1. ဘဂၤါလီ၊ ဝါဟာဘီ ႏွင့္ တံခါးဖ်က္ဝင္သူမ်ား ဂါမဏိ
လတ္တေလာ
ရခိုင္ျပည္မွာျဖစ္ခ့တဲ့
ဲ
ရခိုင္တုိင္းရင္းသားေတြၾကား
ခိုးဝင္လာသူေတြဟာ
ျပႆနာေတြကို
ပဋိပကၡ
Aျဖစ္
ဘဂၤါလီAစစ္မဟုတ္ဘဲ
ခိုးဝင္လာတဲ့
Aားလံုးလိုလိုက
ဘဂၤါလီမ်ဳိးႏြယ္ဝင္
ဘဂၤါလီေတြန႔ဲ
သတ္မွတ္ထားေပမဲ့
စစ္တ
ေကာင္းသားေတြ
ျဖစ္ပါတယ္။
ဘဂၤါလီလူမ်ဳိးေတြဟာ
Aိႏၵိယႏိုင္ငံ
Aေနာက္ဘဂၤလားျပည္နယ္နဲ႔
Aဓိကေနၾကပါတယ္။
Aဂၤ
လိပ္
ကိုလိုနီေခတ္မွာ
ဘဂၤလားျပည္နယ္Aျဖစ္
သတ္မွတ္ခဲ့ၿပီး
၁၉၄၇
ခု
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံတို႔မွာ
ဒီႏွစ္နယ္ကို
Aိႏၵိယလြတ္လပ္
တေပါင္းတည္း
ေရးေၾကညာေတာ့မွ
ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ ဘဂၤါလီမ်ားတဲ့ Aေနာက္ဘဂၤလားနဲ႔ ႀတိပူရတို႔ဟာ Aိႏၵိယဘက္ျခမ္းက ျပည္နယ္
ႏွစ္ခု
ျဖစ္သားၿပီး
ြ
Aစၥလမ္ဘာသာဝင္မ်ားတဲ့
Aေရွ႕ပါကစၥတန္ျဖစ္သားပါတယ္။
ြ
Aေရွ႕ပါကစၥ
Aေရွ႕ဘဂၤလားက
တန္
ဟာ
၁၉၇၁
ခုမွာ
ရွိၿပီး
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံမွာ
လြတ္လပ္တ့ဲ
ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္လာပါတယ္။
တကမာၻလံုးမွာ
ဘဂၤါလီလူမ်ဳိးဦးေရ
Aိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ
သန္း
၇၀၊
သန္း
ပါကစၥ
၃၀၀
တန္၊
ၿဗိတိန္၊
မေလးရွားနဲ႔
၁၅၆
သန္း၊
Aာရပ္ႏိုင္ငံေတြမွာလဲ
Aေတာ္မ်ားမ်ားရွိၾကပါတယ္။ ဟန္တ႐ုတ္လူမ်ဳိးၿပီးရင္ ဘဂၤါလီ လူမ်ဳိး ဟာ ကမာၻမွာ ဒုတိယ
လူဦးေရAမ်ားဆံုးလူမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ ဘဂၤါလီလူမ်ဳိးAားလံုးရဲ႕ ၅၀% ဟာ မြတ္ဆလင္ေတြ ျဖစ္ၿပီး
ဆရာဟိန္းတင့္ေဇာ္ပီဒီAက္ျပဳလုပ္၍မွ်ေ၀သည္။ မူရင္းဆိုက္ http://www.naytthit.net/
1

2. ၄၈%
ကေတာ့
ဟိႏၵဴေတြ
ျဖစ္ပါတယ္။
ဗုဒၶဘုရားရွင္လက္ထက္န႔ဲ
Aေသာကမင္းႀကီးလက္ထက္မွာ ဘဂၤလားေဒသဟာ မဂဓတိုင္းထဲ ပါခဲ့ပါတယ္။
ဘဂၤါလီလူမ်ဳိးေတြထက
ဲ
ထင္ရွားတဲ့
ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ၊
စာေပAႏုပညာရွင္ေတြ၊
သိပၸံပညာရွင္ေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ထြက္ခဲ့ၿပီး AဓိကAားျဖင့္ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ဘဂၤါလီေတြ
ျဖစ္ၾကပါတယ္။ Aာရွတိုက္က ပထမဆံုးႏိုဘယ္ဆုရတဲ့ ကဗ်ာ ဆရာႀကီး ရာဘင္ျဒာနတ္သ္တဂိုး၊
ကမာၻေက်ာ္
႐ုပ္ရွင္ဒါ႐ိုက္တာ
ေခါင္းေဆာင္
ႏိုဘယ္ဆုရ
ဆတၱယာဂ်စ္ေရး၊
ဆူဘတ္စ္ခ်ႏၵရာဘို႔စ္၊
စီးပြားေရးပညာ
Aိႏၵိယလြတ္လပ္ေရး
ကမာၻေက်ာ္သိပၸံပညာရွင္
ရွင္
Aမာရ္တီယာဆင္း၊
ေတာ္လွန္ေရး
ဆာတယင္ျဒာနတ္သ္ဘို႔စ္၊
စာေရးဆရာမ
Aရြန္ဒါတိ႐ြဳိင္း၊
ဘီးတဲလ္စ္ဂီတသစ္Aဖြ႔ရဲ႕ဆရာ ဂီတပညာရွင္ႀကီး ရာဗီရွန္ကာ တို႔ဟာ ဘဂၤါလီဟိႏၵဴေတြျဖစ္ၿပီး
ဲ
Aေသးစားေငြေခ်းလုပ္ငန္း တီထြင္ခ့ဲတဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏိုဘယ္ဆုရွင္ မိုဟာမက္ယူႏြတ္စ္ ကေတာ့
ဘဂၤါလီမြတ္ဆလင္ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာျပည္
လြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲနဲ႔
လြတ္လပ္ေရးေခတ္
ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းမွာပါဝင္ခ့တ့ဲ
ဲ
ဘဂၤါလီေတြလဲ ထင္ထင္ရွားရွားရွိ ပါတယ္။ Aိႏၵိယ လြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲမွာ ပါဝင္လႈပ္ရွားခဲ့လို႔
ဗမာျပည္ကို နယ္ႏွင္ဒဏ္ေပးခံရတဲ့ မစၥတာရာရွစ္ဟာ ဗိုလ္ ခ်ဳပ္ေAာင္ဆန္းတို႔နဲ႔ တေခတ္ထဲ
ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ကိုေရာက္လာၿပီး ၁၉၃၆ ခုမွာ ေက်ာင္းသားသမဂၢ Uကၠ႒၊ ေက်ာင္း သားသပိတ္
Uကၠ႒
ျဖစ္ခ့ဖူးပါတယ္။
ဲ
ဘဂၤါလီ
ႏိုင္ငံေရးသမားေတြျဖစ္တဲ့
မစၥတာရာရွစ္န႔ဲ
ဦးခင္ေမာင္လတ္တို႔ဟာ လြတ္ လပ္ေရးရၿပီးေနာက္မွာလဲ ဖဆပလAစိုးရထဲမွာ ဝန္ႀကီးေတြAျဖစ္
ေရြးေကာက္ခံခ့ရပါတယ္။
ဲ
ျမန္မာႏိုင္ငံ
Aတိုက္Aခံဘက္မွာလဲ
ဘဂၤါလီေတြ
Aေရးႀကီးေနရာေတြက
ပါခဲ့ဖူးပါတယ္။
ဗမာျပည္ကန္ျမဴနစ္ပါတီက ရဲေဘာ္ဂိုရွယ္၊ ေဒါက္တာနတ္၊ ဆရာရာဂ်န္တို႔ဟာလဲ Aဂၤလိပ္က
ြ
နယ္ႏွင္ဒဏ္ေပးလို႔ ဗမာျပည္ေရာက္လာတဲ့ ဘဂၤါလီ ေတာ္လွန္ေရးသမားေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ဗမာျပည္ကိုေရာက္လာၾကတဲ့
Aဲဒီ
ဘဂၤါလီေတြဟာ
နယ္စပ္ကကူးဝင္လာတာေတြမဟုတ္ဘဲ
ကိုလိုနီေခတ္မွာ သေဘၤာနဲ႔ ေရာက္လာတဲ့ ဘဂၤါလီဟိႏၵဴေတြ၊ ဘဂၤါလီမြတ္ဆလင္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ဆရာႀကီးဦးရာဇတ္၊
ဆရာေမာင္ေသာ္ကတို႔က
ေတာ့
Aဲဒီထက္ေစာၿပီး
မ်ဳိး႐ိုးစU္ဆက္
ဗမာျပည္မွာေနခဲ့တ့ဲ မြတ္ဆလင္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
စစ္တေကာင္းစကားဟာ ဘဂၤါလီစကားရဲ႕ ေဒသိယစကား dialect ျဖစ္ၿပီး ဘာသာေဗဒမွတ္တမ္း
Ethnologue
မွာ
သီး
သန္႔သေကၤတ
cit
လို႔ေပးခဲ့ပါတယ္။
ရြင္ဂ်ာ
ဆရာဟိန္းတင့္ေဇာ္ပီဒီAက္ျပဳလုပ္၍မွ်ေ၀သည္။ မူရင္းဆိုက္ http://www.naytthit.net/
AပါAဝင္
2

3. စစ္တေကာင္းစကားေျပာသူ
ေခ်ာ့ေတာ္ကလမ္း
၁၄
သို႔မဟုတ္
သန္းေက်ာ္ရွိပါတယ္။
ေခါ့ေတာ္ကလမ္း
စစ္တ
ေကာင္းကို
chottogram
လို႔
ဘဂၤါလီေတြက
ေခၚရာကေန
စစ္တ
ေကာင္းသားဘဂၤါလီေတြကို ေခါ့တ္ သို႔မဟုတ္ ေခါ့ေတာကုလား လို႔ နာမယ္တြင္သားပါတယ္။
ြ
စစ္တေကာင္း
ေဒသဟာ
ျမန္မာႏိုင္ငံ
ရခိုင္ျပည္နယ္နဲ႔
နတ္ျမစ္ပဲျခားတဲ့Aတြက္
နယ္စပ္ေက်ာ္ခိုးဝင္သူေတြဟာ AဓိကAားျဖင့္ စစ္တေကာင္း သား ဘဂၤါလီ (ေခါ့တ္) ေတြ
ျဖစ္ေနပါတယ္။
ဒီကေန႔ ရြင္ဂ်ာလို႔ခံယူေနသူေတြကို ဘာသာေဗဒမွတ္တမ္း Ethnologue မွာ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္Aထိ
စစ္တေကာင္းသား ေတာင္ပိုင္းေလယူေလသိမ္းလို႔ပဲ သတ္မွတ္ခဲ့ပါတယ္။ ၂၀၀၇ ဒီဘက္မွာေတာ့
စစ္တေကာင္းသားဘာသာစကားကို
ctg
၊
ရြင္ဂ်ာကို
rhg
လို႔ခြဲေပးလိုက္ၿပီး
ရြင္ဂ်ာ
နဲ႔
စစ္တေကာင္းသား မတူသလိုလို လုပ္ျပေပးခဲ့ရပါတယ္။ ဘာသာေဗဒ မွတ္ တမ္း Ethnologue မွာ
ဘဂၤါလီဘာသာစကားကို ben လို႔ သေကၤတသတ္မွတ္ထားပါတယ္။ စစ္တေကာင္း စကားနဲ႔
ဘဂၤါလီစကားဟာ ၄၃% ကေန ၆၄% Aထိပဲ တူညီတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ေတာရြာေတြက
စစ္တေကာင္းသူမေတြဟာ ၿမိဳ႕ေပၚက ဘဂၤါလီစကားကို နားမလည္ဘဲ ရြင္ဂ်ာဆုိသူေတြန႔ေတာ့
ဲ
ရာႏႈန္းျပည့္ ဆက္ဆံေျပာဆိုလို႔ ရပါတယ္။ သေဘာ ကေတာ့ စစ္တေကာင္းစကားနဲ႔ ရြင္ဂ်ာစကား၊
စစ္တေကာင္းသားနဲ႔ ရြင္ဂ်ာ လံုးဝတထပ္တည္း ျဖစ္ပါတယ္။
၁၈၂၄
ခု
Aဂၤလိပ္-ျမန္မာ
ပထမစစ္ပြဲၿပီးတဲ့Aခ်ိန္ကစခဲ့တဲ့
ဒီနယ္ေျမခ်ဲ႕ထြင္မႈဟာ
Aာေရဗ်ကၽြန္းဆြယ္မွာ ၁၈ ရာစု A တြင္း ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ဝါဟာဘီAေျခခံဝါဒနဲ႔ ေပါင္းစပ္သားရင္
ြ
ဘာသာေရးAစြန္းေရာက္ဝါဒAျဖစ္
ပိုၿပီးဆုတ္ယုတ္
ေဖာက္ျပန္သြားမယ့္
AလားAလာ
ရွိေနပါတယ္။
Uေရာပတိုက္မွာ
ခရစ္ယန္Aေျခခံဝါဒီေတြလႊမ္းမိုးလို႔
Aစၥလမ္ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့
Aစၥလမ္ေရႊေခတ္Aျဖစ္
သိပၸံ
ကမာၻ႔လူသားေတြကို
မြတ္ဆလင္သိပၸံပညာရွင္ေတြဟာ
နယူတန္ေခတ္
Aႏုပညာေတြ
EရာမAက်ဳိးျပဳခဲ့ပါ
Aကၡရာသခ်ၤာနဲ႔
မတိုင္ခင္မွာ
ေဆးပညာနယ္ပယ္မွာ
ပညာေတြ
ကဲလ္ကုလသခ်ၤာရဲ႕
ခြစိတ္ကု
ဲ
ပညာကို
Aေမွာင္ေခတ္ျဖစ္ေနတဲ့Aခ်ိန္မွာ
ထြန္းကားပြင့္လန္းခဲ့ၿပီး
တယ္။
Aဲဒီကာလမွာ
ႀတိဂိုႏိုမက္ထရီကို
တီထြင္ႏိုင္ခ့ပါတယ္။
ဲ
Aေျခခံေတြကို
ခ်ေပးႏိုင္ခ့ပါတယ္။
ဲ
တိုးတက္ေAာင္လုပ္ခဲ့ၿပီး
ေမ့ေဆးသံုးတာလဲ
စလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ လူ႔ကိုယ္ခႏၶာရဲ႕ ေသြးလည္ပတ္မႈစနစ္ကိုလဲ ပထမဆံုး ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္ခ့သလို
ဲ
Aနာေတြမွာ ပိုးသတ္ေဆးသံုးတာကိုလဲ စလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေခတ္Aတြင္း ကဗ်ာဆရာ ႀကီး
Aုိမာခယမ္
ထြက္ေပၚခဲ့သလို
တေထာင့္တညပံုျပင္လို ႀကီးက်ယ္တဲ့Aႏုပညာလက္ရာေတြလဲ
မြတ္ဆလင္ ကမာၻမွာ ေပၚေပါက္ခ့ပါတယ္။
ဲ
ဆရာဟိန္းတင့္ေဇာ္ပီဒီAက္ျပဳလုပ္၍မွ်ေ၀သည္။ မူရင္းဆိုက္ http://www.naytthit.net/
3

4. ဒီဘက္ေခတ္မွာလဲ ၂၀ ရာစုထမွာ ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ တူရကီႏိုင္ငံက ကီမဲလ္Aတားတာ့က္လို
ဲ
Aမ်ဳိးသားေရး
ေခတ္မီေရး
Aားက်Aတုယူခ့ရပါတယ္။
ဲ
ေခါင္းေဆာင္ကို
Aိဂ်စ္ႏိုင္ငံက
နာဆာကိုလဲ
ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေAာင္ဆန္းကိုယ္တိုင္
နယ္ခ်ဲ႕စနစ္
လက္ေAာက္က
လြတ္ေျမာက္ဖို႔ ႐ုန္းကန္ေနရတဲ့ ကိုလိုနီႏိုင္ငံေတြက Aဖိႏွိပ္ခံျပည္သူေတြ Aတုယူခ့ရပါတယ္။
ဲ
Aဲဒီ
တုန္းက
ေဆာ္ဒီAာေရဗ်နဲ႔
တခ်ဳိ႕Aာရပ္ပေဒသရာဇ္ႏိုင္ငံငယ္
Aနည္းစုကလြဲရင္
ဝါဟာဘီဝါဒ ဘယ္လိုမွေခါင္းမေထာင္ ႏိုင္ခဲ့ပါဘူး။
ဒါေပမဲ့ Aခုေတာ့ ဝါဟာဘီဝါဒကစလိုက္တဲ့ Aစၥလမ္Aစြန္းေရာက္ဝါဒဟာ Aစၥလမ္ကမာၻကိုေရာ၊
တျခားဘာသာဝင္
Aတားတာ့က္
နဲ႔
ႏိုင္ငံေတြကိုပါ
နာဆာ
တို႔ရဲ႕
Aေမွာင္ေခတ္ႀကီးထဲဆြဲသြင္းဖို႔
ေခတ္သစ္
Aစၥလမ္
ဝါဒေၾကာင့္
ၿခိမ္းေျခာက္ေနပါၿပီ။
Aေနာက္ႏိုင္ငံေတြရဲ႕
AေျခခံAက်ဳိးစီးပြားေတြ Aထိနာခဲ့လို႔ လက္စားေခ်တဲ့Aေနနဲ႔ Aစၥလမ္ Aေျခခံဝါဒီ ေတြကို
Aကန္႔Aသတ္န႔ဲ ေျမႇာက္ေပးေနသလိုမ်ဳိး ေတြ႔ေနရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဝါဟာဘီမူရင္းစြဲဝါဒဟာ
လမ္းမယူဘူး ဆို တာကို ၉/၁၁ မွာ ျပခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။
ဘဂၤါလီေတြရဲ႕ေက်ာ္နင္းမႈကေကာ ဘယ္လမ္းကိုသြားေနၿပီး ဘယ္သူေတြက AားေပးAားေျမႇာက္
လုပ္ေနသလဲ။ လက္စ လက္နေတြကေတာ့ တစတစေပၚလာပါၿပီ။ ဝါဟာဘီေတြက ပံ့ပိုးမႈမ်ဳိး
စံုနဲ႔တြန္း၊ မြတ္ဆလင္မဟုတ္တ့ဲ Aေနာက္တိုင္း ကလဲ Aမ်ဳိးမ်ဳိးေသာ Aက်ဳိးစီးပြားေမွ်ာ္မွန္းၿပီး
Aဖက္ဖက္ကAားေပး။ ဘယ္လိုဘျဲ ဖစ္ျဖစ္ ျပည္တြင္း Aာဏာပိုင္မပါရင္ လဲ ေက်ာ္နင္းသူေတြ
ေရွ႕တိုးလို႔မရႏိုင္တာ ထင္ရွားေနပါၿပီ။
ဂါမဏိ
ဆရာဟိန္းတင့္ေဇာ္ပီဒီAက္ျပဳလုပ္၍မွ်ေ၀သည္။ မူရင္းဆိုက္ http://www.naytthit.net/
4