1

1. Өнім мен қызмет сапасын
анықтау әдістері.
Квалиметрия ғылым ретінде,
оның рөлі, әдістері және
практикалық қолдану саласы.
Квалиметриядағы сапаны
өлшеудің мәні.
Бизнес және кәсіпкерлік мектебінің аға-
оқытушысы: Сырымбек Маржан

2. Квалиметрия (латынша qualitas – «қандай, сапасы қандай», metreo –
«өлшеу») - өнімнің адам қызметі процестерінің сапасын, өнім сапасын
басқару мен стандарттауда қабылданатын шешімдерді негіздеу үшін
қолданылатын, сандық бағалау әдістерін біріктіретін ғылым саласы.
Квалиметрияның міндеті – сапаны бағалаудың барлық әдістерін
әзірлеу және дамыту.

3. Квалиметрияның басты мақсаттары:
сапа көрсеткіштері номенклатурасын негіздеу,
оларды анықтау мен ықшамдау әдістерін жасау,
бұйымдардың типтік өлшемдері мен параметрлік
қатарларын ықшамдау,
жалпылама сапа көрсеткіштерін құру принциптерін
өңдеу
және оларды стандарттау мақсаттары мен сапа
басқаруда қолдану шарттарын негіздеу.

4. Квалиметрия нормативті құжаттардағы сапа
көрсеткіштерін регламенттеу бойынша, сапа деңгейін
бағалау мен сапа басқару бойынша қызметтің негізінде
жатқан мәселелерді шешу методологиясы мен әдістемелерін
зерттейді.

5. Квалиметрия теориялық және қолданбалы болып бөлінеді.
 Теориялық квалиметрия, нақты объектілерді дерексіздендіре
отырып, сапаның сандық бағалауының принциптерін,
классификациясын, жалпы әдістер мен арнайы мәселелерді
негіздеп жасайды.
 Қолданбалы метрологияның басты мақсаты - өнімнің нақты
түрлерінің ерекшеліктерін есепке алатын сапаны сандық
бағалаудың әдістерін жасау.

6. Квалиметрия ғылым ретінде, жалпылық дәрежесімен, өлшеу мен бағалау
құралдары мен әдістерімен ажыратылатын теориялардың өзара байланысқан
жүйесі түрінде көрінеді.
Мұндай теорияларға: жалпы квалиметрия, арнайы квалиметрия және пән
квалиметриясы жатады.
Жалпы квалиметрияда жалпытеориялық мәселелер: түсініктер жүйесі,
бағалау теориясы (заңдар мен әдістер), квалиметрияның аксиоматикасы
(аксиомалар мен ережелер), квалиметриялық шкалалау теориясы (өлшеулер,
салмақтылық, өлшем жүргізу) қарастырылады.
Арнайы квалиметрияда бағалаудың модельдері мен алгоритмдері,
бағалаудың дәлдігі мен сенімділігі: экспертті квалиметрия, ықтималдық-
статистикалық квалиметрия, индексті квалиметрия, квалиметриялық
таксономия, квалификациялар мен жүйелілеу теориясы қарастырылады.
Пәндік квалиметрия объектілер бойынша бағалауды қарастырады (өнім
мен техника квалиметриясы, еңбек пен қызмет квалиметриясы, шешімдер мен
жобалар квалиметриясы, процестер квалиметриясы.

7. Технологиялық әдістер
(өндірістік процесті жеке және тұтас
бақылау ғана емес, оның нәтижелерін де
бақылау). Ол үшін инженерияның қазіргі
заманауй құралдары қолданылады. Ең
объективті нәтижелер ұйым
қызметкерлерінің қатысуынсыз әр түрлі
параметрлерді өлшей және бағалай
алатын автоматтандырылған
аспаптарға.
.
Статистикалық әдістер
(өнімнің сандық және сапалық көрсеткіштерін
жинау). Одан әрі әртүрлі кезеңдерде алынған
деректер үрдісті (оң немесе теріс) анықтау үшін
салыстырады. Мұндай талдаудың нәтижелері
сапаны басқару жүйесін жетілдіру туралы шешім
қабылдауға негіз бола алады.
.
Экономикалық әдістер
(өнімді сапалы жақсарту үшін
жүргізілген іс-шаралардың құнын
бағалау және олардан кейінгі
қаржылық нәтижені талдау).
.
Психологиялық әдістер
(қызметкерлерге көрсетілетін әсері және
олардың жоғары сапалы көрсеткіштерге
қол жеткізуін ынталандырады). Бұл жерде
жұмыс ұжымының өзіндік тәртібі де,
ондағы атмосфера да, әр қызметкердің жеке
сипаттамалары де есепке алынады.
.
Әкімшілік әдістер
(орындауға міндетті). Оларға:
нормалар;
стандарттар;
нұсқаулықтар;
басшылықтың өкімдері
жатады.

8. Сапаны анықтайтын әдістер сапамен қамтамасыз ету процесінде әдетте
экономика-математикалық әдістер қолданылады,оларға мыналар жатады:
Сызықтық әдіс
Сызықтық емес әдіс
Динамикалық программалау
Сараптамалық жоспарлау
Эммитациондық модельдеу
Массалық қызмет көрсету теориясы
Теория расписания
Функционалды құнды талдау
Корреляциондық қатынастар әдісі

9. Өнім сапасын басқару жүйесінің маңызды элементі стандарттау болып
табылады. Стандарттаудың негізгі мақсаты - өнімнің прогресивті
талаптарын анықтайтын нормативті техникалық құжаттар жүйесін құру.
Сонымен қатар осы құжаттардың дұрыс пайдалануына бақылау жасау болып
табылады.
Ал, стандарт белгілі бір объектілермен қойылған талаптар, әдістемелер,
сипаттамалар және жалпы принциптер негізінде тағайындалған құжат тек осы
стандарттарда өндірілетін өнім сапасы бекітіледі.
Стандарттау бойынша нормативті құжаттардың келесі түрлері бар:
•Қазақстан республикасының мемлекеттік стандарттары (ГОСТ);
•Салалық стандарттар;
•Техникалық шарттар;
•Кәсіпорындардың бірлестіктерінің ассоцияциялардың, концерн стандарттары
бар;
•Халықаралық стандарттар;

10. Процестің ағындық диаграммасы
Бұл құрал процесс кезеңдерін графикалық бейнелейтін диаграмма болып табылады, бұл қажет
болған жағдайда жақсарту мүмкіндігін зерттеуге өте ыңғайлы (процесс және оның ағуы туралы
толық ақпаратты жинақтаудың арқасында). Ағындық диаграмма үдерістердің бір-бірімен
байланысын талдауға мүмкіндік береді, бұл жағымсыз әлеуетті көздерді анықтауға мүмкіндік
береді.
 Оның бастапқы және соңғы нүктесін анықтау;
 Басынан аяғына дейін бақылауды ұйымдастыру;
 Іс жүргізу кезеңдерін анықтау (ағындар, шешімдер, әрекеттер, олардың кезектілігі
және т. б.);
 Қара ағынды диаграмма құру; зерттелетін процеске қатысқан қызметкерлермен қара
диаграмманы талдау;
 Оны қызметкерлермен қарағаннан кейін қара нұсқаны жақсарту (анықталған
кемшіліктер мен түзетулер негізінде);
 Алынған диаграмманы іс жүзіндегі іс жүргізу кезеңдерімен салыстыру.;
 Онда процестің өту орнын, атауын, жасалған күнін, диаграмма жасауға қатысқан
қызметкерлер туралы мәліметтерді, сондай-ақ назар аударуға лайықты өзге де
ақпаратты көрсету.