1. “Үдийн цай” хөтөлбөр шар өвчний голомт болжээ<br />Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр санаачлан, 2005-2006 оны хичээлийн шинэ жилээс эхлэн 1-11 ангийн сурагчдад quot;
Үдийн цайquot;
хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн. Хөтөлбөрийн ур шимийг бага ангийн сурагчид хүртэж бага үдийн алдад бор ходоодоо божийлгодог болсоор багагүй хугацаа өнгөрлөө. Үүний үр ашиг ч гарч сургууль завсардалт, хичээл таслалт буурахад quot;
Үдийн цайquot;
хөтөлбөр ашиг тусаа өгч байна хэмээн сургуулийн удирдлага, анги удирдсан багш нар амаа олохгүй магтаж байсан. Удалгүй III-IV ангийн сурагчид 300 төгрөгийн үнэтэй quot;
хоолquot;
идэж, шинэ хичээлийн жилээс V ангийн сурагчид quot;
Үдийн цайquot;
хөтөлбөрт хамрагдаж эхэлнэ. Бичигч миний бие Ерөнхийлөгчийн санаачилсан хөтөлбөрийн буруутгах гэсэнгүй. Энэ арга хэмжээ нь нэг талдаа үнэхээр цаг үеэ олсон quot;
шинэ санаачлагаquot;
байлаа. Харин түүнийг гардан хэрэгжүүлэгчид өнөөдөр эргэж харах цаг болжээ. Сүүлийн хоёр жил халдварт шар өвчин газар авч өнгөрсөн оны сүүлийн улиралд дээд цэгтээ улсныг эмч нар, эмнэлэг, сургуулийн байгууллага мэдсэн хэрнээ таг дүлий сууж байна. <br />Өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард Өмнөговь аймгийн төвийн цэцэрлэгийн насны хүүхдийн бараг тал хувь нь халдварт шар өвчнөөр өвчилж хорио, цээр тогтоох дээрээ тулж байсан. Баянхонгор, Ховд, Увс гээд бүх аймаг, орон нутагт халдварт шар өвчин хэрээс хэтэрч тэр бүү хэл Орхон аймгийн Нэгдсэн эмнэлэг ачааллаа даахгүйд хүрч байгаа тухай мэдээлж байв. Хамгийн аймшигтай нь халдварт шар өвчинд 2-15 насны өсвөр үе маань их өртөж байна. Ерөнхий боловсролын сургуулийн бага ангийнхан quot;
Үдийн цайquot;
хөтөлбөрт хамрагдаж эхэлсэнээс хойш халдварт шар өвчинд нэрвэгдэх нь бүр илүү нэмэгдсэн байна. Үүнд сургуулийн удирдлага, эмч, ангийн багш нар буруутай. Өнөөдөр нийслэлийн захын гэр хорооллын сургууль ариун цэврийн наад захын шаардлага хангахгүй гэдгийг эцэг эхчүүд хэлдэг. <br />Ариун цэврийн өрөө, quot;
00quot;
нь гаднаа байдаг. Гар угаах газар байхгүй. Энэ бүхэн нь өвчний голомт болдог. Мөн үүний дээр нэрмээс болж Японы олон улсын хамтын ажиллагаа quot;
Жайкаquot;
-гийн тусламжаар баригдсан сургуулийн өргөтгөл, хичээлийн байр халдварт шарын тархалтад багагүй үүрэг гүйцэтгэж эхэлсэн. Япон ах, эгч нарынхаа бэлэглэсэн барилгыг цэвэр, үзэмжтэй байлгах үүргийн сургуулийн захирал хоёр орны өмнө хүлээдэг. Сургуулийн захирал хар зураас гаргахгүйн тулд хамгийн түрүүнд бодож олсон шилдэг арга нь бага ангийн сурагчдын гутлыг солиулах явдал байв. Энэ аргын үрээр сурагчид ном, дэвтрээ хийдэг цүнхэндээ сургууль дээрээ өмсөх углааш хийн ачаагаа нэмнэ. <br />Сургуулийн хаалгаар оронгуут шороотой гутлаа тайлан, өнөөхөө өмсөнө. Шороотой гутлаа гадуур хувцасныхаа хамт уутанд хийж өлгүүлдэг. Ингээд хичээлдээ орно. Гутлаа сольсоны дараа гараа угаах боломж байхгүй. Яагаад гэвэл үйлчлэгч эгч нар 10.00 цагаас нааш ирэхгүй. Тэд ирж л. quot;
00quot;
-ын өрөө онгойно. Тэднийг ирэх гэсээр байтал quot;
Үдийн цайquot;
хөтөлбөрийн боорцог, ундаахан орж ирнэ. Өнөөхтэй чинь ёстой улаан гараар үзэхээс яахав. Хааяа багш нь нойтон алчуур авч яв гэдэг ч хүүхэд л болсон хойно өдөрт нь үгүй хийнэ. Хичээл тараад углаашаа цүнхэндээ хам хум хийгээд л гарч өгнө. <br />Өнөөдрийн нийслэлийн захын дүүргүүдийн бага ангийн сурагчийн хичээл, номдоо явж байгаа дүр зураг нэг ийм. Ийм нөхцөлд оруулсан хамгийн гол буруутан сургууль барьж өгсөн япончууд уу, сургуулийн удирдлага уу гэдгийг мэргэжлийн хяналтын газрын боловсрол, эрүүл мэндийн байцаагчид хариулах биз ээ. Эсвэл нийслэлийн Засаг дарга та мэргэн арга сэдсэн сургуулийн захирлуудаа өөрчилж арай өөрөөр сэтгэх чадалтай хүн олох хэрэгтэй болжээ. <br />Бага насны хүүхэд бохир гараар дамждаг quot;
Вquot;
вирусээр халдварласнаар нөхөж баршгүй хүнд гарз болдог гэдгийн бид мэднэ дээ. 1960,1970-аад оны үөд шар өвчин хэт их тархасны үр дүнд өнөөдрийн нас баралтын гол шалтгаан болсон элэгний өвчлөл үүссэн юм. Иймээс одооны энэ хүүхдүүд 2040, 2050 онд наснаасаа эрт элэг гэх тодотголтой quot;
визquot;
даруулан нөгөө ертөнцөд одох уу. Энэ л өнөөдөр үндэсний аюулгүй байдлын хэмжээнд хүрэх аюул биш үү. Томчууд бид халдварт шар өвчний тухай мэдэхийн дээдээр мэддэг. Гэвч үр хүүхэд, хойч үеийнхээ төлөө дуугарахгүй байна. Энэ эмгэнэл биш гэж үү. <br />Халдварт шар өвчин<br />quot;
Шар өвчинquot;
-ий шинж тэмдгүүд:Гепатит өвчний үед арьс, салст шарладаг тул хүмүүс уг өвчнийг quot;
шарлах өвчинquot;
гэж нэрлэдэг. Шарлалтын өмнөх үе буюу урьдал үе буюу мөн л янз бүрийн хугацаагаар илрэх бөгөөд дунджаар 1-2 хоногоос 14-21 хоног хүртэл үргэлжилж болно. Үүнд:-Ходоод гэдэс хямрах хам шинж: хоол унданд дургүйцэх, бөөлжих, суулгах, аюулхай орчим өвдөх, ам гашуу оргих -Халуурах, хамраас нус гоожих, үе үе ханиах -Ядарч сульдах, унтамхайрах, ноомой болох, ихээр ядрах, бага насны хүүхэд түрүүлгээ харж хэвтэх -Үе булчингаар өвдөх зэрэг шинж тэмдэг илэрнэ. Хамгийн тод шинж тэмдэг нь шээсний өнгө өтгөрөх, өтгөн хатах юм. Мөн арьс, нүдний салст бүрхүүлд шарлалт илрэхэд шарлалтын үе эхэллээ хэмээн тооцож үздэг. Шарлалт илрэхээс 2-4 хоногийн өмнө шээсний өнгө өтгөрч хар цай шиг бараан, өтгөний өнгө цайвар сааралдуу болж шингэрдэг байна. Шарлалтын үе дунджаар 2-3 долоо хоног үргэлжлэх бөгөөд зарим үед 7 хоног хүртэл богиносч, эсвэл 4-6 долоо хоног түүнээс дээш хугацаагаар уртасч болно. Цочмог вируст гепатит А-ийн үед шарлалт богино хугацааны дотор илрээд буурах ба илэрсэн үеэс хоол унданд дургүйцэх, бөөлжих. ядарч сульдах зэрэг хордлогын шинжүүд бүдгэрч эхэлнэ. Эдгэрэлтийн үе 1-2 сараас 6 cap хүртэл, зарим тохиолдолд түүнээс ч урт хугацаагаар үргэлжлэх нь бий. Энэ үед эмнэл зүйн шинжүүд аажмаар бүдгэрч, элэгний хэмжээ хэвийн, эсвэл бага зэрэг том хэвээр байж болно.Хэрхэн оношлох вэ?Дээрх шинжүүд илэрмэгц эмчид яаралтай хандах хэрэгтэй. Эмч өвчтөний элэг, дэлүүг тэмтэрч үзээд шинжилгээ бичиж өгнө. Элэг гэмтсэн үед цусан дахь библирубины хэмжээ ихээр нэмэгддэг тул цусны шинжилгээг яаралтай хийх нь чухал. Мөн шээсийг шинжлэхээс гадна ээдрээтэй элэгний архаг өвчний үед маркер, биопсын шинжилгээ хийнэ.Ямар аюултай вэ?В, С ба Д гепатит нь элэгний комод оруулах архагшвал элэгний рак, цирроз үүсгэх аюултай өвчин юм. Комын үед элэгний эдийн хорт бүтээгдэхүүнүүд цусанд орсноор мэдрэлийн системийг хордуулах, бие организмын амьдралын бүх үйл ажиллагааг дарангуйлдаг.Яаж урьдчилан сэргийлэх вэ?Шар өвчин хүйтэнд хүчээ авдаг. Шараар өвчилбөл эхний үед ямар нэг зовиур илрэхгүй. Вирус биед нь орсон ч эрүүл хүн шиг явсаар өвчнөө бусдад дамжуулдаг. Нууц үе нь 10-45 хоног үргэлжилдэг. Ийм үед халдвар авах магадлал бусдаас их. Хаа сайгүй тэнүүчлэх шарын вирусээс гараа сайтар угааж сэргийлнэ. Жимс ногоог угааж хэрэглэ. Бохир зүү тариураас болгоомжил. Бохир орчинд зүү шивээс хийлгэхээс татгалз.Цочмог гепатитийн хэлбэрийн үед эмчилгээний дараах зарчмыг баримталбал зохино.Удаан хугацаагаар уураг, өөх тосыг хориглож болохгүй. Харин шингэц удаантай үхэр, хонь, гахайны өөхийг хориглоно. Дийлэнх тохиолдолд ургамлын болон сүүний гаралтай уураг хэрэглэх нь чухал. Өвчний цочмог үеийн турш хайрсан, шарсан хоол, амтлагчийг хэрэглэхгүй. Тэдгээрийн оронд өргөст хэмх, ногоон сонгино, загасны түрс хэрэглэж болно.<br />