CILAT JANË PROBLEMET ?
Ajri, toka, ujërat e lumenjve, liqeneve, deteve e oqeaneve, ujërat nëntokësore dhe gjithçka ku jeton dhe ndikon tek njeriu përbëjnë mjedisin rrethues.Sot zhvillimi i vrullshëm ekonomik i botës e civilizimi i saj, krahas progresit të madh që kanë sjellë, kanë ndërhyrë edhe në dëmtimin, ku më shumë e ku më pak, të mjedisit tonë rrethues.Sot, mjedisi ku zhvillohet aktiviteti i botës së gjallë, është shumë i ndotur me produkte e mbeturina të shumëllojshme, ndër to vendin kryesorë e zënë mbetjet kimike apo siç i njohim ndryshe, kimikatet dhe mbetjet radioaktive.Të gjitha këto dëmtojnë e shkatërrojnë pa dallim bimët, kafshët edhe vetë njeriun.Natyrë me anë të proceseve dekompozuese që shkaktoheshin ose përshpejtoheshin nga dukuri natyrore, si ato atmosferike, tokësore, diellore etj, bëjnë të mundur eliminimin e këtyre mbeturina ndotëse. Sot vihet re gjithmonë e më shumë përdorimi pa kufi i plehrave kimike nga bujku, i cili me teprime të tilla pretendon të rrisi pjellorinë e tokës. Por bima nuk thith të gjithën.Një pjese e mirë që mbetet e paasimiluar, me anë të ujit të reshjeve apo vaditjeve depërton në brendësi të tokës dhe ndot ujërat nëntokësore, ato të burimeve, liqeneve, lumenjve.Plehrat dhe hedhja e tyre vend e pa vend, dëmtojnë rëndë mjedisin rrethues, dëmtojnë rëndë shëndetin e vetë fajtorit i cili është njeriu.
SI TË VEPROJMË PËR TA NDALUAR ? Shumë njerëz ankohen për të ndaluar këtë “rrëmujë“ që është bërë në rruzullin tokësor ,por nuk iu intereson . Një gjë është shumë e qartë. Natyra ndotet shumë lehtë, por pastrohet me shumë vështirësi.Njerëzit duhen të ndërgjegjësohen, duhet të apelojnë për të mbajtur pastër ambientin e tyre. Detyra parësore e tij është mënjanimi i ndotjeve.Kujdesi ndaj mjedisit është obligim njerëzor për të evituar katastrofat ekologjike. Jo vetëm nëShqipëri , por dhe në vende të tjera të botës duhen të vendosen sa më shumë tabela ku të tregojnë : “ Një veprim i gabuar , një rrezik i madh për jetën “. Por shumë t domosdoshme janë edhe koshat ku njerëzit të hedhin mbeturinat sepse ndryshe ato hidhen vënd e pa vënd . Pra , njeriu duhet të jetojë në harmoni me natyrën, duhet të kujdeset për atë, dhe të shfrytëzojë me efikasitet të mirat e saj, përndryshe natyra e ndëshkon atë dhe brezat që do të vijnë.
C’eshte mjedisi? Mjedisi është burimi kryesor i jetës në Tokë dhe për këtë arsye duhet ruajtur dhe përdorur me kujdes. Mjedisi sot përdoret në mënyrë të pabarabartë në vende të ndryshme të botës dhe kërcënohet nga faktorë të shumtë. Mbrojtja e tij është një domosdoshmëri jo vetëm për brezat e sotëm, por edhe për brezat e ardhshëm. Mjedisi apo ambienti, është tërësia e rrethanave përreth një organizmi ose shume organizmave, kombinimin I kushteve atmosferike me jeten e gjallesave, zhvillimin, dhe mbijetesën e organizmave. Mjedisi mund te perkufizohet edhe si teresia e elementeve biotike dhe abiotike ne Toke. Lidhja e njeriut me natyren Lidhjet e njeriut me natyren jane mijeravjecare, dhe se fundi roli i mjedisit ne jeten e individit eshte me teper i karakerit ekonomiko-social, se sa i karakterit fizik qe ka qene shekuj me pare. Mjedisi dhe burimet natyrore jane aspekte shume te rendesishme per paqen, pasi kur burimet natyrore behen te pamjaftueshme atehere ne luftojme per to.Dhe kjo lloj lufte per te kompensuar pamjaftueshmerine ekonomiko-sociale te mjedisit ka dy rruge: grabitjen me force te pasurive natyrore te te tjereve dhe shtimin ne menyre te natyrshme te tyre, ne ato raste kur eshte e mundur nje gje e tille. Shtimi i gjelberimit nepermjet mbjelljeve te reja dhe ruajtja e gjendjes natyrore te vendeve turistike jane nje aspekt i shtimit ne menyre te natyrshme te pasurive natyrore dhe permiresimit te klimes mjedisore ne pergjithesi. Por, edhe lufta per te grabitur pasurite e te tjereve mund te konsiderohet nje veprim jo dhe aq cnjerezor sa shkaterrimi dhe shperfillja brutale e avantazheve mjedisore qe te ka falur natyra. Por ne kohet e sotshme njerzit nuk dine ta mirembajne mjedisin.Njeriu duhet te jetoje ne mjedis te paster e jo te ndotur nga mbeturinat.Ne mjedis ajri eshte kryesor dhe nese ai eshte i ndotur nuk e kemi shendetin e mire.
This document provides a literature review and list of internet sources consulted on topics related to biological monitoring and bioindicators in Albania. It includes over 50 references such as reports on Albanian flora and fauna, European Union directives regarding water quality and genetically modified organisms, standards for examining water quality, and Wikipedia articles defining key terms. The references cover materials published between 1979 and 2010 and include books, articles, and web pages in English, Albanian, French, and Italian.
CILAT JANË PROBLEMET ?
Ajri, toka, ujërat e lumenjve, liqeneve, deteve e oqeaneve, ujërat nëntokësore dhe gjithçka ku jeton dhe ndikon tek njeriu përbëjnë mjedisin rrethues.Sot zhvillimi i vrullshëm ekonomik i botës e civilizimi i saj, krahas progresit të madh që kanë sjellë, kanë ndërhyrë edhe në dëmtimin, ku më shumë e ku më pak, të mjedisit tonë rrethues.Sot, mjedisi ku zhvillohet aktiviteti i botës së gjallë, është shumë i ndotur me produkte e mbeturina të shumëllojshme, ndër to vendin kryesorë e zënë mbetjet kimike apo siç i njohim ndryshe, kimikatet dhe mbetjet radioaktive.Të gjitha këto dëmtojnë e shkatërrojnë pa dallim bimët, kafshët edhe vetë njeriun.Natyrë me anë të proceseve dekompozuese që shkaktoheshin ose përshpejtoheshin nga dukuri natyrore, si ato atmosferike, tokësore, diellore etj, bëjnë të mundur eliminimin e këtyre mbeturina ndotëse. Sot vihet re gjithmonë e më shumë përdorimi pa kufi i plehrave kimike nga bujku, i cili me teprime të tilla pretendon të rrisi pjellorinë e tokës. Por bima nuk thith të gjithën.Një pjese e mirë që mbetet e paasimiluar, me anë të ujit të reshjeve apo vaditjeve depërton në brendësi të tokës dhe ndot ujërat nëntokësore, ato të burimeve, liqeneve, lumenjve.Plehrat dhe hedhja e tyre vend e pa vend, dëmtojnë rëndë mjedisin rrethues, dëmtojnë rëndë shëndetin e vetë fajtorit i cili është njeriu.
SI TË VEPROJMË PËR TA NDALUAR ? Shumë njerëz ankohen për të ndaluar këtë “rrëmujë“ që është bërë në rruzullin tokësor ,por nuk iu intereson . Një gjë është shumë e qartë. Natyra ndotet shumë lehtë, por pastrohet me shumë vështirësi.Njerëzit duhen të ndërgjegjësohen, duhet të apelojnë për të mbajtur pastër ambientin e tyre. Detyra parësore e tij është mënjanimi i ndotjeve.Kujdesi ndaj mjedisit është obligim njerëzor për të evituar katastrofat ekologjike. Jo vetëm nëShqipëri , por dhe në vende të tjera të botës duhen të vendosen sa më shumë tabela ku të tregojnë : “ Një veprim i gabuar , një rrezik i madh për jetën “. Por shumë t domosdoshme janë edhe koshat ku njerëzit të hedhin mbeturinat sepse ndryshe ato hidhen vënd e pa vënd . Pra , njeriu duhet të jetojë në harmoni me natyrën, duhet të kujdeset për atë, dhe të shfrytëzojë me efikasitet të mirat e saj, përndryshe natyra e ndëshkon atë dhe brezat që do të vijnë.
C’eshte mjedisi? Mjedisi është burimi kryesor i jetës në Tokë dhe për këtë arsye duhet ruajtur dhe përdorur me kujdes. Mjedisi sot përdoret në mënyrë të pabarabartë në vende të ndryshme të botës dhe kërcënohet nga faktorë të shumtë. Mbrojtja e tij është një domosdoshmëri jo vetëm për brezat e sotëm, por edhe për brezat e ardhshëm. Mjedisi apo ambienti, është tërësia e rrethanave përreth një organizmi ose shume organizmave, kombinimin I kushteve atmosferike me jeten e gjallesave, zhvillimin, dhe mbijetesën e organizmave. Mjedisi mund te perkufizohet edhe si teresia e elementeve biotike dhe abiotike ne Toke. Lidhja e njeriut me natyren Lidhjet e njeriut me natyren jane mijeravjecare, dhe se fundi roli i mjedisit ne jeten e individit eshte me teper i karakerit ekonomiko-social, se sa i karakterit fizik qe ka qene shekuj me pare. Mjedisi dhe burimet natyrore jane aspekte shume te rendesishme per paqen, pasi kur burimet natyrore behen te pamjaftueshme atehere ne luftojme per to.Dhe kjo lloj lufte per te kompensuar pamjaftueshmerine ekonomiko-sociale te mjedisit ka dy rruge: grabitjen me force te pasurive natyrore te te tjereve dhe shtimin ne menyre te natyrshme te tyre, ne ato raste kur eshte e mundur nje gje e tille. Shtimi i gjelberimit nepermjet mbjelljeve te reja dhe ruajtja e gjendjes natyrore te vendeve turistike jane nje aspekt i shtimit ne menyre te natyrshme te pasurive natyrore dhe permiresimit te klimes mjedisore ne pergjithesi. Por, edhe lufta per te grabitur pasurite e te tjereve mund te konsiderohet nje veprim jo dhe aq cnjerezor sa shkaterrimi dhe shperfillja brutale e avantazheve mjedisore qe te ka falur natyra. Por ne kohet e sotshme njerzit nuk dine ta mirembajne mjedisin.Njeriu duhet te jetoje ne mjedis te paster e jo te ndotur nga mbeturinat.Ne mjedis ajri eshte kryesor dhe nese ai eshte i ndotur nuk e kemi shendetin e mire.
This document provides a literature review and list of internet sources consulted on topics related to biological monitoring and bioindicators in Albania. It includes over 50 references such as reports on Albanian flora and fauna, European Union directives regarding water quality and genetically modified organisms, standards for examining water quality, and Wikipedia articles defining key terms. The references cover materials published between 1979 and 2010 and include books, articles, and web pages in English, Albanian, French, and Italian.
2. Fakti me i rendesishem qe
kushtezon jeten tone sot eshte se
kemi vajtur ne kthese permes nje
serie kthesash J
• DUKE RRITUR POPULLATEN
• DUKE RRITUR PERDORIMIN E
BURIMEVE TE FUNDME
• DUKE RRITUR NDOTJEN
3. RRITJA E POPULLATES NJEREZORE
Koha Viti
• 1st
Bilion 2-5 Milion Vjet Rreth 1880
• 2nd
Afersisht 130 Vjet 1930
• 3rd
30 Vjet 1960
• 4th
15 Vjet 1975
• 5th
12 Vjet 1987
• 6th
12 Vjet 1999
4.
5. Rritja eksponenciale e popullsise, tregon se
shkaku primar i renies se larmise biologjike
eshte shkaterrimi i habitatit, i cili ka ardhur ne
menyre te pashmangeshme nga rritja
(ekspansioni) e popullates njerezore dhe
veprimtarise njerezore
6. Masa ne te cilen njerezimi ka
shkaterruar mund te demonstrohet
permes nje studimi bashkekohor mbi
pervetesimin nga njeriu te produkteve
te fotosintezes
Vitousek, P.M., P.R. Ehrlich, A.H.
Ehrlich, dhe P.M. Matson. 1986.
Pervetesimi nga njeriu i produkteve te
fotosintezes. BioScience 36:368-373
7. Si mberritem ne kete rremuje?
Ndoshta sepse pjesa me e madhe e
njerezve veprojne sipas nje mentaliteti
te kufizuar te bazuar ne tri ide:
• Se bota ka burime te pashtereshme per
perdorim njerezor
• Se njerezit jane te ndare dhe vecas pjeses
tjeter te natyres
• Se natyra mund te mposhtet
8. Keto qendrime burojne pjeserisht
nga:
• Mesimet Judeo-Christiane
• Imperializmi Biologjik
• Mendimi se jemi vec nga natyra
• Mendimi se gjithnje ka me teper
9. Ndikimet njerezore ne Toke
• Njeriu ne Natyre – Gjuetare te hershem
• Njeriu vs. Natyres – Bari & Fermer (bujk)
• Njeriu vs. Natyres – Njeriu industrial
10. Ajo qe duhet eshte nje
transformim nga njeriu industrial
ne njeriun me “kembe ne toke”
• Duhet te pranojme limitin e kontrollit te
njeriut mbi natyren
• Qe ta shohim boten si nje te tere
• Per te mbrojtur veten ne duhet te mbrojme
natyren
11. Ne kemi nje pikepamje te gabuar
mbi Teorine Evolucioniste te
Darwinit
“mbijetese e me te pershtaturit”
13. Rreth 500 milion lloje bimesh,
kafshesh & mikroorganizmash kane
jetuar ne Planetin Toke
• Sot, vleresohet se ekzistojne 5-30 milion lloje te
gjalle- gjithsej jane pershkruar rreth 1.7 milion
lloje
• Keshtu, rreth 470-495 milion lloje jane zhdukur-
zhdukja biologjike eshte tashme nje fakt jetesor
14. Nje pjese e madhe llojesh nuk shuhen,
por modifikohen gjate evolucionit
16. Llojet e sotem zhduken me nje
ritem te papare
1 lloj vertebrori cdo 9 muaj,
krahasuar me ritmin natyral 1 lloj cdo
mijra vjet
Kur konsiderohen edhe bimet,
insektet & mikrobet, ritmi i zhdukjes
mund te jete 1 lloj ne dite
17. Diskutimet mbi krizen aktuale te
zhdukjes tentojne te fokusohen ne
fatin e llojeve me te spikatur te
zhdukur dhe ne ngadalesimin e
tejshfrytezimit nga njeriu, si shkak i
kercenimit
18. Te perqendrojme vemendjen ne nje numer
me te madh te vertetash te pandricuara
1. Shkaku primar i renies se larmise organike nuk eshte
drejtepersedrejti tejshfrytezimi prej njeriut, por shkaterrimi i
habitateve.
2. Shume nga organizmat me pak spektakolare dhe te njohur, jane
me te rendesishem per te ardhmen tone se sa pjesa me e madhe
e llojeve te kercenuar me te publikuar
3. Arsyeja me e rendesishme per ruajtjen e diversitetit eshte roli qe
organizmat luajne ne sigurimin e sherbimeve falas ne ekosistem
4. Humbja e popullatave gjenetikisht te spikatura brenda llojit,
eshte nje problem po aq i rendesishem sa dhe humbja e tere
llojit
19. Perse duhet te kujdesemi nese
popullatat zhduken?
• Vleresimi i ritmit te humbjes se larmise
organike
• Zhdukja e habitateve natyrore si shkaku
kryesor per zhdukjen e popullates
• Vlerat estetike te nje lloji zbehen me
zhdukjen e popullates
• Vlera e drejteperdrejte ekonomike
pergjithesisht reduktohet
20. Perse duhet te kujdesemi nese
popullatat zhduken?
• Ndikon ne probabilitetin e
ekzistences/qendrueshmerise se gjithe llojit
• Ne pikepamje evolutive kjo te çon ne
vdekjen e lindjes