1. 16
Anahtar Kavramlar
fiziksel sindirim
kimyasal sindirim
enzim
emilim
Sindirim Sistemimiz ve Sindirim Sistemimizin Sa¤l›¤›
Bir yiyecek yenildikten sonra vücudumuzda ne gibi değişikliklere uğrar? Peki,
vücudumuz yiyecekleri kullanabilecek hâle nas›l getirir?
Sindirim sistemimizi oluşturan organlar›n neler oldu¤unu biliyor musunuz? Sindirim
sistemi ile ilgili bildiğimiz sa¤l›k sorunlar›na örnekler verelim. Sindirim sistemimizin
sağlığını korumam›z için neler yapmam›z gerekti¤ini söyleyebilir misiniz?
‹flte bu konuda sindirim sistemimizi oluşturan yapı ve organların görevlerini ve
sindirim sistemimizin sağlığını olumlu ve olumsuz etkileyecek etkenlerin neler olduğunu
öğreneceğiz.
3
14. s.
P›nar ifltahla sandviçinden kocaman bir parça
›s›rd›. Öyle anlafl›l›yor ki P›nar’›n en sevdi¤i yiyecek
sandviç. Peki, sizin en sevdi¤iniz yiyecek hangisi?
Acaba niçin yemek yeriz? Sadece ac›kt›¤›m›z için mi?

2. 17
1. EtkinlikGözlemleyelim, ‹nceleyelim
Yediğimiz Besinlere Ne Olur?
Bunlar› Yapal›m
• Üçer ya da beşer kişilik gruplar oluşturalım.
• Etkinliğimizi, sıramızın kirlenmesini önlemek için geniflçe
bir kab›n içinde yapalım.
• Aşağıda verilen her bir basamaktaki işlemleri
gerçekleştirelim. Bu işlemleri gerçekleştirirken yaptığımız
gözlemlere dayalı aç›klamalar›m›z› Çalışma Kitabı’mızdaki
4. etkinlikte yer alan çizelgelere kaydedelim.
1. Bisküvileri, plastik torbaya koyalım ve ellerimizle ezelim.
2. Aynı plastik torbaya su ekleyelim.
3. Torbanın içindeki havayı boşaltarak torbanın ağzını
kapatalım. Torbayı, ellerimizle befl dakika boyunca
ovuşturalım.
4. Leğenin üzerinde, plastik torbanın alt köflelerinden birini makasla
keserek torbada küçük bir delik açal›m. Kesilen kısmın ağzına çorabı
geçirelim. Plastik torbayı sıkarak içindekileri çoraba boflaltal›m.
5. Çorabı alt kısmından keselim. Çorabın etrafını kâğıt havlu ile saralım.
6. Çorab› s›karak içindekileri leğene boşaltalım.
Sonuca Varal›m
• Çalışma Kitabı’mızdaki 4. etkinlikte yer alan çizelgeden
yararlanarak yediğimiz besinlerin vücudumuzda nas›l bir
de¤iflim geçirdi¤ini açıklayalım.
• Bu etkinlikteki gözlemlerimize dayanarak
yediğimiz besinlerin bu şekilde değişime
uğramasının sebebini açıklayalım.
Vücudumuz besin maddelerini yediğimiz şekilde kullanabilir mi? Yedi¤imiz bir
bisküvinin yaklafl›k 12 saat sonra vücudumuz taraf›ndan kullan›lacak hâle geldi¤ini biliyor
muydunuz? Besinlerin vücudumuza yararlı hâle gelebilmesi için değişime uğraması
gerekir. Besinler sindirim sistemimizde nas›l bir de¤iflim geçirir?
Besin maddelerinin içeriklerine göre karbonhidrat, ya¤, protein, vitamin, su ve
mineraller olarak grupland›r›ld›¤›n› biliyoruz. Besin içerikleri büyük moleküllerdir. Büyük
moleküllü besin içeriklerinin hücrelerimizin kullanabilece¤i kadar küçük moleküllere
parçalanmas› gerekir. Yedi¤imiz besinler hücrelerimize geçebilecek duruma sindirim
ifllemi sonucunda gelir. Öyleyse vücudumuzda sindirim nas›l gerçekleflir?
Sindirim çi¤nemeyle bafllar. Besinlerin, çi¤neme ve kas hareketleriyle küçük parçalara
ayr›lmas› fiziksel (mekanik) sindirimdir. Besinlerin, enzim ad› verilen baz› salg›lar
yard›m›yla parçalanmas›na ise kimyasal sindirim denir. Sindirim büyük moleküllü besin
içeriklerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere dönüştürülmesidir.
Is›rd›¤›m›z bir parça bisküvi vücudumuzda nas›l bir de¤iflimden geçer? Gelin bu
de¤iflimlerin neler oldu¤unu afla¤›daki etkinli¤i yaparak bulmaya çal›flal›m.
4
15. s.
Araç-Gereçler
Araç ve Gereçler
♦ üç-dört adet
bisküvi
♦ bir bardak su
♦ plastik torba
♦ makas
♦ kâğıt havlu
♦ çorap
♦ geniflçe bir kap
♦ plastik eldiven

3. 18
Afla¤›daki flekli inceleyerek, sindirim sistemimizi oluşturan yapı ve organların neler
olduğunu ve bunlar›n görevlerini belirleyelim. fiekildeki oklar› takip ederek yedi¤imiz
besinlerin sindirim sistemimizde izledi¤i yolu belirtelim.
5
16. s.
Yutak
Besinlerin ağızdan yemek
borusuna iletilmesini sağlar.
Sindirim Sistemimizi Oluşturan Yapı ve Organlar
Peki, besinlerin sindirimde görevli hangi organlarda fiziksel, hangi organlarda kimyasal
sindirime u¤rad›¤›n› söyleyebilir misiniz?
Yemek Borusu
Besinleri yapısında bulunan
kaslar yardımıyla mideye
iletir.
Ağız
Besinlerin fiziksel sindirimi
çiğneme ile bafllar. Karbon-
hidratların kimyasal sindi-
rimi tükürük içerisinde bu-
lunan enzimler sayesinde
gerçekleflir.
Mide
Besinlerin fiziksel sindirimi,
midenin kasılıp gevşeme
hareketi ile devam eder.
Kimyasal sindirim ise mide
özsuyuiçindebulunanmide
asidi ve enzimler tarafından
gerçekleştirilir. Böylece,
besinler parçalanarak küçük
moleküller hâline getirilmiş
olur. Proteinlerin kimyasal
sindirimi midede başlar.
‹nce Bağırsak
‹nce bağırsak, sindirim
sistemimizin en uzun
bölümüdür. Yağların kim-
yasal sindirimi burada
başlar. Karbonhidratların
ve proteinlerin sindirimi
tamamlanır. Besinler ince
bağırsakta kana geçebi-
lecek kadar küçük mole-
küllere parçalanır. Bu mole-
küller ince bağırsaktan
emilim ile kana geçer.
Anüs
Besin maddelerinin vücu-
dumuz tarafından kulla-
nılamayan bölümü, anüs
yoluyla atık madde olarak
vücuttan uzaklaştırılır.
Kalın Bağırsak
Besinler içerisinde kalan
su ve mineraller kalın
bağırsakta emilir. Atık
maddeler ise sindirim
sisteminin son bölümü
olan anüse gönderilir.
‹nce ba¤›rsaklarda yer alan
villus ad› verilen yap›lar,
besinlerin emilim ile kana
geçmesini sa¤lar.

4. Sindirim Sistemimiz ve Sindirim Sistemimizin Sa¤l›¤›
Vücudumuzda Sistemler
19
Karaci¤er ve pankreas sindirime yard›mc› organlard›r. Bu organlar ürettikleri safra
salgısı ve pankreas öz suyunu besin içeriklerinin sindirimini tamamlamak üzere birer
kanalla ince bağırsağa aktar›r.
Sindirime Yardımcı Organlar
7
17. s.
Karaciğer
Safra adı verilen bir salgı üretir.
Safra s›v›s› büyük ya¤ damlalar›n›
daha küçük parçalara ay›rarak
yağların sindirimine yard›mc› olur.
Sindirimde Enzimlerin Besin ‹çeriklerine Etkisi
Afla¤›daki flemay› inceleyerek enzimlerin kimyasal sindirimdeki ifllevini aç›klayabilir
misiniz?
Afla¤›daki flekilden yararlanarak karaci¤er ve pankreas›n sindirim sistemindeki
görevlerinin neler oldu¤unu belirleyelim.
Pankreas
Pankreas öz suyunu sal-
gılar. Pankreas öz suyu;
proteinlerin, karbonhidrat-
ların ve yağların sindirimini
gerçekleştiren enzimler
içerir.
6
16. s.
Besinlerin kimyasal
olarak sindirildi¤i yer

5. 20
Sindirilen Besin ‹çeriklerine Ne Olur?
Afla¤›daki flemada sindirime u¤rayan
besinlerin emilim ile ba¤›rsaklardan
kana, kandan vücut hücrelerine geçifli
görülmektedir.Besiniçeriklerininhangilerinin
ince ba¤›rsak, hangilerinin kal›n ba¤›rsaktan
kana geçti¤ini söyleyebilir misiniz?
Enzimler, büyük moleküllü besin
içeriklerini küçük moleküllere dönüfltürmekle
görevlidir. Yandaki flemada sindirim
sistemimizde besin içeriklerinin kimyasal
sindirim s›ras›nda geçirdikleri de¤iflim
görülmektedir.
fiemay› inceleyerek afla¤›daki sorular›
cevaplayal›m.
1. Besin içeriklerinin her biri, sindirim
s›ras›nda nas›l bir de¤iflime u¤rar?
2. Besin içerikleri hangi organlardan kana
geçer?
3. Kana geçen besin içeriklerine ne olur?
4. Sindirilmeyen besinler niçin kana
geçemez?
8
18. s.

6. Sindirim Sistemimiz ve Sindirim Sistemimizin Sa¤l›¤›
Vücudumuzda Sistemler
21
Araflt›ral›m, Haz›rlanal›mAraflt›ral›m, Haz›rlanal›m
Dedektif Gastro’nun stresli bir hayatı vardır. Kahvaltıda
simit yemeyi tercih eden dedektifimiz, öğlenleri açlığını
bastırmak için ayaküstü bir şeyler atıştırır. Akşamları ise
sindirimi zor olan ağır ve yağlı yiyecekleri tercih ettiği için
televizyonun karşısında uyuyakalır. ‹ş arkadaşları onu spor
yapmaya çağırdıklarında, hemen bir mazeret uydurur.
Elinden hiç düşürmediği bir fincan kahvesini de unutmamak
gerekir.
Dedektif Gastro son zamanlarda artan mide ağrıları
ve hazımsızlık sebebiyle hastaneye gitmeye karar verir.
Bu sorununu çözmek için sorgulayıcı ve araflt›r›c› özelliğini kullanarak aşağıdaki
sorulara cevap aramaya başlar.
- Rahatsızlığım ne olabilir?
- Rahatsızlığım için hastanenin hangi bölümüne gitmeliyim?
- Rahatsızlanmama, beslenme alışkanlıklarımdaki ve yaşam tarzımdaki hangi
özellikler yol açmış olabilir?
- Bu şekilde yaşamaya devam edersem ileride ne tür rahatsızlıklarla karşılaşabilirim?
- Sağlığımı korumak için hayatımda neleri değiştirmeliyim?
Dedektif Gastro’ya, bu soruların cevaplarını bulabilmesi için yardım edelim.
Dedektifimizin sizin için aşağıya bıraktığı ipucunda, sindirim sistemi hastalıklarının
isimleri saklıdır. ‹pucu içinde gizlenmiş hastalık isimlerini bulalım. Gruplar oluşturarak
bu hastalıklardan iki tanesini seçelim. Seçtiğimiz hastalığın özellikleri hakkında
araştırma yapalım. Araştırma sonuçlarımızı arkadaşlarımıza sunalım.
Şifre: AECGASTR‹TCDGAZŞ‹ŞK‹NL‹Ğ‹FVLHIÇKIRIKKDR‹SHALÜYKABIZLIKGÜZD
KARINAĞRISIZGRKUSMALFBKM‹DEYANMASIMSTÖFREFLÜKBRASAFRAK
ESES‹Ş‹KÂYETLER‹NHLSNR
Sindirim Sistemimizin Sağlığını Korumak
Sindirim sistemimizin sa¤l›¤›n› korumak, büyümemiz ve geliflmemiz için çok önemlidir.
Peki, sindirim sistemimizin sa¤l›¤›n› korumak için neler yapmam›z gerekir?
Peki, hücrelerimize kadar tafl›nan bu besin içeriklerinin vücudumuzda hangi olaylar için
kullan›ld›¤›n› biliyor musunuz? Afla¤›daki karikatürleri inceleyerek bu soruyu cevaplayal›m.
Enerji sağlamak için
karbonhidratlar gereklidir.
Yağlar, vücudumuzu sıcak tutmak,
darbelerden korumak ve enerji
sağlamak için gereklidir.
Büyüme, yaraların onarımıve hastalıklara karşı savaşiçin proteinler gereklidir.
9
19. s.

7. 22
Doğru Beslenmeyi Öğrenmek
Dengeli ve yeterli beslenmemiz gerekti¤ini uzmanlardan ve büyüklerimizden s›kça
duyar›z. Peki, dengeli ve yeterli beslenmek niçin bu kadar önemlidir?
Vücudumuzun günlük enerji gereksinimini karfl›layabilmemiz, büyümemiz ve
geliflmemizin sa¤l›kl› olabilmesi için dengeli ve yeterli beslenmemiz gerekir. Yemek yemek
temel ihtiyaçlarımızdandır. Ancak vücudumuz besinlerin ihtiyacımızdan fazla olan kısmını
harcayamaz ve bunları yağa dönüştürerek depolar.
Depolanan yağlar ise zamanla şişmanlığa sebep olur.
Dengeli ve yeterli beslenme; besin içerikleri
olan protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral
ve suyun, ihtiyacımızı karşılayacak oranda ve
birlikte tüketilmesidir. Stres ile dengesiz
ve yetersiz beslenme, sindirim sistemi
sağlığını olumsuz yönde etkileyen
faktörlerdendir. Kabak, lahana gibi
lifli besinleri tüketmek ve dengeli
ve yeterli beslenmek ise
sindirim sisteminin sağlığını
olumlu yönde etkiler.
10
20. s.
Alkolden ve Sigaradan Uzak Durmak: Alkol, midenin iç yüzeyini örten tabakayı tahriş
ederek gastrite ve kusmaya yol açabilir. Midenin üst bölümüyle yemek borusunun alt
bölümünde küçük yırtıklara sebep olabilir. Alkolün uzun süre kullanılması özellikle B
vitaminlerinin ve diğer besinlerin emilimini engelleyebilir. Ayrıca yüksek miktarda tüketilen
alkol, karaciğer için önemli bir tehdit oluşturur. Sigara içme alışkanlığı da benzer sorunlara
yol açar.
Sindirim sistemimiz, yediğimiz besinlerin sindirilmesini ve bu besinlerin ince bağırsak
tarafından emilerek kanımıza geçmesini sağlar. Sindirim sonucu oluşan küçük moleküller,
dolaşım sistemimiz aracılığıyla hücrelerimize kadar taşınır. Vücudumuz besinlerin içeri¤ini
enerji üretmek, yapım ve onarımını gerçekleştirmek ve faaliyetlerini düzenlemek için kullanır.
Vücudumuz, bu önemli görevlerini gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu besin içeriklerini,
besin gruplarından sağlar.
Sindirim sistemimizin sağlığını korumak için:
• Çok sıcak ve çok soğuk şeyler yiyip
içmemeliyiz.
• Lokmaları iyice çiğnemeli ve yavaş
yemeliyiz.
• Sofradan sindirim sistemimizi yoracak
kadar çok yemeden kalkmal›y›z.
• Yemek sırasında ve yemekten hemen
sonra fazla miktarda su içmemeliyiz.
• Yemekten sonra bir saat kadar istirahat
etmeliyiz.
• Yemeğe çiğ salata veya taze meyve ile
başlamalıyız.
• Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak
durmalıyız.

8. Sindirim Sistemimiz ve Sindirim Sistemimizin Sa¤l›¤›
Vücudumuzda Sistemler
23
Aşağıdaki soruların cevaplar›n› defterimize yazal›m.
1. Şekilde, ok ile gösterilen yapı ve organların isimleri nelerdir?
2. Şekildeki organlardan hangilerinde fiziksel, hangilerinde kimyasal sindirim
gerçekleşir? Bu organlardaki sindirimin farklı şekilde gerçekleşmesinin sebebi
nedir?
3. Sindirim sistemimizin çalışması niçin gereklidir? Sindirim sistemimiz çalışmasaydı
ne olurdu?
4. Mide ve pankreas öz suyu ile tükürük içinde yer alan sindirim enzimlerinin
karbonhidrat, yağ ve proteinler üzerinde nas›l bir etkisi vard›r? Bir şema çizerek
aç›klayal›m.
5. Sindirime yardımcı organlar hangileridir? Bu organların sindirimdeki görevleri
nelerdir?
6. Sindirime uğrayan besin içeriklerinin kana geçişi, hangi organlarda ve nasıl
gerçekleşir?
7. Sindirim sisteminin sağlığını etkileyen olumlu ve olumsuz faktörler nelerdir?
Kendimizi De¤erlendirelim
a
d
f
g
e
ç
c
b
h