1. 3. Phương pháp nghiên cứu của giáo dục học.
Bất kỳ một ngành khoa học nào muốn phát triển cũng phải được nghiên cứu cho nên đòi
11
hỏi phải có phương pháp.
Phương pháp nghiên cứu nói chung là con đường, là cách thức tác động vào đối tượng để
giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu nhằm đạt được mục đích đã đặt ra, đồng thời phương pháp
được coi như là công cụ để nhận thức khoa học.
Cơ sở phương pháp luận của Giáo dục học đó là chủ nghĩa Marx – Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh với tất cả các bộ phận hợp thành của nó : Triết học (Duy vật biện chứng + Duy vật lịch
sử), Kinh tế chính trị học, Chủ nghĩa Xã hội khoa học…
Phương pháp nghiên cứu giáo dục học là cách thức mà nhà khoa học sử dụng để khám phá
bản chất và quy luật của quá trình giáo dục nhằm vận dụng chúng vào việc cải tạo thực tiễn giáo
dục.
Các phương pháp nghiên cứu giáo dục học có thể chia thành 3 nhóm sau đây:
3.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết:
Nhóm này bao gồm các phương pháp cụ thể sau :
- Phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hoá thông tin tư liệu.
- Đề xuất và chứng minh một giả thuyết.
- Xây dựng các mô hình giả định.
3.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn giáo dục:
Gồm :
- Quan sát (theo chương trình chủ động để tìm ra quy luật vận động).
- Điều tra toàn diện để xác định đặc điểm, quy luật phát triển. Có thể điều tra quan điểm,
tâm trạng, nguyện vọng bằng hệ thống câu hỏi.
- Nghiên cứu sản phẩm hoạt động của nhà giáo và học sinh để phát hiện trình độ nhận
thức, phương pháp và chất lượng hoạt động của họ để tìm ra giải pháp nâng cao chất
lượng quá trình đào tạo.
- Thực nghiệm giáo dục : đây là phương pháp tổ chức các hoạt động giáo dục theo một
giả thuyết giáo dục bằng cách đưa vào đó những yếu tố mới, những điều kiện khác
thường. Nếu giả thuyết được khẳng định nghĩa là lý thuyết được xác lập và có thể ứng
dụng vào thực tiễn.
- Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm giáo dục.
- Phương pháp chuyên gia : đây là phương pháp sử dụng trí tuệ của đội ngũ chuyên gia
có trình độ cao để đánh giá một công trình khoa học giáo dục hoặc tìm ra những giải
pháp tối ưu cho sự kiện giáo dục nào đó.
3.3. Nhóm phương pháp toán học.
Trong nghiên cứu khoa học giáo dục, Toán học được sử dụng rộng rãi với 2 mục đích :
Một là, sử dụng các lý thuyết toán học, các phương pháp logic toán học để xây dựng các lý
thuyết giáo dục hoặc xác định các thông số liên quan đến đối tượng nghiên cứu một cách nhất
quán.
Hai là, dùng toán thống kê để xử lý các tài liệu, số liệu thu thập được từ các phương pháp
khác nhau để từ đó cho ta những số liệu khái quát chính xác đáng tin cậy về đối tượng.
Tóm lại, trong khoa học nói chung, giáo dục học nói riêng đối với một đề tài nghiên cứu
người ta thường sử dụng phối hợp các phương pháp với nhau, nhằm mục đích bổ khuyết cho
nhau, kiểm tra lẫn nhau để tìm ra các kết quả khách quan và chân thực. Các phương pháp nghiên
cứu được lựa chọn, sử dụng tuỳ theo mục đích, nội dung, đặc điểm của đối tượng nghiên cứu;
không có phương pháp nào là vạn năng.
IV.NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN CỦA GIÁO DỤC HỌC
Giáo dục học có một hệ thống các khái niệm có mối liên hệ với nhau tạo thành lý thuyết chặt
chẽ, ta có thể liệt kê đến và làm rõ các khái niệm cơ bản sau đây :