Αναφορά στο πρώτο κύμα των Ελλήνων μεταναστών στις Η.Π.Α. Νησί Ellis

1. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕΙΣ
19Ος αι. Αμερική

2. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΣΤΗΝ
ΑΜΕΡΙΚΗ
 Οι θαλάσσιοι δρόμοι του εμπορίου, που
ακολούθησαν οι μεγαλέμποροι της Διασποράς, τους
έφεραν στα μέσα του 19ου αιώνα στην άλλη μεριά
του Ατλαντικού.
ΑλεξάνδρειαΝέα Υόρκη

3. Οι χιώτες έμποροι (Εμμ. Μπενάκης) ήταν οι πιο σημαντικοί
παράγοντες της ολιγάριθμης ελληνικής παροικίας της Νέας
Υόρκης, η οποία στο διάστημα 1850 με 1880 αριθμούσε από 100
έως 500 άτομα. Οι έμποροι αυτοί ανέπτυξαν το λεγόμενο “τρίγωνο
του βαμβακιού”, δηλαδή τις εξαγωγές αμερικανικού βαμβακιού
από το Νότο (Νέα Ορλεάνη, Σαβάνα και Charleston) προς τη Νέα
Υόρκη και μετά προς την Αγγλία.
Οι πιο ισχυροί, οικονομικά, ανάμεσα στους εμπόρους της παροικίας ήταν
οι αδελφοί Θεόδωρος και Αντώνιος Π. Ράλλης, που εγκαταστάθηκαν στην
Αμερική το 1875 και ανέλαβαν τη διοίκηση του υποκαταστήματος των
αδελφών Ράλλη στη Νέα Υόρκη.

4. ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕΓΑΛΕΜΠΟΡΟΙ ΒΑΜΒΑΚΟΣ

5. Την περίοδο 1860 με 1890 οι Έλληνες έφταναν στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο
λιμάνι της Νέας Υόρκης, προερχόμενοι από αγγλικά και γερμανικά λιμάνια.
Μετά το 1890 τα υπερωκεάνεια έφταναν από αγγλικά, γερμανικά, γαλλικά και
ελληνικά λιμάνια. Είναι αυτή τη δεκαετία που η μετανάστευση Ελλήνων από
τις αγροτικές περιοχές της Ελλάδας άρχισε να αυξάνεται αλματωδώς, προς
αναζήτηση καλύτερης τύχης στο Nέο Κόσμο. Το
πρώτο ελληνικό υπερωκεάνειο, το Μωραΐτης (αργ. Θεμιστοκλής), του
Δημητρίου Μωραΐτη, έφτασε στην Αμερική το 1907.

6. Υπερωκεάνειο ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ (πρώην Μωραΐτης) σε διαφήμιση
του 1909

7. Με κίτρινο χρώμα έχει σημειωθεί η ημερομηνία (24 Σεπτεμβρίου 1907).
Ακολουθεί η κατάσταση των Ελλήνων μεταναστών που κατέφθασαν με το
Μωραΐτης στο δρομολόγιο Πειραιάς - Νέα Υόρκη

8. Με την αύξηση του ελληνικού στοιχείου
ανεγέρθηκαν ελληνικές εκκλησίες και
οργανώθηκαν ελληνικές κοινότητες. Η πρώτη
ελληνορθόδοξη εκκλησία της Νέας Υόρκης, η
Αγία Τριάδα, οικοδομήθηκε το 1892, με
βασικούς δωρητές τους αδελφούς Θεόδωρο
και Αντώνη Π. Ράλλη.
Το1894 ο έμπορος Σόλων Ι. Βλαστός, που
αποτέλεσε μέχρι το Μεσοπολέμο ηγετική
μορφή των ελλήνων μεταναστών της Νέας
Υόρκης, ίδρυσε την ελληνική εφημερίδα
Ατλαντίς.Η ροή ελλήνων μεταναστών στις
Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίστηκε με ραγδαίους
ρυθμούς και διοχετεύτηκε στις πολιτείες της
“Άγριας Δύσης”, τους αμερικανικούς
σιδηροδρόμους, την Τάμπα της Φλόριδας και
την Καλιφόρνια.

9. Αριστερά νεαροί Ελληνες
μετανάστες -
εφημεριδοπώλες στις ΗΠΑ,
που διένειμαν την εφημερίδα
"ΑΤΛΑΝΤΙΣ" στα μέλη των
Ελληνικών Κοινοτήτων (1909)
Δεξιά, Ελληνας ανθρακωρύχος
από την Κρήτη, με την κόρη του
στο συνοικισμό του
ανθρακωρυχείου στη Γιούτα στις
αρχές του 1920.

10. ΑΜΕΡΙΚΗ
 H METΑNΑΣTEYΣH προς τις υπερπόντιες χώρες και
ειδικότερα τις Hνωμένες Πολιτείες της Αμερικής υπήρξε
σημαντική διέξοδος για το πληθυσμιακό πλεόνασμα της
Eυρώπης τα τελευταία 150 χρόνια. Kάθε φορά που ο
πληθυσμός αυξανόταν με ρυθμούς τους οποίους δεν
άντεχαν οι διαθέσιμοι υλικοί πόροι και ο υπερπληθυσμός
γινόταν απειλή για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη και
το βιοτικό επίπεδο, η μετανάστευση λειτουργούσε ως
ασφαλιστική βαλβίδα και μηχανισμός εκτόνωσης της
οικονομικής κρίσης και των κοινωνικών αδιεξόδων.
Bέβαια η μετανάστευση δεν συνδέεται πάντοτε με τη
δημογραφική έκρηξη· η υποαπασχόληση και η ανεργία του
εργατικού δυναμικού μπορεί να προκύψουν όχι μόνο από τη
μεγάλη πληθυσμιακή επέκταση, αλλά και από την κακή
οργάνωση και διαχείριση των διαθέσιμων υλικών πόρων
ή τη μείωσή τους από φυσικές καταστροφές, είτε από
μεταβολές στα πρότυπα της διεθνούς ζήτησης εξαγώγιμων
προϊόντων.

11. Η ΞΕΝΙΤΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
 H μετανάστευση από την Ευρώπη προς τις υπερπόντιες
χώρες από τη δεκαετία του 1850 μέχρι την πρώτη
δεκαετία του 20ού αιώνα υπήρξε μαζική και συνεχώς
διογκωμένη. Συγκεκριμένα, τη δεκαετία 1851-1860
μετανάστευσαν από την Ευρώπη 2,2 εκατομμύρια
άτομα, τη δεκαετία 1861-1870 2,8, τη δεκαετία 1871-
1880 3,2, τη δεκαετία 1881-1890 7,8, τη δεκαετία 1891-
1900 6,8, τη δεκαετία 1901-1910 11,3 και τη δεκαετία
1911-1920 7,8 εκατομμύρια άτομα. από τις αρχές της
δεκαετίας του 1920 το τεράστιο αυτό μεταναστευτικό
ρεύμα αρχίζει να μειώνεται και τη δεκαετία 1931-1940 θα
μεταναστεύσουν από την Eυρώπη προς τις υπερπόντιες
χώρες μόνο 1,2 εκατομμύρια άτομα.

12. Η ΜΕΓΑΛΗ ΦΥΓΗ
 Γίνεται έτσι φανερό ότι το πρώτο, όπως ονομάζεται, μεταναστευτικό ρεύμα από
την Eλλάδα προς τις υπερπόντιες χώρες την περίοδο 1880-1920 ή «H Πρώτη εν
aμερική Mετανάστευσις», αποτελεί μέρος του μεγάλου ευρωπαϊκού
μεταναστευτικού ρεύματος την ίδια περίοδο προς τις υπερπόντιες χώρες και
ιδιαίτερα τις Hνωμένες Πολιτείες. H «χρυσή δεκαετία» του μεταναστευτικού
πυρετού προς τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ήταν η δεκαετία 1906-1915,
όπου από την Ελλάδα μετανάστευσαν προς τις HΠΑ 250.555 άτομα.

13. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ
 Οι μετανάστες, άνδρες και
γυναίκες, στις υπερπόντιες χώρες
ηλικιακά απαρτίζονται, στη
μεγάλη πλειοψηφία τους, από
άτομα των παραγωγικών ηλικιών
μεταξύ 15 και 44 ετών. Οι ηλικίες
αυτές παρουσιάζουν τη
μεγαλύτερη συμμετοχή, την
περίοδο της έκρηξης του
μεταναστευτικού ρεύματος προς
τις Ηνωμένες Πολιτείες της
Αμερικής.

14. Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ
 Την περίοδο 1890-1920 οι περισσότεροι μετανάστες
είναι άγαμοι, ενώ οι έγγαμοι στην αρχή έρχονται χωρίς
την οικογένειά τους, η οποία θα ακολουθήσει, σε
σημαντικό ποσοστό, λίγα χρόνια αργότερα. Το ποσοστό
των άγαμων ανδρών είναι συντριπτικά μεγαλύτερο
εκείνου των άγαμων γυναικών, που προέρχονται από
αγροτικές περιοχές. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο
άγαμος μετανάστης τα πρώτα χρόνια εργάζεται με κύριο
στόχο να ενισχύσει την οικογένειά του που έμεινε πίσω
και ιδιαίτερα να στηρίξει τα ασθενέστερα μέλη της, ιδίως
τις ανύπαντρες αδελφές. O έγγαμος που δημιουργεί
οικογένεια στη νέα πατρίδα πολλές φορές διχάζεται
ανάμεσα στη στήριξη της νέας και της παλιάς
οικογένειας.

15. ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ

16. Ellis Island, το νησί των δακρύων και του φόβου
«Στο λιμάνι της Νέας Υόρκης μας έβαλαν στην καραντίνα για μια ημέρα και
μετά μας πήγαν στο Ellis Island. Εκεί μας αραδιάσανε σαν τα πρόβατα για
να μας εξετάσουν. Όλοι τρέμαμε μήπως δεν μας βρουν απολύτως υγιείς
και μας γυρίσουν πίσω.

17. Το νησί Ellis βρίσκεται έξω από το Μανχάταν. Έως τις αρχές του 17ου
αιώνα ονομαζόταν Γκαλ και το 1603, όταν ο τοπικός κυβερνήτης το αγόρασε
από τους Ινδιάνους το μετονόμασε σε Oyster Island. Λίγο καιρό αργότερα,
αγοράστηκε από τον Samuel Ellis. Από το 1892, ως Ellis Island, ξεκίνησε τη
λειτουργία του ως κέντρο υποδοχής μεταναστών και συνέχισε μέχρι το 1954.
Από εκεί πέρασαν 12.000.000 εκατομμύρια νεοαφιχθέντες μετανάστες.
Ενδεικτικά, έχει υπολογιστεί ότι περίπου το 40% όλων των σημερινών πολιτών
των ΗΠΑ είχε έναν τουλάχιστον πρόγονό του στο νησί Ellis.

18. Όταν το νησί άνοιξε τις πύλες του, μια μεγάλη αλλαγή άρχισε να
πραγματοποιείται στον τομέα της μετανάστευσης στην Αμερική. Οι
αφίξεις από τη βόρεια και τη δυτική Ευρώπη (τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την
Βρετανία και τις σκανδιναβικές χώρες) αραίωσαν και όλο και περισσότεροι
μετανάστες προέρχονταν από τη νοτιοανατολική Ευρώπη. Μεταξύ της νέας
αυτής γενιάς ήταν πολλοί Εβραίοι, Ιταλοί, Έλληνες, Πολωνοί, Ούγγροι,
Τσέχοι, Σέρβοι, Σλοβάκοι, αλλά και πολλοί μη-Ευρωπαίοι από τη Συρία, την
Τουρκία και την Αρμενία. Όλοι ήλπιζαν για μια καλύτερη ζωή στη «Γη της
Επαγγελίας», μακριά από τον πόλεμο, την πείνα και τις διώξεις.

19. Μετά από ένα μεγάλο, κουραστικό ταξίδι στη θάλασσα, κάτω από
εξαιρετικά ανθυγιεινές συνθήκες, οι επιβάτες έβλεπαν για πρώτη φορά
το Άγαλμα της Ελευθερίας. Για αρκετούς, η αναμονή είχε πλέον
τελειώσει. Όσοι είχαν εισιτήρια της πρώτης και της δεύτερης θέσης,
είχαν εξεταστεί ήδη μέσα στο καράβι και ήταν ελεύθεροι να ξεκινήσουν
την ζωή τους στην Αμερική. Μοναδική προϋπόθεση για να τους
επιτραπεί η είσοδος, ήταν να κουβαλούν μαζί τους 25 δολάρια, ώστε
να δείξουν ότι μπορούν να επιβιώσουν μέχρι να βρουν δουλειά. Οι
ταξιδιώτες της τρίτης θέσης ωστόσο, οι οποίοι ήταν και οι μοναδικοί
που ουσιαστικά ονομάζονταν μετανάστες, έβαζαν τα πράγματά τους σε
βάρκες και μεταφέρονταν στο νησί Ellis, με σκοπό να υποβληθούν σε
νομικό και ιατρικό έλεγχο.

20. Οι γιατροί δούλευαν ανά ομάδες των
δύο και χρησιμοποιούσαν το σύστημα
των «έξι δευτερολέπτων». Τότε υπήρχε η
άποψη ότι ένας έμπειρος ειδικός μπορούσε
σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα να
διαπιστώσει μόνο με το βλέμμα την
κατάσταση της υγείας του ταξιδιώτη και να
διαγνώσει από αναιμία μέχρι κιρσούς. Αν
όλα ήταν καλά, όπως συνέβη στις
περισσότερες περιπτώσεις, οι μετανάστες
έπαιρναν την πολυπόθητη άδεια και
έβρισκαν κατοικία, τουλάχιστον για τα
πρώτα χρόνια, στη Νέα Υόρκη και το Νιου
Τζέρσεϊ.

21. Πάνω στο νησί, πολλοί αποκτούσαν καινούρια ονόματα,
καθώς αν κάποιος υπάλληλος δεν μπορούσε να εκφέρει
το όνομα κάποιου, το μετέτρεπε σε κάτι πιο απλό και
σύντομο. Η πρώτη μετανάστρια που πέρασε από το
νησί Ellis ήταν η Annie Moore, ένα 15χρονο κοριτσάκι
από το Cork της Ιρλανδίας. Πήρε από τους υπαλλήλους
ένα κομμάτι χρυσό αξίας 10 δολαρίων, το μεγαλύτερο
ποσό που είχε αποκτήσει στην μέχρι τότε ζωή της.

22. Όταν υπήρχαν ενδείξεις ασθενείας, οι γιατροί έγραφαν με κιμωλία πάνω στο
πανοφόρι ένα γράμμα και έστελναν τον εξεταζόμενο για επιπλέον έλεγχο.
Το γράμμα ήταν διαφορετικό ανάλογα με το μέρος που οι γιατροί εντόπισαν
την «ανωμαλία», για παράδειγμα Ν για το λαιμό, H για την καρδιά, Χ για
παράνοια και πνευματικές ασθένειες και CT για το τράχωμα, μια πολύ κοινή
ασθένεια του ματιού, ειδικά σε όσους προέρχονταν από την νοτιοανατολική
Ευρώπη.

23. Αν και οι πιο εξονυχιστικές εξετάσεις έβγαζαν τον εκάστοτε μετανάστη
άρρωστο, τότε του απαγορευόταν η είσοδος στις ΗΠΑ και επέστρεφε στη
χώρα του. Πολλοί παρέμεναν στο νησί πάνω από μία εβδομάδα, μέχρι
να ακούσουν την ετυμηγορία για την περίπτωσή τους. Οι έγκυες γυναίκες
κρατούνταν στο νησί, ώστε να μην γεννήσουν στην Αμερική και παιδιά
τους να μην πάρουν υπηκοότητα. Πάνω από 350 παιδιά γεννήθηκαν στο
νησί και 3.500 πέθαναν, μέχρι να αποφασιστεί αν θα φύγουν ή όχι.

25. Στο διάστημα 1892 έως 1924, πάνω από μισό εκατομμύριο
Έλληνες βρέθηκαν στο νησί Ellis και υπολογίζεται πως
σχεδόν οι μισοί, επέστρεψαν κάποια στιγμή μόνιμα στην
Ελλάδα. Οι Αμερικανοί δεν τους έτρεφαν ιδιαίτερη
συμπάθεια. Τους φώναζαν «λιγδιάρηδες» («greaseballs»)
και «βρωμοέλληνες» («dirty Greeks»). Στον Νότο, οι
Έλληνες βρέθηκαν στο στόχαστρο της Κου-Κλουξ-Κλαν,
ενώ οι νόμοι που ψηφίζονταν για τους μαύρους ίσχυαν και
για τους ίδιους, καθώς δεν θεωρούνταν «λευκοί».

26. Από το 1924 μέχρι το κλείσιμό του, το 1954, το νησί
Ellis έπαψε να υποδέχεται μετανάστες. Με αλλαγές στη
νομοθεσία, οι μετανάστες ελέγχονταν πριν φύγουν από τη
χώρα τους από το Προξενείο. Από τότε, το Ellis
χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο κράτησης για εγκληματίες και
για ανεπιθύμητους μετανάστες, των οποίων η άδεια είχε
λήξει. Δεν υπάρχουν αρχεία μεταξύ 1924-1954. Από το
1965, το νησί είναι μέρος του Εθνικού Μνημείου του
Αγάλματος της Ελευθερίας και πλέoν στις εγκαταστάσεις
του νησιού λειτουργεί μουσείο.