Review of the world oil & gas industry including projections of oil & gas use in the world. Particular emphasis is placed to the EU natural gas market. The prospects for Cyprus supplying the EU with natural gas is also examined. The Easter Mediterranean energy corridor is also briefly discussed.

1. Ιστορικό & επισκόπηση της βιομηχανίας
Πετρελαίου & Φυσικού Αερίου
Κωνσταντίνος Χατζηστάσου, PhD
Ερευνητικός Συνεργάτης, Ερευνητικό Κέντρο ΚΟΙΟΣ,
Πανεπιστήμιο Κύπρου
Energy Engineer, Energy Sequelgy g , gy S q
Ιούνιος, 2013

2. Σύνοψηψη
Δ ί λ ί & ύ ί ( & Α)
2
 Δημιουργία πετρελαίου & φυσικού αερίου (Π&ΦΑ)
 Ιστορική επισκόπηση βιομηχανίας Π&ΦΑ Ιστορική επισκόπηση βιομηχανίας Π&ΦΑ
 Πετρέλαιορ
 Φυσικό αέριο
 Βιομηχανία Π&ΦΑ
 Μη-συμβατικές πηγές Υ/Α

3. Δημιουργία Πετρελαίου/ΦΑ
Σ ώ ύ λ ύ ( λ ό άλ
3
 Συσσώρευση οργανικού υλικού (πλαγκτόν, άλγες,
θαλάσσια ζωή) με λάσπη μέσα σε ιζήματα
 Καταβύθιση και αποδόμηση του Καταβύθιση και αποδόμηση του
οργανικού υλικού
 Συνθήκες ψηλής θερμοκρασίας & Συνθήκες ψηλής θερμοκρασίας &
πίεσης
 Πάροδος εκατομμυρίων ετώνρ ς μμ ρ
δημιουργήθηκε το πετρέλαιο ή/και ΦΑ
Βισκαϊκός κόλπος , Γαλλία

4. Συστήματα πετρελαίου & φυσικού αερίου
Α ί ϋ θέ
4
 Απαραίτητες προϋποθέσεις:
 Οργανική ύλη
 Μητρικά πετρώματα
1
2 Μητρικά πετρώματα
 Πέτρωμα κάλυμμα (cap)
αδιαπέρατα πετρώματα
2
3
4
 Ταμιευτήρας
(πορώδες, διαπερατός)
 Μετανάστευση πετρελαίου
4
 Μετανάστευση πετρελαίου
 Κατάλληλη γεωλογική
ιστορία
(ti i )(timing)
Πηγή: DK Eyewitness (2007) “Oil”

5. Ιστορική ανασκόπηση βιομηχανίας πετρελαίου
1859 “Σ ” D k ύ ώ άδ ΗΠΑ
5
 1859: “Συνταγμ.” Drake, ορύσσει το πρώτο πηγάδι, ΗΠΑ
 1870: John Rockefeller δημιουργία Standard Oil
8 Ηλ ό (Έ ) 1892: Ηλεκτρισμός (Έντισον)
 1896: Κυκλοφορεί το 1ο αυτοκίνητο (Ford)
Α άλ S i dl T 1901: Ανακάλυψη Spindletop, Texas
 1908: Anglo-Persian ανακαλύπτει πετρ. (Ιράν)
άλ S d d Oil 1911: Διάλυση Standard Oil Trust

6. Ιστορική ανασκόπηση βιομηχανίας πετρ. (2)
1938 Α άλ λ ί Κ βέ & ΣΑ
6
 1938: Ανακάλυψη πετρελαίου σε Κουβέιτ & ΣΑ
 1956: Κρίση Σουέζ– διακοπή ναυσιπλοΐας
6 Ε ό λ ί Β Θάλ 1969: Εντοπισμός πετρελαίου στη Β. Θάλασσα
 1972-3: Αραβικό εμπάργκο πετρελαίου
8 Σά Χ ϊ ί λ ό ό 1979-81: Σάχης → Χομεϊνί: τιμολογιακός πανικός
 1990: Ιράκ εισβάλει στο Κουβέιτ

7. 7
Πετρέλαιο

8. Τι είναι το πετρέλαιο;
Φ ή ή ί ό Η & C
8
 Φυσική οργανική ουσία από Η & C
 Πετρέλαιο (petroleum): φυσικό αέριο (ΦΑ) & πετρελ. (oil)
Σ ήθ ό Σ ά ά & έ ή Συνήθως υγρό. Συναντάται σε στερεά & αέρια μορφή
 Μπορεί να περιέχει Ν, S, Ο
Ε ίζ λ ύ
Υδρογονάνθρακες
 Εντοπίζεται σε γεωλογικούς
σχηματισμούς
 Εύφλεκτο
Bitumen
 Εύφλεκτο
 Απελευθερώνει θερμότητα &
θερμοκηπιακούς ρύπουςθερμοκηπιακούς ρύπους
 Πρώτη ύλη

9. Οφέλη από τη χρήση πετρελαίου & ΦΑ
Η ό ί β ίζ έλ & ΦΑ
9
 Η παγκόσμια οικονομία βασίζεται στο πετρέλαιο & ΦΑ
 Ανάπτυξη άρρηκτα συνδεδεμένη με κατανάλωση ενέργειας
8 % ά έ 80% παράγωγης πετρ. στις μεταφορές
 Ευκολία μεταφοράς (υγρά)
Ψ λή ή ό Ψηλή ενεργειακή πυκνότητα
(Diesel: 38 MJ/L)
 Ασφάλεια πρακτικότητα Ασφάλεια – πρακτικότητα
 Πετροχημικά
 Πλαστικά Πλαστικά
 Νάιλον
 Καλλυντικά
 Ασπιρίνη

10. Υλικά από πετρέλαιο
10
Πηγή: DK Eyewitness (2007) “Oil”

11. Πετρέλαιο
Ε ή 6 8 β ( β ά) 6 8 ί ( β )
11
 Εκτιμήσεις: 6-8 τρις βαρ. (συμβατικά), 6-8 τρίς (μη-συμβ.)
 1 τρις βαρέλια κατανάλωση από το 1859
Κ άλ δί β /έ ( ) Κατανάλωση: 31 δίς βαρ./έτος (2009)
 20ο αιώνα: Π, ΦΑ & άνθρ. → 85% παγκ ενεργ. μίγματος
Α λ ί % ύ ί (R ) Αποτελεί το 40% του ενεργειακού μίγματος (Rae, 2010)
 Αύξηση παραγωγής από μη-συμβατικές πηγές

12. Παγκόσμιο ενεργειακό μίγμα: 1990-2030
12
Προβολή
Source: BP Energy Outlook (2013)

13. Μη-συμβατικές μορφές Υ/Α
Α λ ύ ά (T S d ) Κ δά
13
 Ασφαλτούχοι άμμοι (Tar Sands), Καναδάς
 Έκταση: 141,000 km2 (15 Κύπρο)
 Ποσότητες: 178 δισ βαρέλια πετρελαίου Ποσότητες: 178 δισ. βαρέλια πετρελαίου
 1.8 εκατ. βαρ/μέρα
 Σχιστολιθικό Π&ΦΑχ
 Υδραυλική ρωγμάτωση
 Ενεργειακή επανάσταση ΗΠΑ
Πηγή: MIT Tech. Review Dec., 2011
 Υπεράκτια
 Κόλπος Μεξικού
Β ζ λί Βραζιλία
 Δυτική Αφρική
 Ανατολική Αφρική Ανατολική Αφρική
 Β. Θάλασσα

14. Χαρακτηριστικά πετρώματος ταμιευτήρα
14
έΠετρέλαιο
ΚόκκοιΚόκκοι
πετρώματος
Ενδογενές νερό

15. Τιμές αργού πετρελαίου: 1861-2011
15
Π ή BP St t R i (2012)Πηγή: BP Stat Review (2012)

16. Οι 7 «αδελφές» (The 7 sisters)
1 St d d f N Y k (E )
16
1. Standard of New York (Exxon)
2. Standard of New Jersey (Mobil)
St d d f C lif i (Ch )3. Standard of California (Chevron)
4. Anglo-Persian Oil Company (BP)
R l D h/Sh ll (Sh ll)5. Royal Dutch/Shell (Shell)
6. Gulf Oil (Chevron)
(Ch )7. Texaco (Chevron)

17. Σήμερα: “big oil” ή “supermajors”
1 E M bil (ΗΠΑ)
17
1. ExxonMobil corp. (ΗΠΑ)
2. BP plc (ΗΒ)
T t l SA (Γ λλί )3. Total SA (Γαλλία)
4. Royal Dutch Shell plc (Ολλανδία)
Ch (ΗΠΑ)5. Chevron corp. (ΗΠΑ)
6. Conoco-Phillips (ΗΠΑ)

18. Ποιος ελέγχει τα αποθέματα πετρελαίου;
Ο S j λέ 6% θ ά λ
18
 Οι Supermajors ελέγχουν 6% παγκ. αποθεμάτων πετρελ.
 Το 78% των παγκ. αποθεμάτων ελέγχεται από NOCs
NOC ά % λ ί (ΕΙΑ ) NOCs παράγουν το 52% του πετρελαίου (ΕΙΑ, 2007)
Πηγή: PFC Energy (2008)

19. Μας τελειώνει το πετρέλαιο;
19
Ε έ θέ Π&ΦΑ λλάζ λ ί
Πηγή: BP Energy Outlook (2012)
 Εγνωσμένα αποθέματα Π&ΦΑ αλλάζουν με την τεχνολογία
Αύξηση: +30.4%
Αύξηση: +22.7 %

20. Μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες
20
Πηγή: BP Statistical Review 2009

21. Εισαγωγές πετρελαίου ΕΕ-27
21
3,979 εκατ. βαρέλια
Πηγή: E. Commission: European Statistical Pocketbook, 2010
545 εκατ. τόνους

22. 22
Φυσικό αέριο

23. Ιστορία του ΦΑ
Ν ό Δ λ ώ ό ή
23
 Ναός Δελφών: «καιγόμενη πηγή»
 200 ΜΧ: Πρώτη χρήση ΦΑ στην Κίνα
8 Πί ώ όλ ί ΦΑ 1870: Πίτσμπουργκ πρώτη πόλη που χρησιμοποίησε ΦΑ
 1881: Standard Oil μονοπώλησε την αγορά ΦΑ στις ΗΠΑ
Π ώ ξ έ ΥΦΑ M h Pi 1959: Πρώτες εξαγωγές ΥΦΑ με το «Methane Pioneer»
 Ο εντοπισμός ΦΑ όταν έψαχναν Π θεωρείτω αποτυχία

24. Τι είναι το φυσικό αέριο;φ ρ
ΦΑ θά (CH ) 70 90% % Έθ (C H ) 5 15%
24
 ΦΑ: μεθάνιο (CH4): 70-90% w%, Έθανιο (C2H6): 5-15%
 Μεθάνιο: άοσμο, άχρωμο, μη-τοξικό, μη-διαβρωτικό
Υ ί 6 °C Υγροποιείται στους −161°C
 Καταλαμβάνει 1/600 όγκου εν σχέση με την αέρια μορφή
καθιστώντας τη μεταφορά του με πλοία συμφέρουσακαθιστώντας τη μεταφορά του με πλοία συμφέρουσα
 Τη μυρωδιά του την αποκτά από το methanethiol
 Εύφλεκτο ή εκρηκτικό μόνο σε συγκέντρωσηΕύφλεκτο ή εκρηκτικό μόνο σε συγκέντρωση
5-15% στον αέρα
 Συμβόλαια πώλησης διάρκειας 15-20 χρόνιαμβ η ης ρ ς 5 χρ
 Το φυσικό αέριο δεν είναι υγραέριο (LPG: C3H8, C4H10)

25. Φυσικό αέριο
Θ Ί έ β ί Π&ΦΑ ί
25
 Θ:Ίσως μια μέρα η «βιομηχανία Π&ΦΑ» να μετονομαστεί
σε «βιομηχανία ΦΑ &Π»
 Καθαρότερος Υ/Α: CH4+O2=CO +2H 0+θερμοτ 142kJ/kg Καθαρότερος Υ/Α: CH4+O2=CO2+2H20+θερμοτ. 142kJ/kg
 Θ: Αποληψιμότητα πεδίων ΦΑ: 70-80% (Π: 30-40%)
 Θ: Περιορισμένη επεξεργασία πριν τη χρήση (vs Π) Θ: Περιορισμένη επεξεργασία πριν τη χρήση (vs Π)
 Θ: ΥΦΑ μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μοτοκίνηση
 Θ: Μπορεί να μετατραπεί σε ντίζελ Θ: Μπορεί να μετατραπεί σε ντίζελ
 Α: «Δύσκολη» μεταφορά στις αγορές
Α Μ ί λέ ξί Α: Μπορεί να προκαλέσει ασφυξία
 Α: Δαπανηρές υποδομές για εξαγωγή
Α Κ ύ ή λ θέ ό Α: Καύση ή απελευθέρωση στην ατμόσφαιρα

26. Αποθέματα φυσικού αερίου (1)μ φ ρ
26
Πηγή: BP (2012)
Μονάδες: Τρις Κυβικά Μέτρα (τκμ)
Σύνολο: 208.5 τκμ (2011)
Σύνολο: 131.2 τκμ (1991)

27. Αποθέματα φυσικού αερίου (2)
27
μ φ ρ ( )
Πηγή: BP (2012)
Σύνολο: 208.5 τκμ

28. Εισαγωγές φυσικού αερίου ΕΕ-27
28
Πηγή: E. Commission: European Statistical Pocketbook, 2010

29. Παραγωγή & Κατανάλωση ΦΑ
29
Πηγή: BP Natural gas , 2013

30. Μελλοντικές ενεργειακές προβλέψεις
30
Φυσικό ΑέριοΕνεργειακές Πηγές ρργ ς ηγ ς
2.8
2010: 10 tcf/έτος
Πηγή: BP Energy Outlook 2030 (2013)
2010: 10 tcf/έτος
2030: 15 tcf/έτος
1 κυβικό μέτρο = 35.3 κυβικά πόδια

31. Δίκτυο αγωγών Ευρώπης
31
Πηγή: ΙΕΑ (2011)Πηγή: ΙΕΑ (2011)

32. Δίκτυο αγωγών ΗΠΑ
32
ή Α (2011)Πηγή: ΙΕΑ (2011)

33. Σημαντικές ενεργειακές εξελίξεις
2011 Α ύ Φ ί
33
 2011: Ατύχημα στη Φουκουσίμα
Α ό Γ ί & Ελβ ί Απόφαση Γερμανίας & Ελβετίας να
αποσύρουν την πυρηνική ενέργεια
 Ροπή προς ΦΑ από αναδυόμενες
οικονομίεςοικονομίες
 Αξιοποίηση κοιτασμάτων σχιστολιθικού ΦΑ (shale gas) Αξιοποίηση κοιτασμάτων σχιστολιθικού ΦΑ (shale gas)
 ΙΕΑ: «Χρυσή εποχή ΦΑ»: 25% ενεργειακού μίγματος ΙΕΑ: «Χρυσή εποχή ΦΑ»: 25% ενεργειακού μίγματος

34. Η αγορά υγροποιημένου ΦΑ
34
ΙΕΑ Χ ή ή ΦΑ 25% ύ ί ΙΕΑ: «Χρυσή εποχή ΦΑ»: 25% ενεργειακού μίγματος
ΥΦΑ Μ ίδ ΦΑ ό % ( ) % ( ) ΥΦΑ: Μερίδιο ΦΑ από 9% (2010) → 15.5% (2030)
ΥΦΑ ό Μ ζ βί & Τ ζ ί ( f ΦΑ) ΥΦΑ από Μοζαμβίκη & Τανζανία (100 tcf ΦΑ);
λί λύ ξ έ Αυστραλία ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ΥΦΑ το 2017
— αποθέματα: 400 tcf | Browse | Preclude | Ichthys | Pluto
 Οι ΗΠΑ (επανάσταση σχιστολιθικού ΦΑ) θα εξάγουν ΦΑ το
20172017

35. Εμπόριο υγροποιημένου ΦΑ
35
Πηγή: BP Energy Outlook 20301 κυβικό πόδι = 0.0283 κυβικά μέτρα

36. Εισαγωγές-Εξαγωγές ΥΦΑ
36

37. Μας τελειώνει το ΦΑ;
Υ ά ό ΦΑ 300 ό (IEA)!
37
 Υπάρχει αρκετό ΦΑ για 300 χρόνια (IEA)!
Πηγή: BP Energy Outlook (2012)
Αύξηση : +23.7 %
Αύξηση: +28.4 %

38. Τιμές ΦΑ
38
Πηγή: BP Statistical Review of World Energy, June 2011
cif: cost + insurance + freight

39. Κυριότερα δρομολόγια Φ/Α
39
Πηγή: BP Statistical Review of World Energy, June 2011

40. Ενεργειακή επανάσταση ΗΠΑ
Υδ λ ή ά
40
 Υδραυλική ρωγμάτωση
Πηγή: National Geographic

41. Marcellus shale
141 t f
41
 141 tcf
Πηγή: National Geographic

42. Ενεργειακή επανάσταση ΗΠΑ (2)
Εξό ξ λ θ ύ ΦΑ & Π ( h l & il)
42
 Εξόρυξη σχιστολιθικού ΦΑ & Π (shale gas & oil)
 Τεχνικά & οικονομικά εφικτό
Ο λό Οι λόγοι:
 Εκτενή γεωλογικά & σεισμικά δεδομένα
 Άφθονη χρηματοδότηση από την Wall Street Άφθονη χρηματοδότηση από την Wall Street
 Οι πολίτες έχουν τα δικαιώματα των ορυκτών
 Παροχή νερού
 Δικαιώματα πρόσβασης στους αγωγούς
 Εμπειρία με την τεχνολογία
Ν ό ά & άλ Ντόπια αγορά & κατανάλωση
 Αφθονία ΦΑ & Π

43. Υπεράκτια παραγωγή πετρελαίου
43

44. Υπεράκτια παραγωγή Π&ΦΑ
44

45. Παγκόσμια χρήση πετρελαίου
45

46. 46
Βιομηχανία Π&ΦΑ

47. Oilfield service (OFS) companies
Ο ί OFS δ έ θέ Π&ΦΑ
47
 Οι εταιρείες OFS δεν κατέχουν αποθέματα Π&ΦΑ
 Υπεργολαβίες από NOCs & IOCs
Τ ί il fi ld i i ? Τι είναι οι oil field service companies?
 Κατασκευές & υπεργολάβοι πχ, Aker solutions
 Εταιρείες παροχής υπηρεσιών πχ Schlumberger Baker Hughes Εταιρείες παροχής υπηρεσιών πχ, Schlumberger, Baker Hughes
 Πωλήσει εξοπλισμού πχ, NATCO Group (ηλεκτρολογικά)
 Η αγορά OFS:γ ρ O
 Schlumberger: $40bn έσοδα; 115,000 προσωπικό
 Halliburton: $25bn; 68,000 προσωπικό
 Baker Hughes: $20bn; 58,000 προσωπικό
 Weatherford: $13bn; 57,000 employees

48. Oilfield service (OFS) companies
Μ έ ό ί
48
 Μερικές από τις υπηρεσίες:
α) Κατασκευές & υπεργολάβοι: σχεδιασμός γεωτρύπανων (Aker slns),
πόντιση αγωγών (Saipem)η γ γ ( p )
β) Εταιρείες παροχής υπηρεσιών: όρυξη πηγαδιών (Schlumberger),
σωληνώσεις, τσιμέντωση, διαγραφίες (logging), πολφός, σεισμικά
) Π λή ξ λ ύ λ ά λώδ (Si ) bili lγ) Πωλήσεις εξοπλισμού: ηλεκτρικά καλώδια (Siemens), umbilicals,
καταδυτικός εξοπλισμός, υποβρύχιες συγκολλήσεις, κοπτικά άκρα,
επισιτισμός, μεταφορά προσωπικού, κλπ

49. 49
Σας ευχαριστούμε!
Στοιχεία επικοινωνίας:
Κωνσταντίνος Χατζηστάσου, PhD
E-mail: cksmile@gmail.com
Τηλ.: 96-276761
Ιστοσελίδα: www.energysequel.com