จุดประสงค์หลักของการนำเสนอหนังสือเล่มนี้บนเวบไซต์แห่งนี้เพื่อการทบทวนความรู้ ของวิทยากรภายในชมรม หากท่านมีความสนใจ ขอเชิญชวนท่านเป็นเจ้าของหนังสือได้ โดยดูรายละเอียดที่ www.Wisdominside.org ครับ ห้ามผู้ใดคัดลอกบทความบางส่วน หรือทั้งหมดของเนื้อหาที่ปรากฏบนเวปไซต์แห่งนี้ เพื่อการใดก็ตาม ด้วยเกรงว่า ผู้คัดลอกอาจเรียบเรียงใหม่ผิดพลาด ทำให้ผิดความหมายหรือเจตนาโดยรวม ฉะนั้น โปรดติดต่อผู้เขียน (เจ้าของลิขสิทธิ์) โดยตรง ผู้ใดฝ่าฝืนจะมีความผิดตามกฏหมาย

1. คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย
วิชาธรรมกาย
โดยอาจารยการุณย บุญมานุช
“ตําราจําเปนที่ตองอานใหเขาใจ ทบทวนความรูอยาใหเพี้ยนไปจากตํารา”
www.crystalmind.org
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 1 จาก 14

2. แนวการบอกวิชาสําหรับวิปสสนาจารย
การบอกวิชา คือการบอกใหผูเรียนทําตามที่วิปสสนาจารยสั่งวิชา จะตองบอกใหเปนจังหวะ ทังคําพูดและน้ําเสียง
้
เพื่อจูงใจ จูงวิชาของผูเรียนใหเดินวิชาตามไปได อยางชัดแจงและไมสะดุด โดยผูเรียนตองทองตามไปและทํา
วิชาตามทีทองดวย
่
ใจ ทํางาน 2 อยางควบคูกนไป คือ
ั
1. ทองวิชาในใจ
2. ใจเราอีกใจ ทํางาน ตามที่เราทอง
* จงทําความเขาใจ * ลําดับการบอกวิชามีขนตอนอยางคราวๆ ดังนี้
ั้
ไต7 ฐาน ฐานทั้ง 7 คือ 1. ปากชองจมูก หญิงซาย ชายขวา 2.เพลาตา หญิงซาย ชายขวา 3.จอมประสาท
4.ปากชองเพดาน 5.ปากชองลําคอ 6.ฐานของศูนยกลางกาย 7.ศูนยกลางกาย
เห็นดวงธรรม
พระโสดา พระสกิทาคามี พระอนาคามี พระอรหัตต
เกิด 4 กายธรรม
ดวงธรรมของกายมนุษยหยาบ กายมนุษยละเอียด กายทิพยหยาบ กายทิพยละเอียด
เห็น 18 กาย กายพรหมหยาบ กายพรหมละเอียด กายอรูปพรหมหยาบ กายอรูปพรหมละเอียด
กายธรรมโคตรภูหยาบ กายธรรมโคตรภูละเอียด กายธรรมพระโสดาหยาบ
(อนุโลม-ปฏิโลม)
กายธรรมพระโสดาละเอียด กายธรรมพระสกิทาคามีหยาบ กายธรรมพระสกิทาคามีละเอียด
กายธรรมพระอนาคามีหยาบ กายธรรมพระอนาคามีละเอียด กายธรรมพระอรหัตตหยาบ
กายธรรมพระอรหัตตละเอียด
เขาหาตนธาตุ
พระนิพพานที่ 1 พระนิพพานที่ 2 พระนิพพานที่ 3 ... พระนิพพานที่อยูลึกเขาไป
เขาพระนิพพาน
กายธรรมพระอรหัตตละเอียด กายธรรมพระอรหัตตหยาบ กายธรรมพระอนาคามีละเอียด
ปฏิโลมกลับ กายธรรมพระอนาคามีหยาบ กายธรรมพระสกิทาคามีละเอียด กายธรรมพระสกิทาคามีหยาบ
กายธรรมพระโสดาละเอียด กายธรรมพระโสดาหยาบ กายธรรมโคตรภูละเอียด
กายธรรมโคตรภูหยาบ กายอรูปพรหมละเอียด กายอรูปพรหมหยาบ กายพรหมละเอียด
กายพรหมหยาบ กายทิพยละเอียด กายทิพยหยาบ กายมนุษยละเอียด
ดวงธรรมของกายมนุษยหยาบ
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 2 จาก 14

3. 1 การบอกวิชาเดินใจ 7 ฐานเพื่อใหเห็นดวงธรรม
ใหวิปสสนาจารยกลาวนํา ทองนํา หรือบอกนํา เปนคําพูดดังตอไปนี้
⊕ ใหทานทั้งหลายกําหนดเครื่องหมายขาวใส เหมือนกับเพชรเม็ดลูก ที่เจียระไนแลว ไมมีขนแมว โตเทาแกวตา
นอมเขาไปฐานที่ 1 คือที่ ปากชองจมูก ทานหญิงนอมเขาทางปากชองจมูกซาย ทานชายนอมเขาทางปากชอง
จมูกขวา สงใจสัมผัสนิ่งไปกลางดวงใส บริกรรมใจ “สัม มา อะ ระ หัง” (3 ครั้ง) นึก...ใหดวงใสสวางโชติ
⊕ ตอไป... เลื่อนดวงนิมิตใสไปฐานที่ 2 คือที่ เพลาตา ตรงรูน้ําตาออก ทานหญิงเพลาตาซาย ทานชายเพลาตาขวา
ดวงใสเปนนิมิตไมใชวัตถุบรรจุลงไปได สงใจสัมผัสนิ่งไปกลางดวงใส บริกรรมใจ “สัม มา อะ ระ หัง”
(3 ครั้ง) นึก...ใหดวงใสสวางโชติ
⊕ ตอไป... เลื่อนดวงนิมิตใสไปฐานที่ 3 คือที่ จอมประสาท อยูในกลางกะโหลกศีรษะเรา พอเรานึกนอมเขาไป
ดวงนิมตใสก็จะมาหยุดตรงจุดหมายนี้เปนอัตโนมัติ สงใจสัมผัสนิ่งไปกลางดวงใส บริกรรมใจ “สัม มา
ิ
อะ ระ หัง” (3 ครั้ง) นึก...ใหดวงใสสวางโชติ
⊕ ตอไป... เลื่อนดวงนิมิตใสไปฐานที่ 4 คือที่ ปากชองเพดาน หรือ เพดานปาก ตรงจุดหมายที่เราเคยสําลักน้ํา
สําลักอาหาร ถาอาหารและน้ําผานไปผานมาเราจะไมสําลัก แตถาอาหารและน้ํามาหยุดตรงจุดหมายนี้ เราจะ
สําลักทันที ใหทานทังหลายอธิษฐานใจวา “ณ ที่หนึ่งทีใด ทีขาพเจาเคยสําลักน้าสําลักอาหาร ขอใหดวงใสไป
้ ่ ่ ํ
หยุดตรงจุดหมายนันเถิด” เมื่ออธิษฐานใจแลว ดวงใสจะไปหยุดตรงจุดหมายนี้เปนอัตโนมัติ สงใจสัมผัสนิ่งไป
้
กลางดวงใส บริกรรมใจ “สัม มา อะ ระ หัง” (3 ครั้ง) นึก...ใหดวงใสสวางโชติ
⊕ ตอไป... เลื่อนดวงนิมิตใสไปฐานที่ 5 คือที่ ปากชองลําคอ อยูในหลอดลําคอของเรา คะเนวาอยูเ หนือลูกกระเดือก
นิดหนึ่ง สงใจสัมผัสนิ่งไปกลางดวงใส บริกรรมใจ “สัม มา อะ ระ หัง” (3 ครั้ง) นึก...ใหดวงใสสวางโชติ
⊕ ตอไป... เลื่อนดวงนิมิตใสไปฐานที่ 6 คือที่ ฐานของศูนยกลางกาย โบราณเรียกวา “สิบ” อยูในทองของเราใหได
ระดับเดียวกับสะดือพอดี คําวาระดับเดียวกับสะดือนั้น หมายความวา ใหสมมุติวามีเสนดายเสนหนึงแทงจาก
่
สะดือตัวเองทะลุหลังขึงตึง อีกเสนหนึ่งแทงจากสีขางขางขวาทะลุขางซายขึงตึง ตัดกันเปนรูปเครื่องหมาย

กากบาท ตรงจุดตัดนีจะอยูในทองของเราไดระดับเดียวกับสะดือพอดี นอมเอาดวงใสไปไวตรงจุดตัดของ
้
เสนดายทั้งสอง สงใจสัมผัสนิ่งไปกลางดวงใส บริกรรมใจ “สัม มา อะ ระ หัง”(3 ครั้ง) นึก...ใหดวงใส
สวางโชติ
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 3 จาก 14

4. ⊕ ตอไป... เลื่อนดวงนิมิตใสไปฐานที่ 7 คือที่ ศูนยกลางกาย เรียกยอวา “ศูนย” นั่นคือ ยกดวงนิมตใสใหสูงขึ้นมา
ิ
จากฐานที่ 6 ประมาณ 2 นิวมือใคร 2 นิ้วมือทาน โดยประมาณ สงใจสัมผัสนิ่งไปกลางดวงใส บริกรรมใจ “สัม
้
มา อะ ระ หัง” (3 ครั้ง) ตลอดไป นึก...ใหดวงใสสวางโชติ (ทิงชวงเวลาสักระยะหนึง แลวจึงบอกวิชาตอไป)
้ ่
⊕ คะเนวาดวงใสหยุดนิ่งดีแลว ไมซัด ไมสาย ไมไหว ไมเคลื่อนแลว เราจะฉวยโอกาสนี้ อาราธนาพระพุทธ พระ
ธรรม พระสงฆ ใหมาสิงสถิตในกาย วาจา จิต ของเราสืบไป จะไดน้ํา ไดเนื้อ ไดบุญเต็มสวนตรงจุดหมายนี้
พระองคจะไดมาชูชวยเราทังหลาย ไดเต็มกําลังของพระองคเชียวนะ
้
⊕ ใหเราอธิษฐานใจพรอมกันไป ครูพูดอยางไร ใหทุกทานพูดเลียนตามไปในใจ ตรงกลางดวงใสในทองของเรานะ
“ขาพระพุทธเจาขออาราธนา พระบรมศาสดา ทั้งนิพพานกายธรรม ทั้งนิพพานเปน ของธรรมภาค
ขาวทั้งปวง ทั้งอดีต ทั้งปจจุบัน ทั้งอนาคต สุดทีจะนับจะประมาณได อีกทั้งจุลจักร มหาจักร บรมจักร
่
และอุดมบรมจักร ของธรรมภาคขาวทั้งปวง ครบสี ครบสาย ครบกาย ครบองค ครบวงศ ครบชั้น ครบ
ตอน ครบธาตุ ครบธรรม ทั้งอดีต ทั้งปจจุบัน ทั้งอนาคต สุดที่จะนับจะประมาณได ขอจงมาบังเกิด ใน
จักขุทวาร โสตทวาร ฆานทวาร ชิวหาทวาร กายทวาร มโนทวาร แหงตัวขาพระพุทธเจา ณ กาลบัดเดี๋ยวนี้
เถิด”
⊕ เมื่ออาราธนาเสร็จแลว ใหทุกทานทองเขา “สัม มา อะ ระ หัง ๆ ๆ” นึกใหดวงใสสวางโชติอยูในทองของเรานะ
เห็นสวางอยูทหนาอยาสงใจไปดู เห็นสวางอยูทหนาอกอยาสงใจไปดู สวางที่หนาทองอยาสงใจไปดู ใหดูแตใน
 ี่ ี่
ทองของเราเทานั้นนะ ทําใจสบายๆ เหมือนใจของเด็กไรเดียงสา ขันตอนนี้ ไมตองการใจของนักปราชญ
้
ราชบัณฑิต ไมตองการเหตุ ไมตองการผล แตตองการศรัทธาออกหนา ทองเขา “สัม มา อะ ระ หัง ๆ ๆ ” นึกให

ดวงใสสวางโชติขึ้น ที่ไมใสไมสวางอยาไปนึก ทองเขา “สัม มา อะ ระ หัง ๆ ๆ ” ใหปลอยวางความขุนของหมอง

ใจ กิจการงานธุระสวนตัวออกใหหมด ทองเขา “สัม มา อะ ระ หัง ๆ ๆ ” พอนึก... ก็จะเห็นดวงใส ดวงใสนี้
เกิดขึ้นแลว หมดขั้นตอนของ “สัม มา อะ ระ หัง ๆ ๆ ” แลว
(ตอไปจะเปนขั้นตอนของการบอกวิชาใหเกิด 4 กายธรรม)
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 4 จาก 14

5. 2 การบอกวิชาใหเกิด 4 กายธรรม โดยวิธอนุโลม
ี
ความรู
การเดินวิชาใหเกิด 4 กายธรรมนี้ ตองใชคําวา “เกิด” กายธรรม เพราะพระบรมศาสดามาชูชวยใหเกิดกายธรรมขึ้น
เนื่องจากเราไดอาราธนาพระองคมาบังเกิดในทวารทั้ง 6 ของเรา เมื่อเกิดกายธรรมเบื้องตนแลว รูญาณจะไมเลือนราง และจะเปนบาท
เปนฐานตอการเดินวิชา 18 กายตอไป
ทอง:
⊕ ใหสมมุติใจของเราเปนปลายเข็มเย็บผา เข็มเย็บผานั้นคือใจของเรา สงเข็มใจสัมผัสนิ่งไปกลางดวงใส ทองใจ
“หยุดในหยุด ๆ ๆ ” นึกใหเห็น จุดเล็กใสโตเทาปลายเข็ม กลางดวงใส
⊕ สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” นึกใหจุดเล็กใสเทาปลายเข็มวางออกไป
* เกิดกายธรรม เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง [ *** ] วา สูง [ *** ] วา นั่งขัดสมาธิ
อยูในกลาง วางใส หันหนาไปทางเดียวกับเรา เปนสัดสวนของ [ ** ]
สงใจมองปากชองจมูกของ [ ** ] ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
เลื่อนใจมองเพลาตา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
มองเขาไปทีจอมประสาทในกะโหลกศีรษะของกายธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
่
มองผานปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของ [ ** ] ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นดวงธรรม
สงใจนิงไปกลางดวงธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
่
สงใจนิงไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” นึกใหจุดเล็กใสเทาปลายเข็มวาง
่
ออกไป (เริ่มตนทองที่ * ใหม เปลี่ยนชื่อกายไปตามลําดับจนครบ 4 กายธรรมเบื้องตน)
เครื่องหมาย [ ** ] [ *** ]
5 วา
1.กายธรรมพระโสดา
10 วา
2.กายธรรมพระสกิทาคามี
15 วา
3.กายธรรมพระอนาคามี
20 วา
4.กายธรรมพระอรหัตต
ที่จุดเล็กใสเทาปลายเข็มกลางดวงธรรมในทองของกายธรรมพระอรหัตต ใหทองดังนี้
สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย
ถอนปาฏิหาริย-ดับอธิษฐาน” แลวใหอธิษฐานใจทีจดเล็กใสเทาปลายเข็มกับกายธรรมพระอรหัตต “ขอใหกาย
 ุ่
ธรรมพระอรหัตตชวยตอรู ตอญาณ ใหเดินวิชา 18 กายไดโดยตลอด ”
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 5 จาก 14

6. 3 การบอกวิชา 18 กาย โดยวิธีอนุโลม
ความรู
“เห็น” กายธรรม เพราะเราใชรูญาณของกายธรรมพระอรหัตตของเรารู
การเดินวิชาใหเกิด 18 กายธรรมนี้ ตองใชคําวา
เห็นในการเดินวิชา
ที่กายธรรมพระอรหัตต สงใจนิ่งไปที่จุดเล็กใสเทาปลายเข็มกลางดวงธรรม ทองใจ “หยุดในหยุด” นึกอธิษฐานตอ
กายธรรมพระอรหัตต ขอใหเห็นดวงธรรมของกายมนุษยหยาบ แลวจุดเล็กใสเทาปลายเข็มกลางดวงธรรมของกาย
ธรรมพระอรหัตตวางออกไป เห็นดวงธรรมของกายมนุษยหยาบ ใสบริสุทธิ์ โตเทาฟองไขแดงของไก
ใหเริ่มทองที่ 5) ตอไปเลย
สงใจมองปากชองจมูกของ [ ** ] ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
1)
เลื่อนใจมองเพลาตา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
2)
มองเขาไปทีจอมประสาทในกะโหลกศีรษะของกายธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
่
3)
มองผานปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของ [ ** ] ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นดวงธรรม
4)
5) สงใจนิงไปกลางดวงธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
่
สงใจนิงไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “ หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอน
6) ่
ปาฏิหาริย-ดับอธิษฐาน ”

7) ลําดับดวงธรรม 6 ดวง
อนุโลม ความหมายของดวงธรรม
หยุดในหยุด ดวงธรรม 1 คือ ดวงธัมมานุปสสนาสติปฏฐาน
หยุดกลางดวงธรรม 1 เห็นดวงธรรม 2 หรือ ดวงปฐมมรรค
หยุดกลางดวงธรรม 2 เห็นดวงธรรม 3 ดวงธรรม 2 คือ ดวงศีล
หยุดกลางดวงธรรม 3 เห็นดวงธรรม 4 ดวงธรรม 3 คือ ดวงสมาธิ
หยุดกลางดวงธรรม 4 เห็นดวงธรรม 5 ดวงธรรม 4 คือ ดวงปญญา
หยุดกลางดวงธรรม 5 เห็นดวงธรรม 6 ดวงธรรม 5 คือ ดวงวิมุติ
หยุดกลางดวงธรรม 6 จุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ดวงธรรม 6 คือ ดวงวิมุติญาณทัสสนะ
กลางดวงธรรม 6 วางออกไป
8) เห็นกาย [ ** ] [... ลักษณะของกายที่เขาถึง...] นั่งขัดสมาธิอยูในกลางวางใส หันหนาไปทาง
เดียวกับเรา
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 6 จาก 14

7. การอนุโลม 18 กาย
บอกวิชาใหเขาถึง [ ** ] ลักษณะกายที่เขาถึง
กายมนุษยละเอียด หรือกายฝน รูปรางหนาตาเหมือนเรา ขาวใส
กายทิพยหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ทานหญิงบงบอกความเปนเทพธิดา ทานชายบงบอกความเปนเทพบุตร
กายทิพยละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ทานหญิงบงบอกความเปนเทพธิดา ทานชายบงบอกความเปนเทพบุตร มี
รัศมีสวางกวากายทิพยหยาบ
กายพรหมหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ไมบงบอกความเปนหญิงหรือเปนชาย

กายพรหมละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ไมบงบอกความเปนหญิงหรือเปนชาย มีรัศมีสวางกวากายพรหมหยาบ

กายอรูปพรหมหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส แตเครื่องทรงจะหรูหรากวากายพรหม ไมบงบอกความเปนหญิงหรือเปนชาย

กายอรูปพรหมละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส แตเครื่องทรงจะหรูหรากวากายพรหม ไมบงบอกความเปนหญิงหรือเปน
ชาย มีรัศมีสวางกวากายอรูปพรหมหยาบ กายนี้เปนกายโลกียกายสุดทาย
กายธรรมโคตรภูหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วาหยอน สูง 5 วาหยอน
กายธรรมโคตรภูละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วาหยอน สูง 5 วาหยอน มี
รัศมีสวางกวากายธรรมโคตรภูหยาบ
กายธรรมพระโสดาหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วา สูง 5 วา
กายธรรมพระโสดาละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วา สูง 5 วา มีรัศมีสวางกวา
กายธรรมพระโสดาหยาบ
กายธรรมพระสกิทาคามีหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 10 วา สูง 10 วา
กายธรรมพระสกิทาคามีละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 10 วา สูง 10 วา มีรัศมีสวาง
กวากายธรรมพระสกิทาคามีหยาบ
กายธรรมพระอนาคามีหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 15 วา สูง 15 วา
กายธรรมพระอนาคามีละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 15 วา สูง 15 วา มีรัศมีสวาง
กวากายธรรมพระอนาคามีหยาบ
กายธรรมพระอรหัตตหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 20 วา สูง 20 วา
กายธรรมพระอรหัตตละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 20 วา สูง 20 วา มีรัศมีสวาง
กวากายธรรมพระอรหัตตหยาบ
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 7 จาก 14

8. 4 การบอกวิชา 18 กาย โดยวิธีปฏิโลม
ความรู
“เห็น” กายธรรม เพราะเราใชรูญาณของกายธรรมพระอรหัตตของเรารู
การเดินวิชาใหเกิด 18 กายธรรมนี้ ตองใชคําวา
เห็นในการเดินวิชา
สงใจมองปากชองจมูกของ [ ** ] ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
1)
เลื่อนใจมองเพลาตา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
2)
มองเขาไปทีจอมประสาทในกะโหลกศีรษะของกายธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
่
3)
มองผานปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของ [ ** ] ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นดวงธรรม
4)
5) สงใจนิงไปกลางดวงธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
่
สงใจนิงไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “ หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอน
6) ่
ปาฏิหาริย-ดับอธิษฐาน ”

7) ลําดับดวงธรรม 6 ดวง
ปฏิโลม ความหมายของดวงธรรม
หยุดในหยุด ดวงธรรม 1 คือ ดวงธัมมานุปสสนาสติปฏฐาน
หยุดกลางดวงธรรม 6 เห็นดวงธรรม 5 หรือ ดวงปฐมมรรค
หยุดกลางดวงธรรม 5 เห็นดวงธรรม 4 ดวงธรรม 2 คือ ดวงศีล
หยุดกลางดวงธรรม 4 เห็นดวงธรรม 3 ดวงธรรม 3 คือ ดวงสมาธิ
หยุดกลางดวงธรรม 3 เห็นดวงธรรม 2 ดวงธรรม 4 คือ ดวงปญญา
หยุดกลางดวงธรรม 2 เห็นดวงธรรม 1 ดวงธรรม 5 คือ ดวงวิมุติ
หยุดกลางดวงธรรม 1 จุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ดวงธรรม 6 คือ ดวงวิมุติญาณทัสสนะ
กลางดวงธรรม 1 วางออกไป
8) เห็นกาย [ ** ] [... ลักษณะของกายที่เขาถึง...] นั่งขัดสมาธิอยูในกลางวางใส หันหนาไปทาง
เดียวกับเรา
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 8 จาก 14

9. การปฏิโลม 18 กาย
บอกวิชาใหเขาถึง [ ** ] ลักษณะกายที่เขาถึง
กายธรรมพระอรหัตตละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 20 วา สูง 20 วา
กายธรรมพระอรหัตตหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 20 วา สูง 20 วา
กายธรรมพระอนาคามีละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 15 วา สูง 15 วา
กายธรรมพระอนาคามีหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 15 วา สูง 15 วา
กายธรรมพระสกิทาคามีละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 10 วา สูง 10 วา
กายธรรมพระสกิทาคามีหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 10 วา สูง 10 วา
กายธรรมพระโสดาละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วา สูง 5 วา
กายธรรมพระโสดาหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วา สูง 5 วา
กายธรรมโคตรภูละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วาหยอน สูง 5 วาหยอน
กายธรรมโคตรภูหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วาหยอน สูง 5 วาหยอน
กายอรูปพรหมละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ไมบงบอกความเปนหญิงหรือเปนชาย

กายอรูปพรหมหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ไมบงบอกความเปนหญิงหรือเปนชาย

กายพรหมละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ไมบงบอกความเปนหญิงหรือเปนชาย

กายพรหมหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ไมบงบอกความเปนหญิงหรือเปนชาย

กายทิพยละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ทานหญิงบงบอกความเปนเทพธิดา ทานชายบงบอกความเปนเทพบุตร
กายทิพยหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาว
ใส ทานหญิงบงบอกความเปนเทพธิดา ทานชายบงบอกความเปนเทพบุตร
กายมนุษยละเอียด หรือกายฝน รูปรางหนาตาเหมือนเรา ขาวใส ไมใสชฎาและเครื่องทรง
กายมนุษยหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ขาวใส
หากไมตองการเดินวิชาโดยวิธีอนุโลมตอ จะตองจบการเดินวิชาโดยวิธปฏิโลมนี้ ดวยการนึกใหเห็นจุดเล็กใสเทาปลาย
ี
เข็มกลางดวงธรรมของกายมนุษยหยาบวางออกไป เห็นกายธรรมพระอรหัตตละเอียดนั่งขัดสมาธิอยูในกลางวางใส หัน
หนาไปทางเดียวกับเราซอนอยูในทองของกายมนุษยหยาบ
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 9 จาก 14

10. 5 การบอกวิชาเขาหากายธรรมตนธาตุ
ความรู
เมื่อเดินวิชา 18 กายโดยวิธีอนุโลม-ปฏิโลม หลายๆ เที่ยวจนเปนที่พอใจแลว (อยางนอย 7 เที่ยว อยางมากไมมีประมาณ) คือใสดีแลว ใหเดิน
วิชาอนุโลมจากกายมนุษยหยาบไปจนถึงกายธรรมพระอรหัตตละเอียด และเตรียมตัวเขาหากายธรรมตนธาตุและเขาพระนิพพานที่อยูลึกๆ ตอไป
ทอง:
สงใจมองปากชองจมูกของ กายธรรมพระอรหัตตละเอียด ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
เลื่อนใจมองเพลาตา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
มองเขาไปที่จอมประสาทในกะโหลกศีรษะของกายธรรมพระอรหัตตละเอียด ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
มองผานปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของกายธรรมพระอรหัตตละเอียด ทองใจ “หยุดในหยุด” เห็นดวงธรรม
สงใจนิ่งไปกลางดวงธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “ หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอนปาฏิหาริย-ดับอธิษฐาน ”
ลําดับดวงธรรม 6 ดวง
หยุดกลางดวงธรรม 1 เห็นดวงธรรม 2
หยุดในหยุด
หยุดกลางดวงธรรม 2 เห็นดวงธรรม 3
หยุดกลางดวงธรรม 3 เห็นดวงธรรม 4
หยุดกลางดวงธรรม 4 เห็นดวงธรรม 5
หยุดกลางดวงธรรม 5 เห็นดวงธรรม 6
หยุดกลางดวงธรรม 6 จุดเล็กใสเทาปลายเข็มกลางดวงธรรม 6 วางออกไป
นึกใหเห็น กายธรรมตนธาตุขาวใส ขนาดมหึมา อยูในระหวางนิพพานกับภพทั้ง 3 ตองนึกใหเห็นนะ ถาไมนึกจะไม

เห็นเพราะมารจะปดวิชา
ตอไป..เราจะเขาหากายธรรมตนธาตุทําอยางไร? นึกสงใจของกายธรรมพระอรหัตตละเอียดของเรา มองไปที่ปากชอง
จมูกของกายธรรมตนธาตุ ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
เลื่อนใจมองเพลาตาของกายธรรมตนธาตุ ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
มองเขาไปที่จอมประสาทในกะโหลกศีรษะของกายธรรมตนธาตุ ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
มองผานปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของกายธรรมตนธาตุ ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นดวงธรรมขนาดมหึมาอยูใน
ทองของกายธรรมตนธาตุ
สงใจนิ่งไปกลางดวงธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “ หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอนปาฏิหาริย-ดับอธิษฐาน ”
กายธรรมพระอรหัตตละเอียดของเรา จะเขาไปนั่งซอนอยูในทองของกายธรรมตนธาตุโดยอัตโนมัติ
ทองใจ “หยุดในหยุดๆๆ นิ่งในนิ่งๆๆ ใสในใส ๆๆ” นึกอธิษฐานตอกายธรรมตนธาตุวา “ขอพระองคไดทรงโปรด ลูกมา
ฝากธาตุ ฝากธรรม ฝากบารมี ฝากอายุขย ตอพระองค ขอพระองคไดโปรดชวยดูแล ชวยรักษา อยาใหมทุกข
ั ี
อยาใหมีภัย อยาใหมีโรค และขอใหเห็นแจงในวิชาทั้งหลายทั้งปวง นับตั้งแตบัดนี้ไปดวยเถิด” ทองใจ หยุดใน
หยุด ๆ ๆ
“ขอพระองคไดทรงโปรด ลูกมากราบมนัสการ
หรืออธิษฐานแบบนี้ใชในกรณีกราบมนัสการกายธรรมตนธาตุครั้งตอไป
พระองค ขอพระองคชวยมากําจัดทุกข กําจัดภัย กําจัดโรค ใหลูกดวย ขอสมบัติ คุณสมบัตและความสําเร็จให
ิ
ลูกดวยเถิด” ทองใจ “หยุดในหยุด ๆๆ”
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 10 จาก 14

11. 6 การบอกวิชาเขาพระนิพพานเบืองตน
้
ตอไป... เราจะเขาพระนิพพานจะทําอยางไร?
สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็มกลางดวงธรรมในทองของกายธรรมตนธาตุ ทองใจ “หยุดในหยุด” ลําดับ
ดวงธรรม 6 ดวงธรรมในทองกายธรรมตนธาตุพรอมกัน
หยุดในหยุด หยุดกลางดวงธรรม 1 เห็นดวงธรรม 2
หยุดกลางดวงธรรม 2 เห็นดวงธรรม 3
หยุดกลางดวงธรรม 3 เห็นดวงธรรม 4
หยุดกลางดวงธรรม 4 เห็นดวงธรรม 5
หยุดกลางดวงธรรม 5 เห็นดวงธรรม 6
หยุดกลางดวงธรรม 6 จุดเล็กใสเทาปลายเข็มกลางดวงธรรม 6 วางออกไป
ในวางใสนั้นเห็น อายตนะนิพพาน มีธรรมกายจํานวนมาก สวางไสวไปดวยรัศมีของกายธรรม กายธรรมองคกลาง
ที่มรัศมีสวางที่สุดที่ประทับอยูทามกลางกายธรรมทั้งหลายนั้น คือกายธรรมพระบรมศาสดา “พระสมณโคดม”
ี
เจาของนิพพานนี้ เปนนิพพานที่ 1
ตอไป...เราจะเขาหากายธรรมของพระบรมศาสดาไดอยางไร ? ใหนึกสงใจของกายธรรมพระอรหัตตละเอียดของเรา มอง
ไปที่ปากชองจมูกของกายธรรมพระบรมศาสดา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
เลื่อนใจมองเพลาตาของกายธรรมพระบรมศาสดา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
มองเขาไปที่จอมประสาทอยูในกะโหลกศีรษะของกายธรรมพระบรมศาสดา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
มองผานปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของกายธรรมพระบรมศาสดา ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นดวงธรรมอยูในทอง
ของกายธรรมพระบรมศาสดา
สงใจนิ่งไปกลางดวงธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอนปาฏิหาริย-ดับอธิษฐาน”
ขณะนี้กายธรรมพระอรหัตตละเอียดของเรา จะเขาไปนั่งซอนอยูในทองของกายธรรมพระบรมศาสดาโดยอัตโนมัติ
ทองใจ “หยุดในหยุดๆ ๆ นิงในนิ่งๆ ๆ ใสในใส ๆ ๆ” นึกอธิษฐานใจตอกายธรรมพระบรมศาสดาตรงจุดเล็ก
่
ใสเทาปลายเข็มวา “ขอพระองคไดทรงโปรด ลูกมากราบมนัสการพระองค ขอพระองคไดโปรดชวยมากําจัด
ทุกข กําจัดภัย กําจัดโรคใหลูกดวย ขอสมบัติ คุณสมบัติและความสําเร็จใหลูกดวยเถิด” ทองใจ “หยุดในหยุด
ๆ ๆ”
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 11 จาก 14

12. 7 การเขาพระนิพพานทีอยูลึกๆ เขาไป
่
** ตอไปเราจะเขานิพพานที่ [ * ] จะทําอยางไร ?
ใหลําดับดวงธรรม 6 ดวงธรรมในทองกายธรรมพระบรมศาสดาพรอมกัน
หยุดกลางดวงธรรม 1 เห็นดวงธรรม 2
หยุดในหยุด
หยุดกลางดวงธรรม 2 เห็นดวงธรรม 3
หยุดกลางดวงธรรม 3 เห็นดวงธรรม 4
หยุดกลางดวงธรรม 4 เห็นดวงธรรม 5
หยุดกลางดวงธรรม 5 เห็นดวงธรรม 6
หยุดกลางดวงธรรม 6 จุดเล็กใสเทาปลายเข็มกลางดวงธรรม 6 วางออกไป
ในวางใสนั้นเห็นอายตนะนิพพาน มีธรรมกายจํานวนมาก สวางไสวไปดวยรัศมีของกายธรรม กายธรรมองคกลางที่มี
รัศมีสวางที่สดที่ประทับอยูทามกลางกายธรรมทั้งหลายนั้น คือ กายธรรมของพระบรมศาสดาเจาของพระ
ุ 
นิพพานนี้ เปนนิพพานที่ [ * ]
ตอไป..เราจะเขาหากายธรรมของพระบรมศาสดาไดอยางไร? ใหนึกสงใจของกายธรรมพระอรหัตตละเอียดของเรา มองไป
ที่ปากชองจมูกของกายธรรมพระบรมศาสดา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ“ หยุดในหยุด ”
เลื่อนใจมองเพลาตาของกายธรรมพระบรมศาสดา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
มองเขาไปที่จอมประสาทอยูในกะโหลกศีรษะของกายธรรมพระบรมศาสดา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”

มองผานปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของกายธรรมพระบรมศาสดา ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นดวงธรรมอยูใน
ทองของกายธรรมพระบรมศาสดา
สงใจนิ่งไปกลางดวงธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอนปาฏิหาริย-ดับ
อธิษฐาน” ขณะนี้กายธรรมพระอรหัตตละเอียดของเราจะเขาไปนั่งซอนอยูในทองของกายธรรมพระบรมศาสดาโดย
อัตโนมัติ
ทองใจ “หยุดในหยุดๆๆ นิ่งในนิ่งๆๆ ใสในใส ๆๆ” นึกอธิษฐานใจตอกายธรรมพระบรมศาสดาวา “ขอพระองค
ไดทรงโปรด ลูกมากราบมนัสการพระองค ขอพระองคไดโปรดชวยมากําจัดทุกข กําจัดภัย กําจัดโรคใหลูกดวย
ขอสมบัติ คุณสมบัติและความสําเร็จใหลกดวยเถิด” ทองใจ “หยุดในหยุดๆ ๆ”
ู
(แลวเริ่มทองที่ ** อีกครั้งเมื่อเขาพระนิพพานในลําดับตอไป ..... ลึก ๆ ๆ)
เมื่อเขาไปถึงพระนิพพานที่สิบ ที่รอย ที่พัน...ฯลฯ จนเปนที่พอใจแลว จึงปฏิโลมกายกลับ
หมายเหตุ [ * ] คือลําดับของพระนิพพาน 1, 2, 3, 4 เรื่อยไป
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 12 จาก 14

13. 8 การบอกวิชาปฏิโลมกายกลับจากพระนิพพาน
โดยบอกวิชาแบบเดียวกับการบอกวิชา 18 กายโดยวิธีปฏิโลม บอกวิชาใหละเอียดโดยเริ่มจากกายธรรมพระอรหัตตละเอียดของ
เรา ลําดับมาจนถึงดวงธรรมของกายมนุษยหยาบ
ขณะนีกายธรรมพระอรหัตตละเอียดของเรา นั่งซอนอยูในทองของกายธรรมพระบรมศาสดา เจาของ
้
พระนิพพานที่ [ * ] เราจะปฏิโลมกายกลับจะทําอยางไร?
นึกสงใจมองปากชองจมูกของ [ ** ] ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
1.
เลื่อนใจมองเพลาตา ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
2.
มองเขาไปที่จอมประสาทในกะโหลกศีรษะของกายธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ”
3.
มองผานปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของ [ ** ] ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นดวงธรรม
4.
5. สงใจนิ่งไปกลางดวงธรรม ทองใจ “ หยุดในหยุด ” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “ หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอนปาฏิหาริย-ดับ
6. 
อธิษฐาน ”
7. ลําดับดวงธรรม 6 ดวง
ปฏิโลม ความหมายของดวงธรรม
หยุดในหยุด ดวงธรรม 1 คือ ดวงธัมมานุปสสนาสติปฏฐาน
หยุดกลางดวงธรรม 6 เห็นดวงธรรม 5 หรือ ดวงปฐมมรรค
หยุดกลางดวงธรรม 5 เห็นดวงธรรม 4 ดวงธรรม 2 คือ ดวงศีล
หยุดกลางดวงธรรม 4 เห็นดวงธรรม 3 ดวงธรรม 3 คือ ดวงสมาธิ
หยุดกลางดวงธรรม 3 เห็นดวงธรรม 2 ดวงธรรม 4 คือ ดวงปญญา
หยุดกลางดวงธรรม 2 เห็นดวงธรรม 1 ดวงธรรม 5 คือ ดวงวิมุติ
หยุดกลางดวงธรรม 1 จุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ดวงธรรม 6 คือ ดวงวิมุติญาณทัสสนะ
กลางดวงธรรม 1 วางออกไป
8. เห็นกาย [ ** ] [... ลักษณะของกายที่เขาถึง...] นั่งขัดสมาธิอยูในกลางวางใส หันหนาไปทางเดียวกับเรา
หยุดในหยุด นิ่งในนิ่ง ใสในใส
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 13 จาก 14

14. การปฏิโลม 18 กาย
บอกวิชาใหเขาถึง [ ** ] ลักษณะกายที่เขาถึง
กายธรรมพระอรหัตตละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 20 วา สูง 20 วา
กายธรรมพระอรหัตตหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 20 วา สูง 20 วา
กายธรรมพระอนาคามีละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 15 วา สูง 15 วา
กายธรรมพระอนาคามีหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 15 วา สูง 15 วา
กายธรรมพระสกิทาคามีละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 10 วา สูง 10 วา
กายธรรมพระสกิทาคามีหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 10 วา สูง 10 วา
กายธรรมพระโสดาละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วา สูง 5 วา
กายธรรมพระโสดาหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วา สูง 5 วา
กายธรรมโคตรภูละเอียด เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วาหยอน สูง 5 วาหยอน
กายธรรมโคตรภูหยาบ เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุดอกบัวตูม หนาตักกวาง 5 วาหยอน สูง 5 วาหยอน
กายอรูปพรหมละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาวใส ไมบงบอกความเปนหญิง
หรือเปนชาย
กายอรูปพรหมหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาวใส ไมบงบอกความเปนหญิง
หรือเปนชาย
กายพรหมละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาวใส ไมบงบอกความเปนหญิง
หรือเปนชาย
กายพรหมหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาวใส ไมบงบอกความเปนหญิง
หรือเปนชาย
กายทิพยละเอียด รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาวใส ทานหญิงบงบอกความ
เปนเทพธิดา ทานชายบงบอกความเปนเทพบุตร
กายทิพยหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ใสชฎา เครื่องทรงเหมือนอยางตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์ ขาวใส ทานหญิงบงบอกความ
เปนเทพธิดา ทานชายบงบอกความเปนเทพบุตร
กายมนุษยละเอียด หรือกายฝน รูปรางหนาตาเหมือนเรา ขาวใส ไมใสชฎาและเครื่องทรง
กายมนุษยหยาบ รูปรางหนาตาเหมือนเรา ขาวใส
การปฏิโลมกลับ เมื่อมาถึงดวงธรรมของกายมนุษยหยาบ
ทอง...==> สงใจนิ่งไปกลางดวงธรรมของกายมนุษยหยาบ ทองใจ “หยุดในหยุด” นึกใหเห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม สงใจนิ่งไปกลาง
จุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอนปาฏิหาริย-ดับอธิษฐาน” นึกใหจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม
กลางดวงธรรมของกายมนุษยหยาบวางออกไป นึกรวมกายธรรมทั้งปวงใหเปนกายธรรมพระอรหัตต เปนพระพุทธรูปขาวใส เกตุ
ดอกบัวตูม หนาตักกวาง 20 วา สูง 20 วา นั่งขัดสมาธิอยูในกลางวางใส หันหนาไปทางเดียวกับเรา สงใจมองปากชองจมูกของกายธรรม
พระอรหัตต ทานหญิงมองขางซาย ทานชายมองขางขวา ทองใจ “หยุดในหยุด” เลื่อนใจมองเพลาตา ทานหญิงมองขางซาย ทานชาย
มองขางขวา ทองใจ “หยุดในหยุด” มองเขาไปที่จอมประสาทในกะโหลกศีรษะของกายธรรมพระอรหัตต ทองใจ “หยุดในหยุด” มองผาน
ปากชองลําคอลัดฐานลงไปในทองของกายธรรมพระอรหัตต ทองใจ “หยุดในหยุด” เห็นดวงธรรม สงใจนิ่งไปกลางดวงธรรม ทองใจ “หยุด
ในหยุด” เห็นจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม สงใจนิ่งไปกลางจุดเล็กใสเทาปลายเข็ม ทองใจ “หยุดในหยุด ดับอธิษฐาน-ถอนปาฏิหาริย ถอน
ปาฏิหาริย-ดับอธิษฐาน หยุดในหยุดๆๆ นิ่งในนิ่ง ๆๆ ใสในใส ๆๆ” นึกใหดวงธรรมในทองของกายธรรมพระอรหัตต และกายธรรม
พระอรหัตตใสแจมชัด อยูในทองของเราทุกอิริยาบถ ยืน เดิน นั่ง นอน ไมวาหลับตา ลืมตา เชียวนะ หยุดในหยุด นิ่งในนิ่ง
ใสในใส...เอาละ ขออนุโมทนา ...พักได
คูมือสําหรับการสอบวิปสสนาจารย วิชาธรรมกาย หนา 14 จาก 14