1.
‫بنەپایە‬
‫و‬
‫بناغە‬
(
Footing and Foundation
)
‫خانوو‬ ‫بناغەی‬
(
Footing and Foundation
: )
‫دەکەوێتە‬ ‫کە‬ ‫پایەیەی‬ ‫بنە‬ ‫یان‬ ‫دیوارە‬ ‫بەشە‬ ‫لەو‬ ‫بریتییە‬
‫ژێ‬
‫سەر‬ ‫لە‬ ‫رەوە‬
‫زەوی‬ ‫بۆ‬ ‫قورسای‬ ‫گواستنەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫هۆکارئکە‬ ‫تاکە‬ ‫دانراون‬ ‫زەوی‬
.
‫بناغە‬ ‫ئەرکی‬
(
Function of Foundation
: )
‫کارو‬
‫بناغە‬ ‫ئەرکی‬
‫و‬ ‫سەنگ‬ ‫ئەو‬ ‫لەوەی‬ ‫بریتییە‬ ‫تر‬ ‫بینایەکی‬ ‫هەر‬ ‫یان‬
‫زەوی‬ ‫سەر‬ ‫بیگەیەنێتە‬ ‫و‬ ‫هەڵبگرێت‬ ‫هەمویان‬ ‫هاتووە‬ ‫خۆیەوە‬ ‫سەروو‬ ‫پایەکانی‬ ‫دیوارو‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫هێزانەی‬ ‫و‬ ‫قورسای‬
‫شێوە‬ ‫بەئاسانترین‬ ‫و‬ ‫دروست‬ ‫بەشێوەیەکی‬
.
‫بەهێزبێت‬ ‫پتەو‬ ‫بناغە‬ ‫دەبێت‬ ‫مەبەستە‬ ‫ئەم‬ ‫بۆ‬
(
Strength
)
‫جێگ‬ ‫توانای‬
‫و‬ ‫یری‬
‫هەبێت‬ ‫چەسپاویەتی‬
(
Stability
)
‫نیشتن‬ ‫ە‬ ‫ڕۆچون‬ ‫وەک‬ ‫ڕوبدات‬ ‫ژیرەوە‬ ‫خاکەکەی‬ ‫و‬ ‫زەوی‬ ‫لە‬ ‫گۆرانکاریەک‬ ‫هەر‬ ‫بەمانای‬
‫لەئەنجامدا‬ ، ‫زەرەرمەندبێت‬ ‫یان‬ ‫بجوڵێت‬ ‫خانوەکە‬ ‫ببناغەی‬ ‫کە‬ ‫ئەوەی‬ ‫هۆی‬ ‫ببێتە‬ ‫نابێت‬ ‫ئاوسان‬ ‫ە‬ ‫قەبارەگۆڕین‬ ‫و‬ ‫جواڵندن‬ ‫و‬
‫دراوسێک‬ ‫خانوەکانی‬ ‫یان‬ ‫خانوەکە‬ ‫دیواری‬
‫ببەن‬ ‫درز‬ ‫انی‬
‫پێبگەیەنێت‬ ‫دی‬ ‫زیانێکی‬ ‫هەر‬ ‫یان‬ ‫بروخێن‬ ‫یان‬
.
‫توانای‬ ‫بناغەکە‬ ‫وە‬
‫ڕۆچونی‬ ، ‫کاریتێنەکات‬ ‫شێوەیەک‬ ‫بەهیچ‬ ‫پتەوبێت‬ ‫ئەوەندە‬ ‫ڕویدا‬ ‫خاکەکەدا‬ ‫لە‬ ‫سروشتی‬ ‫رۆچونی‬ ‫ئەگەر‬ ‫هەبێت‬ ‫ئەوەی‬
‫چونکە‬ ‫لێناگیرێت‬ ‫ڕێگەی‬ ‫سەد‬ ‫لەسەدا‬ ‫و‬ ‫ڕودەدات‬ ‫بیناکەدا‬ ‫کێشی‬ ‫لەژێر‬ ‫زۆرلە‬ ‫تا‬ ‫کەم‬ ‫سروشتی‬
‫تەنها‬ ‫خاکێک‬ ‫جۆرە‬ ‫هەموو‬
‫دەکشێت‬ ‫و‬ ‫دەنیشت‬ ‫سەر‬ ‫بخیتە‬ ‫قورسای‬ ‫چۆن‬ ‫الستیک‬ ‫هەرواکو‬ ‫سەنگەدا‬ ‫ئەو‬ ‫لەژێر‬ ‫دەبێت‬ ‫کرژ‬ ‫و‬ ‫دەنیشێت‬ ‫نەبێت‬ ‫بەرد‬
.
‫خانوو‬ ‫بناغەی‬ ‫ژێر‬ ‫زەوی‬
‫بەگشتی‬ ‫زەوی‬
‫دەکرێت‬ ‫پۆلێن‬ ‫سەرەکی‬ ‫جۆری‬ ‫دوو‬ ‫لە‬
:
١
-
‫بەرد‬
(
Rock
)
٢
-
‫خاک‬
(
soil
)
١
-
‫بەرد‬
(
Rock
)
‫کەرەستەیەکی‬ ‫بەرد‬
، ‫نوساون‬ ‫بەیەکەوە‬ ‫پتەو‬ ‫و‬ ‫هێز‬ ‫بە‬ ، ‫پێکهاتووە‬ ‫جۆر‬ ‫و‬ ‫جۆرا‬ ‫خاکی‬ ‫و‬ ‫گڵ‬ ‫زۆر‬ ‫لە‬ ‫پتەوە‬ ‫زۆر‬ ‫سروشتی‬
‫هەیە‬ ‫جیاوازی‬ ‫جۆری‬ ‫زۆر‬
.
‫یان‬ ‫بەزەحمەت‬ ‫زۆر‬ ‫دا‬ ‫کێش‬ ‫یان‬ ‫سەنگ‬ ‫و‬ ‫قورسای‬ ‫پاڵەپەستۆی‬ ‫لەژێر‬ ‫بەرد‬ ‫زۆری‬ ‫زۆربەی‬
‫بۆ‬ ‫دادەنرێت‬ ‫زەوی‬ ‫بنکەی‬ ‫بەباشترین‬ ‫بۆیە‬ ‫دەشکێت‬ ‫کام‬ ‫زۆر‬
‫بناغە‬
‫خانو‬
‫ڕاستەوخۆ‬ ‫دەتوانرێت‬ ‫ەکە‬
‫بناغە‬
‫لەسەر‬ ‫ی‬
‫بواردا‬ ‫لەزۆر‬ ، ‫بێهێز‬ ‫شکاو‬ ‫لەوردەبەردی‬ ‫نەبێت‬ ‫بریتی‬ ‫وە‬ ‫پتەوبێت‬ ‫زەویەکە‬ ‫سەرەوەی‬ ‫چینەکانی‬ ‫بەمەرجێک‬ ‫دابنرێت‬
‫بناغە‬
‫راستەوخۆ‬ ‫دەتوانرێت‬ ‫ناکات‬ ‫پێویست‬ ‫کۆنکرێتی‬ ‫ی‬
‫بناغە‬
‫دروستبکرێت‬ ‫زەویەکە‬ ‫لەسەر‬ ‫دیوارەکە‬ ‫ی‬
.
٢
-
‫خاک‬
(
Soil
)
‫بەگشتی‬ ‫خاک‬
‫خۆڵی‬ ، ‫ورد‬ ‫خۆڵی‬ ‫و‬ ‫گڵ‬ ‫واک‬ ‫سروشتی‬ ‫پێکهاتووە‬ ‫کۆمەڵێک‬ ‫تێکەاڵوی‬ ‫یان‬ ‫جۆر‬ ‫لەیەک‬ ‫هاتووە‬ ‫پێک‬
‫چەو‬ ‫و‬ ‫لم‬ ، ‫درشت‬
(
Clay , Silt , Sand , Gravel
)
‫ئەنجامی‬ ‫لە‬ ‫تایبەتەوە‬ ‫ژینگەی‬ ‫و‬ ‫الفا‬ ‫و‬ ‫باران‬ ‫بەهۆی‬ ‫ئەمانە‬ ‫زۆربەی‬
‫کەرەست‬ ‫زەوی‬ ‫سەرەوای‬ ‫لەبەشت‬ ‫هەروەها‬ ،‫بوون‬ ‫درووست‬ ‫بەردەوە‬ ‫وردبوونی‬
‫هەیە‬ ‫زیندەی‬ ‫پێکهاتەی‬ ‫ەی‬
(
Organic
)
‫کۆنی‬ ‫زۆر‬ ‫پاشماوەی‬ ‫هەیە‬
‫زەوین‬ ‫سەر‬ ‫دارودرەختی‬ ‫و‬ ‫گیاندار‬
.

2.
‫دەگۆڕێت‬ ‫خاکەکە‬ ‫پێکهاتەی‬ ‫بەپێی‬ ‫خاکەکە‬ ‫ئاوی‬
.
‫نەرمی‬ ‫و‬ ‫ڕەنگ‬ ‫وەک‬ ‫تاتبەتمەندیەکانە‬ ‫و‬ ‫کاراکتەر‬ ‫و‬ ‫سروشت‬ ‫هەروەها‬
‫توا‬ ‫و‬ ‫ئاوسان‬ ‫و‬ ‫فشەڵی‬ ‫و‬ ‫ڕۆچوون‬ ‫و‬ ‫نیشتن‬ ‫و‬ ‫پتەوی‬ ‫و‬ ‫درشتی‬ ‫و‬ ‫زبری‬ ‫و‬
‫دیکە‬ ‫شتی‬ ‫گەلێک‬ ‫و‬ ‫هەڵگرتن‬ ‫و‬ ‫قورسای‬ ‫نای‬
‫جۆری‬ ‫نیشانکردنی‬ ‫دەست‬ ‫لە‬ ‫هەیە‬ ‫گرنگیان‬ ‫ڕۆڵی‬
‫بناغە‬
‫ی‬
‫خانو‬
‫ئاو‬ ‫و‬ ‫ڕۆچون‬ ‫و‬ ‫پتەوی‬ ‫بەتایبەت‬ ‫ودا‬
‫سان‬
.
‫تا‬ ‫پێکهاتانە‬ ‫ئەو‬
‫باشترە‬ ‫لەیەکەوە‬ ‫نزیکتربن‬ ‫و‬ ‫لکاوتربن‬ ‫بەیەکەوە‬ ‫و‬ ‫بەهئزتر‬ ‫زیاتر‬
‫بۆ‬
‫بناغە‬
‫زیاتر‬ ‫هەڵگرتنی‬ ‫قورسای‬ ‫و‬ ‫کێش‬ ‫توانای‬ ‫و‬
‫دەبێ‬
‫ت‬
.
‫زەوی‬ ‫سەرەوەی‬ ‫بەشی‬
:
‫قواڵی‬ ‫تا‬ ‫زەوی‬ ‫سەرەوەی‬ ‫بەشی‬
(
٣٠
)
‫ئەژمار‬ ‫کشتوکاڵی‬ ‫چاندنو‬ ‫خاکی‬ ‫بە‬ ‫فشەڵ‬ ‫و‬ ‫بێهێز‬ ‫خاکی‬ ‫و‬ ‫خۆڵ‬ ‫لە‬ ‫پێکهاتووە‬ ‫سم‬
‫هەیە‬ ‫قوڵیان‬ ‫زۆر‬ ‫ڕەگی‬ ‫گەورانەی‬ ‫دارە‬ ‫لەو‬ ‫لەو‬ ‫بێجگە‬ ‫بەشدایە‬ ‫لەو‬ ‫درەخت‬ ‫دارو‬ ‫گیاو‬ ‫زۆری‬ ‫زۆربەی‬ ‫واتە‬ ‫دەکرێت‬
.
‫ئەگ‬ ‫زەوییە‬ ‫ئەوبەشەی‬ ‫دا‬ ‫سارد‬ ‫زۆر‬ ‫زستانی‬ ‫لە‬ ‫هەروەها‬
‫ئەمەش‬ ‫ڕوبدات‬ ‫تێیدا‬ ‫بەستن‬ ‫لەوانەیە‬ ‫تیابێت‬ ‫زۆر‬ ‫ئاوی‬ ‫ەر‬
‫زەوی‬ ‫هەاڵوسانی‬ ‫دەبنە‬ ‫هۆکارانەی‬ ‫لەو‬ ‫هۆکارێکە‬
.
‫زەوییە‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەو‬ ‫لەسەر‬ ‫جۆرێک‬ ‫بەهیچ‬ ‫نابێت‬ ‫لەبەرئەوە‬
‫بناغە‬
‫ی‬
‫قوڵی‬ ‫لە‬ ‫دەبێت‬ ‫بکرێت‬ ‫دروست‬ ‫خانوو‬
(
٣٠
)
‫بۆ‬ ‫الببرێت‬ ‫زەویە‬ ‫بەشە‬ ‫سمئەو‬
‫بناغە‬
‫کە‬
.
‫ز‬ ‫بەشە‬ ‫ئەو‬ ‫مانەوەی‬ ‫تەنانەت‬
‫ەویە‬
‫نزمبونەوەی‬ ‫و‬ ‫بەرزبونەوە‬ ‫هۆی‬ ‫دەبێتە‬ ‫وشکبونیدا‬ ‫و‬ ‫تەڕبون‬ ‫لەکاتی‬ ‫چونکە‬ ‫نییە‬ ‫باش‬ ‫خانوەکەشدا‬ ‫ناوەوەی‬ ‫ڕوبەری‬ ‫لە‬
‫خاکەکەوە‬ ‫ئاوی‬ ‫بەهۆی‬ ‫ژورەکان‬ ‫تەختی‬
.
‫زەوی‬ ‫ژێرەوەی‬ ‫بەشی‬
:
‫بەشەی‬ ‫لەو‬ ‫مەبەست‬
‫قواڵی‬ ‫لەخوار‬ ‫زەوییە‬
(
٣٠
)
‫بەدەگمەن‬ ‫بەشە‬ ‫ئەم‬ ‫خاکی‬ ، ‫سنیتمەترەوەیە‬
‫لەیەک‬
‫خۆڵ‬ ‫وەک‬ ‫پێکهاتەی‬
‫پێکهاتانە‬ ‫ئەو‬ ‫تێکەاڵوی‬ ‫لە‬ ‫بریتییە‬ ‫بەڵکو‬ ‫پێکهاتووە‬ ‫چەو‬ ‫یان‬ ‫لم‬ ‫یان‬
.
‫پتەوی‬ ‫خاکەکە‬ ‫زیاتربێت‬ ‫لمی‬ ‫چەوو‬ ‫ڕیژەی‬ ‫هەرچەندە‬
‫دەبێت‬ ‫کەمتر‬ ‫قورسایدا‬ ‫ژێر‬ ‫لە‬ ‫نیشتن‬ ‫و‬ ‫ڕۆچون‬ ‫و‬ ‫زیاتردەبیت‬
.
‫خانوو‬ ‫شوێنی‬ ‫پشکنینی‬
(
Site Investigation
)
‫جۆرە‬ ‫چ‬ ‫خانوو‬ ‫بزانین‬ ‫بۆئەوەی‬
‫بناغە‬
‫ئەستوری‬ ‫و‬ ‫پانی‬ ‫و‬ ‫پێویستە‬ ‫یەکی‬
‫بناغە‬
‫یان‬ ‫هەیە‬ ‫بەشیش‬ ‫پێویستی‬ ‫یان‬ ‫بێت؟‬ ‫چەند‬ ‫کە‬
‫قورسای‬ ‫و‬ ‫سەنگ‬ ‫هەڵگرتنی‬ ‫وەتوانای‬ ‫چییە؟‬ ‫بزانرێت‬ ‫دەکرێت‬ ‫دروست‬ ‫لەسەر‬ ‫خانووەکەی‬ ‫خاکەی‬ ‫ئەو‬ ‫جۆری‬ ‫دەبێت‬ ، ‫نا‬
‫چەندە؟‬
(
Bearing Capacity
.)
‫ئامادەکرا‬ ‫لەخشتەی‬ ‫ئەوسا‬ ‫چییە‬ ‫خاکەکە‬ ‫جۆری‬ ‫کەزانرا‬
‫هەڵگرتنی‬ ‫توانای‬ ‫دەتوانین‬ ‫وەوە‬
‫ئاسای‬ ‫و‬ ‫نزم‬ ‫خانووی‬ ‫بۆ‬ ‫بەتایبەتی‬ ‫بکەین‬ ‫دیاری‬ ‫خاکەکە‬
.
‫ئەو‬ ‫ڕۆشنای‬ ‫لەسەر‬ ‫وەرگرین‬ ‫خاکە‬ ‫ئەو‬ ‫تایبەتمەندی‬ ‫دەبێت‬
‫ئەژمارکردنی‬ ‫و‬ ‫دیزاین‬ ‫تایبەتمەندییانە‬
‫بناغە‬
‫بکرێت‬ ‫بۆ‬ ‫ی‬
...
‫خانووەکە‬ ‫شوێن‬ ‫خاکی‬ ‫لە‬ ‫وەرگرتن‬ ‫زانیاری‬ ‫بەمەبەستی‬
‫دەتوانرێ‬
‫زۆ‬ ‫لە‬ ‫سود‬ ‫ت‬
‫وە‬ ‫وەربگیرێت‬ ‫دی‬ ‫شتی‬ ‫ر‬
‫کو‬
، ‫بکە‬ ‫دراوسێی‬ ‫خانووەکانی‬ ‫سەیری‬ ‫شوێنە‬ ‫ئەو‬ ‫دەوروپشتی‬ ‫خانوەکانی‬
‫تێدایە‬ ‫درزیان‬ ‫یان‬ ‫پێگەشتووە‬ ‫زیانیان‬ ‫بزانە‬
.
‫بکە‬ ‫ماڵ‬ ‫خاوان‬ ‫لە‬ ‫پرسیار‬ ‫پاشان‬
‫جۆرە‬ ‫و‬ ‫خاکەکە‬ ‫چۆنییەتی‬ ‫لە‬
‫بناغە‬
‫ی‬
‫مەتری‬ ‫یەک‬ ‫چاڵی‬ ‫دەتوانیی‬ ‫خانووەکە‬ ‫لەشوێنی‬ ‫هەروەها‬ ‫خانووەکە‬
‫هە‬ ‫بچوک‬
‫و‬ ‫چاڵەکە‬ ‫شانی‬ ‫و‬ ‫خاکەکە‬ ‫سەیری‬ ‫و‬ ‫ڵبکەنین‬
‫هەڵکەندنی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫دەتوانرێت‬ ، ‫بکەین‬ ‫ژێرەوەی‬
‫بناغە‬
‫ڕۆشناییان‬ ‫لەسەر‬ ‫و‬ ‫بکریت‬ ‫سەراتایانە‬ ‫پشکنینە‬ ‫ئەو‬ ‫خانووەکەدا‬ ‫ی‬
‫پانی‬ ‫و‬ ‫قوڵی‬
‫بناغە‬
‫بگۆڕدرێت‬ ‫کە‬
.
‫ئەو‬ ‫دابێت‬ ‫تردا‬ ‫بەشکانی‬ ‫لەچاو‬ ‫هەبوو‬ ‫زۆری‬ ‫جیاوازی‬ ‫لەخاکەکە‬ ‫بەشێک‬ ‫ئەگەر‬ ‫یان‬

3.
‫ژم‬ ‫بەشە‬
‫لە‬ ‫دەستکاری‬ ، ‫بکرێت‬ ‫بۆ‬ ‫جیاوازی‬ ‫اردنی‬
‫بناغە‬
‫بکرێت‬ ‫بۆ‬ ‫کەدا‬
.
‫ناکات‬ ‫پێویست‬ ‫کەم‬ ‫نهۆمی‬ ‫بۆ‬ ‫ئاسای‬ ‫خانووی‬ ‫بۆ‬
‫بەزانینی‬
‫ئاستی‬ ‫ر‬ ‫خاکی‬ ‫جۆری‬ ‫خاکی‬ ‫جۆری‬
‫بناغە‬
‫کە‬ ‫نەبێت‬ ‫بوارەدا‬ ‫لەو‬ ‫تەنها‬ ،‫هەلکەندراو‬ ‫زەوی‬ ‫ئاستی‬ ‫خوارو‬ ‫واتە‬ ‫کە‬
‫ئاوەڕ‬ ‫چاڵ‬ ‫کۆنە‬ ‫یان‬ ‫پڕکراوەیە‬ ‫کە‬ ‫لێدەکرێت‬ ‫ئەوەی‬ ‫ترسی‬
‫کارێزە‬ ‫ۆ‬
.
‫بۆ‬ ‫ئەندازیاریانەی‬ ‫چارەسەری‬ ‫دەبێت‬ ‫بارەدا‬ ‫لەم‬
‫و‬ ‫بکریت‬
‫بناغە‬
‫دەوروبەری‬ ‫و‬ ‫خانووەکە‬ ‫شوێنی‬ ‫سەیری‬ ‫گشتی‬ ‫بەشێوەیەکی‬ ‫پێویستە‬ ‫هەروەها‬ ، ‫بکرێت‬ ‫دەستکاری‬ ‫کە‬
‫ئەو‬ ‫ڕۆشنای‬ ‫تالەسەر‬ ، ‫دەگرێتەوە‬ ‫ناوچەیە‬ ‫ئەو‬ ‫الفاو‬ ‫چەند‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫دەڕوات‬ ‫لەکوێوە‬ ‫باراناو‬ ‫ڕێڕەوی‬ ‫بزانین‬ ‫تا‬ ‫بکرێت‬
‫زانیاریانە‬ ‫ئەو‬ ‫ڕۆشنای‬ ‫تالەسەر‬ ، ‫دەگرێتەوە‬ ‫ناوچەیە‬ ‫ئەو‬ ‫الفاو‬ ‫چەند‬ ‫تا‬ ‫بکرو‬ ‫بۆ‬ ‫ژماردنی‬ ‫باراناو‬ ‫ڕێڕەوی‬ ‫زانیاریانە‬
‫بەرزی‬ ‫گشتی‬ ‫بەشێوەیەکی‬ ‫و‬ ‫بکرێت‬ ‫بۆ‬ ‫ژماردنی‬ ‫باراناو‬ ‫ڕێڕەوی‬
‫بناغە‬
‫بێت‬ ‫پێویست‬ ‫بەگوێرەی‬ ‫خانووەکە‬ ‫و‬ ‫کە‬
‫ئەگەر‬ ،
‫زانیاری‬ ‫پێویستە‬ ‫نەکرابوون‬ ‫یەشتا‬ ‫شەقامەکان‬
‫ئاستی‬ ‫بزانرێت‬ ‫دەبێت‬ ‫و‬ ‫بخەمڵێنرێت‬ ‫باش‬ ‫بەشێوەیەکی‬ ‫لەوبارەوە‬ ‫هەبێت‬
‫خاکەکەوە‬ ‫ئاستی‬ ‫کوێی‬ ‫دەکەوێتە‬ ‫شەقامەکە‬
.
‫خاک‬ ‫هەڵگرتنی‬ ‫توانای‬
‫تێبینی‬
‫هەڵگرتن‬ ‫توانای‬
‫تون‬
/
‫متر‬
٢
‫خاک‬ ‫یان‬ ‫بەرد‬ ‫جۆری‬
‫جۆر‬
‫بەمەرجێ‬
‫بناغە‬
‫کە‬
‫و‬ ‫پتە‬ ‫بەردی‬ ‫سەر‬ ‫گەشتبێتە‬
‫خۆگرتوو‬ ‫و‬ ‫ساغ‬
.
٤٠٠
٣٠٠
٢٠٠
‫زۆر‬ ‫بەردی‬
‫ساخ‬ ‫پتەو‬
.
‫پتەو‬ ‫ساندستۆن‬ ‫الیمستۆن‬
.
‫سلیت‬ ‫و‬ ‫شست‬
.
‫بەرد‬
‫پانی‬
‫بناغە‬
‫مەتر‬ ‫لەیەک‬ ‫کە‬
‫ئاوی‬ ‫ئاستی‬ ‫وە‬ ‫کەمترنەبێت‬
‫و‬ ‫خوار‬ ‫لە‬ ‫خاک‬ ‫ناو‬
‫بناغە‬
‫بێت‬ ‫کەوە‬
.
٢٠
‫بۆ‬
٤٠
٢٠
>
> ٣٠
١٠
‫بۆ‬
٣٠
<١٠
‫مامناوەند‬ ‫چڕ‬ ‫لمی‬ ‫چەو‬ ‫یان‬ ‫مامناوەند‬ ‫خڕ‬ ‫چەوی‬
.
‫یان‬ ‫فشەڵ‬ ‫چەوی‬
‫فشەڵ‬ ‫لمی‬ ‫چەو‬
.
‫کوتراو‬ ‫لمی‬
.
‫مامناوەند‬ ‫چڕ‬ ‫لمی‬
.
‫فشەڵ‬ ‫لمی‬
.
‫بێ‬ ‫خاکی‬
‫توانای‬
‫بەیەکەوە‬
‫یان‬ ‫نوسان‬
‫لکان‬
‫لەگەڵ‬ ‫ڕۆچونی‬ ‫ئەگەری‬
‫هەیە‬ ‫تەمەندا‬
.
٣٠
‫بۆ‬
٦٠
١٥
‫بۆ‬
٦٠
٧.٥
‫بۆ‬
١٥
٧.٥
>
‫بۆ‬ ‫نابێت‬
‫بناغە‬
‫خۆڵ‬
(
‫کالی‬
)
‫ڕەق‬ ‫پتەو‬ ‫زۆر‬
.
‫پتەو‬ ‫کالی‬
.
‫گرتوو‬ ‫خۆ‬ ‫کالی‬
.
‫سلت‬ ‫و‬ ‫نەرم‬ ‫کالی‬
.
‫کالی‬
‫سلت‬ ‫و‬ ‫نەرم‬ ‫زۆر‬
.
‫بە‬ ‫خاکی‬
‫توانای‬
‫بەیەکەوە‬
‫یان‬ ‫نوسان‬
‫لکان‬
‫بە‬ ‫بۆخانووی‬
‫پێدرا‬ ‫ئاماژەی‬ ‫لەسەرەوە‬ ‫ئەوانەی‬ ‫بێجگە‬ ، ‫نهۆم‬ ‫سێ‬ ‫لە‬ ‫زیاتر‬ ‫رزو‬
‫و‬ ‫خانووەکە‬ ‫ڕوبەری‬ ‫بەگوێرەی‬ ‫پێویستە‬
‫ئامێری‬ ‫بە‬ ‫یان‬ ‫بەدەست‬ ‫چالێک‬ ‫چەند‬ ‫بیناکە‬ ‫گرنگی‬
(
Pits Test
)
‫خاکەکە‬ ‫لە‬ ‫نمونە‬ ‫مەتر‬ ‫چوار‬ ‫سێ‬ ‫قواڵی‬ ‫تا‬ ‫لێبدرێت‬
‫و‬ ‫دیزاین‬ ‫مەبەستی‬ ‫بۆ‬ ‫بزانریت‬ ‫تایبەتمەندییەکانی‬ ‫هەموو‬ ‫تا‬ ‫بکرێت‬ ‫بۆ‬ ‫پشکنینیان‬ ‫خاکدا‬ ‫تاقیگەکانی‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫وەربگیرێت‬
‫ژمارکردنی‬
‫بناغە‬
‫کە‬
.
‫لە‬ ‫زیاتر‬ ‫واتە‬ ‫زۆربوو‬ ‫نهۆمەکانی‬ ‫ژمارەی‬ ‫خانوەکە‬ ‫ئەگەر‬
(
٥
–
٦
)
‫ز‬ ‫چاڵی‬ ‫پیویستە‬ ‫بوو‬ ‫نهۆم‬
‫ۆت‬
‫قووڵ‬
(
Bore Holes
)
‫قواڵی‬ ‫تا‬ ‫هەڵبکەنرێت‬ ‫تایبەتی‬ ‫بەئامێری‬
(
١٠
–
١٥
)
‫و‬ ‫مەتر‬
‫هەموو‬
(
٢
-
٣
)
‫قواڵی‬ ‫مەترێک‬
‫بدرێت‬ ‫ئەنجام‬ ‫بۆ‬ ‫پشکنینی‬ ‫لەتاقیگە‬ ، ‫لێوەربگیرێت‬ ‫خاکی‬ ‫نمونەی‬
.
‫و‬ ‫جۆر‬ ‫و‬ ‫گرنگی‬ ‫بە‬ ‫پابەندە‬ ‫چااڵنە‬ ‫ئەو‬ ‫قوڵی‬ ‫و‬ ‫ژمارە‬

4.
‫بیناکەوە‬ ‫بەرزی‬
.
‫تەنها‬ ‫بواردا‬ ‫لەزۆر‬
(
١
-
٢
)
‫چاڵ‬
‫قواڵی‬ ‫تا‬
١٥
‫بەمەرجێک‬ ‫دێنێت‬ ‫بەدەست‬ ‫پێویست‬ ‫زانیاری‬ ‫مەتر‬
‫چاڵەکە‬
٢٥
‫نەبن‬ ‫دوور‬ ‫لەیەکەوە‬ ‫زیاتر‬ ‫مەتر‬
.
‫لە‬ ‫نهۆمەکان‬ ‫ژمارەی‬ ‫ئەگەر‬ ‫بەاڵم‬
(
١٠
)
‫پشکنینی‬ ‫بەتایبەتی‬ ، ‫زیاتربوو‬ ‫نهۆم‬
‫زیاترە‬ ‫بەقواڵی‬ ‫پێویستیان‬ ‫چاڵەکان‬ ‫و‬ ‫بکرێت‬ ‫بۆ‬
.
‫خانوو‬ ‫شوێنی‬ ‫ئامادەکردنی‬
(
Site Preparation
)
‫جێگەی‬
‫بناغە‬
:
‫پێویستە‬
‫بەقواڵی‬
٣٠
‫گژوگیا‬ ‫و‬ ‫درەخیت‬ ‫دارو‬ ‫ڕەگی‬ ‫هەرچی‬ ‫و‬ ‫الببرێت‬ ‫کشتوکاڵیەکەی‬ ‫بێهێزە‬ ‫زەویە‬ ‫سم‬
‫بگەیەنێ‬ ‫ژورەکان‬ ‫و‬ ‫خاکەکە‬ ‫بە‬ ‫زیان‬ ‫و‬ ‫نەژێنەوە‬ ‫لەداهاتودا‬ ‫بۆئەوەی‬ ‫هەلبکەندرێت‬ ‫هەیە‬
.
‫مسەخۆرەکان‬ ‫گیانەوەرە‬ ‫دژە‬ ‫دەرمانی‬
:
‫دەبێت‬
‫بە‬ ‫خانووەکە‬ ‫روبەری‬
‫دژە‬ ‫دەرمانی‬
‫مسەخۆرەکان‬ ‫گیانەوەرە‬
، ‫برشێندرێت‬
‫تەواوبوونی‬ ‫دوای‬ ‫کارە‬ ‫ئەم‬ ‫دەتوانرێت‬
‫بناغە‬
‫بکرێت‬ ‫کە‬
.
‫باراناو‬ ‫ئاوی‬ ‫ڕاڕەوی‬
:
‫پێویستە‬
‫باراناو‬ ‫ئاوی‬ ‫ڕاڕەوی‬
‫بکرێت‬ ‫بۆ‬ ‫ژماردنی‬ ‫دەوروپشتیشی‬ ‫زەویەکانی‬ ‫وە‬ ‫خاکەکەدا‬ ‫ناو‬ ‫لە‬
‫بە‬ ‫زیان‬ ‫خاکەکەو‬ ‫ناو‬ ‫نەیەتەوە‬ ‫ئاوەکە‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬
‫بناغە‬
‫بگەیەنێ‬ ‫کە‬
.
‫کە‬
‫خانوو‬ ‫دروستکردنی‬ ‫رەستەی‬
:
‫چەو‬ ‫وەک‬ ‫خانوو‬ ‫دروستکردنی‬ ‫بۆ‬ ‫پێویستە‬ ‫کەرەستانەی‬ ‫ئەو‬
‫و‬
‫چیمەنتۆ‬ ‫و‬ ‫بەرد‬ ‫و‬ ‫لم‬
‫و‬ ‫شێش‬
....
‫تاد‬
.
‫دابنرێت‬ ‫خانووەکە‬ ‫دروستی‬ ‫شوێنێکی‬ ‫ولە‬ ‫ئامادەبکرێت‬ ‫پێویست‬ ‫بەگوێرەی‬
.
‫هەڵکەندنی‬
‫بناغە‬
‫کان‬
(
Excavation Foundations
)
:
‫بناغە‬
‫جۆراوجۆری‬ ‫بەمادەی‬ ‫دیاریکراودا‬ ‫لەقواڵییەکی‬ ‫و‬ ‫سروشتی‬ ‫زەوی‬ ‫ئاستی‬ ‫لەژێر‬ ‫باوە‬ ‫وەک‬ ‫کە‬ ‫بنیاتە‬ ‫بەسەی‬ ‫ئەو‬
‫پتەو‬ ‫بلۆکی‬ ‫و‬ ‫بەرد‬ ‫یان‬ ‫و‬ ‫پتە‬ ‫و‬ ‫چڕ‬ ‫خشتی‬ ‫و‬ ‫شیش‬ ‫بی‬ ‫کۆنکریتی‬ ‫و‬ ‫شیشدار‬ ‫کۆنکریتی‬ ‫وەک‬
....
‫دەنرێت‬ ‫بنیات‬ ‫تاد‬
‫چەند‬
‫هەڵکەندنی‬ ‫لەکاتی‬ ‫تێبینییەک‬
‫بناغە‬
‫دا‬
:
١
-
‫درێژی‬ ‫و‬ ‫پانی‬ ‫گوێرەی‬ ‫بە‬ ‫چاڵەکان‬ ‫درێژی‬ ‫و‬ ‫پانی‬ ‫دەبێت‬
‫بناغە‬
‫کە‬
‫بێت‬
.
٢
-
‫دەرەوە‬ ‫بۆ‬ ‫کراوەبن‬ ‫یان‬ ‫شاقولیبن‬ ‫لێوارەکانی‬ ‫پێکبێت‬ ‫و‬ ‫ڕیک‬ ‫زۆر‬ ‫خەندەکەکان‬ ‫دەبێت‬
.
٣
-
‫دوربکەویتەوە‬ ‫داڕوخان‬ ‫لەمەترسی‬ ‫تا‬ ‫بکرێت‬ ‫بۆ‬ ‫پالپشتی‬ ‫بەدار‬ ‫پێویستە‬ ‫ئەوا‬ ‫هەبوو‬ ‫داڕمابی‬ ‫ترسی‬ ‫خاکەکە‬ ‫ئەگەر‬
.
٤
-
‫پێویس‬
‫هاتوچۆی‬ ‫ڕێگەی‬ ‫بەجۆریک‬ ‫بخرێتەوە‬ ‫دوور‬ ‫چالەکان‬ ‫لەقەراخی‬ ‫مەترێک‬ ‫کەمەوە‬ ‫بەالیەنی‬ ‫هەلکەندراو‬ ‫گڵی‬ ‫تە‬
‫بڕژێتە‬ ‫گڵ‬ ‫ئەوەی‬ ‫بێ‬ ‫هەبێت‬ ‫دەستییەوە‬ ‫بەعەرەبانەی‬ ‫کەسێک‬
‫بناغە‬
‫کەوە‬
.
٥
-
‫بەکۆنکریتی‬ ‫زیان‬ ‫چاڵەکان‬ ‫بۆناو‬ ‫پاشماوە‬ ‫و‬ ‫گڵ‬ ‫کەوتنەخوارەوەی‬
‫بناغە‬
‫دەگەیەنیت‬ ‫کە‬
.
٦
-
‫لە‬ ‫ئاو‬ ‫ئەگەر‬
‫لە‬ ‫دوور‬ ‫شوێنێکی‬ ‫بۆ‬ ‫ڕاکێشانی‬ ‫یان‬ ‫دەربکرێت‬ ‫مۆتۆڕ‬ ‫بە‬ ‫پێویستە‬ ‫پەیدابوو‬ ‫چاڵەکاندا‬
‫بناغە‬
‫بەمەبەستی‬ ‫کە‬
‫هەڵکەندراوەکان‬ ‫خاکە‬ ‫ناو‬ ‫گڵی‬ ‫شێوانی‬ ‫لە‬ ‫ڕێگریکردن‬
.
٧
-
‫کوتەر‬ ‫بەئامیری‬ ‫چالەکان‬ ‫کوتینەوەی‬
(
Compactor
)
‫چاڵەکان‬ ‫تەختکردنی‬ ‫و‬ ‫تەواوکردن‬ ‫پاش‬
.

5.
٨
-
‫جۆرێک‬ ‫بەهیچ‬ ‫نابێت‬
‫بناغە‬
‫تێبپەرێنر‬ ‫دەبێت‬ ‫بەلکو‬ ، ‫دابنرێت‬ ‫کشتوکالی‬ ‫زەوی‬ ‫لەسەر‬
‫مادەی‬ ‫فشەڵەو‬ ‫چونکە‬ ، ‫ێت‬
‫ئەستورییەکی‬ ‫بە‬ ‫چینێک‬ ‫پێویستە‬ ‫بۆیە‬ ،‫سلیمانی‬ ‫شاری‬ ‫ڕاپەڕێنی‬ ‫و‬ ‫بەکرەجۆ‬ ‫ناوچەکانی‬ ‫لە‬ ‫ئەوەی‬ ‫وەک‬ ‫تێدایە‬ ‫ئۆرگانی‬
‫نەبێت‬ ‫کەمتر‬ ‫دیاریکراو‬
١.٢
‫ڕابخرێت‬ ‫و‬ ‫بەرد‬ ‫چەو‬ ‫تێکەڵەی‬ ‫بە‬ ‫بگۆردرێت‬ ‫م‬
‫چین‬ ‫بەشێوەی‬
(
Layers
)
‫هەر‬ ‫بەمەرجێک‬
‫لە‬ ‫چینێک‬
٢٥
‫نەبێت‬ ‫ئەستورتر‬ ‫سم‬
.
٩
-
‫کۆنکریتکردنی‬ ‫لە‬ ‫پەلەکردن‬
‫بناغە‬
‫ڕاستەوخۆ‬ ‫کان‬
‫کەش‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫هەڵکەندنیان‬ ‫دوای‬
‫سەر‬ ‫کارنەکاتە‬ ‫هەوا‬
‫گڵی‬
‫بناغ‬
‫ەک‬
‫ە‬
.
‫ژێر‬ ‫چینی‬
‫بناغە‬
(
Hardcore Layer
)
‫ئەگەر‬
‫چاڵی‬
‫بناغە‬
‫سا‬ ‫زەوی‬ ‫سەر‬ ‫گەشتنە‬ ‫کان‬
‫غ‬
‫بنا‬ ‫ڕاستەوخۆ‬ ‫دەتوانرێت‬
‫غ‬
‫بەاڵم‬ ، ‫بکرێت‬ ‫دروست‬ ‫لەسەر‬ ‫ەکەی‬
‫بنا‬ ‫ڕاستەوخۆ‬ ‫ناتوانرێت‬ ‫زەوی‬ ‫تری‬ ‫لەجۆرەکانی‬
‫غ‬
‫بەکەرەستە‬ ‫دیە‬ ‫چینێکی‬ ‫بەدانانی‬ ‫پێویستی‬ ‫بەڵکو‬ ‫دروستبکرێت‬ ‫ە‬
‫ی‬
‫کەم‬ ‫ئەستوریەکی‬ ‫بە‬ ‫بەهێز‬
‫بنا‬ ‫ئینجا‬ ‫خاکەکە‬ ‫لەسەر‬
‫غ‬
‫چینە‬ ‫ئەم‬ ‫سودەکانی‬ ، ‫دابنرێت‬ ‫لەسەر‬ ‫کۆنکریتەکەی‬ ‫ەکە‬
:
١
-
‫بنا‬ ‫و‬ ‫الوازەکە‬ ‫خاکە‬ ‫نێوان‬ ‫لە‬ ‫بەهێز‬ ‫چینێکی‬ ‫دروستکردنی‬
‫غ‬
‫کۆنکریتیەکا‬ ‫ە‬
.
٢
-
‫گڵەکە‬ ‫و‬ ‫کۆنکریتیەکە‬ ‫گیراوە‬ ‫تێکەڵبوونی‬ ‫نەهێشتنی‬
.
٣
-
‫بنا‬ ‫بۆ‬ ‫شێ‬ ‫ئاو‬ ‫لەسەرکەوتنی‬ ‫دەکات‬ ‫رێگری‬
‫غ‬
‫ەکە‬
.
٤
-
‫بنا‬ ‫ناو‬ ‫شیشی‬ ‫پاراستنی‬
‫غ‬
‫ەکە‬
.
٥
-
‫چینە‬ ‫بەم‬ ‫چاڵەکان‬ ‫تەرازکردنی‬
.
‫چینە‬ ‫ئەم‬ ‫لەسەر‬ ‫تێبینیەک‬ ‫چەند‬
:
*
‫بەکردێن‬ ‫چینە‬ ‫ئەم‬ ‫بۆ‬ ‫کەرەستانەی‬ ‫ئەو‬ ‫گرنگترین‬ ، ‫نەبن‬ ‫پێس‬ ‫و‬ ‫بن‬ ‫پتەو‬ ‫پێویسە‬ ‫چینە‬ ‫ئەم‬ ‫کەرەستەکانی‬
:
(
‫پارچە‬
، ‫خشت‬
‫کاشی‬
،
‫بەرد‬
‫چەو‬ ، ‫شکێنراو‬ ‫کۆنکریتی‬ ،
)
*
‫بەکارهێنانی‬ ‫یان‬
‫الواز‬ ‫کۆنکریتی‬
(
Lean Concrete
)
‫چینە‬ ‫ئەم‬ ‫بنیاتنانی‬ ‫بۆ‬
.
*
‫هەندێک‬ ‫ئەگەر‬ ‫باشە‬ ‫زۆر‬ ‫وە‬ ‫بگرن‬ ‫خۆیان‬ ‫جێگەی‬ ‫پارچەکان‬ ‫ئەوەی‬ ‫بۆ‬ ‫گرنگە‬ ‫زۆر‬ ‫چینە‬ ‫ئەم‬ ‫کوتانەوەی‬
‫مونە‬ ‫چیمەنتۆی‬
(
‫وچیمەنتۆ‬ ‫لم‬
)
‫هەروەها‬ ،‫کوتراوەکە‬ ‫چینە‬ ‫جوڵەی‬ ‫لە‬ ‫رێگری‬ ‫بۆ‬ ‫بکرێت‬ ‫چینەدا‬ ‫ئەم‬ ‫بەسەر‬
‫بنا‬ ‫تێکردنی‬ ‫کەلەکاتی‬ ‫ڕویەک‬ ‫دروستکردنی‬
‫غ‬
‫ەکەدا‬
‫درزی‬ ‫بۆناو‬ ‫چیمەنتۆکە‬ ‫شلەی‬ ‫لەرۆشتنی‬ ‫دەکات‬ ‫ڕێگری‬
‫بنا‬ ‫لەهێزی‬ ‫تا‬ ‫خوارەوە‬ ‫کەرەستەکانی‬ ‫پارچە‬
‫غ‬
‫نەکاتەوە‬ ‫کەم‬ ‫ەکە‬
.

6.
‫بنا‬ ‫قواڵی‬ ‫گشتی‬ ‫بەشێوەیەکی‬
‫غ‬
‫ئەمانەن‬ ‫گرنگترینیان‬ ‫کە‬ ‫دەبەستێت‬ ‫هۆکارێک‬ ‫چەند‬ ‫بە‬ ‫پشت‬ ‫ە‬
:
١
-
‫هەڵگرتنی‬ ‫بۆ‬ ‫لەبارەکانی‬ ‫چینە‬ ‫و‬ ‫زەویەکە‬ ‫سروشتی‬
(
‫بەرگەگرتنی‬
)
‫بنیات‬ ‫بارەکانی‬
.
٢
-
‫دۆخەکانی‬
‫بنا‬ ‫بەسەر‬ ‫هاتنەوەیەک‬ ‫و‬ ‫کشان‬ ‫و‬ ‫بەستن‬ ‫کاریگەریی‬ ‫و‬ ‫هەوا‬ ‫و‬ ‫کەش‬
‫غ‬
‫ەکانەوە‬
.
٣
-
‫بنا‬ ‫دانانی‬ ‫و‬ ‫زەوی‬ ‫ژێر‬ ‫ئاوی‬ ‫ئاستی‬
‫غ‬
‫ئاستە‬ ‫ئەو‬ ‫لەسەر‬ ‫ەکان‬
.
٤
-
‫بنا‬
‫غ‬
‫و‬ ‫دەوروبەر‬ ‫خانووەکانی‬ ‫و‬ ‫باڵەخانە‬ ‫ەی‬
‫بنا‬ ‫قواڵی‬ ‫بەسەر‬ ‫کاریگەرییان‬ ‫سەریان‬ ‫بارەکانی‬
‫غ‬
‫نوێیەکانەوە‬ ‫ە‬
.
٥
-
‫بنا‬ ‫قواڵی‬
‫غ‬
‫دەکەین‬ ‫مانەوەیان‬ ‫ئارەزووی‬ ‫کە‬ ‫نەکات‬ ‫ڕازاندنەوە‬ ‫دارانەی‬ ‫لەو‬ ‫کار‬ ‫بێت‬ ‫بەجۆرێک‬ ‫ەکان‬
.
٦
-
‫بنا‬ ‫جۆرەکانی‬
‫غ‬
‫ە‬
(
Types of Foundation
)
‫بنا‬
‫غ‬
‫جۆرەوە‬ ‫دوو‬ ‫بە‬ ‫دەکرێت‬ ‫گشتی‬ ‫بە‬ ‫ە‬
:
‫یەکەم‬
:
‫بنا‬
‫غ‬
‫قووڵ‬ ‫ەی‬
(
Deep Foundation
)
‫بنا‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬
‫غ‬
‫ێت‬ ‫بەکارد‬ ‫کاتێک‬ ‫ەیە‬
‫بەهیز‬ ‫چینێکی‬ ‫بگەینە‬ ‫نەتوانین‬ ‫خاکدا‬ ‫هەڵکەندنی‬ ‫لەکاتی‬
(
‫سا‬ ‫چینێکی‬
‫غ‬
)
‫کەتوانای‬
‫پیویستە‬ ‫بۆیە‬ ، ‫هەبێت‬ ‫قورساییەکانی‬ ‫هەڵگرتنی‬
‫بنا‬ ‫بنیادنانی‬ ‫بۆ‬ ‫قووڵەکان‬ ‫چینە‬ ‫بۆ‬ ‫خوارەوە‬ ‫بچینە‬
‫غ‬
‫لەسەری‬ ‫ە‬
.
‫بنا‬ ‫هەر‬ ‫بەگشتی‬
‫غ‬
‫لە‬ ‫قووڵیەکەی‬ ‫ەیەک‬
١٠
‫بنا‬ ‫بە‬ ‫زیاتربوو‬ ‫م‬
‫غ‬
‫هەژماردەکرێت‬ ‫قووڵ‬ ‫ەی‬
.
‫دووەم‬
:
‫بنا‬
‫غ‬
‫ڕوکە‬ ‫یان‬ ‫کەم‬ ‫قووڵی‬ ‫ەی‬
‫ش‬
(
Shallow or Surface Foundation
)
‫تەرزاگی‬ ‫گەورە‬ ‫توێژەری‬
(
Terzaghi
)
‫ساڵی‬ ‫لە‬ ‫بوو‬ ‫کەس‬ ‫یەکەم‬
(
١٩٤٣
)
‫بە‬ ‫سەبارەت‬ ‫ڕوو‬ ‫خستە‬ ‫فراوانی‬ ‫بیردۆزێکی‬
‫خاک‬ ‫بەرگەگرتنی‬ ‫توانای‬
(
Soil Bearing Capacity
)
‫بۆ‬
‫بنا‬ ‫جۆری‬
‫غ‬
‫ە‬
‫بنا‬ ‫هەر‬ ‫بیردۆزە‬ ‫بەو‬ ‫بەستن‬ ‫بەپشت‬ ، ‫ڕوکەش‬ ‫ی‬
-
‫غ‬
‫ە‬
‫قوڵیەکەی‬ ‫یەک‬
(
Df
)
‫پانیەکەی‬ ‫بە‬ ‫یەکسانبێت‬ ‫یان‬ ‫کەمتربێت‬
(
B
)
‫بنا‬ ‫بە‬
‫غ‬
‫ە‬
‫ی‬
‫چەند‬ ‫تەرزاگیش‬ ‫پاش‬ ، ‫دادەنرێت‬ ‫ڕوکەش‬
‫بنا‬ ‫هەر‬ ‫ئەشێت‬ ‫کە‬ ‫کردووە‬ ‫پێشنیاریان‬ ‫نوێ‬ ‫توێژەرێکی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫قوڵیەکەی‬ ‫یەک‬
(Df)
‫بیت‬ ‫یەکسان‬
(
٣
-
٤
)
‫پانیەکەی‬ ‫ئەوەندەی‬
(
(B
‫بنا‬ ‫بە‬ ‫هەر‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دابنرێت‬ ‫ڕوکەش‬ ‫ی‬
.

7.
‫دەڵیت‬ ‫هەیە‬ ‫تریش‬ ‫بۆچونێکی‬
:
‫بنا‬ ‫هەر‬
‫غ‬
‫ە‬
‫لە‬ ‫کەمتربوو‬ ‫قوڵیەکەی‬ ‫یەک‬
١٠
‫بنا‬ ‫بە‬ ‫م‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دادەنرێت‬ ‫ڕوکەش‬ ‫ی‬
.
‫بنا‬ ‫جۆرەکانی‬
‫غ‬
‫پایە‬ ‫بنە‬ ‫و‬ ‫ڕوکەش‬ ‫ەی‬
(
Types of shallow Foundation and Footing
)
‫یەکەم‬
:
‫بنا‬
‫غ‬
‫ەی‬
‫درێژکۆلە‬
(
Strip Foundation
)
‫بنا‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬
‫غ‬
‫ە‬
‫بنا‬ ‫ئەوترێت‬ ‫پێشی‬ ‫یە‬
‫غ‬
‫ە‬
‫نبا‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬ ، ‫بەردەوام‬ ‫ی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫هەڵگری‬ ‫قورسای‬ ‫دێوار‬ ‫کە‬ ‫بەکاردێت‬ ‫کاتێک‬ ‫یە‬
‫بێت‬ ‫بیناکە‬ ‫سەرەکی‬
(
Bearing Wall
)
‫بنا‬ ‫لێدانی‬ ‫لەڕێگەی‬ ‫ئەویش‬ ،
‫غ‬
‫ە‬
‫دیوارەکان‬ ‫بەدڕێژای‬ ‫دەبێت‬ ‫وە‬
،
‫کاری‬ ‫فەلسەفەی‬
‫بنا‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬
‫غ‬
‫ە‬
‫پشت‬ ‫یە‬
‫ئەمەش‬ ،‫پرۆژەکە‬ ‫خاکی‬ ‫بۆ‬ ‫دیوارەکانەوە‬ ‫لەڕێگەی‬ ‫بیناکە‬ ‫قورسای‬ ‫گواستنەوەی‬ ‫بە‬ ‫دەبەستێت‬
‫بنا‬ ‫بەردەوامی‬ ‫بە‬ ‫پێویست‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دەکا‬ ‫کان‬
‫دیوارێکدا‬ ‫هەر‬ ‫ژێر‬ ‫لە‬ ‫ت‬
‫ڕوبەری‬ ‫بەسەر‬ ‫قورساییەکانیش‬ ، ‫دی‬ ‫دێتە‬ ‫ئەوە‬ ‫دواجار‬ ‫کە‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫هەڵگرت‬ ‫توانای‬ ‫و‬ ‫بێت‬ ‫بێهێز‬ ‫خاکەکەی‬ ‫جۆری‬ ‫ئەگەر‬ ، ‫دەبن‬ ‫دابەش‬ ‫کەدا‬
‫بنا‬ ‫پانی‬ ‫دەبێت‬ ‫بێت‬ ‫کەم‬ ‫سەنگی‬ ‫نی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫زۆر‬ ‫کە‬
‫خاکی‬ ‫ئەگەر‬ ، ‫دابنرێت‬ ‫بۆ‬ ‫پۆاڵینی‬ ‫شیشی‬ ‫دەکات‬ ‫بەوە‬ ‫پێویست‬ ‫دەکات‬ ‫زیاد‬ ‫لەگەڵیدا‬ ‫ئەستورییەکەشی‬ ‫و‬ ‫بکرێت‬ ‫زیاد‬
‫بنا‬ ‫ناکات‬ ‫پێویست‬ ‫تر‬ ‫بەشێکی‬ ‫بۆ‬ ‫بەشێکەوە‬ ‫لە‬ ‫جیاوازبێت‬ ‫زەویەکە‬
‫غ‬
‫ە‬
‫بێهێزەکە‬ ‫بەشە‬ ‫تەنها‬ ‫بەڵکو‬ ‫بێت‬ ‫یەکسان‬ ‫هەمووی‬ ‫کە‬
‫ب‬ ‫پانی‬
‫نا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دادەنرێت‬ ‫بۆ‬ ‫ئاسنینی‬ ‫شیشی‬ ‫کات‬ ‫پێویس‬ ‫ئەگەر‬ ‫و‬ ‫دەکرێت‬ ‫زیاد‬ ‫کە‬
.

8.
‫وێنانە‬ ‫ئەم‬
‫بنا‬ ‫چۆنییەتی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دەکاتەوە‬ ‫ڕوون‬ ‫درێژکۆلە‬ ‫ی‬
‫دووەم‬
:
‫بنا‬ ‫تاکە‬
‫غ‬
‫سەربەخۆ‬ ‫ەی‬
(
Spread or Isolated Footing
)
‫ئەم‬
‫ج‬
‫ب‬ ‫ۆرە‬
‫نا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫هەیکەلی‬ ‫بینای‬ ‫جێبەجێکردنی‬ ‫کاتی‬ ‫لە‬ ‫بەکاردێت‬ ‫یە‬
(
Frame Building
)
، ‫دا‬
‫لە‬ ‫قورساییانەی‬ ‫ئەو‬ ‫بۆ‬ ‫واتە‬
‫دەبنەوە‬ ‫چڕ‬ ‫خاڵێکدا‬
(
Concentrated Load
)
‫پایەیەک‬ ‫قورسای‬ ‫وەک‬
(
Column
)
‫ژێر‬ ‫لە‬ ‫پایەیەک‬ ‫هەر‬ ‫بەجۆرێک‬ ،
‫بنا‬ ‫خۆیدا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫بنا‬ ‫ئەم‬ ‫قوڵی‬ ، ‫دەکرێت‬ ‫دروست‬ ‫بۆ‬ ‫ی‬
‫غ‬
‫دەویت‬ ‫ژێرزەویەوە‬ ‫لە‬ ‫مەتر‬ ‫یەک‬ ‫تەنها‬ ‫ئاسایدا‬ ‫و‬ ‫پتە‬ ‫خاکێکی‬ ‫لە‬ ‫انە‬
‫مەبەستی‬ ‫مەترەدا‬ ‫لو‬ ‫جونکر‬
‫کرابێت‬ ‫بۆ‬ ‫تەواوی‬ ‫دیزاینی‬ ‫بەمەرجێک‬ ‫دەکات‬ ‫جێبەجێ‬ ‫خۆی‬
.
‫ئەست‬ ‫و‬ ‫درێژی‬ ‫و‬ ‫پانی‬
‫وری‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫خاکەکەی‬ ‫هرڵگرتنی‬ ‫توانای‬ ‫بەگوێرەی‬ ‫سەری‬ ‫دیتە‬ ‫پایەکەوا‬ ‫لە‬ ‫قورساییانەی‬ ‫و‬ ‫سەنگ‬ ‫ئەو‬ ‫کێشی‬ ‫بە‬ ‫پایانە‬ ‫بنە‬ ‫ئەو‬ ‫ی‬
‫ژێری‬
.
‫بیت‬ ‫شیشبەند‬ ‫کۆنکریتی‬ ‫دەبێت‬ ‫پایانە‬ ‫بنە‬ ‫ئەم‬
.
‫ب‬ ‫پایەکان‬ ‫سەری‬ ‫واباشترە‬
‫بەستراوە‬ ‫بەهۆی‬ ‫بەیەکاوە‬ ‫بەسترێتەوە‬
‫دەستەکی‬
(
Tie Beam
)
‫بەهێزکردنی‬ ‫بۆ‬ ‫بەند‬ ‫شیش‬ ‫ی‬
‫زەویاکە‬ ‫تەختی‬ ‫دیواری‬ ‫هەڵگرتنی‬ ‫و‬ ‫پایەکان‬
.
‫ئەم‬ ‫کاری‬ ‫فەلسەفەی‬
‫بنا‬ ‫جۆرە‬
‫غ‬
‫ە‬
‫پرد‬ ‫لەڕێگەی‬ ‫قورساییەکان‬ ‫گواستنەوەی‬ ‫بە‬ ‫دەبەستێت‬ ‫پشت‬ ‫یە‬
‫ە‬
‫کان‬
(
Beams
)
‫پایەکان‬ ‫بۆ‬ ‫وە‬
Columns)
)
‫لە‬
‫بنا‬ ‫بۆ‬ ‫وێشەوە‬
‫غ‬
‫ە‬
‫کە‬
‫بنا‬ ‫ئەم‬ ،
‫غ‬
‫ە‬
‫شێوەکانیشیان‬ ‫بەزۆری‬ ،‫دیکەدا‬ ‫جۆرەکانی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫بەبەراورد‬ ‫هەیە‬ ‫تێچونی‬ ‫کەمترین‬ ‫یە‬
‫بنا‬ ‫جۆرە‬ ‫لەم‬ ‫کات‬ ‫زۆربەی‬ ، ‫بازنەییە‬ ‫یان‬ ‫چوارگۆشەی‬ ‫یان‬ ‫الکێشەی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫کۆنکریت‬ ‫قوڵی‬ ‫دا‬
‫دابەش‬ ‫یەکسان‬ ‫بەشێوەیەکی‬
‫دەکرێت‬
(
Single – Slab Footing
)
‫قوڵیەک‬ ‫هەرپاییەک‬ ‫ژێر‬ ‫کۆنکریتی‬ ‫واتە‬
‫قوڵی‬ ‫کاتێک‬ ‫بەاڵم‬ ، ‫هەیە‬ ‫نرخی‬ ‫هەمان‬ ‫ەی‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
١٠٠
‫پێکهاتنەوە‬ ‫لەڕوی‬ ‫بێت‬ ‫زیاتر‬ ‫سم‬
(
Structure
)
‫ەوە‬
‫بنا‬ ‫کۆنکریتی‬ ‫واباشترە‬
‫غ‬
‫ە‬
‫قەدەمە‬ ‫ی‬ ‫شێوە‬ ‫بە‬ ‫بکرێت‬ ‫کە‬
(
(Stepped Footing
‫الری‬ ‫شێوە‬ ‫یان‬
(
Slopped Footing
)
‫بڕەڕ‬ ‫هێزی‬ ‫زانراوە‬ ‫وەک‬ ‫چونکە‬
(
Shear Force
)
‫لە‬
‫وا‬ ‫هەیە‬ ‫نرخی‬ ‫زۆرترین‬ ‫پایەکاندا‬ ‫نزیک‬
‫تر‬ ‫لەبەشاکانی‬ ‫زیاتربێت‬ ‫پایەکانەوە‬ ‫نزیک‬ ‫لە‬ ‫کۆنکریت‬ ‫قوڵی‬ ‫دەکات‬ ‫پێویس‬
.

9.
‫وێنانە‬ ‫ئەم‬
‫بنا‬ ‫چۆنییەتی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دەکاتەوە‬ ‫ڕوون‬ ‫پایە‬ ‫تاک‬ ‫ی‬

10.
‫بنا‬ ‫تاکە‬ ‫لە‬ ‫جۆرێک‬ ‫چەند‬ ‫کە‬ ‫ئاماژەیە‬ ‫جێی‬
‫غ‬
‫ەی‬
‫سەربەخۆ‬
‫هەیە‬
:
‫یەکەم‬
:
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫پێکەوەی‬ ‫ی‬
(
(Combined Footing
‫ئەم‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دەکات‬ ‫زیاد‬ ‫هەیکەلیدا‬ ‫بیایەکی‬ ‫لە‬ ‫بەش‬ ‫هەندێ‬ ‫قورسای‬ ‫کە‬ ‫کاردێت‬ ‫بە‬ ‫کاتێک‬ ‫یە‬
،
‫وا‬ ‫ئەمەش‬
‫پێویست‬
‫دەکات‬
‫کە‬
‫ڕوبەری‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫سەرەنجام‬ ، ‫گەورەتربکرێت‬ ‫پایەکان‬ ‫ی‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫هیڵ‬ ‫یەک‬ ‫سەر‬ ‫ئەکەونە‬ ‫کە‬ ‫زیاتر‬ ‫یان‬ ‫پایەیە‬ ‫دوو‬ ‫پایەکان‬ ‫ی‬
‫ئەبنەوە‬ ‫نزیک‬ ‫یەکتر‬ ‫لە‬ ‫زۆر‬
‫ئۆ‬ ‫ڕادەی‬ ‫ئەگاتە‬ ‫جار‬ ‫هەندێ‬ ‫کە‬
‫لە‬ ‫پایەیە‬ ‫چەند‬ ‫ئەو‬ ‫بۆیە‬ ، ‫فەرالپیش‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫پێکەوەیدا‬ ‫یەکی‬
‫کۆدەکرێنەوە‬
.
‫وێنانە‬ ‫ئەم‬
‫بنا‬ ‫چۆنییەتی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دەکاتەوە‬ ‫ڕوون‬ ‫پێکەوەی‬ ‫ی‬
‫دووەم‬
:
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫کانتلیفەر‬ ‫ی‬
(
(Cantilever Footing
‫بنا‬ ‫ئەم‬
‫غ‬
‫ە‬
‫ڕوی‬ ‫لەسەر‬ ‫هەبێت‬ ‫الواز‬ ‫خاڵێکی‬ ‫کە‬ ‫بەکاردێت‬ ‫کاتێک‬ ‫یە‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫بنا‬ ‫نەتوانرێت‬ ‫کە‬ ‫کاندا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دروست‬ ‫لەسەر‬ ‫ی‬
‫بنا‬ ‫تیایدا‬ ، ‫بکرێت‬
‫غ‬
‫ە‬
‫لە‬ ‫زیاتر‬ ‫یان‬ ‫پایە‬ ‫دوو‬ ‫ی‬
‫هەمان‬ ‫رسەر‬
‫بن‬ ‫هیڵ‬
‫پرد‬ ‫شێوە‬ ‫هۆی‬ ‫بە‬ ‫یەکەوە‬ ‫بە‬ ‫ئەبەسترینەوە‬
(
Beam
)
‫ئەوتریت‬ ‫پێی‬ ‫کە‬ ‫ێک‬
(
Strap
)
.
‫بنا‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬
‫غ‬
‫ە‬
‫پەرژین‬ ‫وەک‬ ‫کەم‬ ‫لۆدی‬ ‫بونی‬ ‫کاتی‬ ‫لە‬
(
‫سیاج‬
)
‫بەکاردێت‬ ‫کراوە‬ ‫دیاری‬ ‫بەرزیەکەیان‬ ‫کە‬ ‫بینایانەی‬ ‫ئەو‬ ‫یان‬
.
‫وێنانە‬ ‫ئەم‬
‫بنا‬ ‫چۆنییەتی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دەکاتەوە‬ ‫ڕوون‬ ‫کانتلیفەر‬ ‫ی‬

11.
‫یەم‬ ‫سێ‬
:
‫بنا‬
‫غ‬
‫دراوسێ‬ ‫یان‬ ‫تەنیشتی‬ ‫ەی‬
(
Neighbor Footing
)
‫بنا‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬
‫غ‬
‫سنوور‬ ‫لەگەڵ‬ ‫بینایەک‬ ‫لێکەوتی‬ ‫حاڵەتی‬ ‫لە‬ ‫ەیە‬
‫تەنیشت‬ ‫بینای‬ ‫ی‬
(
‫دراوسێ‬
)
‫چونکە‬ ،‫بەکاردێت‬ ‫خۆیدا‬ ‫ی‬
‫خۆیدا‬ ‫تەنیشتی‬ ‫بینای‬ ‫لەگەڵ‬ ‫ببێت‬ ‫تێکەڵ‬ ‫بینایەک‬ ‫بەشی‬ ‫هیچ‬ ‫کە‬ ‫ئەستەمە‬
‫بنا‬ ‫ئەگەر‬ ‫تەنانەت‬
‫غ‬
‫ە‬
،‫بێت‬ ‫کانیشیان‬
‫ئەم‬ ‫بۆیە‬
‫بنا‬ ‫جۆرە‬
‫غ‬
‫بنا‬ ‫دەبێتە‬ ‫ە‬
‫غ‬
‫لەم‬ ‫بیناکەمان‬ ‫پایەیەکی‬ ‫چەند‬ ‫یان‬ ‫پایەیەک‬ ‫لەگەڵ‬ ‫دەرەکی‬ ‫پایەی‬ ‫چونکە‬ ‫پێکەوەی‬ ‫ەیەکی‬
‫جۆرە‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫نراوە‬ ‫ناو‬ ‫ناوەوە‬ ‫بەو‬ ‫بۆیەش‬ ‫و‬ ‫خۆیدا‬ ‫تەنیشتی‬ ‫زەوی‬ ‫لەگەڵ‬ ‫لێکەوتی‬ ‫یەکەم‬ ‫ئەبێتە‬ ‫دواجار‬ ‫و‬ ‫کۆدەکرێنەوە‬ ‫ەدا‬
.

12.
‫چوارەم‬
:
‫بنا‬
‫غ‬
‫ەی‬
‫حەسیری‬
‫ڕ‬ ‫یان‬
‫ا‬
‫خراو‬
(
Mat or Raft Foundation
)
‫جۆرە‬ ‫ئەم‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ەیە‬
‫بەکاردێت‬ ‫کاتێک‬
‫کە‬
‫توانای‬ ‫و‬ ‫زۆربێت‬ ‫بینایەک‬ ‫قورسای‬
‫خاکیش‬ ‫بەرگەگرتنی‬
‫زۆر‬
‫بێت‬ ‫کەم‬
.
‫جۆرە‬ ‫ئەم‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫یە‬
‫هەموو‬ ‫بەسەر‬ ‫دەبێت‬ ‫دابەش‬ ‫خانوەکە‬ ‫هەموو‬ ‫سەنگی‬ ‫و‬ ‫داخراو‬ ‫فەرشێکی‬ ‫وەک‬ ‫دەگرێتەوە‬ ‫بیناکە‬ ‫ڕوبەری‬ ‫هەموو‬
‫ئەم‬ ،‫خاکەکە‬ ‫سەر‬ ‫دەچێتە‬ ‫کەم‬ ‫هێزێکی‬ ‫شێوەیە‬ ‫بەم‬ ‫ڕوبەرەکەدا‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫یە‬
‫حەسیریە‬
‫دروست‬ ‫شیشدار‬ ‫کۆنکریتی‬ ‫لە‬ ‫ئەبێت‬
‫و‬ ‫بکرێت‬
‫کە‬
‫بەشێوەی‬
‫حەسیر‬
، ‫دادەنرێت‬ ‫بۆ‬ ‫شیشی‬ ‫خوارەوە‬ ‫لە‬ ‫و‬ ‫سەرەوە‬ ‫لە‬
‫لە‬ ‫نابێت‬ ‫ئەستوریەکەی‬
(
٢٠
-
٢٥
)
‫کەمتر‬ ‫سم‬
‫جۆرە‬ ‫لەم‬ ‫بەگشتی‬ ، ‫بێت‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ەیە‬
‫ڕۆچونیش‬ ‫ئەگەر‬ ، ‫دەبێتەوە‬ ‫کەم‬ ‫ڕۆچوون‬ ‫بەمەش‬ ‫کەمە‬ ‫خاکەکە‬ ‫لەسەر‬ ‫پاڵەپەستۆ‬
‫بە‬ ‫کەم‬ ‫زیانێکی‬ ‫و‬ ‫ڕۆدەچێت‬ ‫یەکسانی‬ ‫بە‬ ‫خاکەکە‬ ‫هەموو‬ ‫ئەوا‬ ‫ڕوبدات‬
‫ی‬ ‫جۆرە‬ ‫ئەم‬ ، ‫دەگات‬ ‫خانووەکە‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫دەتوانرێت‬ ‫ە‬
‫الوازە‬ ‫زۆر‬ ‫خاکەکە‬ ‫زانرا‬ ‫ئەگەر‬ ‫وە‬ ،‫بکرێت‬ ‫بۆ‬ ‫ئەندازیاری‬ ‫دیزاینی‬ ‫دەبێت‬ ‫بەاڵم‬ ‫بەکاربهێنرێت‬ ‫بەرزیش‬ ‫بۆباڵەخانەی‬
‫ب‬
‫بەکاربهێنرێت‬ ‫قوڵ‬ ‫پایەی‬ ‫پێویستە‬ ‫کاتەدە‬ ‫لەم‬ ‫ناگرێت‬ ‫قورساییەکان‬ ‫ەرگەی‬
.
‫وێنانە‬ ‫ئەم‬
‫بنا‬ ‫چۆنییەتی‬
‫غ‬
‫ە‬
‫ی‬
‫حەسیری‬
‫دەکاتەوە‬ ‫ڕوون‬
‫پێنجەم‬
:
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫لێژ‬ ‫زەوی‬ ‫لەسەر‬
(
Foundation on Sloping Ground
)
‫دەتوانرێت‬ ‫لێژ‬ ‫زەوی‬ ‫لەسەر‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫کۆنکریتی‬ ‫بەاڵم‬ ‫تەرازبن‬ ‫پلەکان‬ ‫دەبێت‬ ‫بەاڵم‬ ‫پلە‬ ‫بە‬ ‫پلە‬ ‫بکرێت‬ ‫دروست‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫دەبێت‬ ‫کە‬
‫درێژای‬ ‫بە‬
٣٠
‫و‬ ‫تێکەڵە‬ ‫بە‬ ‫پربکرێتەوە‬ ‫پێویست‬ ‫ئاستی‬ ‫تا‬ ‫لێژەکە‬ ‫زەویە‬ ‫دەتوانرێت‬ ‫یان‬ ،‫ببەستێتەوە‬ ‫پلەکان‬ ‫سم‬
‫بنا‬
‫غ‬
‫ە‬
‫بۆ‬ ‫ی‬
‫بکرێت‬
.