Cyprus natural gas Aphrodite field. What it will take to develop the natural gas source it to shore when LNG ships must be ready by then.

1. Κυπριακό φυσικό αέριο (& πετρέλαιο)
Κωνσταντίνος Χατζηστάσου, PhD
Ερευνητικός Συνεργάτης, Ερευνητικό Κέντρο ΚΟΙΟΣ,
Πανεπιστήμιο Κύπρου
Energy Engineer, Energy Sequel
Σεπτέμβρης 2013

2. Σύνοψη
 Οφέλη από αποθέματα Π&ΦΑ
 Έργα υποδομής που αφορούν το πεδίο ΦΑ «Αφροδίτη»
 1. Επιβεβαιωτική φάση. 2. Δοκιμές Παραγωγής
 3. Ανάπτυξη πεδίου ΦΑ 4. Υποθαλάσσιοι αγωγοί
 5. Αξιοποιώντας το ΦΑ
 Μετατρέποντας αποθέματα Π&ΦΑ σε valueadded δραστηριότητες
 Τι είναι τα κέντρα παροχής υπεράκτιων υπηρεσιών Π&ΦΑ; – Η
περίπτωση της Νορβηγίας
 Η Κύπρος ως petro-cluster;
 Υπάρχει πετρέλαιο στην Κυπριακή ΑΟΖ;
2

3. Δεύτερος γύρος αδειοδότησης
• Προκήρυξη: 11 Φεβ. ‘12-11 Μαΐου ‘12
• 12 μπλοκς συνολικού εμβαδού 50,000 km2
• Το ενδιαφέρον ξεπέρασε τις προσδοκίες
• Μνηστήρες: 15 αιτήσεις για 9 τεμάχια | 5 εταιρείες & 10
κοινοπραξίες
• Ανάμεσα στις 29 εταιρείες:
• Petronas (Μαλαισία),
Total (Γαλλία), ENI (Ιταλία),
Woodside, KOGAS
• Πιο δημοφιλή τεμάχια: 2 & 9
3
2
9

4. Δεύτερος γύρος αδειοδότησης
• Συνδρομή εμπειρογνωμόνων & Beicip Franlab
• Διαπραγματεύσεις: 30 Οκτ ‘12-24.1 (ENI-KOGAS), 6.2 (Total)
• Αποτυχημένη διαπραγμάτευση με Total-Novatec-GPB
• Παραχώρηση τεμαχίων 2, 3, 9 στις ΕΝΙ-KOGAS
• Τεμάχια 10 & 11 στην Total
• Μπόνους: €150 (ENI-KOGAS)
+ €24 (Total) = €174 εκ.
• Ερευνητικό πρόγραμμα:
ως 10 γεωτρήσεις σε 3 χρόνια
• Αναζήτηση πετρελαίου
4

5. Οι εταιρείες
 Total: τεχνογνωσία σε υπερβαθειά νερά, market cap: €93
δις, 96,104 προσωπικό, 2.34 mboe/μέρα, κέρδη: €12.3 δις
 ΕΝΙ: market cap.: €87.7 δις, 78,686 προσωπικό, κέρδη:
€6,86 δις, 1.581 mboe/μέρα, παρουσία σε 79 χώρες
 KOGAS: μεγαλύτερη εισαγωγέας ΥΦΑ στον κόσμο
εισοδήματα: $11.8 δις, ερεύνα Y/A
5

6. Σημαντικές εξελίξεις
 Δεκ 2, 2012: Η Woodside «αγόρασε» 29.66% στο Λεβιάθαν
για $2,5 δις → 5.1 tcf
 Το ΦΑ τιμολογείται προς $0.5/ΜΜΒtu
 Συνεργασία Κύπρου-Ισραήλ
 Αποθέματα ΦΑ Αιγύπτου: 77tcf πρόσκληση εισαγωγής YΦΑ
 Τεμάχιο 12: Farm-in Delek/Anver 30%
6

7. Οφέλη από αποθέματα Π&ΦΑ
 Εγνωσμένα αποθέματα τιμή έχουν νομισματική αξία
 Εισοδήματα από Π&ΦΑ
 Υποστηριχτικές βιομηχανίες: petro-supply & υπηρεσίες
 Συναφή βιομηχανίες πχ, logistics, προμήθειες, εξοπλισμό,…
 Ευκαιρίες εργοδότησης
 Χαμηλότερο κόστος ηλεκτρισμού, μεταφορές & βιομηχανία
 Έρευνα & ανάπτυξη, ακαδημαϊκά προγρ.
 Πρώτη ύλη για πετροχημική βιομηχ.
 Ενεργειακή ασφάλεια & ανεξαρτησία
 Γεωπολιτική αναβάθμιση
 Τεχνολογική εμπειρογνωμοσύνη
7

8. Λεκάνη της Λεβαντίνης & Δέλτα του Νείλου
8
122 τκπ ΦΑ
1.7 δισ. Βαρέλια πετρελαίου
Λεκάνη Λεβαντίνης
Δέλτα Νείλου
223 τκπ ΦΑ
1.8 δισ. Βαρέλια πετρελαίου
Πηγή: US Geological Survey (2010)

9. Έργα που αφορούν το πεδίο ΦΑ «Αφροδίτη»
 1. Επιβεβαιωτική φάση
 2. Αναπτύσσοντας το πεδίο ΦΑ
 3. Υποθαλάσσιοι αγωγοί
 4. Δοκιμές Παραγωγής
 5. Αξιοποιώντας το ΦΑ
9
Κύκλος ζωής πεδίων Π&ΦΑ
Ερευνητική
[3-4 χρ]
Αξιολόγησης
[1-3 χρ]
Ανάπτυξης
[2-4 χρ]
Παραγωγής
[20-30 χρ]
Εγκατάλειψης
[2-3 χρ]

10. Χαρακτηριστικά του πεδίου «Αφροδίτη»
 Μέγεθος πεδίου: 140 to 225 δκμ (gross mean 200 δκμ)
 Ψηλής ποιότητας μεθάνιο (CH4)
 Ταμιευτήρας: net gas pay: 94 μ | 103 km2
 Συνολικό βάθος: 5861μ (H2O:1689μ),165km από Βασιλικό
 Επιβεβαιωτική φάση: άρχισε 7/06/2013, συμφωνία
unitisation με Ισραήλ;
10
1 2 3
4 5 6 7 8 9
10 11 12
13

11. 1. Επιβεβαιωτική φάση
 Στόχος: ποσότητα ΦΑ σε εγνωσμένο απόθεμα (90%)
 Συγκεκριμενοποίηση ποσότητας Π&ΦΑ, πληροφορίες για επόμενα
βήματα
 Καθοδήγα την βελτιστοποίηση της ανάπτυξης
 Τουλάχιστον 1 επιβεβ. γεώτρηση (ή 2D ή 3D σεισμικά)
 Επόμενα βήματα:
 Πιστοποίηση από ανεξάρτητη εταιρεία ή consultant
 Συμφωνία συν-εκμεταλεύσης (unitisation)
 Προ-πώληση για τη δημιουργία του
τερματικού ΥΦΑ
11

12. 2. Αναπτύσσοντας το «Αφροδίτη»
 Υποθαλάσσια αρχιτεκτονική– Dry ή wet wells
 Floater: spar ή ημι-βυθιζόμενη
 Flowlines – manifolds – umbilicals
 Υδραυλική & ηλεκτρική ενέργεια & έλεγχος,
επικοινωνία
 Εύκαμπτοι αγωγοί
 Κόστος:
 Independence Hub: $2δις — $420εκ. πλατφόρμα
 Κόστος ανάπτυξης: $2.5-3δις
 Οι ανάγκες της Κύπρου σε ΦΑ δεν δικαιολογούν την
ανάπτυξη
12

13. 3. Υποθαλάσσιοι αγωγοί
 Επισκόπηση και χαρτογράφηση του βυθού
 Πίεση νερού: 220 bars
 Μήκος αγωγού: 185 km
 Τεχνικές προκλήσεις:
 Μορφολογία βυθού– subduction zone
 Ψηλές πιέσεις
 Corrosive environment
 Ασταθές βυθός;
 Σεισμογενή περιοχή
 Γεω-κινδύνοι;
13
Αφροδίτη
Vasilikos

14. 3. Υποθαλάσσιοι αγωγοί
 Διάμετρος = f(πίεσης, ποσότητας,..)
 Βελτιστοποίηση διαδρομής
 Μέθοδος πόντισης: J-lay
 Όρυξη αυλακιού
 Χρήση χαλικιών στο βυθό
 Περιβαλλοντικές πτυχές
 Εκτίμηση κόστους: $800εκ-$2.3 δις
 Χρηματοδότηση;
14

15. 4. Δοκιμές Παραγωγής (drill stem tests)
 Μέρος της διαδικασίας αξιολόγησης
 Αποσκοπεί στην ποσοτικοποίηση ενός πεδίου Υ/Α
 Προσδιορίζει την ποιότητα και σύνθεση των Υ/Α
 Στοιχεία πιέσεων, διαπερατότητας, πορώδες
 Δυνατότητες παραγωγής & ροής Υ/Α
 Ύπαρξη (ή όχι) υγρών Υ/Α (condensates)
15

16. 4. Δοκιμές Παραγωγής (drill stem tests)
16

17. 4. Δοκιμές Παραγωγής (drill stem tests)
 Αποσαφήνιση ανάγκης (ή όχι) περεταίρω επιβεβαιωτικών
 Γεωτρήσεις γίνονται για αναβάθμιση μεγέθους πεδίων Υ/Α
 Περιορισμός αβεβαιότητας
 Καθυστερεί την ανάπτυξη ενός πεδίου
 Δαπανηρή διαδικασία
17

18. 5. Αξιοποιώντας το φυσικό αέριο
 Εγχώρια κατανάλωση– Παραγωγή ηλεκτρισμού & βιομηχ.
 Μεταφορά ΦΑ μέσω Τουρκίας– πολιτικά & τεχνικά ζητημ.
 Εξαγωγές ΦΑ μέσω Ισραήλ προς Τουρκία;
 Εξαγωγές υγροποιημένου ΦΑ (ΥΦΑ):
 Χερσαίος τερματικός υγροποίησης (LNG facility)
 Πλωτός τερματικός (Floating LNG)
 Πρώτη ύλη για πετροχημική βιομηχανία: λιπάσματα,
μετατροπή σε diesel, κλπ
 Πώληση insitu έγκριση, farm-in, έκδοση ομολόγων ΦΑ, IPO
 Μεταφορά ΦΑ μέσω αγωγού προς Ελλάδα
 Ηλεκτρισμός με υποθαλάσσιο καλώδιο Ελλάς & Ισραήλ
18

19. 5. Αξιοποιώντας το φυσικό αέριο
 Εγχώρια κατανάλωση– Παραγωγή ηλεκτρισμού & βιομηχ.
 Μεταφορά ΦΑ μέσω Τουρκίας– πολιτικά & τεχνικά ζητημ.
 Εξαγωγές ΦΑ μέσω Ισραήλ προς Τουρκία;
 Εξαγωγές υγροποιημένου ΦΑ (ΥΦΑ):
 Χερσαίος τερματικός υγροποίησης (LNG facility)
 Πλωτός τερματικός (Floating LNG)
 Πρώτη ύλη για πετροχημική βιομηχανία: λιπάσματα,
μετατροπή σε diesel, κλπ
 Πώληση insitu έγκριση, farm-in, έκδοση ομολόγων ΦΑ, IPO
 Μεταφορά ΦΑ μέσω αγωγού προς Ελλάδα
 Ηλεκτρισμός με υποθαλάσσιο καλώδιο Ελλάς & Ισραήλ
19

20. 5(i). Χερσαίος σταθμός υγροποίησης
 Πολιτική απόφαση
 Μέγεθος του σταθμού εξαρτάται από την ποσότητα ΥΦΑ
20
Source: Wallace P. (2011) Gaz De France

21. 5(i). Τερματικός ΥΦΑ
 Δυνητικό κόστος
 Άλλα ζητήματα:
 Ηλεκτρική ενέργεια: 125 MW (5 mtpa)
 Modularisation of plant?
 Μέγιστη ζήτηση δυναμικού: 4,000 άτομα
 Άντληση πόρων από διεθνείς αγορές
 Ορίζοντας υλοποίησης: 7 έτη
21
Source: Wallace P. (2011) Gaz De France
Bontag A-H (Indonesia): 22.6 MTPA

22. 5(ii). Πλωτό LNG (FLNG)
22
 Παράκαμψη αγωγών
 Καινοτομία: εν πλω υγροποίηση
 FLNG Prelude 1ο στον κόσμο
 Παράδοση: 2017
 Κόστος: $5-6 bn
 600,000 t │Μήκος: 488m
 3.5-4 mtpa (2-3tcf)
 Working life: 30-40 έτη
 Θέματα: sloshing,
συντήρησης, ασφάλειας
Shell FLNG Concept
Shuttle LNG carrier

23. Μετατρέποντας αποθέματα Π&ΦΑ σε value-added
δραστηριότητες
23

24. Η περίπτωση της Νορβηγίας (I)
 Βιομηχανία Π&ΦΑ άρχισε το 1969 με το πεδίο Π. Ekofisk
 1970s: “Norwegianization” του πετρ: περισσότερο κρατικό
έλεγχο, συμμετοχή&εισοδήματα, λειτουργικό & δημοσ μέρος
 Δημιουργία Statoil, Petroleum Directorate, Petoro
 Οικονομία επωφελείται περισσότερο από cluster παρά τις
πωλήσεις Π&ΦΑ
 2ο ψηλότερο κ κεφαλή εισόδημα $97K
 Ταμείο συντάξεων: $600δις
 Πώς τα κατάφερε η Νορβηγία;
24
Υποθαλάσσιο δίκτυο αγωγών Νορβηγίας

25. Η περίπτωση της Νορβηγίας (II)
 ‘Grand-scale clubbing’ Νορβηγικών & μεγαλύτερων εταιρειών
 Παράγοντες επιτυχίας:
 Άφθονο Π&ΦΑ, σταθερές μακροοικονομικές πολιτικές
 Ισχυροί θεσμοί, ψηλή παραγωγικότητα, Ναυτιλιακή βιομηχανία
 Έθεσε υπό τον έλεγχο της τις δραστηριότητες Π&ΦΑ
 Statoil μερίδιο≥50%; IOC επωμίστηκαν κόστος έρευνας
 Προστατευτισμός: προτίμηση προς Νορβηγικούς
προμηθευτές & υπηρεσίες
 Τιμές Π. κατάρρευσαν το 1986: ύφεση, ανεργία → 4.5%
 Κυβέρνηση αναγνώρισε τις ικανότητες των IOCs για την
πρόληψη κινδύνων & περιορισμός εξόδων
25

26. Μελλοντικές δραστηριότητες στην Κυπριακή ΑΟΖ
• Τεμάχια 2, 3 & 9 παραχώρηση σε ENI-KOGAS (24.1.13)
• Εκχώρηση 10 & 11 στην Total (6.2.13)
• Εξερευνητικό πρόγραμμα: μέχρι 10 wildcat wells σε 3 έτη
• Οι εταιρείες διαθέτουν τεχνογνωσία σε ΥΦΑ & υπεράκτιες
αναπτύξεις
 Πρώτο πηγάδι πετρελαίου;
26

27. Μπορεί η Κύπρος να ορίσει το ενεργειακό της πεπρωμένο;
 Καμία Κυπριακή εταιρεία δεν συμμετέχει στην Ε&Α στην ΑΟΖ
 Ευκαιρία για την Κρατική Εταιρεία Υ/Α (ΚΡΕΤΥΚ)
 Νομιμοποίηση NOC
 Άντληση πόρων για συμμετοχές
 Στελέχωση;
 Ποίος ο ρόλος της: συμμετοχή στις άδειες και επιτήρηση μαζί;
 Ρόλος ΥΕΕΒ&Τ– Υπηρεσία ενέργειας;
 PSC (ΣΑΚ): ‘local content’ συμμετοχή & μεταφορά
τεχνογνωσίας;
 Πόροι για σπουδές, (επαν)εκπαιδεύση ή Ε&Α;
 Μπορεί η Κύπρος να μετατραπεί σε O&G service/supplier
cluster?
27

28. Συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κύπρου
 49.1% μεταξύ 30-34 ετών κάτοχοι παν. πτυχίου
 2ο ψηλότερο % στην EΕ μετά την Ιρλανδία (51.1%)
 Καλές σχέσεις με Αραβικές χώρες & Ισραήλ
 Χαμηλός εταιρικός φόρος– 12.5% στα κέρδη
 Γεωστρατηγική τοποθεσία, μέλος ΕΕ
 Συμφωνίες διπλής φορολογίας με 45 χώρες
 Μοντέρνο νομικό & λογιστικό σύστημα σε Αγγλικές πρακτικές
 Αναπτυγμένο δίκτυο μεταφορών & τηλεπικοινωνιών
 Προσοντούχο και δίγλωσσο δυναμικό
 World-class κέντρο πλοιοδιαχείρισης
 Συμβαλλόμενο μέρος στη σύμβαση του δικαίου της θάλασσας
(UN Law of the Sea, UNCLOS)
28

29. Ο ρόλος της κυβέρνησης
 Εμπλοκή Κυπριακών εταιρειών στις δραστηριότητες Π&ΦΑ
 Διευκόλυνση μεταφοράς τεχνογνωσίας από IOCs
 Έλεγχος ρυθμού ανάπτυξης των πεδίων Π&ΦΑ μέχρι την
δημιουργία ντόπιας βιομηχανίας:
 Μείωση του μεγέθους των τεμαχίων
 Διάχυση εξαγωγών σε βάθος χρόνου
 Έμφαση στην εξερεύνηση πετρελαίου
 Επιστράτευση ντόπιας εμπειρίας: πανεπιστήμια,
ναυτιλιακές & τοπικών OFS
 Καλλιέργεια κουλτούρας επιχειρηματικότητας για
βιομηχανία Π&ΦΑ
 Ανάγκη οράματος (& οδικού χάρτη)
29

30. Το λιμάνι Λάρνακας ως Logistics/Service Center?
 Εμβαδόν θάλασσας: 250,000 μ2
 Εμβαδόν στεριάς: 445,000 μ2
 Βάθος (νερού): 12 μ; πιθανόν δεν χρειάζεται εμβάθυνση
 8 km από αεροδρόμιο Λάρνακας
30
Λιμάνι Λάρνακας
Cyprus Petroleum Storage Company

31. Άλλες περιοχές Π&ΦΑ για την Κύπρο
 Έρευνα & ανάπτυξη
 Περιβαλλοντικές μελέτες & παρακολούθηση
 Μόρφωση & εκπαίδευση– 3 πανεπιστήμια μέχρι στιγμής
 Συντήρηση εξέδρων & εγκαταστάσεων
 Καταδύσεις & επιθεωρήσεις
 Διαμετακομιστικό κέντρο
 Νομικές & λογιστικές υπηρεσίες για
Π&ΦΑ
 Ενεργειακός κόμβος στην Ανατολική Μεσόγειο
 Υπεράκτιες ανακαλύψεις Π&ΦΑ θα υπερισχύσουν
31

32. Η Κύπρος σαν petro-cluster;
 NOC πρέπει να συμμετέχει στον κύκλο ζωής των πεδίων
 Δυνατό σημείο της Κύπρου είναι υπηρεσίες όχι οι κατασκευές
 Ενθάρρυνση συμμετοχής τοπικών εταιρειών σε έργα Π&ΦΑ
 Κίνητρα για OFS & IOCs να ανοίξουν ντόπια γραφεία
 Σπουδές & εκπαίδευση ντόπιων
 Δημιουργία νομικού πλαισίου & διαφανών αποφάσεων
 Δημιουργία σώματος για ρύθμιση βιομηχανίας Π&ΦΑ
 Χρηματοδότηση έρευνας για Π&ΦΑ
32

33. Η Κύπρος σαν petro-cluster; (2)
 Σύμπλεγμα OFS companies & προμηθευτές
 Προμηθευτές εξοπλισμού, υπηρεσιών & λύσεων Π&ΦΑ:
 Υπεράκτια σκάφη εφοδιασμού, FPSOs
 Γεωτρητικός εξοπλισμός π.χ. κοπτικά άκρα
 Υποθαλάσσιες εγκαταστάσεις, συντήρηση
 Σωστικά μέσα, logistics, διαμονή, διατροφή
 Εξοπλισμός πηγαδιών Π&ΦΑ
 Αγωγοί, επιχρίσματα, επιθεωρήσεις
 Χημικές αναλύσεις
 Υλικά, μπετόν, ΙΤ, τηλεπικοινωνίες
 Έρευνα & ανάπτυξη
33

34. Ύπαρξη πετρελαίου;
 14 hydrocarbon plays έχουν αναγνωριστεί στην ΑΟΖ
 «Θερμογενή» φυσικό αέριο ένδειξη για ύπαρξη πετρελαίου
 Εκτενή 2D σεισμικά δεδομένα, νέα γεωλογικά στοιχεία
 Κανένα πηγάδι δεν έχει ορυχτεί στο αναμενόμενο βάθος
 Αποδειγμένα συστήματα Υ/Α (working hydrocarbon stms)
 Εντοπισμός πετρ. από Shemen oil στο Ισραήλ
34

35. Χρονοδιάγραμμα: ΦΑ vs Π
 Φυσικό αέριο: 2007 → >2022
 Πετρέλαιο: 2013 → >2021
35
2007‐11 2012‐14 2014‐16 LNG: 2015‐22
Σταθμός ΥΦΑ
[5-7 yrs]
FPSO [2-2.5 yrs]
2013‐15 2016‐17 2018‐21 Exports: >2021
Exports: >2022
Ερευνητική
[3-4 χρ]
Αξιολόγησης
[1-3 χρ]
Ανάπτυξης
[2-4 χρ]
Παραγωγής
[20-30 χρ]
Εγκατάλειψης
[2-3 χρ]
Ερευνητική
[3-4 χρ]
Αξιολόγησης
[1-3 χρ]
Ανάπτυξης
[2-4 χρ]
Παραγωγής
[20-30 χρ]
Εγκατάλειψης
[2-3 χρ]

36. Προκλήσεις
 Ανταγωνισμός: Κατάρ, Αυστραλία, Ανατολ.-Δυτική Αφρική
 ΗΠΑ: Σχιστόλιθο ΦΑ & Π
 Άντληση των απαραίτητων κεφαλαίων ($8-10 δις)
 Εποπτεία εταιρειών
 Ρόλοι ΚΡ.ΕΤ.Υ.Κ./ΔΕΦΑ/ΡΑΕΚ
 Σύγκρουση εκτελεστικής-νομοθετικής εξουσίας
 Μετατροπή πόρων σε αξία (value creation)
 Μεταφορά τεχνογνωσίας
 Διαχείριση ΦΑ/Πετρελαίου
 Ταμείο Υ/Α
36
Κατάρ

37. Ενεργειακός διάδρομος Ανατολικής Μεσογείου
37

38. Το μέλλον
 Εταιρείες διεθνούς βεληνεκούς στην ΑΟΖ
 Προοπτική η Κύπρος να μετατραπεί σε O&G supply &
service cluster
 Διαφανές νομικό πλαίσιο
 Συμμετοχή της NOC
στην Ε&Α
 Ανάγκη για όραμα &
οδικό χάρτη
 Προτεραιότητα: αναζήτηση πετρελαίου
 Το Π&ΦΑ είναι η ελπίδα
της Κύπρου!
38
Pipeline
O/G rig
LNG terminal
Subsea installation
FPSO

39. Σας ευχαριστούμε!
Στοιχεία επικοινωνίας:
Κωνσταντίνος Χατζηστάσου, PhD
E-mail: energysequel@gmail.com
Τηλ.: 96-276761
Ιστοσελίδα: www.energysequel.com
39