1. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΣΗ
1. Σκοπός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Σύµφωνα µε το Ν.1892/90 και τις αντίστοιχες Εγκυκλίους, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αποτελεί τµήµα των
προγραµµάτων των σχολείων της Πρωτοβάθµιας και ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης. Σκοπός της Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης είναι να συνειδητοποιήσουν οι µαθητές τη σχέση του ανθρώπου µε το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον
του, να ευαισθητοποιηθούν για τα προβλήµατα που συνδέονται µε αυτό και να δραστηριοποιηθούν µε ειδικά
προγράµµατα, ώστε να συµβάλουν στη γενικότερη προσπάθεια αντιµετώπισής τους. Ως εκπαιδευτική διαδικασία /
δραστηριότητα οδηγεί στη διασαφήνιση εννοιών, την αναγνώριση αξιών, την ανάπτυξη / καλλιέργεια ψυχοκινητικών
δεξιοτήτων και στάσεων που είναι απαραίτητες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στη διαµόρφωση κώδικα
συµπεριφοράς γύρω από τα προβλήµατα που αφορούν στην ποιότητα του περιβάλλοντος σε ατοµικό και στη συνέχεια
σε οµαδικό/ κοινωνικό επίπεδο.
Η έννοια του περιβάλλοντος στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αντιµετωπίζεται µε την ολιστική διάστασή του και
περιλαµβάνει τις παρακάτω εκφάνσεις: Φυσικό, Τεχνητό/δοµηµένο, Κοινωνικo-Οικονοµικό και Ιστορικό περιβάλλον. Για
το λόγο αυτό κάθε θέµα/πρόβληµα µελετάται διεπιστηµονικά και διαθεµατικά.
2. Άξονες Γνωστικού περιεχοµένου, Γενικοί στόχοι, Ενδεικτικές θεµελιώδεις έννοιες διαθεµατικής
προσέγγισης
Οι Άξονες του Γνωστικού περιεχοµένου των προγραµµάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης καθώς και οι Γενικοί
Στόχοι, οι οποίοι είναι κοινοί για όλους τους άξονες, είναι προσανατολισµένοι στις αποφάσεις των διεθνών
συνδιασκέψεων και συνόδων κορυφής και αφορούν και τις δύο βαθµίδες της Εκπαίδευσης.
Άξονες γνωστικού Γενικοί Στόχοι Ενδεικτικές θεµελιώδεις έννοιες
περιεχόµενου (γνώσεις, δεξιότητες, διαθεµατικής προσέγγισης
στάσεις και αξίες)
Αέρας-Ατµόσφαιρα- Να κατανοήσουν τη σχέση/ αλληλεπίδραση Αλληλεπίδραση, µεταβολή,
Κλιµατικές αλλαγές του ανθρώπου µε το φυσικό και κοινωνικό ισορροπία,
περιβάλλον σύστηµα,
Να συσχετίζουν αρχές και έννοιες των χώρος, χρόνος
Φυσικών Επιστηµών µε την καθηµερινή
πραγµατικότητα
Νερό Να εξοικειωθούν µε διαδικασίες και κριτήρια Κύκλος, σύστηµα,
επιστηµονικής µεθοδολογίας. χώρος, χρόνος, µονάδα, σύνολο,
Να αναπτύξουν ερευνητική διάθεση, κριτική µεταβολή,
και δηµιουργική σκέψη για την προσέγγιση πολιτισµός
και κατανόηση των σύγχρονων
περιβαλλοντικών προβληµάτων.
Να αναπτύξουν κώδικα συµπεριφοράς
απέναντι στην οµάδα και στο περιβάλλον.
Έδαφος Να καλλιεργήσουν ικανότητα λήψης Χώρος, χρόνος, ταξινόµηση,
αποφάσεων. µεταβολή, µονάδα, σύνολο, αειφορία
∆άση Να αντιλαµβάνονται τη φύση µέσα από όλες Αλληλεπίδραση, σύστηµα,
τις αισθήσεις τους. µονάδα, σύνολο, µεταβολή,
Να αξιοποιούν τη σηµειολογία της φύσης. χώρος , χρόνος, πολιτισµός,
προστασία, αειφορία
Βιοποικιλότητα- Να σέβονται και να προστατεύουν κάθε Ταξινόµηση, αλληλεπίδραση,
Η εξαφάνιση των ειδών µορφή ζωής. σύστηµα, µεταβολή,
Να ασκηθούν στην ορθή χρήση της χώρος, χρόνος, προστασία,
Τεχνολογίας. σεβασµός
Ενέργεια Να ασκηθούν στην οµαδική εργασία. Σύστηµα, εξέλιξη, οικονοµία,
Να αναπτύξουν πνεύµα συνεργασίας και επικοινωνία, χώρος, χρόνος,
υπευθυνότητας. µονάδα, σύνολο, αειφορία
Η διαχείριση Να σέβονται τις διαφορετικές απόψεις, τον Σύστηµα, ταξινόµηση
απορριµµάτων και τρόπο ζωής και τη δηµιουργική δράση των µεταβολή, χώρος, χρόνος,
αποβλήτων άλλων. µονάδα, σύνολο, πολιτισµός
640

2. Ανθρώπινες Να αναπτύξουν θετικές στάσεις για την Χώρος, χρόνος, σύστηµα,
δραστηριότητες πρόληψη και επίλυση µελλοντικών µονάδα, σύνολο, αισθητική,
περιβαλλοντικών προβληµάτων. επικοινωνία, πολιτισµός, ισορροπία,
προστασία, υπευθυνότητα
Ανθρώπινες σχέσεις και Να συµµετέχουν ενεργά ως υπεύθυνοι Ελευθερία, ανεξαρτησία,
αξίες πολίτες στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. συνεργασία, αλληλεπίδραση,
επικοινωνία, µονάδα, σύνολο,
πολιτισµός, σεβασµός, αλληλεγγύη
3. Βασικές Αρχές της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Κατά το σχεδιασµό και την υλοποίηση των προγραµµάτων/δραστηριοτήτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
επιδιώκεται :
Η διεπιστηµονική και διαθεµατική προσέγγιση του θέµατος/προβλήµατος.
Η έµφαση στην ενεργό συµµετοχή των µαθητών και τη χρήση ενεργητικών µεθόδων: συζήτηση - αντιπαράθεση
απόψεων, έρευνα, κριτική επεξεργασία και δράση.
Ο προσανατολισµός στην πρόληψη ή επίλυση περιβαλλοντικών θεµάτων ή προβληµάτων.
Η εστίαση στην αειφόρο διαχείριση και ανάπτυξη του περιβάλλοντος.
Η εστίαση της προσοχής στην παρούσα αλλά και τη µελλοντική κατάσταση του περιβάλλοντος.
Η άµεση δράση σε τοπικό επίπεδο µε στόχο µακροχρόνια αποτελέσµατα σε εθνικό και παγκόσµιο επίπεδο.
Η ευαισθητοποίηση στην ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και την “ορθή χρήση” της Τεχνολογίας.
Η παροχή ίσων ευκαιριών για την απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων, αξιών και στάσεων που χρειάζονται για την
προστασία του Περιβάλλοντος.
Η ανάδειξη συνεργασίας, καλλιέργειας αξιών και δηµιουργίας νέων προτύπων, στάσεων και συµπεριφορών
ατόµων, οµάδων και κοινωνίας απέναντι στο περιβάλλον.
Το άνοιγµα του σχολείου στην κοινωνία και τη ζωή.
4. Στόχοι, Θεµατικές ενότητες, Ενδεικτικές ∆ραστηριότητες
Στόχοι Θεµατικές ενότητες Ενδεικτικές
δραστηριότητες
Να γνωρίσουν τα συστατικά του αέρα και Αέρας /Ατµόσφαιρα/ Κλιµατικές αλλαγές Ανάπτυξη σχεδίου
τις ιδιότητες τους. Τα συστατικά του αέρα εργασίας µε θέµα «Η
Να διαχωρίζουν τις έννοιες καιρός και Η ρύπανση του αέρα των εσωτερικών προστασία της
χώρων
κλίµα. ατµόσφαιρας-
Η ρύπανση του αέρα των πόλεων
Να παρατηρούν, να καταγράφουν Κλιµατικές αλλαγές»
Οι έννοιες καιρός και κλίµα
στοιχεία και µετρήσεις των κλιµατικών
Κατασκευή απλών µετεωρολογικών
στοιχείων : θερµοκρασία, υγρασία,
οργάνων και λήψη µετρήσεων
κατεύθυνση ανέµου, ύψος βροχόπτωσης,
Η σχέση καιρικών και κλιµατικών
νέφωση.
συνθηκών µε την κίνηση της Γης
Να οργανώνουν αρχεία.
Οι επικείµενες κλιµατικές αλλαγές εξαιτίας
Να εξοικειωθούν µε διαδικασίες εύρεσης
της ελάττωσης του στρώµατος του όζοντος
του µικροκλίµατος της περιοχής του
και του προβλήµατος του φαινοµένου του
σχολείου τους.
θερµοκηπίου ως αποτέλεσµα των
Να καταγράψουν τους κυριότερους
ανθρωπίνων παρεµβάσεων
ρυπαντές του αέρα και της ατµόσφαιρας.
Η συσχέτιση των κλιµατολογικών
Να καταγράψουν τις ανθρώπινες
συνθηκών µε την παραγωγή, τη δόµηση,
παρεµβάσεις που προκαλούν τις
τις πληµµύρες, τον αθλητισµό, τον
κλιµατικές αλλαγές.
τουρισµό, τα φυσικά και ανθρωπολογικά
Να καταγράψουν τις συνέπειες εξαιτίας
γνωρίσµατα και την υγεία
των κλιµατικών αλλαγών.
Να αξιοποιούν τις πληροφορίες των
δελτίων πρόγνωσης του καιρού.
Να ευαισθητοποιηθούν στη λήψη µέτρων
για την προστασία της ατµόσφαιρας και
να προτείνουν λύσεις.
Να ερµηνεύουν τον κύκλο του νερού. Νερό Μελέτη πεδίου (Λίµνη,
Να καταγράψουν την ποικιλία χρήσεων Ο κύκλος του νερού και παράγοντες που ποτάµι, θάλασσα και
641

3. του νερού. τον διαταράσσουν ακτές)
Να αναγνωρίζουν τις αιτίες µόλυνσης και Το νερό πηγή ζωής Επίλυση τοπικού
ρύπανσης του νερού. Επιφανειακά και υπόγεια νερά: Λίµνες, προβλήµατος
Να ευαισθητοποιηθούν στη λήψη µέτρων ποτάµια, θάλασσες, πηγές, υδροφόρος ρύπανσης /µόλυνσης
για τη µόλυνση και ρύπανση του νερού. ορίζοντας λίµνης, ποταµού, κ.ά.
Να συνειδητοποιήσουν τη σπουδαιότητα Πόσιµο και ιαµατικό νερό
του νερού. Η έλλειψη ή η ακαταλληλότητα του νερού
Να καλλιεργήσουν στάσεις για την Αιτίες υποβάθµισης της ποιότητας του
οικονοµία του νερού και να νερού
ευαισθητοποιηθούν στην ορθολογική Ρύπανση και µόλυνση του νερού
διαχείρισή του. Το νερό ως βιότοπος
Το νερό και γεωργικές καλλιέργειες
Οικιακή και βιοµηχανική χρήση του νερού
Η ιστορική σηµασία του νερού στην
κοινωνική, οικονοµική και πολιτιστική
εξέλιξη
Να διακρίνουν το τοπικό από το εθνικό και Έδαφος Μελέτη κατά
παγκόσµιο ανάγλυφο. Φυσική, γεωλογική και ιστορική µελέτη του περίπτωση µιας
Να αναφέρουν τους τύπους των τοπικού, εθνικού, παγκόσµιου ανάγλυφου περιοχής µε έκδηλα
πετρωµάτων και των εδαφών του τόπου Τύποι εδαφών και πετρωµάτων Εξόρυξη στοιχεία κακής
τους. πετρωµάτων, ορυκτών. διαχείρισης του
Να διερευνήσουν τις αιτίες που ∆ιαχείριση του ανάγλυφου : Καλλιέργειες, εδάφους: Αιτίες-
δηµιουργούν το φαινόµενο της διάβρωσης αποστραγγιστικά έργα, δόµηση, δρόµοι, Συνέπειες-Λύσεις
του εδάφους. σήραγγες, αεροδρόµια
Να αναγνωρίζουν τις αιτίες ρύπανσης των Συνέπειες από την κακή διαχείριση της Γης
εδαφών. ∆ιάβρωση του εδάφους
Να πληροφορηθούν για το φαινόµενο της Το φαινόµενο της ερηµοποίησης
ερηµοποίησης και τις αιτίες που το
προκαλούν.
Να καταγράψουν τις συνέπειες από την
κακή διαχείριση της γης.
Να ευαισθητοποιηθούν στην προστασία
του εδάφους.
Να γνωρίζουν και να ταξινοµούν τα είδη ∆άση Επίλυση προβλήµατος
δασών . ∆άσος –Ανάπτυξη –Περιβάλλον Αστικό και µε θέµα «Κίνδυνοι των
Να γνωρίζουν τα είδη της χλωρίδας και Περιαστικό πράσινο Τύποι δασών και δασών και λήψη
πανίδας των µεσογειακών δασών. διαχείρισή τους µέτρων για την
Να καταγράψουν τους κινδύνους που Μεσογειακά δάση αειφόρο διαχείρισή
διατρέχουν τα δάση, να προτείνουν λύσεις Περιβαλλοντικές, παραγωγικές, κοινωνικο- τους»
και να αναλάβουν δράση. πολιτιστικές λειτουργίες του δάσους
Να περιγράψουν τις ανθρώπινες Κίνδυνοι των δασών : πυρκαγιές,
παρεµβάσεις στα δάση. υπερυλοτόµηση, υπερβόσκηση,
Να αναφέρουν το ρόλο του δάσους. Να καταπάτηση
αξιολογούν τη χρησιµότητά του δάσους. Οι θετικές ανθρώπινες παρεµβάσεις στα
Να καλλιεργήσουν την ευθύνη για την δάση
προστασία του δάσους και την αειφόρο Η δήλωση αρχών για την προστασία και
διαχείρισή του. ανάπτυξη των δασών -Αναδάσωση
Η αειφόρος διαχείριση των δασών
Να καταγράψουν τα ζώα, τα φυτά, τους Βιοποικιλότητα Μελέτη πεδίου µε
µικροοργανισµούς ενός βιότοπου Εξαφάνιση των ειδών θέµα «Το τοπικό
/οικοσυστήµατος. Αβιοτικοί και βιοτικοί παράγοντες για την οικοσύστηµα που
Να αναγνωρίζουν τις αιτίες εξαφάνισης ανάπτυξη ζωής κινδυνεύει»
των ειδών. Χλωρίδα και πανίδα του τόπου
Να καταγράψουν ποια είδη κινδυνεύουν Τροφικές αλυσίδες
να εξαφανιστούν. Είδη που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν
Να γνωρίσουν τους βιότοπους – και αιτίες της εξαφάνισής τους
υγροβιότοπους του τόπου τους. Συνέπειες των ανθρωπίνων παρεµβάσεων
642

4. Να συνδέσουν την τοπική µε την εθνική στην εξαφάνιση των ειδών
και παγκόσµια χλωρίδα και πανίδα. Μέτρα προστασίας της χλωρίδας και
Να ευαισθητοποιηθούν στη λήψη µέτρων πανίδας
για την προστασία της χλωρίδας και
πανίδας.
Να καταγράψουν τις πηγές ενέργειας. Ενέργεια Ανάπτυξη σχεδίου
Να διαχωρίσουν τις ήπιες εναλλακτικές Πηγές ενέργειας εργασίας µε θέµα «Το
µορφές ενέργειας από τις συµβατικές. Φυσικοί ορυκτοί πόροι Ενεργειακό
Να καταγράψουν τις ενεργειακές ανάγκες Άνιση κατανοµή των φυσικών ορυκτών Πρόβληµα: Ενέργεια -
σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. πόρων Υπερεκµετάλλευση
Να καταγράψουν και αξιολογήσουν τα Υπερεκµετάλλευση των φυσικών ορυκτών φυσικών ορυκτών
πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα των πόρων πόρων –Ήπιες και
ήπιων εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Συνέπειες της καύσης των πρώτων υλών εναλλακτικές µορφές
Να ευαισθητοποιηθούν στη λήψη µέτρων Ήπιες Εναλλακτικές µορφές ενέργειας ενέργειας»
µείωσης της κατανάλωσης της ενέργειας Χρήσεις της ενέργειας : Κτίρια/Κατοικία-
και στην ορθολογική χρήση της. Μεταφορές-Βιοµηχανία Επίλυση προβλήµατος
Να καταγράψουν τα πλεονεκτήµατα και Πυρηνική ενέργεια: ∆υνατότητες χρήσης µε θέµα « Χρήση της
µειονεκτήµατα της χρήσης της πυρηνικής και κίνδυνοι ενέργειας –Ρύπανση
ενέργειας. του αέρα, του νερού
Να πληροφορηθούν για την ενεργειακή και του εδάφους»
πολιτική άλλων χωρών.
Να καταγράψουν τα είδη των Η διαχείριση απορριµµάτων και Μελέτη κατά
απορριµµάτων που η διαχείρισή τους αποβλήτων περίπτωση µε θέµα “Η
προστατεύει το περιβάλλον. Η διαχείριση των απορριµµάτων διαχείριση των
Να γνωρίσουν τους σύγχρονους τρόπους Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων, απορριµµάτων της
διαχείρισης των απορριµµάτων. υδατικών λυµάτων, χηµικών τοξικών και περιοχής µου”
Να προβληµατιστούν για τις αιτίες και ραδιενεργών αποβλήτων
τους κινδύνους που απορρέουν από την Η κατάσταση στην Ελλάδα σήµερα Μελέτη πεδίου σε
κακή διαχείριση των απορριµµάτων και Η υγειονοµική ταφή των απορριµµάτων χώρο παραγωγής
των αποβλήτων. Ο βιολογικός καθαρισµός αγαθών και
Να συνειδητοποιήσουν την ενηµέρωση για τα
περιβαλλοντική και οικονοµική αξία της Ο ρόλος του πολίτη στην ανακύκλωση µέτρα αντιρρύπανσης
ανακύκλωσης. Η ανακύκλωση υλικών : (βιολογικός
Να ασκηθούν για να συνειδητοποιήσουν α. αλουµινίου καθαρισµός, φίλτρα,
ότι η καθαριότητα του σχολείου, της β. χαρτιού, αντιρρυπαντική
γειτονιάς και της περιοχής τους είναι γ. γυαλιού. τεχνολογία)
υπόθεση πρώτα ατοµική και µετά δ. πλαστικών
κοινωνική.
Να εντοπίσουν και να περιγράψουν τις Ανθρώπινες δραστηριότητες Ανάπτυξη σχεδίου
δραστηριότητες και τις σχέσεις/ Ιστορία αστικών τµηµάτων και κατασκευών εργασίας µε θέµα “Η
αλληλεπιδράσεις του ανθρώπου σε ένα Μελέτη δοµηµένων χώρων και λειτουργιών εξέλιξη της κατοικίας
τεχνητό δοµηµένο περιβάλλον διαχρονικά. που επιτελούνται σε αυτούς σε σχέση µε το
Να καταγράψουν τα υλικά κατασκευής και Σχεδιασµός κτιρίων, πόλεων, µεγάλων περιβάλλον”
τα χαρακτηριστικά λειτουργίας διαφόρων έργων σε σχέση µε τα περιβάλλον
κτιρίων. Ασφάλεια και λειτουργικότητα σε Ανάπτυξη σχεδίου
Να αξιολογούν την ασφάλεια και συνδυασµό µε την περιβαλλοντική και εργασίας µε θέµα
λειτουργικότητα των κατασκευών σε αισθητική αντίληψη για τις κατασκευές “Περιπτώσεις
σχέση µε την περιβαλλοντική και Σχέσεις χρησιµοποιούµενων υλικών- διατάραξης της
αισθητική αντίληψη. ρύπανσης- οικονοµίας ισορροπίας της φύσης
Να ενηµερωθούν για τις αρχές της Σχέσεις ανάµεσα στη δόµηση-ρύπανση – από έργα που γίνονται
δόµησης σε σχέση µε την υγεία, την οικονοµία - ποιότητα ζωής στην περιοχή µας:
οικονοµία και τη διατήρηση του φυσικού Συσχέτιση του δοµηµένου/τεχνητού Αιτίες-Συνέπειες-
περιβάλλοντος. περιβάλλοντος µε τις φυσικές καταστροφές Λύσεις»
Να συσχετίζουν το δοµηµένο/ τεχνητό Σχέσεις Έργων µε το Φυσικό και
περιβάλλον µε τις φυσικές καταστροφές. Κοινωνικό Περιβάλλον
Να συνδέουν το ∆οµηµένο / Τεχνητό
περιβάλλον µε την ποιότητα ζωής.
643

5. Να διερευνήσουν, να αναλύσουν και να Ανθρώπινες σχέσεις και αξίες
ερµηνεύσουν τις συνθήκες ανθρώπινης Κοινωνικές και Οικονοµικές διαστάσεις του Παιχνίδι ρόλων µε
διαβίωσης, το δηµογραφικό πρόβληµα, τις αναπτυξιακού και περιβαλλοντικού θέµα «Οι
ανθρώπινες αξίες. προβλήµατος υποχρεώσεις και τα
Να καταγράψουν τα κοινωνικά Η διεθνής συνεργασία (Βορά-Νότου, δικαιώµατα των
προβλήµατα που συναντούν γύρω τους. Ανατολής -∆ύσης) παιδιών»
Να διακρίνουν τους διαφορετικούς Η φτώχεια και τα µη φιλικά προς το
πολιτισµούς, τον τρόπο ζωής και τις περιβάλλον καταναλωτικά πρότυπα Ανάπτυξη σχεδίου
διαφορετικές αντιλήψεις των άλλων Ο δηµογραφικός παράγων και η εργασίας και έκθεσης
ανθρώπων. ανθρώπινη υγεία µε θέµα «Οι διάφορες
Να συνειδητοποιήσουν το ρόλο τους στην Οι συνθήκες ανθρώπινης διαβίωσης εθνικότητες της
αντιµετώπιση των κοινωνικών Η ενίσχυση του ρόλου των µεγάλων περιοχής – Στοιχεία
προβληµάτων και να προτείνουν λύσεις. κοινωνικών οµάδων: Ο ρόλος των του πολιτισµού, ήθη
Να αναπτύξουν θετικές στάσεις και γυναικών, των παιδιών και των νέων στη και έθιµά τους»
συµπεριφορές για τους διαφορετικούς διαρκή ανάπτυξη
λαούς που ζουν και εργάζονται στη χώρα Ανθρώπινες αξίες - Ισότητα φύλων - Συζήτηση µε θέµα «Τα
µας. Προβλήµατα µειονοτήτων- Κοινωνικά θετικά και αρνητικά
Να καλλιεργήσουν δεξιότητες προστασίας προβλήµατα- Αιτίες και αποτελέσµατα στοιχεία του
της πολιτιστικής κληρονοµιάς, των Κοινωνική οργάνωση: Καλλιέργεια τουρισµού στον τόπο
ατοµικών, ανθρώπινων και κοινωνικών ατοµικής και κοινωνικής ευθύνης, µας»
δικαιωµάτων. αυτοπειθαρχίας, ανάληψης δράσης για τα
Να επισηµάνουν τους σύγχρονους περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήµατα
επικοινωνιακούς τρόπους και να Μέσα και κώδικες επικοινωνίας
συζητήσουν τις θετικές και αρνητικές Τουρισµός και αειφορία
επιδράσεις τους.
5. Μεθοδολογικές προσεγγίσεις
Οι µεθοδολογικές προσεγγίσεις, οι οποίες προτείνονται, µπορεί να εφαρµοστούν ανάλογα µε το θέµα/πρόβληµα του
προγράµµατος. Τα βασικά µεθοδολογικά εργαλεία της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι το σχέδιο εργασίας και η
επίλυση προβλήµατος, τα οποία απορρέουν από τη Γενική ∆ιδακτική και µπορούν να συνδυαστούν µε άλλες
ειδικότερες στρατηγικές.
α. Σχέδιο Εργασίας
Η ανάπτυξη και υλοποίηση ενός σχεδίου εργασίας ακολουθεί σε γενικές γραµµές την εξής πορεία : Επιλογή του
θέµατος - Καθορισµός στόχων - Σχεδιασµός της εργασίας και συγκρότηση ολιγοµελών οµάδων - Ανάθεση και
υλοποίηση των εργασιών σε ατοµικό και οµαδικό επίπεδο - Συζήτηση αποτελεσµάτων και προγραµµατισµός λήψης
µέτρων -Παρουσίαση – Αξιολόγηση
β. Επίλυση προβλήµατος
Στην εφαρµογή της επίλυσης προβλήµατος ακολουθούνται σε γενικές γραµµές τα παρακάτω: Εντοπισµός και
διερεύνηση του προβλήµατος/ζητήµατος - Καθορισµός στόχων για την επίλυση ή συµµετοχή στην επίλυση του
προβλήµατος - ∆ιερεύνηση εναλλακτικών λύσεων - Σύνταξη κριτηρίων για την επιλογή της πιθανής/ρεαλιστικής λύσης ή
λύσεων - Επιλογή της κατάλληλης λύσης ή λύσεων σύµφωνα µε τις αρχές της αειφορίας - Συγκρότηση σχεδίου δράσης
- Υλοποίηση της δράσης - Αξιολόγηση και επανατροφοδότηση της διαδικασίας.
γ. Μελέτη πεδίου
Η µελέτη πεδίου οργανώνεται σε τέσσερα στάδια :
1ο Προετοιµασία εκπαιδευτικού: Προπαρασκευαστική επίσκεψη και εξοικείωση µε το αντικείµενο µελέτης,
αντιµετώπιση τυπικών διαδικασιών.
2ο Προετοιµασία µαθητών: ∆ιατύπωση στόχων, οργάνωση δραστηριοτήτων που θα αναπτυχθούν, άντληση
στοιχείων από πηγές πληροφόρησης.
3ο Εργασία στο πεδίο: Χωρισµός των µαθητών σε οµάδες, οι οποίοι αναλαµβάνουν να υλοποιήσουν τις
συγκεκριµένες δραστηριότητες : Παρατήρηση, καταγραφή στοιχείων, φωτογράφηση, δειγµατοληψία, εφόσον το υλικό
δεν είναι σπάνιο.
4ο Εργασία στην τάξη: Εκτέλεση πειραµάτων για την επαλήθευση ή απόρριψη υποθέσεων και στοιχείων, σύνθεση
των στοιχείων, κοινοποίηση των αποτελεσµάτων.
Οι παραπάνω µεθοδολογικές προσεγγίσεις πλαισιώνονται επίσης µε ποικίλες διδακτικές στρατηγικές, όπως:
Ανίχνευση και τροποποίηση των εναλλακτικών ιδεών των µαθητών
Μέθοδος έρευνας µε υποβολή ερωτήσεων
Πειραµατική µέθοδος
644

6. Ανάλυση και µελέτη µιας χαρακτηριστικής περίπτωσης
∆ραστηριότητες και παιχνίδια προσοµοίωσης
Πνευµατική διέγερση,
Αντιπαράθεση απόψεων
Ανάδραση
Παιχνίδι ρόλων-δραµατοποίηση
Κατασκευή εννοιολογικού χάρτη / χάρτη ιδεών
Συγκεντρωτικός πίνακας
Κατασκευή εννοιολογικού χάρτη
6. Ενδεικτικό µεθοδολογικό πλαίσιο ανάπτυξης προγράµµατος
Επιλογή θέµατος Η επιλογή του θέµατος συναποφασίζεται από τους µαθητές και εκπαιδευτικούς και
αφορά στο τοπικό, εθνικό και στη συνέχεια παγκόσµιο περιβάλλον.
∆ιατύπωση στόχων Οι στόχοι είναι γνωστικοί, επιστηµονικοί, κοινωνικοί, αισθητικοί, αυτοµορφωτικοί και
στάσεις ζωής.
Η διατύπωση των στόχων οφείλει να οδηγεί σε µετρήσιµα αποτελέσµατα.
Χρονοδιάγραµµα Το χρονοδιάγραµµα εξαρτάται από το θέµα του προγράµµατος το οποίο διαρκεί
τέσσερις έως εννέα µήνες.
Μεθοδολογική Η µεθοδολογική προσέγγιση και η επιλογή των άλλων διδακτικών στρατηγικών
προσέγγιση εξαρτάται από το θέµα.
∆ιδακτικές Ενέργειες Οι διδακτικές ενέργειες που επιλέγονται βρίσκονται σε αντιστοιχία µε τους στόχους που
τέθηκαν και µπορεί να είναι :
Κατασκευή εννοιολογικού χάρτη / χάρτη ιδεών/εννοιών
Άντληση πληροφοριών/στοιχείων από πηγές πληροφόρησης
Κατασκευή οργάνων, λήψη µετρήσεων και οργάνωση αρχείων
Σύνταξη ερωτηµατολογίου ή ηµιδοµηµένης συνέντευξης
Επίσκεψη στην εν λόγω περιοχή και συγκέντρωση στοιχείων.
∆ιεξαγωγή πειραµάτων και εργαστηριακών ασκήσεων
Η ανταλλαγή πληροφοριών µε άλλους µαθητές άλλων σχολείων (Θεµατικά ∆ίκτυα Π.Ε.)
Επιστολές σε τοπικούς φορείς, υπηρεσίες, οργανώσεις, κ.ά.
Σύνθεση της εργασίας Η σύνθεση της εργασίας περιλαµβάνει :
Οργάνωση και επεξεργασία των πληροφοριών και του έντυπου υλικού, των µετρήσεων
και των άλλων στοιχείων σε πίνακες, διαγράµµατα, ιστογράµµατα, κολάζ, κ.ά.
Συγγραφή σεναρίου στο οποίο να αναφέρονται οι δραστηριότητες, οι ενέργειες και οι
εµπειρίες από το όλο πρόγραµµα.
Επισήµανση των αρνητικών συνεπειών της παρέµβασης του ανθρώπου, λήψη µέτρων,
προγραµµατισµός περαιτέρω δράσεων, κ.ά.
Παρουσίαση της Καθορισµός ηµέρας που θα γίνεται η παρουσίαση όλων των καινοτόµων δράσεων.
εργασίας
Αξιολόγηση Η αξιολόγηση του προγράµµατος γίνεται από επιτροπή που συγκροτείται από το
σύλλογο των διδασκόντων, αντιπροσωπεία µαθητών, σύλλογο γονέων & κηδεµόνων,
µέλη τοπικής αυτοδιοίκησης.
Κοινοποίηση Οι οµάδες αναλαµβάνουν την κοινοποίηση των αποτελεσµάτων/ πορισµάτων της
εργασίας.
7. Αξιολόγηση
Κατά την υλοποίηση ενός προγράµµατος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης η αξιολόγηση θεωρείται αναγκαία, διότι
µέσω αυτής αφενός εκτιµάται η αποτελεσµατικότητα της εκπαιδευτικής πρακτικής και αφετέρου επιδιώκεται η συνεχής
βελτίωση των µαθησιακών αποτελεσµάτων. Οι άξονες και τα κριτήρια αξιολόγησης προκύπτουν από τους στόχους που
αρχικά τέθηκαν και από το βαθµό επίτευξής τους. Οι άξονες αξιολόγησης µπορεί να είναι η ανάπτυξη ψυχοκινητικών
δεξιοτήτων και ικανοτήτων, η ποιότητα της εργασίας και η παρουσίαση του προγράµµατος. Αντίστοιχα τα κριτήρια
µπορεί να είναι :
1ο Ο βαθµός επίτευξης των στόχων (π.χ. η οικοδόµηση γνώσεων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, η διαµόρφωση κώδικα
αξιών, στάσεων και συµπεριφορών των µαθητών απέναντι στον εαυτό τους, την οµάδα, το περιβάλλον)
645

7. 2ο Η µεθοδολογία που ακολουθήθηκε
3ο Η πρωτοτυπία αντιµετώπισης του θέµατος
4ο Η διαθεµατική προσέγγιση
5ο Το πλήθος, η ετερογένεια και η ποιότητα των πηγών που επιλέχθηκαν
6ο Η ικανότητα οργάνωσης και επεξεργασίας δεδοµένων, πληροφοριών και στοιχείων που συγκεντρώθηκαν
7ο Η εξαγωγή/ τεκµηρίωση των συµπερασµάτων που προέκυψαν από τα στοιχεία, τις µετρήσεις και τα διαγράµµατα
8ο Ο βαθµός αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών
9ο Η σύνθεση της εργασίας
10ο Ο βαθµός δυσκολίας του θέµατος και, τέλος, όποια άλλα κριτήρια θεωρεί ο εκπαιδευτικός απαραίτητα.
8. Υποστηρικτικό Υλικό για τον εκπαιδευτικό
Για τη στήριξη, σχεδιασµό και υλοποίηση, των προγραµµάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης προβλέπεται η
συγγραφή οδηγού/βοηθήµατος για τον εκπαιδευτικό Πρωτοβάθµιας και ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης. Ο οδηγός αυτός
θα περιλαµβάνει ένα γενικό θεωρητικό µέρος µε βάση τους άξονες του γνωστικού περιεχοµένου και θα συνοδεύεται
από εργαστηριακό οδηγό, σχετική βιβλιογραφία και ενδεικτικά σχέδια εργασίας.
Προτείνεται επίσης σχετικό υλικό του ΥΠΕΠΘ, το οποίο έχει αποσταλεί στα γραφεία υπευθύνων Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευσης και στα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
646