнесіне жан
бере суреттеді.
Ш.Мұртазаның драматург ретіндегі шеберлігінің өзі
сонда, ол кейіпкерінің мінез-құлқын ғана ашып қоймай,
оның жандүниесін көрсете білді Пьеса тілінен
кейіпкерлердің өзіне лайық мінезін, психологиясын
,өзіндік ерекшеліктерін көреміз
7. 2-тапсырма Тарихи және
көркемдік құндылығын анықтап,
баға беріңіздер.
Драманың
тарихи
құндылығы
Драманың
көркемдік
құндылығы
Сіздің берер
бағаңыз
9. Ықтимал жауап
Драманың тарихи құндылығы Драманың көркемдік құндылығы Сіздің берер бағаңыз
Шығарманың құндылығы-
Қазақстандағы ұжымдастыру
қасіретін, 1930-1933 жылдардағы
ашаршылық жайлы ашық көрсетуі.
Ұжымдастыру науқаны халқымызды
негізгі кәсібі мал шаруашылығынан
ажыратып, малынан айырған еді.
Малынан айрылған ел жаппай
аштыққа ұрынды. Қолдан
ұйымдастырылып, халқымызды
қынадай қырған сол зымиян
саясатқа қарсы шыққан наразылық
хаты сұрапыл кезеңнің шындығын
көрсеткен құжат ретінде тарихта
қалды.
Шығарманың мазмұны нақты тарихи
фактілерге сай жазылған.
Бұл шығарма -тарихи оқиғаны, ел
білген шындықты көркем сөздің
қуатымен оқырманның жүрегіне
жеткізуімен құнды.
Қылышынан қан тамған Сталин
саясатын айыптап, өкімет билігін
теріс пайдаланушыларды ерекше
шеберлікпен әшкерелейді
Қазақтың басына нелер нәубет
келмеді?! Соның ішіндегі
сорақысы қолдан жасалған
ашаршылық. Аштықтан қаншама
халық жапа шекті.Шығармада
халықтың тағдыры мен тұрмысын
нанымды көрсетеді.
Ел тағдырына қатысты әлеуметтік
мәселелерді халықтық мүдде
тұрғысынан тамаша толғай біледі.
Тарихи шындықты көркем шығарма етіп беру оңай
емес. Қасіретті қолдан жасап отырған Сталиннің
теріс саясатын, асыра сілтеп отырған Голощекиннің
көрсоқырлығын жазушы ашына жеткізеді.
Бұл қасірет қоғам белсенділерінің қабырғасын
қақыратқаны шындық. Сталинге хат жазған
бесеудің есімі тарихта қалары сөзсіз. Ұлт үшін
жасаған азаматтық қадамы, адамгершілік қасиеті
арқылы ұлт зиялысына айналды. Алаш үшін
адамгершіліктен айныған жоқ. Басын бүркеп,
бұқпантайлап билеуші партиядан жасқанбады
Мүсірепов: «біз,халық қырылып жатқандықтан
атыламыз. Ал,сендер халық қайта тірілгендіктен
атыласыңдар! Халық қайта тірілгенде сендер екі
дүниеде де орын таппай қаласыңдар! »-деп,
айтқандай халық тірілді,өз тәуелсіздігіміз бар,
егемен елге айналдық.
Ендеше бұл шығарманың қазақ халқы барда, еңсесі
қашан да биік болмақ
10. Рефлексия.
•Бүгінгі сабақта қандай өмірлік білім
алдым?
•Cабақта маған тапсырманы орындауға не
көмектесті?
•Cабақта маған тапсырманы орындауға не
кедергі болды?
•Маған қиындықтарды жеңу үшін не істеу
қажет?
11. Оқу тапсырмасы
Драманың идеясын негізге ала
отырып, адамгершілік құндылық
тұрғысынан талдап, «Арда туған Алаш
арыстары...» тақырыбында әдеби
эссе жазыңыздар
