Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας, Υποψήφιος Διδάκτορας «Ελληνοαμερικανικών Σχέσεων» · Γ.Γ., ΑΗΕΡΑ Solon HJ04 · ΤΘΣ, ΕΛΙΣΜΕ, στην Ομιλία «Η Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική στην Ευρώπη» την Πέμπτη 17/10/2019 18:30, στο Ελληνικό Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών.  Εκδήλωση Facebook: https://www.facebook.com/events/941194846245377/

1. Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική
στην Ευρώπη .
Στόχιοι διάλεξης:
1. Εξοικείωση με τις σταθερές της αμερικανικής
εξωτερικής πολιτικής στην Ευρώπη.
2. Η σύγκριση της αμερικανικής πολιτικής στην
Ευρώπη πριν και μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
3. Η ανάδειξη της σημερινής σχέσης ΗΠΑ και ΕΕ
και η μελλοντική τάση.

2.  Ενδεικτική βιβλιογραφία:
 Kupchan, ''Το τέλος της Αμερικανικής Εποχής'', Εκδόσεις Λιβάνη.
 George Friedman, ''Tα Επόμενα 100 Χρόνια'', Εκδόσεις Ενάλιος.
 Zbigniew Brzezinski, ''Η Μεγάλη Σκακιέρα'', Εκδόσεις Λιβάνη.
 Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, ''Η Αμερικανική Πολιτική από τον
Φράνκλιν Ρούζβελτ στον Ντόναλντ Τραμπ'', Εκδόσεις Ποιότητα.
 Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος, ''Η Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική
μετά τον Ψυχρό Πόλεμο'', Εκδόσεις Ποιότητα.
 Lewis Gaddis, ''Strategies of Containment: A Critical Appraisal of
Postwar American National Security Policy'', Oxford U.P., 1982.
 Henry Kissinger, ''Does America Need A Foreign Policy?'', The Free
Press, 2002.

3. Η πολιτική Ρούζβελτ και η πρώτη ανάμειξη των
ΗΠΑ στα ευρωπαϊκά πράγματα.
 Οι ΗΠΑ από την ίδρυσή τους παρουσιάζουν μια μεγάλη
περιφρόνηση προς την ευρωπαϊκή πολιτική και ιδιαίτερα
προς την Realpolitik.
 Θεωρούν την Ευρώπη ''μιαρή'' και τις ΗΠΑ ως μια ''Νέα Γη
της Επαγγελίας''.
 Το Δόγμα Μονρόε απαντά στην βούληση της αμερικανικής
ελίτ και της πλειοψηφίας των πολιτών, για μη ανάμειξη των
Ευρωπαίων στα αμερικανικά πράγματα. Ο απομονωτισμός
των ΗΠΑ συνδέθηκε περισσότερο με ''Ευρω-φοβία'' παρά
με συνολική απομόνωση από το διεθνές γίγνεσθαι (βλ.
Φιλιππίνες στον Ειρηνικό Ωκεανό).

4.  Η πρώτη απόπειρα διεθνισμού για τις ΗΠΑ έρχεται με τον
Αμερικανό Πρόεδρο Woodrow Wilson μετά τον Α'
Παγκόσμιο Πόλεμο στον οποίον στο τέλος αναμείχθηκαν οι
ΗΠΑ. Πιο πριν ο ίδιος ο Wilson είχε δηλώσει πως οι ΗΠΑ
πρέπει να είναι μακριά από έναν πόλεμο που δεν έχουν
τίποτε να κερδίσουν.
 Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, με την Συμφωνία
Kέλογκ-Μπριάν, οι ΗΠΑ καταδικάζουν και απαγορεύουν
τον πόλεμο όμως αυτό μένει στη σφαίρα της ηθικής χωρίς
να παρεμβαίνουν στα ευρωπαϊκά πράγματα.
 Τόσο στον Α' όσο και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ΗΠΑ
εμπλέκονται προς το τέλος και αφού βίωσαν δύο
καταστροφές (βύθιση του πλοίου Λουζιτάνια και Περλ
Χάρμπορ).

5. Η επανάσταση στην εξωτερική
πολιτική των ΗΠΑ και ο Ρούζβελτ.
 Ό,τι δεν κατάφερε ο Wilson το κατάφερε με
επιδέξιους χειρισμούς ο Ρούζβελτ ο οποίος
κατάφερε να πείσει τους Αμερικανούς πολίτες
και πολιτικούς να αναλάβουν οι ΗΠΑ νέο
διεθνιστικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική,
κρατώντας παράλληλα τα όσα ορίζει η
αμερικανική μοναδικότητα.
 Από το Περλ Χάρμπορ και μετά και οι 12
μεταπολεμικοί πρόεδροι ακολούθησαν μια
διεθνιστική πολιτική εξισορροπημένη με τα
στοιχεία απομονωτισμού.

6. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική στην
Ευρώπη πριν και κατά τη διάρκεια του
Ψυχρού Πολέμου.
 H Eυρώπη βγήκε καθημαγμένη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι ΗΠΑ ήδη από το 1941 είχαν υπογράψει την Συμφωνία Lend
and Lease Act με τη Μεγάλη Βρετανία. (Νόμος Εκμισθώσεως
και Δανεισμού, 11 Μαρτίου 1941). Η Βρετανία πήρε 50 πλοία με
αντάλλαγμα τις βάσεις της Νεας Γης στον Καναδά αλλά και στην
Καραϊβική. Η Ελλάδα και η ΕΣΣΔ πήραν επίσης βοήθεια.
 Με αυτόν τον νόμο, ο Φράνκλιν Ρούσβελτ καθιστά τις ΗΠΑ τη
μοναδική υπερδύναμη στο Δυτικό Ημοσφαίριο καθώς
δεσμεύεται μεν να παρέχει υλική βοήθεια στα συμμαχικά
ευρωπαϊκά κράτη, όμως τα ανταλλάγματα που θα έχουν οι ΗΠΑ
θα ακολουθούν το γενικό και αόριστο ''ο,τι χρειάζεται κάθε φορά
ο Πρόεδρος των ΗΠΑ και η Αμερική''.

7.  Η Ευρώπη βγαίνει κατεστραμμένη από τον Β' Π.Π και η
Μεγάλη Βρετανία θα καταφέρει μόλις και μετά βίας να
εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της με το πέρας του
πολέμου. Τον Φεβρουάριο του 1947 οι Βρετανοί στέλνουν
επιστολή στις ΗΠΑ σύμφωνα με την οποία κατά το τέλος
του Μαρτίου του ίδιου έτους αποχωρούν από την Ελλάδα
λόγω αδυναμίας.
 Η επικράτηση της πολιτικής Ρούσβελτ σνεχίστηκε και με
τον Τρούμαν. Οι ΗΠΑ σταδιακά -αν και άτσαλα- άρχισαν να
εξοικειώνονται με τις νέες τους ευθύνες και συμφέροντα
στον κόσμο και ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Το Σχέδιο Μάρσαλ
και το Δόγμα Τρούμαν υπήρξε ο συμβιβασμός των ΗΠΑ με
τη νεά πραγματικότητα.

8. Ο Κennan και η μετέπειτα
Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση.

9.  Ο George Kennan ήταν σοβιετολόγος και εργαζόταν
στην αμερικανική πρεσβεία στη Μόσχα. Έγινε
γνωστός καθώς κατόρθωσε να πείσει την αμερικανική
γραφειοκρατία να ακολουθήσει την πολιτική της
''Ανάσχεσης''.
 Η Ευρώπη ήταν ακρογωνιαίος λίθος για την
στρατηγική του Kennan. Ο Κennan προσδιόρισε
γεωπολιτικά τη στρατηγική του σε ζώνες. Η πρώτη
ζώνη είχε μέσα τις ΗΠΑ, την ΕΣΣΔ, τη Μεγάλη
Βρετανία και τη Γερμανία. Όποια δύναμη ήλεγχε τα
βιομηχανικά κέντρα θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να
ελέγξει τον κόσμο.

10.  Η Ευρώπη επομένως συνιστούσε τον άξονα της
αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής καθώς στην
Ουάσινγκτον αντιλήφθηκαν οτι σε περίπτωση
που οι ΗΠΑ χάσουν από την ΕΣΣΔ και τη
Δυτική Ευρώπη, τότε η αμερικανική οικονομία
θα οδηγηθεί σε μαρασμό.
 Το Σχέδιο Μάρσαλ το συνόδευσε το ΝΑΤΟ
μέσω του οποίου οι ΗΠΑ προσπάθησαν να
εφαρμόσουν την πολιτική της ανάσχεσης και με
σκληρή ισχύ.

11.  Η Συνθήκη της Ρώμης το 1957 όπου και
ιδρύθηκε η ΕΟΚ, είναι αποτέλεσμα
αμερικανικής πίεσης στα ευρωπαϊκά κράτη
προκειμένου να συνεργαστούν και να φέρουν
ευημερία στους λαούς για να μην επωφεληθεί
από την φτώχεια η άνοδος κινημάτων που ήταν
φίλα προσκείμενα στην ΕΣΣΔ.
 Οι ΗΠΑ προσπάθησαν να εξοικειωθούν με την
ευρωπαϊκή πολιτική και τις ισορροπίες ισχύος
στην Ευρώπη και να εξαναγκάσουν τους
Βρετανούς, τους Γάλλους και τους Δυτικο-
Γερμανούς να συνεργαστούν.

12. Τα προβλήματα των ΗΠΑ με τους
πρώην ''αποικιοκράτες''.
 Οι ΗΠΑ δεν ήθελαν να φαίνονται σαν συνέχεια ευρωπαϊκής
δύναμης. Καταδίκαζαν την αποικιοκρατία ωστόσο μετά τον
Kennan εφαρμόστηκαν άλλες δύο -τουλάχιστον- μορφές
πολιτικής Ανάσχεσης. Και αυτή του NSC-68 αρχιτέκτονας
του οποίου ήταν ο Paul Nitze και η αντίστοιχη των
Eisenhower και Dulles, οδήγησαν σε μεγάλα λάθη τις ΗΠΑ
(πχ Βιτενάμ, Λίβανος, Ιράν).
 Προσπαθώντας να προασπίσουν τα συμφέροντα Γάλλων
και Βρετανών των οποίων οι παγκόσμιες κτήσεις δεν
μπορούσαν να παραμείνουν ως κτήσεις, οι ΗΠΑ
κληρονόμησαν τον αντιδυτικισμό από μεγάλο μέρος του
Τρίτου Κόσμου.

13. Η ''μονοπολική στιγμή'' των ΗΠΑ και
η νέα σχέση Ουάσινγκτον-
Βρυξελλών.
 Όταν λέμε ''μονοπολική στιγμή'' ουσιαστικά μιλάμε για μια
εξαίρεση της ανθρώπινης ιστορίας όπου μολονότι υπήρχαν
και άλλες δυνάμεις μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, δεν
ήταν ικανές ή/και πρόθυμες να αμφισβητήσουν -κατά
μόνας ή συσπειρωμένες- την Pax Americana.
 Ήταν μια ασυνήθιστη ''στιγμή'' για την ιστορία όπου
ουσιαστικά κράτησε 6-7 έτη (μέχρι την άνοδο του Πούτιν
στην εξουσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας).
 Στο μεταξύ είχε υπογραφεί εντός της Ευρώπης, η Συνθήκη
του Μάαστριχτ με την οποία η Ε.Ε γίνεται ουσιαστικά μια
δύναμη που μπορεί να χειραφετηθεί από τους Ευρω-
ατλαντικούς δεσμούς. Η Γερμανία γίνεται ουσιαστικά η
χώρα που οδηγεί πολιτικά και εμπορικά το ''όχημα'' της
Ε.Ε.

14.  Σύμφωνα με τον Charles Kupchan η αμερικανική εξωτερική πολιτική
αναφορικά με την Ευρώπη, είναι σχιζοφρενής.
 Από τον Clinton και μετά, η Αμερική από τη μια ήθελε να αποχωρήσει
από την Ευρώπη (στρατιωτικά) για να μειώσει τις δαπάνες της. Από
την άλλη, ενώ ενθάρρυνε τη δημιουργία ''Ευρωστρατού'' σε κάθε
πολιτική χειραφέτησης της Ε.Ε, η Ουάσινγκτον αντιδρούσε.
 Αυτό είναι πολύ φυσιολογικό ως δίλημμα για τον πολιτικό ρεαλισμό
καθώς υπολογίζονται τα κόστη αποχώρησης και τα αντίστοιχα,
μακροπρόθεσμα κόστη από μια χειραφέτηση της Ε.Ε. Απο ό,τι
φάνηκε, η Αμερική δεν επιθυμεί να απεμπλακεί από την Ευρώπη.
 Ωστόσο, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ θεωρούσαν οτι
η διεύρυνση της Ε.Ε και του ΝΑΤΟ, θα ωφελούσαν την Ουάσινγκτον
καθώς πίστευαν οτι η Ε.Ε θα είναι μονίμως ικανοποιημένη με το ρόλο
που διαδραμάτιζε ως ΕΟΚ κατά τον Ψυχρό Πόλεμο.

15. Το πρώτο ρήγμα των Ευρω-
Αμερικανικών Σχέσεων.
 Το 2003 και ενώ οι ΗΠΑ εισβάλλουν στο Ιράκ, η Γαλλία και η
Γερμανία καταδικάζουν την αμερικανική απόφαση και αρνούνται
να βοηθήσουν τις ΗΠΑ. Αντίθετα, στον αγώνα εναντίον της
τρομοκρατίας λαμβάνουν μέρος οι ατλαντικές ευρωπαϊκές
δυνάμεις και η Ιταλία (Ισπανία, Πορτογαλία, Μεγάλη Βρετανία).
 Στο μεταξύ η Γερμανία που ήταν από καιρό η ατμομηχανή της
ευρωπαϊκής οικονομίας, διψασμένη για υδρογονάνθρακες,
στρέφεται σε ειδική σχέση με τη Ρωσία της οποίας ηγείται ο
Πούτιν.
 Το δεύτερο μεγάλο ρήγμα, ουσιαστικά ολοκληρώνει το πρώτο
καθώς στην περίφημη Σύνοδο του Βουκουρεστίου -Όχι
Ελλάδας σε πΓΔΜ τότε- όπου οι αμερικανικές επιδιώξεις
(είσοδος Ουκρανίας, Γεωργίας και πΓΔΜ) σε ΝΑΤΟ
καταψηφίζονται από τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ.

16. Η επιρροή Κίνας και Ρωσίας στην Ε.Ε
και η δυναμική επάνοδος των ΗΠΑ στα
ευρωπαϊκά πράγματα.
 Η αμερικανική εξωτερική πολιτική στην Ευρώπη
άλλαξε δραματικά από τη στιγμή που η Κίνα
απέκτησε ερείσματα στην Ευρώπη. Η Κίνα έγινε
πολύ σημαντικός εμπορικός εταίρος της Ε.Ε και
από το 2012 και μετά, αυτή η εταιρική σχέση
έχει γίνει πιο οργανωμένη από την πλευρά του
Πεκίνου (17+1 και One Belt One Road-BRI).
(*ΒΛ. Παράπονα Πομπέο για τις κινεζικές
επενδύσεις).
 Η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος εξαγωγέας
υδρογονανθράκων στην Ε.Ε.

17. Διμερείς σχέσεις με κάθε κράτος
ξεχωριστά και όχι Ουάσινγκτον-
Βρυξέλλες.
 Σύμφωνα με το European Council on Foreign
Relations 11 κράτη της Ε.Ε επιθυμούν να έχουν
διακριτές σχέσεις με τις ΗΠΑ και όχι σχέσεις που θα
καθορίζονται από τις Βρυξέλλες.
 Οι ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερο συμφέρον να έχουν διμερείς
σχέσεις (μεγαλύτερη ψαλίδα ισχύος υπέρ τους)
επωφελούμενες και από το σφοδρό κύμα αντι-
γερμανισμού που υπάρχει στην Ευρώπη μετά το
ξέσπασμα της κρίσης της ΕΖ και του προσφυγικού.
 Οι ΗΠΑ χαιρετίζουν περιφερειακές πρωτοβουλίες σαν
το TSI (Three Seas Initiative) και αναπτύσσουν
σχέσεις με χώρες της Ανατολικής Ευρώπης όπως είναι
η Πολωνία και η Ρουμανία.

18. Το τέλος του ''Ευρωατλαντικού Κόσμου''
και ο κατάλογος των προβλημάτων
μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε.
 Η μονοπολική στιγμή ήταν μια παρέκκλιση και η
επιστροφή στην ιστορική ομαλότητα
επισκέφτηκε και τις ευρω-αμερικανικές σχέσεις.
 Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε έχουν εδώ και πολλά χρόνια
μεγάλες διαφωνίες στον Παγκόσμιο Οργανισμό
Εμπορίου.
 Η Ουάσινγκτον στην πρόσφατη Σύνοδο του
ΝΑΤΟ δια στόματος Πενς, καταδίκασε την
γερμανική πολιτική για τον Nord Stream 2 και
για το οτι δεν καταβάλλει την εισφορά της στο
ΝΑΤΟ (2%).

19.  Οι εμπορικές σχέσεις των άλλοτε εταίρων που συνέθεταν
τον Ευρω-ατλαντικό κόσμο, τίθενται εν αμφιβόλω καθώς η
πολιτική Τραμπ στις ΗΠΑ επιθυμεί να ανατρέψει τα
υφιστάμενα εμπορικά ισοζύγια.
 Η στήριξη των ΗΠΑ στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της
κρίσης, ήταν κυρίως μήνυμα στο Βερολίνο το οποίο
αρνείται να εφαρμ
 όσει πολιτικές δημοσιονομικής επέκτασης.
 Οι αμερικανογερμανικές σχέσεις έχουν οδηγηθεί σε
αδιέξοδο καθώς οι ΗΠΑ θεωρούν πως οι Γερμανοί
εκμεταλλεύονται το free ride του ΝΑΤΟ και έχουν σχέσεις
ενεργειακής εξάρτησης με τη Μόσχα, ενώ φλερτάρουν και
με το Πεκίνο.

20. Το Κeep US in, Russia out and
Germany down + ...
 Τι θέλουν οι ΗΠΑ στην Ευρώπη σήμερα;
 Οι ΗΠΑ ως συντηρητική δύναμη του διεθνούς status quo
δεν επιθυμούν την άνοδο οποιασδήποτε περιφερειακής
δύναμης σε κάθε περιφέρεια του κόσμου.
 Πιθανή αποχώρηση των ΗΠΑ από την Ευρώπη (πολιτική,
οικονομική, στρατιωτική) σημαίνει οτι η επιρροή της Κίνας
και της Ρωσίας θα αυξηθεί.
 Η Ουάσινγκτον δεν επιθυμούν επομένως να ελέγχεται η
Ε.Ε από τη Γερμανία. Προσπαθούν να δημιουργήσουν μια
αρχιτεκτονική η οποία θα εξισορροπεί τη Γαλλία, τη
Γερμανία και τη Μ. Βρετανία. Γερμανική κυριαρχία στην
Ε.Ε, σημαίνει επίσης και απώλεια της Μεσογείου.

21.  Ο Lord Ismay όταν ρωτήθηκε γιατί φτιάχτηκε το ΝΑΤΟ το
1949 είπε ''Για να κρατήσουμε την Αμερική μέσα, (σ.σ στην
Ευρώπη) την ΕΣΣΔ έξω και την Γερμανία χαμηλά''. Οι
αμερικανικοί στόχοι αναβιώνουν σήμερα απλώς αλλάζουν
τα μέσα και τα μείγματα πολιτικής.
 Ενθαρρύνουν τις περιφερειακής πρωτοβουλίες κρατών-
μελών της Ε.Ε (πχ το Three Seas Initiative, το Euro-Med
Summit) τις οποίες καταδικάζει η Γερμανία ως
διασπαστικές.
 Προσπαθούν να δημιουργήσουν μια αρχιτεκτονική στην
Ε.Ε η οποία δε θα απειλήσει τα εμπορικά συμφέροντα των
ΗΠΑ (τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του δολαρίου).
Και πουοι Βρυξέλλες δε θα μπορούν να ελέγχουν το
χρηματοπιστωτικό σύστημα.

22.  Εκτός από την απομάκρυνση της Ρωσίας, στη ρύση του Lord
Ismay μπορούμε να προσθέσουμε σήμερα και την Κίνα. Η
εμπορική διείσδυση της Κίνας είναι τεράστια στην Ευρώπη.
 Η κακοδιαχείριση της κρίσης της ΕΖ από τη Γερμανία με τις
πολιτικές λιτότητας, έκανε κράτη όπως η Ελλάδα να βλέπουν
ως μονόδρομο τις κινεζικές επενδύσεις. Με άλλα λόγια, ό,τι
φοβόταν ο Ρούσβελτ, ο Τρούμαν, ο Kέναν και 12 μεταπολεμικοί
πρέδροι των ΗΠΑ για την ΕΣΣΔ μπορεί να το πετύχει η Κίνα με
το BRI και με το 17+1.
 Oι ΗΠΑ έχουν κάνει πρόταση στην Ε.Ε για δημιουργία μιας
ελεύθερης εμπορικής ζώνης (Transatlantic Trade Investment
Partnership -TTIP) το οποίο έχει παγώσει και ο νυν Πρόεδρος
των ΗΠΑ δεν επιθυμεί. Η Ε.Ε μέχρι τώρα έχει απορρίψει και το
ΟBOR αλλά και το ΤΤΙΡ.

23.  Oι ΗΠΑ έχουν ως κύριες πηγές ισχύος:
 Τη δεσπόζουσα θέση τους σε διεθνή fora.
 Τον έλεγχο των θαλασσίων οδών για τον έλεγχο
του διεθνούς εμπορίου.
 Το χρηματοπιστωτικό σύστημα και το δολάριο
ως παγκόσμιο αποθεματικό.
 Την στρατιωτική υπεροπλία.
 Μια Ε.Ε η οποία θα ήταν ''Ηνωμένες Πολιτείες
της Ευρώπης'' θα αμφισβητούσε την
αμερικανική πρωτοκαθεδρία.

24.  Ωστόσο, για τις ΗΠΑ δεν αρκεί το ''Διαίρει'' στην
Ευρώπη. Χρειάζεται και το ''Βασίλευε'' καθώς
αν αποχωρήσουν από την Ευρώπη οι
Αμερικανοί, μια διαιρεμένη Ευρώπη θα παρέχει
πρόσφορο έδαφος στην Κίνα. Για τις ΗΠΑ η
Ευρώπη είναι πλέον κομμάτι της πολιτικής τους
στην Ασία (Κίνα).

25. Η Περίμετρος (Rimland) του
Spykman.