Lectrr over humor (© kwb vzw)

1. Thema
Lectrr kan met alles lachen
“Humor is een drijvende kracht”
Als huiscartoonist van onder meer De Standaard is Steven Degryse, beter bekend als Lectrr, dagelijks
bezig met actualiteit en hoe je die in een goeie grap kan gieten. Raak dook met hem in de wereld van de
cartoons.
Tekst: Koen Schoutteten
Raak: Dag Lectrr. Wanneer ben je
begonnen met het maken van
cartoons?
Lectrr: “Ik heb altijd getekend. Als
11-jarige verzorgde ik voor de Krant
van West-Vlaanderen al wekelijks
een strookstripje. Ik wou altijd graag
striptekenaar worden. Ik keek op
naar Willy Vandersteen, Merho … Ik
wist dus dat het iets met tekenen
moest worden, het was ook het
enige dat ik deed en ooit gedaan had.
Voor mij is tekenen als een grote
boodschap doen: als je het een tijdje
niet doet, word je er ongemakkelijk van. Het
is voor mij een manier om naar de wereld te kijken. In
het eerste middelbaar had ik een vriend die thuis twee schilde-
rijen had die me volledig van mijn melk brachten: originele
werken van Herr Seele. Ik kreeg ook een aantal strips van
Kamagurka om te lezen en plots werd alles anders. Het moest
niet meer goed getekend zijn, het mocht verbaal agressief zijn,
compleet absurd … Ik had al heel snel door dat humor mijn taal
was en ik er veel mee kon, ook indruk maken op meisjes. De dag
dat ik naar het kunstonderwijs ben overgestapt, ging er een
wereld voor me open. Ik leerde tekenen, de werkelijkheid onderuit
halen … Op het moment dat ik doorhad dat dat mocht, mensen
ervoor betaald worden en het hun maatschappelijke rol is om
dingen onderuit te halen, wist ik dat het dat ging worden. Ook al
had ik geen nagel om aan mijn gat te krabben, ik had het ervoor
over.”
Raak: Waar komt de naam Lectrr vandaan?
Lectrr: “Dat weet niemand. Het verandert ook constant van
schrijfwijze; lastig voor je domeinnaam, want niemand raakt op
je website. Het is al van alles geweest en ik vind het ook fijn om
daarmee te experimenteren. Misschien ga ik later nog van naam
veranderen. Vroeger was er een tekenaar die westernstrips
tekende en onder een andere naam
psychedelische sciencefictionverhalen.
Het was net of dat twee verschillende
tekenaars waren, maar het was
dezelfde persoon die beslist had om
in zijn hoofd een splitsing te maken.
Dat doen we allemaal. Je bent vader,
collega, op de voetbalclub misschien
de onnozelaar … Dat zijn drie ver­
-
schillende personages en Lectrr is
dus eigenlijk een afsplitsing van mij.”
Raak: Heeft Lectrr veel gemeen met
Steven?
Lectrr: “Nee, en dat hoeft ook niet. Ik merk
dat ik als Lectrr veel meer gedaan krijg. Als ik op een
redactie als Steven aankom, ben ik een bedrijfsleider die probeert
zijn cartoons te verkopen. Als ik daar als Lectrr kom, is dat om
het kot op stelten te zetten. Ik maak niet enkel cartoons om er
geld mee te verdienen. Moest dat de reden zijn, zou ik beter iets
anders doen. Ik maak cartoons omdat ik er heilig in geloof dat
humor een drijvende kracht is, dat we daarmee de werkelijkheid
op een andere manier kunnen zien. We zijn allemaal heel gecon-
ditioneerd in ons kijken door onze opvoeding, de mensen rondom
ons, de indrukken die we opdoen … Humor is een van de
manieren waarmee we dat kunnen doorprikken. Het kan onze
vooringenomenheden niet wegnemen, maar ze wel week maken.
Ik ben een beetje een ‘klootzakje’ dat alles onderuit wil halen. Ik
vind dat interessant.”
Raak: In het begin van je carrière tekende je veel absurde
cartoons - Hara Kiwi - terwijl je nu meer de actualiteit bespeelt.
Een logische evolutie in je werk?
Lectrr: “Op een bepaald moment had ik een krant nodig om te
overleven. Het is een logische evolutie, maar de absurde kant
schemert wel nog door in hoe ik mijn cartoons maak. Een krant
is natuurlijk een stuk politieker. Op zo’n moment ben je veel meer
24

2. de echte functie van humor aan het uitoefenen, ben je de hofnar
aan het spelen die de poten van de macht afzaagt.”
Raak: Merk je als politiek cartoonist die aan de poten van de
macht zaagt dat er op dat vlak ook een evolutie is? Kan je
vandaag nog met alles lachen?
Lectrr; “Natuurlijk! We zijn op dat vlak een van de meest vrije
landen op aarde. Als ik
morgen het koningshuis
volledig te kakken zet, is er
niemand die me iets gaat
doen. Er zijn landen waar
dat niet kan. Er wordt wel
weerwerk geboden, mensen
zijn absoluut mondiger
geworden en dat is oké. We
leven in dit land op een van de
hoogtepunten van de vrije
meningsuiting.”
Raak: Voor jou zijn er dus
geen grenzen aan comedy?
Lectrr: “Uiteraard niet. Er zijn
een aantal dingen die spijtig
genoeg wettelijk bepaald zijn.
Negationisme bijvoorbeeld is
verboden: hoe achterlijk die
meningen ook zijn, je kan niet over vrije meningsuiting spreken
als je er beperkingen aan oplegt. Je kan niet zeggen dat iets vrij
is en tegelijk zeggen: ja maar, dit en dat mag niet. Ofwel is een
vrije meningsuiting absoluut ofwel is ze niet vrij. Het is maar op
het moment dat je de vrije meningsuiting absoluut maakt dat je
een debat mogelijk maakt. Want die negationisten zijn niet
verdwenen omdat ze het niet mogen. Die huren nu stiekem
parochiezaaltjes af onder vreemde vzw’s, verkondigen nog
steeds hetzelfde en nu zonder iemand die hen tegenspreekt. Zo’n
mensen moet je in een aula plaatsen met mensen die in concen-
tratiekampen gezeten hebben, wiens ouders er zijn gestorven.
Trek hen in het debat en heropvoed hen.”
Raak: Je mag ook niet meer lachen met bepaalde minderheden
vandaag of hen op een bepaalde manier uitbeelden. Kijk naar
de carnavalisten die Joden uitbeeldden met een kenmerkende
neus.
Lectrr: “Maar je mag dat wel! Maar dan krijg je weerwerk, en
terecht. Er bestaat ook een misvatting dat bepaalde minder-
heden niet willen dat er met hen gelachen wordt. Er is een
verschil tussen met mensen lachen en hen uitlachen. Onlangs
heb ik een reeks cartoons gemaakt in opdracht van Kom Op
Tegen Kanker omdat kankerpatiënten vonden dat er te weinig
met kanker gelachen wordt. Ze wilden eens lachen, omdat
humor relativeert. Ofwel lach je met alles, ofwel lach je met
niemand. Ja, je krijgt haatmail, maar dat hoort erbij. Zowel uit
linkse als rechtse hoek krijg ik
soms mails die op het randje
zijn.”
“Ik ben ook actief in de
cartoonistenrechtenbeweging,
Cartooning for Peace en de
Cartoonist Right International,
waarin we opvolgen wat er
met collega’s in het buitenland
gebeurt. Ik heb lang in Turkije
gepubliceerd omdat het een
fantastisch cartoonland was
waar ik makkelijk tientallen
cartoons kon naar opsturen.
Dat is nu allemaal weg. Alle
cartoonisten zijn er weg want
kritisch denken mag niet meer.
Ik ken een Syrische cartoonist
wiens handen iedere keer
gebroken werden, tot hij
moest leren tekenen met zijn mond.”
Raak: In België loopt het nog niet zo’n vaart.
Lectrr: “Nee, gelukkig niet, maar er zijn wel dingen die gedaan
worden om de vrijheid in te krimpen. Onze Vlaamse cultuur-
sector staat onder druk om een aantal niet-bestaande Vlaamse
waarden over te nemen. Gelukkig zijn we weerbaar genoeg om
daar nee tegen te zeggen, en ik denk dat humor daarin een heel
belangrijke plaats inneemt. Als de Vlaamse canon er komt, gaat
dat de beste comedy van de laatste twintig jaar zijn. Je kan
cultuur niet opleggen, of zeggen wat goede kunst is. Je kan
dingen opleggen of verbieden, maar zo’n Vlaamse canon kan niet
werken, zelfs niet als het neigt naar propaganda waarvoor er
toch schrik is. Want in zo’n canon zal geen plaats zijn voor
humor, en dat is net wat heel erg Vlaams is. Onze Vlaamse
cartoons zijn trouwens heel erg atypisch vergeleken met de rest.
Het absurde, het een beetje anarchistische is vrij uniek in de
wereld en dat is ongrijpbaar.”
‘Humor kan onze vooringenomenheden niet
wegnemen, maar ze wel week maken’
25