2

1. Moduł 2
Klasyfikacja przewodów izolowanych i kabli elektroenergetycznych
1. Klasyfikacja przewodów elektroenergetycznych nieizolowanych
2. Klasyfikacja przewodów nawojowych
3. Klasyfikacja przewodów elektroenergetycznych izolowanych
4. Przewody do zastosowań specjalnych
5. Kable elektroenergetyczne
6. Metody łączenia przewodów i kabli

2. 2
1. Klasyfikacja przewodów elektroenergetycznych nieizolowanych
Elektroenergetyczne przewody nieizolowane są przeznaczone nie tylko do stosowa-
nia w liniach elektroenergetycznych niskiego i wysokiego napięcia, lecz także do wyko-
nywania instalacji elektroenergetycznych w stacjach napowietrznych, jak również
w pomieszczeniach zamkniętych.
W eksploatacji przewody te odizolowuje się od uziemionych konstrukcji za pomocą
izolatorów, na których są zawieszone lub mocowane. Odległości między przewodami
zależą od wielkości napięcia znamionowego linii.
Produkowane są przewody miedziane, aluminiowe i stalowo-aluminiowe.
Na rysunkach poniżej przedstawiono budowę przewodów odgromowych stalowo-
aluminiowych oraz ze stopu aluminium, w których zastosowano przewody optyczne.
Przewody odgromowe takiej konstrukcji są stosowane w liniach przesyłowych wysokie-
go napięcia dla zapewnienia łączności telefonicznej i przesyłania innych sygnałów tele-
informatycznych.
Rysunek 1 Konstrukcja krajowego przewodu odgromowego z torami telekomunikacyjnymi świa-
tłowodowymi
źródło: Praca zbiorowa, Poradnik inżyniera elektryka. Tom 3, WNT, Warszawa 1996r, 27 s.
Na powyższym rysunku:
 cyfra 1 oznacza kabel optyczny z 6-cioma światłowodami,
 cyfra 2 przedstawia powłokę aluminiową,
 cyfra 3 to warstwa drutów stalowych ocynkowanych,
 cyfra 4 to zewnętrzna warstwa drutów ocynkowanych.

3. 3
Rysunek 2 Konstrukcja przewodu odgromowego z torami telekomunikacyjnymi światłowodowymi
Źródło: Praca zbiorowa, Poradnik inżyniera elektryka. Tom 3, WNT, Warszawa 1996r, 27 s.
Na powyższym rysunku cyfrą 1 oznaczono kabel optyczny z 5-cioma światłowo-
dami, cyfra 2 przedstawia powłokę aluminiową gładką, 3 – warstwę drutów ze stopu
aluminium.
Przewody elektroenergetyczne nieizolowane są oznaczane następującymi sym-
bolami literowymi:
 D – przewód jednodrutowy,
 L – przewód wielodrutowy – linka.
Materiał z jakiego jest wykonany przewód:
 A – aluminium,
 F – stal.
Przewody linkowe stosuje się najczęściej w instalacjach narażonych na drgania bądź
w warunkach, które determinują wielokrotne zginanie przewodu. Mogą być układane na
stałe, jeśli przewód linkowy jest jednożyłowy to wówczas układa się go w korytkach lub
rurkach instalacyjnych. Zwykle wykorzystuje się je do łączenia obwodów sygnalizacyj-
nych lub sterowniczych. Inną rodziną linek są taśmy plecione, cechujące się bardzo do-
brą elastycznością. Wykonane są zwykle z wyżarzanych lub cynowanych pojedynczych
drutów plecionych maszynowo, stąd też ich potoczna nazwa: plecionki. Znajdują one za-
stosowanie w miejscach, gdzie wymagana jest duża elastyczność przewodów roboczych.
Końce tych przewodów przed podłączeniem do urządzeń są zaprasowywane za pomocą
tulejek miedzianych. Wykorzystuje się je np. w rozdzielnicach elektrycznych lub jako
wysoce elastyczne elementy uziemiające.
Rysunek 3 Plecione taśmy elastyczne
Źródło: http://www.ems-polska.pl, stan na dzień 21.09.2013
Przedstawione wyżej przewody mają zastosowanie w liniach napowietrznych. Ist-
nieją również przewody nieizolowane sztywne – inaczej szynowe. Wykonuje się je

4. 4
z miedzi lub aluminium. Przewody te są stosowane w urządzeniach elektroenergetycz-
nych, przede wszystkim w rozdzielnicach wysokiego i niskiego napięcia oraz w stacjach
transformatorowych. Są one instalowane w warunkach napowietrznych oraz w po-
mieszczeniach zamkniętych. Przewody szynowe są przeznaczone do przesyłu i rozdziału
energii elektrycznej oraz zasilania odbiorników siłowych i oświetleniowych o mocach
różnych znamionowych. Mogą one również pełnić funkcje przestrzennie rozbudowa-
nych rozdzielnic i instalacji wykonanych kablami i przewodami, doprowadzając energię
elektryczną do rozdzielnic odbiorczych lub bezpośrednio do odbiorników. W ten sposób
unika się stosowania kabli o dużych przekrojach.
Rysunek 4 Przewody szynowe
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Busbars.jpg, stan na dzień 20.09.2013
Przewody szynowe o napięciu znamionowym do 1 kV w zależności od przeznaczenia
i prądów znamionowych szyn zbiorczych dzieli się na:
 magistralne – o prądzie znamionowym większym niż 1 kA, przeznaczone do zasi-
lania rozdzielnic, innych przewodów szynowych oraz wewnętrznych linii zasila-
jących w budynkach wielkokondygnacyjnych lub innych o dużym poborze mocy
i energii;
 rozdzielcze – o prądzie znamionowym do 1 kA, o zakresie zastosowania zbliżo-
nym do przewodów szynowych magistralnych, lecz o umiarkowanych warto-
ściach mocy i energii;
 ślizgowe – o prądzie znamionowym do 400 A, przeznaczone do zasilania rucho-
mych i przenośnych odbiorników siłowych i oświetleniowych;
 oświetleniowe – o prądzie znamionowym do 40 A, przeznaczone do zasilania
opraw oświetleniowych, montowanych przeważnie bezpośrednio do obudów
przewodów szynowych.
Przewody szynowe wytwarza się jako konstrukcje pięcioprzewodowe lub 2 x pięcio-
przewodowe, rzadziej czteroprzewodowe. Są one obudowane przeważnie dwuczęścio-
wymi osłonami z blachy stalowej ocynkowanej i malowanej. Stopień ochrony szyn może
być różny, począwszy od IP20 do IP54.
Przewody szynowe mogą być mocowane bezpośrednio do ścian i filarów lub w pew-
nej odległości od ścian. Mocowanie realizuje się za pomocą obejmek, uchwytów lub
wsporników rozmieszczonych w odległości do 3-4 m. W razie występowania utrudnień

5. 5
uchwyty rozmieszcza się w mniejszych odległościach od siebie. Przewody szynowe mo-
gą być również rozmieszczane na linkach nośnych na dowolnej wysokości1.
2. Klasyfikacja przewodów nawojowych
Przewody nawojowe są przeznaczone do wykonywania uzwojeń maszyn, aparatów
i innych urządzeń elektrycznych. W zależności od przeznaczenia, przewody nawojowe
są produkowane o izolacji w postaci emalii, o izolacji włóknistej (papier, jedwab natu-
ralny i sztuczny), złożonej (emalia i materiał włóknisty), z włókna szklanego i tworzyw
termoplastycznych.
Najważniejszym i najczęściej stosowanym rodzajem przewodów nawojowych są
przewody emaliowane. Wynika to głównie z ich bardzo dobrych właściwości elektrycz-
nych, fizyko-chemicznych i termicznych oraz małej grubości izolacji.
Rodzaje przewodów nawojowych miedzianych emaliowanych okrągłych:
Zastosowane oznaczenia:
 DNE – drut nawojowy emaliowany;
 Cyfra np. 120 – określa wskaźnik temperaturowy przewodu wyrażony w stop-
niach Celsjusza;
 m – dobre właściwości mechaniczne;
 o – odporny na działanie oleju transformatorowego;
 l – możliwość lutowania końcówek bez usuwania izolacji;
 s – pokryte warstwą lakieru termospiekalnego;
 f – odporne na substancje chemiczne stosowane w urządzeniach chłodniczych;
 DNE120mo – przewody o szczególnie dobrych właściwościach mechanicznych,
odporne na działanie oleju transformatorowego i hydrolityczne działanie wody;
 DNE130 – przewody o dużej trwałości, odporne na przeciążenia prądowe;
 DNE130l – przewody umożliwiające lutowanie końcówek bez konieczności usu-
wania izolacji;
 DNE130ls – przewody umożliwiające lutowanie końcówek bez konieczności
usuwania izolacji, pokryte warstwą lakieru termospiekalnego, stosowane do ce-
wek bez nasycania lakierem izolacyjnym;
 DNE155 – przewody o dużej trwałości, odporne na przeciążenia prądowe;
 DNE155l – przewody umożliwiające lutowanie końcówek bez konieczności usu-
wania izolacji;
 DNE155ls – przewody umożliwiające lutowanie końcówek bez konieczności
usuwania izolacji, pokryte warstwą lakieru termospiekalnego, stosowane do ce-
wek bez nasycania lakierem izolacyjnym;
 DNE180 – przewody o dużej trwałości i ciepłoodporności, odporne na przeciąże-
nia prądowe;
 DNE180o – przewody ciepłoodporne o odporności na przeciążenia prądowe, od-
porne na działanie oleju transformatorowego i hydrolityczne działanie wody;
 DNE180f – przewody ciepłoodporne o odporności na przeciążenia prądowe i od-
porne na substancje chemiczne stosowane w urządzeniach chłodniczych;
1 Markiewicz H., Instalacje elektryczne, WNT, Warszawa 1996r, 118 s

6. 6
 DNE180s – przewody o dużej ciepłoodporności z izolacją pokrytą warstwą lakie-
ru termospiekalnego, stosowane do cewek bez nasycania lakierem izolacyjnym;
 DNE200 – przewody o dużej trwałości i ciepłoodporności, odporne na przeciąże-
nia prądowe;
 DNE200f – przewody ciepłoodporne o odporności na przeciążenia i odporne na
substancje chemiczne, stosowane w urządzeniach chłodniczych;
 DNE200t – przewody ciepłoodporne o zwiększonej odporności na odkształcenia
termoplastyczne.
W przedstawionych powyżej symbolach przewodów nawojowych pojawiająca się po
oznaczeniu literowym cyfra opisuje wskaźnik temperaturowy przewodu wyrażony
w stopniach Celsjusza.
Rysunek 5 Przewód nawojowy
Żródło: http://www.linki-miedziane.pl/21-70-thickbox/przewody-nawojowe-fl-155-fln-155.jpg
stan na dzień 20.09.2013
Najczęściej spotykane typy przewodów nawojowych:
 H – przewody nawojowe miedziane okrągłe, emaliowane lakierem poliestroimi-
dowym, klasa temp. 180.
 C200 – przewody nawojowe miedziane okrągłe, emaliowane lakierem poliestro-
wym, klasa temp. 200.
Oba typy przewodów (H, C200) to przewody o wysokich własnościach termicznych
i dobrej odporności chemicznej. Stosowane do uzwojeń przekaźników silników, trans-
formatorów, elektronarzędzi, w przemyśle samochodowym.
 E120 – przewody emaliowane lakierem poliwinyloacetylowym, klasa temp. 120,
olejoodporne. Są to przewody o wysokiej elastyczności i odporności mechanicz-
nej. Stosowane do uzwojeń narażonych podczas ich wykonywania i eksploatacji
na uszkodzenia mechaniczne. Stosowane w transformatorach olejowych;
 FL – przewody emaliowane lakierem poliuretanowym, samolutujące, klasa temp.
155;
 FLN – przewody emaliowane lakierem poliuretanowym, pokryte lakierem polia-
midowym, samolutujące, klasa temp. 155;

7. 7
Powyższe typy przewodów (FL, FLN) to przewody lutujące bez usuwania izolacji. Sto-
sowane do uzwojeń przekaźników, transformatorów, silników małej mocy, cewek za-
płonowych, urządzeń i aparatów telekomunikacyjnych, pomiarowych, radiowych i tele-
wizyjnych. Przewody FLN zalecane są do stosowania na szybkobieżnych automatycz-
nych uzwajarkach.
 HS – przewody emaliowane lakierem poliestroimidowym, klasa temp. 180, z po-
włoką samospiekającą;
 C200 XS – przewody emaliowane lakierem poliestroimidowym i amidoimido-
wym, klasa temp. 200, z powłoką samospiekającą.
Przewody typu HS i C200 XS to przewody z powłoką zewnętrzną samospiekającą. Sto-
sowane do wykonywania uzwojeń bez dodatkowych impregnacji, cewek bezkarkaso-
wych. Stosowane do uzwojeń cewek telewizyjnych, cewek głośnikowych, indukcyjnych,
silników i suchych transformatorów.
3. Klasyfikacja przewodów elektroenergetycznych izolowanych
Przewody te są przeznaczone do wykonywania instalacji, w których nie będą one
podlegały przemieszczaniu, zginaniu, drganiom o dużej amplitudzie i częstotliwości.
Najczęściej stosuje się je do instalacji elektrycznych wykonywanych w budynkach oraz
w takich budowlach jak tunele, baseny itp. Inna nazwa tych przewodów to przewody
instalacyjne.
Materiałem stosowanym na powłokę i izolację tych przewodów są:
 polwinit – najczęściej stosowany materiał do większości przewodów;
 guma – przewody o izolacji i powłoce wykonanej z tego materiału są używane
przy napięciach do 6 kV oraz w pomieszczeniach o większej wilgotności powie-
trza;
 polietylen usieciowany – jest stosowany na izolację przewodów przeznaczonych
do pracy w warunkach podwyższonej temperatury – do 90°C.
Przewody instalacyjne powszechnego stosowania są wykonywane na następujące
napięcia znamionowe: 300/300 V, 300/500 V, 450/750 V, 600/1000 V i mają żyły
o przekrojach 0,5-300 mm2. Przewody instalacyjne można podzielić na 3 grupy:
 przewody jednożyłowe – mają tylko izolację i dlatego układa się je w osłonach ta-
kich jak korytka bądź rurki, których zadaniem jest ochrona przed uszkodzeniami
mechanicznymi. Przewody te służą do wykonywania instalacji w rozdzielnicach
sterowniczych i obwodowych (do łączenia ze sobą urządzeń elektrycznych);
 przewody wtynkowe – mają oprócz izolacji także powłokę. Mogą być używane wy-
łącznie do wykonywania instalacji, która będzie pokryta warstwą tynku;
 przewody kabelkowe – przeznaczone do wykonywania instalacji na ścianach,
gdzie mocowane są za pomocą uchwytów. Przewody kabelkowe płaskie mogą
być stosowane do układania instalacji podtynkowej.
Przewody instalacyjne mogą mieć żyły wykonane z miedzi lub aluminium. Jednak
z uwagi na fakt, że niezawodność instalacji zmniejsza się przy zastosowaniu przewodów
aluminiowych – zwłaszcza o przekrojach do 4 mm2 – przewody te są wypierane przez
przewody miedziane i spotkać je można jedynie w starych instalacjach elektrycznych.

8. 8
Przy doborze przewodów instalacyjnych, oprócz napięcia znamionowego i przekroju,
uwzględnia się miejsce zainstalowania przewodów w celu uwzględnienia narażenia na
jakie zostanie poddany przewód podczas jego eksploatacji. Do takich miejsc zalicza się:
 lokalizacja sucha – pomieszczenia, które w normalnych warunkach nie są wilgot-
ne, ale w wyjątkowych przypadkach taka wilgoć może się pojawić – np. podczas
malowania ścian;
 lokalizacja wilgotna – to miejsca częściowo chronione przed wilgocią, np. wiaty,
instalacje zewnętrzne chronione przed bezpośrednim działaniem deszczu, po-
mieszczenia gospodarcze czy nieogrzewane magazyny;
 lokalizacja mokra – instalacje podziemne, gdzie przewody mają bezpośredni kon-
takt z ziemią, pomieszczenia o dużej wilgotności, np. łaźnie, myjnie, pralnie itp.;
 lokalizacja o podwyższonej temperaturze otoczenia – to pomieszczenia, w których
temperatura otoczenia przekracza 35°C, np. huty, odlewnie, suszarnie itp.;
 lokalizacja zagrożona niebezpieczeństwem pożaru – to pomieszczenia, gdzie są
składowane materiały palne, a łuk elektryczny powstały podczas zwarcia może
być przyczyną pożaru. Do materiałów łatwo palnych zalicza się materiały stałe,
które poddane działaniu płomienia zapalają się po 10 sekundach i mogą być źró-
dłem pożaru;
 lokalizacja zagrożona wybuchem – pomieszczenia, gdzie mogą gromadzić się ga-
zy, opary paliw bądź pyły, które w mieszaninie z powietrzem mogą być przyczy-
ną eksplozji.
Instalacji elektrycznej nie zawsze można przypisać jeden rodzaj lokalizacji. Pomiesz-
czenia rolnicze są zaliczane do lokalizacji mokrej i jednocześnie gorącej, ale również do
lokalizacji zagrożonej niebezpieczeństwem pożaru. Przewody w tych instalacjach mogą
być narażone na działanie oparów, kwasów i soli.
Produkowane są również przewody o izolacji mineralnej, wykonane z rurek mie-
dzianych wypełnionych tlenkiem magnezu, w którym znajdują się żyły przewodów (2, 3,
4 lub więcej). Charakteryzują się one największą trwałością, odpornością na działanie
pożaru, na promieniowanie jądrowe, korozję i uszkodzenia mechaniczne. Przewody
o izolacji mineralnej mogą pracować w sposób ciągły w temperaturze 250°C oraz krót-
kotrwale w temperaturach zbliżonych do temperatury topnienia miedzi 1083°C. Są one
stosowane w budynkach zabytkowych oraz w budynkach, w których dla bezpieczeństwa
pożarowego konieczne jest działanie instalacji elektrycznej w czasie pożaru, np. dla
umożliwienia ewakuacji ludzi.
Każdy rodzaj przewodu lub kabla jest oznaczany symbolem literowym określającym
użyty do jego budowy materiał, konstrukcję i przeznaczenie. Podawane jest również na-
pięcie znamionowe oraz liczba, przekrój i budowa żył. Stosowane symbole mają nastę-
pujące oznaczenia:
 materiał powłoki:
o Y – polwinit
o Yc – polwinit ciepłoodporny
o Yn – polwinit o zwiększonej odporności na rozprzestrzenianie się ognia
o X – polietylen
o XS – polietylen usieciowany
o Xn – polietylen o zwiększonej odporności na rozprzestrzenianie się ognia
o N – materiał bezhalogenowy o zwiększonej odporności na rozprzestrze-
nianie się ognia
o G – guma
 inne cechy:

9. 9
o H – kabel o polu promieniowym
 Materiał żyły:
o A – aluminium
o F – stal
o Dla miedzi nie stosuje się żadnego symbolu literowego
 Żyły lub przewody miedziane nieizolowane:
o D – przewód jednodrutowy (drut)
o L – przewód wielodrutowy (linka)
o DN – przewód jednodrutowy nawojowy
 Przewody do odbiorników ruchomych i przenośnych:
o S – sznury z żyłami miedzianymi o izolacji gumowej
o O – przewody oponowe z żyłami miedzianymi o izolacji i oponie gumowej
 Materiał izolacji:
o n – izolacja papierowa z syciwem nieściekającym
o Y – polwinit
o Yc – polwinit ciepłoodporny
o X – polietylen
o XS – polietylen usieciowany
o G – guma
o E – emalia
 Osłona ochronna:
o A – włóknista
o y – polwinitowa
o yn – polwinitowa uniepalniona
o x – polietylenowa
 Inne cechy kabli i przewodów:
o n – z elementem nośnym
o o – okrągły
o p – płaski
o M – mieszkaniowy
o P – przemysłowy
o W – warsztatowy2
Rysunek 6 Przewody instalacyjne
Źródło: http://www.bankkabli.pl, stan na dzień 20.09.2013
2 Praca zbiorowa, Poradnik inżyniera elektryka tom 3, WNT, Warszawa 1996, 34 s

10. 10
Przykładowe oznaczenia przewodów:
 DY 4 – przewód instalacyjny jednożyłowy o żyle miedzianej jednodrutowej
o przekroju 4 mm2 i izolacji polwinitowej
 LgYd 2,5 – przewód instalacyjny jednożyłowy o żyle miedzianej wielodrutowej
o przekroju 2,3 mm2, giętki o izolacji polwinitowej wzmocnionej
 YDYt – 3x1,5 – przewód o trzech żyłach miedzianych jednodrutowych o przekroju
1,5 mm2 każda, w izolacji i powłoce polwinitowej wtynkowy
4. Przewody do zastosowań specjalnych
Rozwój zastosowań specjalnych zarówno urządzeń elektrycznych, jak i elektronicz-
nych, a także zwiększenie wymagań stawianych tym urządzeniom spowodowały opra-
cowanie wielu nowych typów przewodów. Przewody te mają określone właściwości
oraz odporność na specyficzne narażenia, jakie występują w danym zastosowaniu. Do
przewodów tych zaliczamy:
 przewody ciepłoodporne – których maksymalna temperatura pracy przekracza
90°C. Przewody te w zależności od wykorzystanych materiałów elektroizolacyj-
nych różnią się najwyższą dopuszczalną temperaturą eksploatacji. Stosowane są
następujące rodzaje izolacji:
o polwinit ciepłoodporny – temperatura eksploatacji 105°C,
o elastomer termoplastyczny – temperatura eksploatacji 120°C,
o kopolimer trójfluorochloroetylenu z etylenem (tefzel) – temperatura eks-
ploatacji 150°C,
o guma silikonowa – temperatura eksploatacji 180°C,
o polifluoroetylenopropylen (FEP) i poliamid – temperatura eksploatacji
200°C,
o policzterofluoroetylen (PTFE) – temperatura eksploatacji 260°C,
o taśma mikowa i oplot z włókna szklanego – temperatura eksploatacji
450°C.
Niezależnie od rodzaju zastosowanej izolacji przewody ciepłoodporne mają mie-
dziane żyły pokryte warstwą innego metalu. Ze względu na rodzaj pokrycia są przezna-
czone do pracy w następujących zakresach temperatur:
 żyły ocynowane – 105 - 150°C,
 żyły srebrzone – 150 - 200°C,
 żyły niklowane – 250 - 300°C.
Do pracy w temperaturach powyżej 300°C żyły wykonywane są ze specjalnych sto-
pów miedzi i pokrywane niklem lub stalą nierdzewną:
 przewody o zwiększonej giętkości – przewody wielodrutowe produkowane jako
bardziej giętkie. Uzyskuje się to poprzez zastosowanie do wykonania żyły więk-
szej liczby drutów o mniejszej średnicy oraz użycie materiałów izolacyjnych
i powłokowych o mniejszej twardości. Przewody o zwiększonej giętkości są
oznaczane literą g, natomiast bardzo giętkie mają oznaczenie gg. Przykładem
może być przewód elektroenergetyczny o izolacji gumowej do połączeń rucho-
mych w taborze kolejowym GLggG-K 750 V. Jest on przewodem o żyłach mie-
dzianych wielodrutowych (L) i specjalnie giętkich (gg), o izolacji z gumy zwykłej

11. 11
(G) i powłoce z gumy trudnopalnej (G), do taboru kolejowego (K), na napięcie
znamionowe 750 V.
 przewody wyprowadzeniowe – przeznaczone są do łączenia uzwojeń silników,
transformatorów, przekładników, cewek itp. Wykonywane z przewodów nawo-
jowych z zaciskami przewodów zasilających. Przewody te charakteryzują się
większą odpornością cieplną oraz odpornością na oleje, lakiery i żywice stoso-
wane w procesie impregnacji podczas wytwarzania wymienionych urządzeń
elektrycznych. Przewody wyprowadzeniowe są produkowane jako jednożyłowe
z żyłami giętkimi często z drutów ocynowanych o izolacji ze specjalnego polwini-
tu, gumy ciepłoodpornej, gumy silikonowej oraz tworzywa fluoroorganicznego.
Wybór rodzaju przewodu zależy od technologii wytwarzania tych urządzeń oraz
od maksymalnej temperatury występującej w urządzeniu w czasie przeciążeń.
 Przewody samochodowe – to przewody do pojazdów mechanicznych, przezna-
czone do układania na stałe, ale ze względu na szczególne narażenia na ciągłe
drgania, zmiany temperatur oraz możliwość działania olejów i paliw, ich żyły są
bardziej giętkie, a izolacja wykonywana z tworzyw o lepszych właściwościach
cieplnych. Przewody te dzielą się na:
o przewody wysokiego napięcia – produkowane w dwu rodzajach: zapło-
nowe zwykłe o żyle z drutów miedzianych i izolacji polwinitowej zwykłej
lub wzmocnionej oraz przewody zapłonowe przeciwzakłóceniowe o żyle
z drutu oporowego nawiniętego na rdzeń ferrytowy i z powłoką polwini-
tową. Te ostatnie nie są odporne na wilgoć, dlatego ich zakończenia muszą
mieć szczelne nasadki gumowe. Są przystosowane do pracy przy napięciu
30 kV. W celu zwiększenia odporności przewodów na wilgoć, powłokę
polwinitową zastępuje się powłoką wykonaną z gumy silikonowej;
o przewody niskiego napięcia – są wytwarzane na napięcie 220 V i mają izo-
lację z polwinitu ciepłoodpornego, wykonaną jako zwykłą (LgY-S) lub
wzmocnioną (LgYd-S). Przekroje żył tych przewodów wynoszą od 0,2-
120 mm2.
Innymi produkowanymi przewodami do zastosowań specjalnych są przewody:
 lotnicze,
 do taboru kolejowego,
 geofizyczne,
 medyczne,
 do połączeń owijanych,
 do silników głębinowych,
 kamerowe,
 przewody grzejne.
Przykładowe oznaczenia przewodów do zastosowań specjalnych:
Przewód elektroenergetyczny:
 LgYc 16 750 – przewód miedziany o żyle wielodrutowej, przekroju 16 mm2, izola-
cji z polwinitu ciepłoodpornego, na napięcie znamionowe 750 V – przeznaczony
do układania na stałe w pomieszczeniach o podwyższonej temperaturze otocze-
nia;
 GsLGsSiMH 3x1,5 500 – przewód ciepłoodporny giętki wielożyłowy (sinotherm)
o trzech żyłach miedzianych wielodrutowych, przekroju 1,5 mm2, w izolacji

12. 12
i oponie z gumy silikonowej na napięcie znamionowe 500 V – przeznaczony do
pracy w pomieszczeniach bardzo gorących przy małych narażeniach mechanicz-
nych.
Przewód do zastosowań elektronicznych:
 TDY 0,5 150 – przewód telekomunikacyjny montażowy o żyle wielodrutowej,
miedzianej nieocynowanej lub ocynowanej, przekroju 0,5 mm2, w izolacji polwi-
nitowej, na napięcie znamionowe 150 V;
 LIYY 6x0,25 300 – przewód miedziany sześciożyłowy do urządzeń elektronicz-
nych, nieekranowany o przekroju każdej wielodrutowej żyły 0,25 mm2, izolacji
powłoce polwinitowej, na napięcie znamionowe 300 V.3
5. Kable elektroenergetyczne
Rysunek 7 Kable elektroenergetyczne
Źródło: http://www.bankkabli.pl, stan na dzień 20.09.2013
Kable elektroenergetyczne ze względu na napięcie znamionowe można podzielić na
trzy grupy:
 niskiego napięcia – do 1 kV,
 średniego napięcia – powyżej 1 kV do 30 kV,
 wysokiego napięcia – powyżej 30 kV.
Produkowane kable niskiego i średniego napięcia mają najczęściej izolację i powłokę
z tworzyw sztucznych takich jak polwinit, polietylen usieciowany, guma etylenowo-
propylenowa. Kable o izolacji z papieru przesyconego i powłoce ołowianej są stosowane
coraz rzadziej z uwagi na duży koszt i pracochłonne montowanie muf i głowic kablo-
wych.
Podstawowym materiałem, z którego wykonane są żyły kabli elektroenergetycznych
jest aluminium. Wybór tego metalu uwarunkowany został względami ekonomicznymi.
W przypadku zagrożenia na uszkodzenia mechaniczne, kable mogą być opancerzone ta-
śmami stalowymi bądź drutami stalowymi ocynkowanymi. Kable opancerzone drutami
mogą przenosić znaczne obciążenia wzdłużne.
Kable elektroenergetyczne niskiego napięcia – to kable najczęściej czterożyłowe z ży-
łami aluminiowymi o izolacji i powłoce polwinitowej. Zakres przekroju tych kabli zawie-
ra się w przedziale 35-120 mm2. Oprócz żył wielodrutowych, występują żyły jednodru-
3 Praca zbiorowa, Poradnik inżyniera elektryka tom 3, WNT, Warszawa 1996, 42 s

13. 13
towe sektorowe. Kable o takich żyłach charakteryzują się większą sztywnością w po-
równaniu do kabli z żyłami wielodrutowymi. Innym rodzajem kabli niskiego napięcia są
kable o izolacji z polietylenu usieciowanego. Mogą one pracować w podwyższonej tem-
peraturze do 90°C i mają większą odporność na przeciążenia i prądy zwarciowe. W ka-
blach czterożyłowych o napięciu 0,6/1 kV, przekroju żył większym niż 10 mm2 żyła neu-
tralna może mieć przekrój zmniejszony, co znacznie obniża koszt kabla. W kablach wie-
lożyłowych na napięcie 0,6/1 kV żyły są wyróżnione kolorami.
Tabela 1 Identyfikacja żył kabli wielożyłowych na napięcie znamionowe 0,6/1 kV za pomocą kolo-
rów
Liczba żył w
kablu
Barwy izolacji żył
Żyła ochronna Żyły inne niż ochronna
2 brak Niebieska, czarna
3
brak Niebieska, czarna brązowa
Zielono-żółta Niebieska, czarna
4
brak Niebieska, czarna, brązowa, czarna
Zielono-żółta Niebieska, czarna, brązowa
5
brak Niebieska, czarna, brązowa, czarna i
czarna
Zielono-żółta Niebieska, czarna, brązowa i czarna
>5
brak Niebieska (żyła kierunkowa), brązowa
(żyła licznikowa), pozostałe o jedna-
kowej, dowolnej barwie z wyjątkiem
zielono-żółtej, niebieskiej i brązowej
Zielono-żółta
Uwaga: żyła zielono-żółta jest przeznaczona wyłącznie na przewód ochronny
Źródło: Praca zbiorowa, Poradnik inżyniera elektryka tom 3, WNT, Warszawa 1996, 59 s
Kombinacja kolorów zielonego z żółtym jest przeznaczona wyłącznie na przewód
ochronny i nie może być wykorzystywana do żadnych innych celów. Żyła koloru niebie-
skiego jest przeznaczona na przewód neutralny, ale można ją wykorzystywać do innych
celów, z wyjątkiem przewodu ochronnego.
Kable elektroenergetyczne średniego napięcia – na napięcie znamionowe 3,6/6 kV są
najczęściej wykonywane jako trzyżyłowe o izolacji i powłoce polwinitu, z żyłą powrotną
z taśm lub drutów miedzianych. Na napięcie 3,6/6 kV są również produkowane kable
jednożyłowe o izolacji z polietylenu usieciowanego, z żyłą powrotną z drutów miedzia-
nych o przekroju uzgodnionym z producentem. W przypadku napięć powyżej 3,6/6 kV
powinny być stosowane kable o izolacji z polietylenu usieciowanego lub kable o izolacji
papierowej przesyconej i powłoce ołowianej. Obecnie podstawowym rodzajem kabli
średniego napięcia w zakresie napięć od 3,6/6 kV do 18/30 kV są jednożyłowe kable
z żyłą aluminiową o izolacji z polietylenu usieciowanego. Charakteryzują się one dobrą
niezawodnością i całkowicie zastępują kable o izolacji papierowej i powłoce ołowianej.
Stosowane symbole opisujące kable elektroenergetyczne nie opisane w lekcji 3 Kla-
syfikacja przewodów elektroenergetycznych izolowanych mają następujące oznaczenia:
 Kable z żyłami miedzianymi o izolacji papierowej rdzeniowej z powłoką ołowia-
ną bez osłon ochronnych:
o K – kabel elektroenergetyczny,
o KS – kabel sygnalizacyjny,
o KO – kabel elektroenergetyczny okrętowy,
o KG – kabel elektroenergetyczny górniczy,
o TK – kabel telekomunikacyjny,
o KWO – kabel olejowy;

14. 14
 Pancerz:
o Ft – taśmy stalowe,
o Fp – druty stalowe płaskie,
o Fo – druty stalowe okrągłe,
o u – oplot z drutów stalowych (uzbrojenie).
Przekroje żył przewodów i kabli elektroenergetycznych na napięcie znamionowe
0,6/1 kV produkowane są w następujących wielkościach: 4, 6, 10, 16, 25, 35,50, 70, 95,
120, 150, 185, 240, 300 mm2.
Przykładowe oznaczenia kabli elektroenergetycznych:
 YAKY 4x25 0,6/01 – kabel z czterema żyłami aluminiowymi o przekroju żyły
25 mm2, izolacji i powłoce polwinitowej na napięcie znamionowe 0,6/1 kV;
 YKYFty 4x35 0,6/1 – kabel z czterema żyłami miedzianymi o przekroju żyły
35 mm2, izolacji i powłoce polwinitowej opancerzony taśmami stalowymi (Ft)
z osłoną z polwinitu (y), na napięcie znamionowe 0,6/1 kV
 YHAKXS 18/30 – kabel z jedną żyłą aluminiową o izolacji z polietylenu usiecio-
wanego z ekranami półprzewodzącymi na żyle i izolacji, z powłoką polwinitową
na napięcie znamionowe 18/30 kV.Ł
6. Metody łączenia przewodów i kabli
Łączenie przewodów i kabli elektroenergetycznych jest jednym z najistotniejszych
czynności jakie wykonuje instalator. Prawidłowe połączenie żył przewodów daje gwa-
rancję niezawodności pracy instalacji elektroenergetycznej. W większości uszkodzenia
instalacji zlokalizowane są w miejscach stałych lub ruchomych połączeń przewodów,
czyli w puszkach odgałęźnych, zaciskach przyłączeniowych, łącznikach, gniazdkach itp.
Punkty połączeń przewodów i kabli mają większą rezystancję i podczas pracy w nor-
malnych warunkach użytkowania mogą się nagrzewać i w skutek rozszerzalności ciepl-
nej – zwiększać swoją objętość. Po wyłączeniu obciążenia przewody stygną i powracają
do swoich pierwotnych rozmiarów. Z uwagi na to, że ów proces może odbywać się wie-
lokrotnie, w nieprawidłowo wykonanym połączeniu może nastąpić rozluźnienie się sty-
ków i w stosunkowo szybkim czasie może dojść do przerwania obwodu. Źle wykonane
połączenie powoduje ponadto miejscowy znaczny wzrost temperatury, mogący w rezul-
tacie spowodować uszkodzenie izolacji i stopienie się przewodów, a w szczególnych
przypadkach może również być przyczyną pożaru.
Rodzaje połączeń przewodów można sklasyfikować następująco:
 dociskowe,
 lutowane,
 spawane,
 zaprasowywane.
Najpowszechniej stosowane – przede wszystkim w instalacjach elektrycznych – są
połączenia dociskowe.

15. 15
Rysunek 8 Zaciski śrubowe: a) główkowy z podkładką, b) główkowy bez podkładki, c) nakładkowy
jednośrubowy, d) trójśrubowy, e) szczękowy, f) tulejkowy, g) sworzniowy, h) śrubowy do łączenia
szyn aluminiowych, 1- oczko, 2- podkładka sprężynująca
Źródło: W. Kotlarski, Aparaty i urządzenia elektryczne, WSiP, Warszawa 1979r , 64 s.
Podczas wykonywania połączeń przewodów należy stosować się do następujących
zaleceń:
 należy delikatnie nacinać nożem izolację lub używać do tego celu specjalnych na-
rzędzi, aby nie uszkodzić żyły przewodu. Miejsce nacięcia – czyli długość odizo-
lowania żyły – powinno być dopasowane do długości zacisku;
 przed połączeniem przewodu należy go przeczyścić papierem ściernym, pilni-
kiem lub stalową szczotką, a oczyszczona powierzchnia nie powinna ulec zatłusz-
czeniu lub zawilgoceniu;
 przewody stosowane w zaciskach sworzniowych powinny mieć wykonane pętlę
o średnicy dostosowanej do średnicy śruby;
 przewody wielodrutowe należy zaprasować specjalnymi końcówkami.
Przy łączeniu przewodów aluminiowych – bo takie spotyka się jeszcze w starych in-
stalacjach – należy zwrócić szczególną uwagę na jedną kwestię. Przede wszystkim łączyć
je należy za pomocą sprężystych zacisków śrubowych lub za pomocą zacisków Wago,
ponieważ aluminium ma tendencję do „płynięcia”, czyli odkształca się po pewnym cza-
sie.
Rysunek 9 Zaciski Wago stosowane do łączenia przewodów
Źródło: http://www.wago.com/, stan na dzień 08.08.2013
Do połączeń rozłącznych stosuje się różnego typu końcówki przewodowe. Końcówki
te łączy się z żyłą przewodu przez lutowanie, śrubowo lub przez prasowanie.

16. 16
Rysunek 10 Końcówki przewodowe stosowane do łączenia przewodów
Źródło: http://sklep.cseie.com.pl, stan na dzień 08.08.2013
Lutowanie – polega na łączeniu przewodów za pomocą spoiwa (lutu). Rozróżnia się
luty miękkie o temperaturze topnienia do 300°C stosowane do lutowania przewodów
miedzianych oraz luty twarde o temperaturze topnienia powyżej 500°C wykorzystywa-
ne do lutowania aluminium. Luty miękkie są stopem cyny z ołowiem zaś luty twarde –
stopem miedzi, srebra i cynku. Przewody o mniejszych przekrojach można lutować za
pomocą lutownicy, natomiast przewody o większych przekrojach – z uwagi na swoją
masę i absorbcję ciepła powinny być lutowane z wykorzystaniem specjalnie do tego celu
przystosowanych palników. Przed lutowaniem łączone części przewodów powinny być
oczyszczone mechanicznie, a następnie odtłuszczone za pomocą chlorku cynku, kalafonii
lub pasty lutowniczej. Produkowana obecnie cyna jest w postaci rurki, wewnątrz której
znajduje się pasta lutownicza, co znacznie ułatwia proces łączenia przewodów za pomo-
cą lutowania.
Spawanie – polega na łączeniu metali przez ich nadtapianie. Ten sposób łączenia sto-
sowany jest przy dużych przekrojach żył. Rozróżnia się spawanie gazowe i elektryczne.
Spawanie gazowe polega na spalaniu acetylenu i tlenu pobieranych z butli, zaś w spa-
waniu elektrycznym wykorzystuje się wysoką temperaturę łuku elektrycznego.
Zaprasowywanie – to sposób łączenia żył przewodów za pomocą specjalnych końcó-
wek z wykorzystaniem pras – najczęściej hydraulicznych – o dużej sile nacisku.
Sposoby wykonywania połączeń w zależności od przekroju żył i materiału z jakiego
wykonany jest przewód można usystematyzować w następujący sposób:
 łączenie żył miedzianych między sobą – lutowanie, spawanie, złącza śrubowe, za-
ciski Wago (przy niewielkich przekrojach);
 łączenie żył aluminiowych jednodrutowych między sobą – lutowanie, spawanie,
zaprasowywanie, łączenie z pomocą sprężynujących złącz śrubowych, zaciski
Wago;
 łączenie żył aluminiowych wielodrutowych między sobą – lutowanie, spawanie,
zaprasowywanie, skręcanie śrubami końcówek przyspawanych, przylutowanych
lub zaciskanych na zimno na żyłach;
 łączenie żył aluminiowych jednodrutowych z osprzętem – za pomocą zacisków
w osprzęcie;
 łączenie żył aluminiowych wielodrutowych z osprzętem – za pomocą końcówek
przyspawanych, przylutowanych lub zaciskanych na żyłach;
 łączenie żył aluminiowych z żyłami miedzianymi lub z zaciskami mosiężnymi
aparatury i osprzętu – za pomocą końcówek bimetalicznych Cu-Al lub zacisków
Wago;
 łączenie żył miedzianych jedno lub wielodrutowych o przekrojach powyżej
10 mm2 dla jednodrutowych i 6 mm2 dla wielodrutowych z aparaturą itp. – za
pomocą końcówek zaciskanych lub lutowanych na żyłach;
 łączenie żył miedzianych jedno lub wielodrutowych o przekrojach do 10 mm2 dla
jednodrutowych i 6 mm2 dla wielodrutowych z aparaturą itp. – bezpośrednio do

17. 17
zacisków urządzeń bez końcówek, natomiast dla przewodów wielodrutowych
końce przewodów powinny być oblutowane.
Podstawowym osprzętem służącym do łączenia między sobą i do urządzeń kabli
elektroenergetycznych są mufy przelotowe, mufy odgałęźne i głowice kablowe.
Rysunek 11 Mufa przelotowa żeliwna
Źródło: Katalog: Mufy kablowe żeliwne dla elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych linii ka-
blowych, EKOPOL, stan na dzień 31.12.2007
Rysunek 12 Mufa odgałęźna żeliwna
Źródło: Katalog: Mufy kablowe żeliwne dla elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych linii ka-
blowych, EKOPOL, stan na dzień 31.12.2007
Można je podzielić w następujący sposób:
 mufy przelotowe żeliwne – układane w terenie suchym służące do łączenia kabli
do 35 kV oraz do łączenia kabli do 10 kV układanych na terenach mokrych;
 mufy odgałęźne żeliwne – stosowane do łączenia kabla odgałęźnego z przeciętym
kablem głównym przy napięciach znamionowych do 10 kV;
 głowice butelkowe żeliwne – stosowane do zakończenia kabli o napięciu do 1 kV
wprowadzanych do urządzeń wnętrzowych;
 głowice stożkowe – wypierane przez głowice żywiczne – stosowane do zakończe-
nia kabli w urządzeniach wnętrzowych na napięcia do 10 kV;
 głowice leżące – stosowane do zakończenia kabli w urządzeniach wnętrzowych
na napięcia do 10 kV, umożliwiają wyprowadzenie żył kabla prostopadle do jego
osi;
 głowice masztowe – stosowane do zakończenia kabli na napięcie do 1 kV w urzą-
dzeniach napowietrznych – np. na słupach;
 głowice płaskie – służą do zakończenia kabli trójżyłowych jednopłaszczowych na
napięcie do 30 kV w urządzeniach napowietrznych i wnętrzowych;
 głowice jednożyłowe – stosowane w urządzeniach na napięcie do 45 kV – wnę-
trzowe lub napowietrzne, do zakończenia kabli jednożyłowych w powłoce oło-

18. 18
wianej lub trójżyłowych trójpłaszczowych, w których każda żyła ma oddzielny
płaszcz ołowiany;
 głowice małoolejowe – służą do zakończenia kabli z izolacją rdzeniową i kabli
jednopłaszczowych na napięcia od 10 do 30 kV;
 mufy i głowice z żywic sztucznych – służą do łączenia i zakończenia kabli o izolacji
papierowej i powłoce ołowianej na napięcie do 10 kV.
Bibliografia:
1. W. Kotlarski, J. Grad (2012). Aparaty i urządzenia elektryczne, Warszawa: WSIP.
2. H. Markiewicz (1996). Instalacje elektryczne, Warszawa: WNT.
3. J. Maksymiuk (1995). Aparaty elektryczne. Warszawa: WNT.
4. J. Laskowski (1996). Poradnik elektroenergetyka przemysłowego, Warszawa: CO-
SiW SEP.
5. Poradnik inżyniera elektryka tom 3 (1996). Praca zbiorowa. Warszawa: WNT.
6. H. Markiewicz (2000). Zagrożenia i ochrona od porażeń w instalacjach elektrycz-
nych. Warszawa: WNT.