this slide is about architecture , source of architecture

1. 1
‫فهرست‬‫مطالب‬
‫معمار‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬......................................................................................................................................................3
‫ک‬ْ‫ب‬
َ
‫س‬‫شناس‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬/‫محمدکر‬‫ی‬‫م‬‫پ‬‫ی‬‫رن‬‫ی‬‫ا‬()..........................................................................................3
‫معمار‬‫ی‬‫اسالم‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬/‫محمدکر‬‫ی‬‫م‬‫پ‬‫ی‬‫رن‬‫ی‬‫ا‬()..................................................................................................9
‫آشنا‬‫یی‬‫با‬‫بناها‬‫ی‬‫تار‬‫ی‬‫خ‬‫ی‬().......................................................................................................................19
‫معمار‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬/‫آرتور‬‫پوپ‬()..........................................................................................................................22
‫راه‬‫ی‬‫ان‬،‫ارشد‬‫فرهنگ‬‫و‬‫هنر‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫و‬،‫جهان‬‫بخش‬‫اول‬:‫ا‬‫ی‬‫ران‬()......................................................................26
‫معمار‬‫ی‬‫جهان‬...................................................................................................................................................34
‫معمار‬‫ی‬‫جهان‬/‫محمدابراه‬‫ی‬‫م‬‫زارع‬‫ی‬()........................................................................................................34
‫معمار‬‫ی‬‫معاصر‬‫غرب‬(۱/)‫وح‬‫ی‬‫د‬‫قباد‬‫ی‬‫ان‬()..................................................................................................43
‫معمار‬‫ی‬‫معاصر‬‫غرب‬(۲/)‫وح‬‫ی‬‫د‬‫قباد‬‫ی‬‫ان‬()....................................................................................................51
‫از‬‫زمان‬‫و‬‫معمار‬‫ی‬/‫منوچهر‬‫مز‬‫ی‬‫ن‬‫ی‬()............................................................................................................55
«‫خالصه‬‫تار‬‫ی‬‫خ‬‫هنر‬»/‫پرو‬‫ی‬‫ز‬‫مرزبان‬()............................................................................................................68
‫تار‬‫ی‬‫خ‬‫مختصر‬‫معمار‬‫ی‬()...............................................................................................................................73
‫راه‬‫ی‬‫ان‬‫ارشد‬‫ـ‬‫کتاب‬،‫اول‬‫بخش‬،‫دوم‬‫فرهنگ‬‫و‬‫هنر‬‫جهان‬()...........................................................................76
‫مبان‬‫ی‬‫نظر‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬........................................................................................................................................84
‫مبان‬‫ی‬‫طراح‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬().............................................................................................................................84
‫فرم‬-‫فضا‬-‫نظم‬().......................................................................................................................................86
‫عناصر‬‫رنگ‬‫ات‬‫ی‬،‫ن‬‫رنگ‬‫شناس‬‫ی‬۲()...........................................................................................................92
‫معمار‬‫ی‬:‫رنگ‬‫و‬‫انسان‬()..............................................................................................................................94
‫ز‬‫ی‬‫باشناخت‬‫ی‬‫در‬‫معمار‬‫ی‬().............................................................................................................................99
‫فن‬‫ساختمان‬...................................................................................................................................................101
‫عناصر‬‫و‬‫جزئ‬‫ی‬‫ات‬‫ساختمان‬‫ی‬(۱( )‫هنرستان‬)()...........................................................................................101

2. 2
‫مصالح‬‫و‬‫ساختمان‬/‫سام‬‫فروتن‬‫ی‬().............................................................................................................103
‫شناخت‬‫مواد‬‫و‬‫مصالح‬()...........................................................................................................................112
‫ا‬‫قل‬‫ی‬‫م‬‫و‬‫معمار‬‫ی‬().......................................................................................................................................115
‫بررس‬‫ی‬‫اقل‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫ابن‬‫ی‬‫ه‬‫سنت‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬/‫وح‬‫ی‬‫د‬‫قباد‬‫ی‬‫ان‬().....................................................................................119
‫اجزاء‬‫ساختمان‬().......................................................................................................................................123
‫تأس‬‫ی‬‫سات‬‫طباطبا‬‫یی‬()...................................................................................................................................130
‫مبان‬‫ی‬‫ف‬‫ی‬‫ز‬‫ی‬‫ک‬‫ساختمان‬-(‫آکوست‬‫ی‬‫ک‬)()...........................................................................................................139
‫معمار‬‫ی‬‫منظر‬...................................................................................................................................................145
‫باغ‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫وکوشک‬‫ها‬‫ی‬‫آن‬/‫دو‬‫نالد‬‫و‬‫ی‬‫لبر‬()...............................................................................................145
‫پژوهش‬‫ی‬‫در‬‫شناخت‬‫باغ‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫و‬‫باغ‬‫ها‬‫ی‬‫تار‬‫ی‬‫خ‬‫ی‬‫ش‬‫ی‬‫راز‬‫ـ‬‫عل‬‫ی‬‫رضا‬‫آر‬‫ی‬‫ان‬‫پور‬()............................................148
‫باغ‬‫ا‬‫ی‬‫ران‬‫ی‬‫در‬‫ادب‬‫ی‬‫ات‬()...................................................................................................................................151
‫نکات‬‫تست‬‫ی‬()..........................................................................................................................................152

3. 3
‫معمار‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬
‫ک‬ْ‫ب‬
َ
‫س‬‫شناسی‬‫معمار‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬/‫محمدکر‬‫یم‬‫پ‬‫یرنیا‬()
‫شیوه‬‫های‬‫معمار‬ ‫و‬ ‫هنر‬‫ی‬‫اسالم‬‫ی‬‫ش‬ ‫چهار‬ ‫به‬‫یوه‬‫مصر‬،‫ی‬‫شام‬،‫ی‬‫مغریب‬‫ا‬ ‫و‬‫یراین‬‫تقس‬‫یم‬‫م‬‫ی‬‫شود‬.
‫شیوه‬‫مصر‬‫ی‬‫ا‬ :‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫معمار‬ ‫از‬‫ی‬‫ر‬ ‫مصر‬ ‫کهن‬‫یشه‬‫درکشور‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫گرفته‬‫ها‬‫ی‬‫اسالم‬‫ی‬‫آفر‬ ‫شرؽ‬،‫یقا‬‫و‬ ‫سودان‬ ‫و‬ ‫مصر‬
‫کشورها‬‫ی‬‫پ‬‫ریام‬‫ون‬‫برم‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫حجاز‬ ‫تا‬‫ی‬‫گرید‬.
‫شیوه‬‫شام‬‫ی‬‫ا‬ :‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫معمار‬ ‫هنر‬ ‫از‬‫ی‬‫ب‬‫یزانس‬‫ر‬‫یشه‬‫وکشورها‬ ‫گرفته‬‫ی‬‫سور‬،‫یه‬‫فلسط‬،‫نی‬‫وخبش‬ ‫اردن‬ ‫و‬ ‫لبنان‬‫ی‬‫ترک‬ ‫از‬‫یه‬‫در‬ ‫را‬
‫برم‬‫ی‬‫گرید‬‫دارا‬ ‫و‬‫ی‬‫و‬‫یژگی‬‫های‬‫مشترک‬‫ی‬‫ش‬ ‫با‬‫یوه‬‫مصر‬‫ی‬.‫است‬
‫شیوه‬‫مغریب‬‫ش‬ ‫که‬ :‫یوه‬‫ای‬‫بس‬‫یار‬‫پ‬‫یشرفته‬‫وچشمگ‬‫ری‬‫برگ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫است‬‫رینده‬‫کش‬‫ورها‬‫ی‬‫اعبزا‬ ،‫مراکش‬‫یر‬‫اسپان‬ ‫جنوب‬ ‫و‬‫یاست‬‫در‬ .
‫ا‬‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫ا‬ ‫مسلمانان‬‫یراین‬‫بسزا‬ ‫سهم‬‫یی‬‫داشته‬.‫اند‬
‫شیوه‬‫ا‬‫یراین‬‫ا‬ :‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫ارزمشند‬ ‫نبه‬ ‫از‬‫وگسترده‬ ‫تر‬‫برگ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫تر‬‫رینده‬‫کشورها‬‫ی‬‫م‬‫یانرودایی‬‫ا‬ ،)‫(عراؽ‬،‫یران‬،‫افعانستان‬
‫صبهور‬ ،‫پاکستان‬‫ی‬‫های‬‫فرارود‬‫ی‬‫ازبکستان‬ )‫النهر‬ ‫(ماوراء‬‫تاج‬ ،‫یکستان‬‫اندونز‬ ‫و‬ ‫هند‬ ‫تا‬ ...‫و‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫باشد‬‫نبچن‬ ‫و‬‫نی‬‫ش‬‫یخ‬‫نشنی‬‫های‬
‫پ‬‫ریامون‬‫خل‬‫یج‬‫عم‬ ‫(مثل‬ ‫فارس‬‫ان‬‫سرزم‬ ‫نبه‬ ‫و‬ )‫ینهایی‬‫ا‬ ‫که‬‫یرانیان‬‫پ‬ ‫درآهنا‬ ‫اسالم‬ ‫گسترش‬ ‫در‬‫یشگام‬‫بوده‬.‫اند‬
‫اصول‬‫معمار‬‫ی‬‫ا‬‫یراین‬‫(مردم‬ ‫شامل‬‫دار‬،‫ی‬‫پره‬‫یز‬‫ب‬ ‫از‬،‫یهودگی‬‫ن‬،‫یارش‬‫خودپسندگ‬‫ی‬‫درون‬ ‫و‬‫گرا‬‫یی‬.
‫مردم‬‫واری‬:‫معنا‬ ‫به‬‫ی‬‫رعا‬‫یت‬‫م‬ ‫تناسب‬‫یان‬‫اندام‬‫ها‬‫ی‬‫ساختماین‬‫اندام‬ ‫با‬‫ها‬‫ی‬‫ن‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫و‬ ‫آسان‬‫یازهای‬‫ساختمان‬ ‫کار‬ ‫در‬ ‫او‬
‫ساز‬‫ی‬.‫است‬
‫پرهیز‬‫ب‬ ‫از‬‫یهودگی‬‫معمار‬ ‫در‬ :‫ی‬‫ا‬‫یران‬‫م‬ ‫تالش‬‫ی‬‫شده‬‫ب‬ ‫کار‬‫یهوده‬‫ساز‬ ‫ساختمان‬ ‫در‬‫ی‬‫پره‬ ‫اسراؼ‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫نکنند‬‫یز‬‫م‬‫ی‬‫کردند‬‫ا‬‫ین‬
‫پ‬ ‫هم‬ ‫اصل‬‫یش‬‫اسالم‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫اسالم‬ ‫از‬‫م‬ ‫مراعات‬‫ی‬‫شده‬.‫است‬
‫نیارش‬‫ا‬ ‫دانش‬ ‫به‬ :،‫یستایی‬‫مصاحل‬ ‫و‬ ‫ساختمان‬ ‫فن‬‫شناس‬‫ی‬‫م‬ ‫گفته‬‫ی‬‫شده‬‫ن‬ ‫به‬ ‫گذشته‬ ‫معماران‬ .‫است‬‫یارش‬‫بس‬ ‫ساختمان‬‫یار‬‫توجه‬
‫م‬‫ی‬‫کردند‬‫ز‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫و‬‫یبایی‬‫مب‬ ‫جدا‬‫ی‬‫دانستند‬.
‫خودبسندگی‬‫ا‬ ‫معماران‬ :‫یراین‬‫م‬ ‫تالش‬‫ی‬‫کردند‬‫ن‬ ‫مورد‬ ‫مصاحل‬‫یاز‬‫نزد‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫خود‬‫یک‬‫ترین‬‫بدس‬ ‫جاها‬‫ساختمان‬ ‫وچنان‬ ‫آورند‬ ‫ت‬
‫م‬‫ی‬‫کردند‬‫ن‬ ‫که‬‫یازمند‬‫ساختما‬ ‫به‬‫یه‬‫جاها‬‫ی‬‫د‬‫یگر‬‫ب‬ ‫شتاب‬ ‫باعث‬ ‫که‬ ‫باشند‬ ‫بسنده‬ ‫وخود‬ ‫نباشد‬‫یشتر‬‫نوساز‬ ‫وهنگام‬ ‫شده‬ ‫کار‬‫ی‬‫آن‬
‫ن‬‫یز‬‫نب‬‫یشه‬‫م‬ ‫دسترس‬ ‫در‬ ‫آن‬ ‫ساختمان‬‫ی‬‫باشد‬.
‫یکی‬‫معمار‬ ‫در‬ ‫مهم‬ ‫نکات‬ ‫از‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬‫ا‬‫ین‬
ً
‫اساسا‬ ‫که‬ ‫است‬‫یکی‬‫انگ‬ ‫از‬‫یزه‬‫های‬‫بن‬‫یادی‬‫آ‬ ‫ساخت‬ ‫در‬‫طب‬ ‫ظبانه‬‫یده‬‫تاق‬‫ی‬‫وگنبد‬‫ی‬‫و‬
‫هبره‬‫گ‬‫ریی‬‫ا‬ ‫آهنا‬ ‫از‬ ‫گسترده‬‫ین‬‫برا‬ ‫مناسب‬ ‫چوب‬ ‫که‬ ‫بوده‬‫ی‬‫ساختمان‬‫ساز‬‫ی‬‫جا‬ ‫نبه‬ ‫در‬‫یافت‬‫مب‬‫ی‬‫شده‬‫ویل‬ ،‫است‬‫فرآوردن‬
‫بد‬ .‫است‬ ‫بوده‬ ‫ساده‬ ‫آجر‬ ‫و‬ ‫خشت‬‫ین‬‫شا‬ ‫گونه‬‫ید‬‫ب‬‫توان‬‫انگ‬‫یزه‬‫بن‬‫یادی‬‫هبره‬‫گ‬‫ریی‬‫معمار‬ ‫در‬ ‫گنبد‬ ‫و‬ ‫تاؽ‬ ‫از‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬‫به‬ ‫باور‬ ‫را‬
‫خودبسندگ‬‫ی‬‫س‬ ‫در‬‫اختمان‬‫ساز‬‫ی‬.‫دانست‬
‫درون‬‫گرایی‬:‫یکی‬‫باورها‬ ‫از‬‫ی‬‫ا‬ ‫مردم‬‫یران‬‫زندگ‬ ‫به‬ ‫هنادن‬ ‫ارزش‬‫ی‬‫شخص‬‫ی‬‫ن‬ ‫و‬ ‫آن‬ ‫حرمت‬ ‫و‬‫یز‬‫ا‬ ‫نفس‬ ‫عزت‬‫یرانیان‬‫ا‬ ‫که‬ ‫بوده‬‫ین‬
‫گونه‬ ‫به‬ ‫اثر‬‫ا‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬.‫است‬ ‫ساخته‬ ‫درونگرا‬ ‫را‬

4. 4
‫در‬‫سرزم‬‫نی‬‫های‬‫م‬‫یاین‬‫ا‬ ‫خشک‬ ‫و‬ ‫گرم‬‫یران‬‫خانه‬‫ها‬‫ی‬‫درخور‬ ‫پاسخ‬ ‫درونگرا‬‫ی‬‫برا‬‫ی‬‫خشک‬‫ی‬،‫هوا‬‫دما‬‫ی‬‫شن‬ ‫آزاردهنده‬‫ها‬‫ی‬
.‫هستند‬ ‫تند‬ ‫آفتاب‬ ‫و‬ ‫روان‬
‫هنر‬‫پ‬‫یکره‬‫سازی‬‫ا‬ ‫در‬‫یران‬‫د‬ ‫هم‬ ‫چون‬‫ین‬‫های‬‫پ‬‫یش‬‫ا‬ ‫در‬ ‫اسالم‬ ‫از‬‫یران‬‫د‬ ‫هم‬ ‫و‬‫ین‬‫بت‬ ‫اسالم‬‫پرسیت‬‫مب‬ ‫را‬‫ی‬‫پذیرفتند‬‫رواج‬ ‫چندان‬
.‫است‬ ‫نداشته‬
‫پاسارگاد‬‫سل‬ ‫مادر‬ ‫شهر‬ ‫مردم‬ ‫گفته‬ ‫به‬ :‫یمان‬‫م‬‫یان‬‫ش‬‫ریاز‬‫جا‬ ‫اصفهان‬ ‫و‬‫ی‬‫دربرگ‬ ‫و‬ ‫دارد‬‫رینده‬‫دوکا‬‫ا‬
ً
‫کامال‬ ‫طرح‬ ،‫خ‬،‫یراین‬‫شامل‬
‫تاالر‬‫ی‬‫م‬ ‫در‬ ‫بزرگ‬ ‫و‬ ‫ستوندار‬‫یان‬‫شب‬ ‫اندام‬ ‫دو‬‫یه‬‫ا‬ ‫به‬‫یوان‬‫سو‬ ‫دو‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫آن‬ ‫طرؼ‬ ‫دو‬ ‫در‬‫ی‬‫یکی‬‫ا‬ ‫از‬‫یواهنا‬‫ن‬ ‫اتاؽ‬ ‫دو‬‫یز‬
.‫دارد‬ ‫وجود‬
‫در‬‫آ‬ ‫شوش‬‫ینی‬‫های‬‫د‬‫یین‬‫مذهیب‬ ‫جنبه‬ ‫که‬‫داشته‬‫درجا‬ ‫اند‬‫یی‬‫م‬ ‫اقبام‬ ‫اپدانه‬ ‫نام‬ ‫به‬‫ی‬‫گرفته‬.‫است‬
‫ساختماهنای‬‫صبش‬ ‫زبت‬‫ید‬‫ع‬‫ورود‬ ‫بزرگ‬ ‫پلکان‬ :‫از‬ ‫بارتند‬،‫ی‬،‫ملل‬ ‫دروازه‬‫وورد‬ ‫و‬ ‫ستون‬ ‫صد‬ ‫تاالر‬ ،‫آپادانا‬‫ی‬‫مرکز‬ ‫کاخ‬،‫ی‬
‫تچرا‬‫ی‬‫دار‬،‫یوش‬‫هد‬‫یش‬‫خشا‬‫یارشا‬‫ح‬ ‫و‬‫یاط‬‫روبرو‬‫ی‬،‫آن‬‫شاه‬ ‫خزانه‬ ،‫شورا‬ ‫تاالر‬‫ی‬‫ساختماهنا‬ ‫و‬‫ی‬‫د‬‫یگر‬.
‫در‬‫ساختماهنا‬ ‫نقشه‬‫ی‬‫صبش‬ ‫زبت‬‫ید‬‫درون‬‫گرا‬‫یی‬‫خبویب‬‫د‬‫یده‬‫م‬‫ی‬‫شود‬‫بد‬ .‫ین‬‫ساختمان‬ ‫هر‬ ‫که‬ ‫گونه‬‫دارا‬‫ی‬‫فضاها‬‫ی‬‫خدمایت‬‫و‬
‫ن‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫راهرو‬‫یاز‬‫د‬ ‫به‬‫یگر‬.‫است‬ ‫نداشته‬ ‫فضاها‬
‫سرستوهنای‬‫صبش‬ ‫زبت‬‫ید‬‫گاو‬ ‫کله‬ ‫گونه‬ ‫به‬،‫ی‬‫ش‬ ‫کله‬‫ریی‬‫عقایب‬ ‫وکله‬‫حجار‬‫ی‬‫شده‬‫که‬ ‫اند‬2‫تا‬‫ی‬‫آخر‬‫ی‬‫دل‬ ‫به‬ ً‫ال‬‫احتما‬ ‫را‬‫یل‬‫بکار‬
‫کرده‬ ‫دفن‬ ‫خاک‬ ‫در‬ ‫زمان‬ ‫آن‬ ‫در‬ ،‫آهنا‬ ‫نربدن‬.‫اند‬
‫در‬‫درونگرا‬ ‫شوش‬ ‫کاخ‬‫یی‬‫دق‬
ً
‫یقا‬‫د‬‫یده‬‫م‬‫ی‬‫شود‬‫گونه‬ ‫به‬ ‫ساختمان‬ ‫طرح‬ ‫و‬‫ا‬‫ی‬‫کمتر‬ ‫که‬ ‫بوده‬‫ین‬‫و‬ ‫بتابد‬ ‫آن‬ ‫درون‬ ‫به‬ ‫آفتاب‬ ‫تابش‬
‫پنجره‬ ‫و‬ ‫در‬‫ها‬‫ی‬‫نبگ‬ ‫آن‬‫ی‬‫م‬ ‫به‬ ‫رو‬‫یانسرا‬.‫هستند‬
‫ویژگی‬‫های‬‫معمار‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫پارس‬‫ی‬:‫از‬ ‫عبارتند‬1‫هبره‬ ‫ػ‬‫گ‬‫ریی‬‫ش‬ ‫از‬‫یوه‬‫فضاها‬ ‫طرح‬ ‫در‬ ‫ارارتو‬‫ی‬‫تاالرها‬ :‫گوشه‬ ‫راست‬‫ی‬
‫کالوه‬ ‫و‬ ‫ستوندار‬.‫ها‬2‫ساختمان‬ ‫ساخت‬ ‫ػ‬‫رو‬‫ی‬.‫زبتگاه‬ ‫و‬ ‫سکو‬3‫گرا‬ ‫درون‬ ‫ػ‬‫یی‬.4‫خبش‬ ‫دادن‬ ‫ارتباط‬ ‫ػ‬‫ی‬‫های‬‫فرع‬‫ی‬‫راه‬ ‫با‬‫ها‬‫ی‬
‫اصل‬ ‫ساختمان‬ ‫به‬ ‫پنهان‬‫ی‬.5‫سا‬ ‫ساخنت‬ ‫ػ‬‫یبان‬‫آفتا‬ ‫و‬‫بگری‬‫درجاها‬‫ی‬‫ضرور‬‫ی‬.6‫ز‬ ‫ػ‬‫یباسازی‬‫پ‬‫ریامون‬.‫ساختماهنا‬
‫ویژگی‬‫های‬‫ن‬‫یارشی‬‫ش‬‫یوه‬‫پارس‬‫ی‬:1‫چویب‬ ‫زبت‬ ‫آظبانه‬ ‫روش‬ ‫ػ‬‫ش‬ ‫و‬‫یبدار‬‫ت‬ ‫با‬‫ریریزی‬‫د‬ ‫و‬ ‫برهم‬ ‫عمود‬‫هانه‬‫ها‬‫ی‬‫ت‬ ‫با‬ ‫بزرگ‬‫ریه‬
‫چویب‬‫بر‬ ‫زبت‬‫یده‬‫درودگر‬ ‫و‬‫ی‬.‫شده‬2‫د‬ ‫ػ‬‫یوارهای‬.‫خشت‬ ‫با‬ ‫جداکننده‬3‫هبره‬ ‫ػ‬-‫گ‬‫ریی‬‫طب‬ ‫آظبانه‬ ‫از‬‫یده‬‫ز‬ ‫در‬ ‫تاؽ‬ ‫و‬‫یرزمنی‬‫ها‬.
4‫بر‬ ‫سنگ‬ ‫ػ‬‫یده‬‫ص‬ ‫گاه‬ ‫و‬ ‫پاکتراش‬ ‫و‬ ‫منظم‬ ‫و‬‫یقلی‬‫هبتر‬ ‫از‬ ‫که‬‫ین‬‫ومرغوبتر‬‫ین‬‫ساختما‬‫یه‬‫م‬ ‫استفاده‬‫ی‬‫شد‬.5‫پ‬ ‫ػ‬‫ی‬‫ساز‬‫ی‬‫سنگ‬ ‫با‬
.‫گاورس‬ ‫و‬ ‫الشه‬6‫ػ‬‫مباساز‬‫ی‬‫ب‬‫ریوین‬‫مباساز‬ ‫و‬ ‫تراش‬ ‫سنگ‬ ‫با‬‫ی‬‫دروین‬‫کاش‬ ‫با‬‫ی‬.‫لعابدار‬7‫هبتر‬ ‫با‬ ‫کف‬ ‫پرداخت‬ ‫ػ‬‫ین‬
‫ساختما‬‫یه‬‫ها‬.
‫ویژگی‬‫های‬‫آرا‬‫یه‬‫های‬‫ش‬‫یوه‬‫پارس‬‫ی‬:1‫هبره‬ ‫ػ‬‫گ‬‫ریی‬‫پا‬ ‫از‬‫یه‬‫آرا‬ ‫و‬ ‫سرستون‬ ‫و‬ ‫ستون‬‫یش‬.‫سرستوهنا‬2‫آرا‬ ‫ػ‬‫یش‬‫و‬ ‫درگاهها‬
‫هبره‬ ،‫سردرها‬‫گ‬‫ریی‬‫زغره‬ ‫از‬‫وپتکانه‬ ‫ها‬.‫ها‬3‫آرا‬ ‫ػ‬‫یش‬‫فضاها‬‫ی‬‫دروین‬‫کاش‬ ‫با‬‫ی‬.‫لعابدار‬4‫آرا‬ ‫ػ‬‫یش‬‫پلکاهنا‬‫ی‬‫کوتاه‬‫نقش‬ ‫با‬‫ها‬‫ی‬
‫کنگره‬ ‫و‬ ‫برجسته‬‫ها‬‫ی‬‫ز‬‫یبا‬.
‫شیوۀ‬‫پاریت‬‫ا‬ ‫به‬ ‫اسکندر‬ ‫ضبله‬ ‫از‬ ‫پس‬ :‫یران‬‫پد‬‫یدار‬‫اشکاین‬ ‫دوره‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫شد‬،‫ساساین‬،‫برخ‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫اسالم‬ ‫صدر‬‫ی‬‫حیت‬ ‫جاها‬‫از‬ ‫بعد‬
‫هجر‬ ‫چهارم‬ ‫و‬ ‫سوم‬ ‫سده‬ ‫تا‬ ‫اسالم‬‫ی‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫دنبال‬

5. 5
‫یکی‬‫دال‬ ‫از‬‫یل‬‫ک‬‫ش‬ ‫شدن‬ ‫گذاشته‬ ‫نار‬‫یوه‬‫معمار‬‫ی‬‫یوناین‬‫ا‬ ‫در‬‫یران‬‫با‬ ‫را‬‫ید‬‫ب‬ ‫آهنا‬ ‫مصاح‬ ‫نوع‬‫یان‬‫ب‬ ‫که‬ ‫کرد‬‫یشتر‬‫استفاده‬ ‫سنگ‬ ‫از‬
‫م‬‫ی‬‫کردند‬‫درحایل‬‫اصل‬ ‫مصاحل‬ ‫که‬‫ی‬‫ا‬‫یرانیان‬.‫بود‬ ‫چوب‬ ‫و‬ ‫خشت‬
‫نوآوری‬‫پوششها‬‫ی‬‫تاق‬‫ی‬‫دهانه‬ ‫در‬‫ها‬‫ی‬‫زم‬ ‫در‬ ‫وگنبدها‬ ‫بزرگ‬‫ینه‬‫پارت‬ ‫به‬ ‫متعلق‬ ‫گوش‬ ‫چهار‬‫یان‬.‫است‬
‫قديبی‬‫ترین‬‫سکو‬ ‫ؿبل‬‫پارت‬ ‫نت‬‫یان‬‫تاکنون‬ ‫که‬‫یافت‬‫چنداین‬ ‫فاصله‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫نساء‬ ‫در‬ ‫شده‬‫عشق‬ ‫با‬‫امروز‬ ‫آباد‬‫ی‬.‫ندارد‬
‫بارزترین‬‫و‬‫یژگی‬‫نوآور‬‫ی‬‫م‬ ‫و‬‫ریاث‬‫معمار‬‫ی‬‫پاریت‬‫ها‬‫ا‬ ‫از‬ ‫بود‬ ‫عبارت‬‫یوان‬‫یا‬‫باز‬ ‫تاالر‬‫ی‬‫با‬ ‫که‬‫یک‬‫ضریب‬ ‫بلند‬ ‫تاؽ‬‫پوش‬‫یده‬
‫م‬‫ی‬‫شد‬‫برجسته‬ ‫و‬‫تر‬‫ین‬‫و‬‫یژگی‬‫ح‬‫یاط‬‫یا‬‫م‬‫یانسرا‬‫تشک‬ ‫را‬‫یل‬‫م‬‫ی‬‫داد‬.
‫کاخ‬‫آشور‬‫یک‬‫بنا‬‫ی‬‫ا‬ ‫چهار‬‫یواین‬‫ا‬ ‫چهار‬ ‫البته‬ ‫که‬ ‫است‬‫یوان‬‫در‬ ‫آن‬‫یک‬‫ا‬ ‫دو‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫زمان‬‫یوان‬‫دوره‬ ‫در‬ ‫بعدها‬ ‫آن‬
‫پاریت‬‫دارا‬ ‫کاخ‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫اضافه‬ ‫آن‬ ‫به‬‫ی‬‫م‬ ‫سه‬‫یانسرا‬‫رواق‬ ‫که‬ ‫است‬‫ی‬‫دور‬ ‫تا‬ ‫دور‬‫یکی‬.‫است‬ ‫دربرگرفته‬ ‫را‬ ‫آهنا‬ ‫از‬
‫زبت‬‫سل‬‫یمان‬‫یا‬‫آذربا‬ ‫در‬ ‫آذرگشسب‬ ‫آتشکده‬‫هبان‬‫دا‬ ‫قرار‬‫فضا‬ ‫آتشکده‬ .‫رد‬‫ی‬‫گنبددار‬‫ی‬‫جلو‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬‫ی‬‫ا‬ ‫آن‬‫یوان‬‫و‬ ‫بوده‬
‫ن‬‫یز‬‫عموم‬ ‫دروازه‬ ‫دور‬‫ی‬‫خصوص‬ ‫و‬‫ی‬‫برا‬‫ی‬.‫است‬ ‫داشته‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫ورود‬
‫اندام‬‫هایی‬‫ا‬ ‫چون‬‫یوان‬‫م‬ ‫به‬ ‫رو‬،‫یانسرا‬‫م‬‫یانسرا‬‫(ح‬‫یاط‬‫مرکز‬‫ی‬‫کانه‬ ‫آظبانه‬ ‫و‬ )‫فضاها‬ ‫جزو‬ ‫گنبد‬ ‫و‬ ‫پوش‬‫ی‬‫و‬‫یژه‬‫اساس‬ ‫و‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬
‫سنیت‬.‫است‬
‫کانه‬‫پوش‬‫کوچک‬ ‫تاؽ‬‫ی‬‫که‬‫ش‬ ‫جهت‬ ‫تاؽ‬ ‫پشت‬‫یب‬‫دار‬‫م‬ ‫آن‬ ‫کردن‬‫ی‬‫زدند‬‫ن‬ ‫پوش‬ ‫کوره‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫و‬‫یز‬‫م‬‫ی‬‫گویند‬.
‫کاخ‬‫ب‬‫یشاپور‬‫ورا‬‫ی‬‫گچ‬‫بر‬‫ی‬‫های‬‫گوناگوین‬‫ه‬ ‫که‬ ‫است‬‫یچ‬‫ن‬ ‫هم‬ ‫نقوش‬ ‫نبانند‬ ‫آهنا‬ ‫از‬ ‫کدام‬‫یستند‬‫م‬ ‫و‬‫ی‬‫توان‬‫گچ‬ ‫سبام‬ ‫مادر‬ ‫را‬ ‫آن‬
‫بر‬‫ی‬‫ها‬‫نقش‬ ‫و‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬.‫دانست‬
‫دو‬‫و‬‫یژگی‬‫معمار‬‫ی‬‫ا‬‫یراین‬‫مدا‬ ‫کاخ‬ ‫در‬ ‫که‬‫ین‬‫آشکار‬‫است‬‫یکی‬‫تناسب‬ ‫از‬ ‫استفاده‬‫ها‬‫ی‬‫طال‬‫یی‬‫ا‬‫یراین‬‫ا‬ ‫در‬‫یوان‬‫م‬ ‫بزرگ‬‫یاین‬‫و‬ ‫آن‬
‫هبره‬‫گ‬‫ریی‬‫ساختمان‬ ‫از‬‫معمویل‬‫یا‬‫خشیت‬.‫تراش‬ ‫سنگ‬ ‫نه‬ ‫و‬ ‫است‬
‫ویژگی‬‫های‬‫معمار‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫پاریت‬:‫از‬ ‫عبارتند‬1‫گوناگوین‬ ‫ػ‬‫طرح‬ ‫در‬‫هبره‬ ‫و‬ ‫ها‬‫گ‬‫ریی‬‫اندام‬ ‫از‬‫ها‬‫ی‬‫گوناگون‬2‫جفت‬ ‫ػ‬‫ساز‬‫ی‬‫در‬
‫مبا‬‫یشگاه‬‫ها‬‫کاخ‬ ‫و‬‫ها‬‫ی‬‫پذ‬‫یرایی‬3‫پاد‬ ‫ػ‬‫جفت‬‫ساز‬‫ی‬‫کاخ‬ ‫در‬‫ها‬‫ی‬‫مسکوین‬‫خانه‬ ‫و‬‫ها‬4‫درون‬ ‫ػ‬-‫گرا‬‫یی‬‫هبره‬ ‫با‬‫گ‬‫ریی‬‫م‬ ‫از‬‫یانسرا‬5‫ػ‬
.‫آن‬ ‫ساخنت‬ ‫بلند‬ ‫با‬ ‫بنا‬ ‫به‬ ‫دادن‬ ‫عظمت‬ ‫و‬ ‫شکوه‬
‫ویژگی‬‫های‬‫ن‬‫یارشی‬‫ش‬‫یوه‬‫پاریت‬:‫از‬ ‫عبارتند‬1‫هبره‬ ‫ػ‬‫گ‬‫ریی‬‫آظبانه‬ ‫از‬‫ها‬‫ی‬‫طب‬‫یده‬‫تاق‬‫ی‬‫وگنبد‬‫ی‬2‫هبره‬ ‫ػ‬‫گ‬‫ریی‬‫چفد‬ ‫از‬‫ها‬‫ی‬‫مازه‬
‫برا‬ ‫دار‬‫ی‬‫وگنبدها‬ ‫تاقها‬3‫پ‬ ‫ػ‬‫ی‬‫سازی‬‫سنگ‬ ‫الشه‬ ‫با‬4‫گوشه‬ ‫ػ‬‫ساز‬‫ی‬‫چویب‬5‫ساخت‬ ‫ػ‬‫ما‬‫یه‬‫های‬‫بوم‬.‫آورد‬
‫ویژگی‬‫آرا‬‫یه‬‫های‬‫ش‬‫یوه‬‫پاریت‬:1‫بر‬ ‫گچ‬ ‫ػ‬‫ی‬‫طب‬ ‫و‬ ‫شکسته‬ ‫خطوط‬ ‫با‬‫یده‬2‫هبره‬ ‫ػ‬‫گ‬‫ریی‬‫کنگره‬ ‫از‬‫مبا‬ ‫در‬ ‫کوردرها‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ی‬‫ساختمان‬
‫ویژگی‬‫های‬‫خراساین‬ ‫سبک‬:1‫باوره‬ ‫از‬ ‫گرفنت‬ ‫الگو‬ ‫با‬ ‫اسالم‬ ‫از‬ ‫پس‬ ‫ػ‬‫ا‬‫ی‬‫اسالم‬‫ی‬‫مردم‬ ‫ساختماهنا‬‫ش‬ ‫در‬ ‫گرچه‬ .‫شدند‬ ‫وارتر‬‫یوه‬
‫پاریت‬‫ن‬‫یز‬‫وار‬ ‫مردم‬‫ی‬‫پره‬ ‫و‬‫یز‬‫ب‬ ‫از‬‫یهودگی‬‫مبا‬‫یان‬‫ویل‬ ‫بود‬‫ا‬ ‫اسالم‬ ‫از‬ ‫پس‬‫ین‬‫ب‬ ‫ارزشها‬‫یشتر‬‫مبا‬‫یان‬.‫شد‬2‫ش‬ ‫در‬ ‫ػ‬‫یوه‬‫های‬‫معمار‬‫ی‬
‫م‬ ‫جلو‬ ‫به‬ ‫هرچه‬‫ی‬‫رومی‬‫ن‬ ‫علت‬ ‫به‬‫یا‬‫ک‬ ‫از‬ ‫ساختمان‬ ‫به‬ ‫ز‬‫یفیت‬‫م‬ ‫ساخته‬ ‫بنا‬‫ی‬‫شود‬.3‫د‬ ‫از‬ ‫ػ‬‫یدگاه‬‫ن‬‫یارشی‬‫معمار‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫خراساین‬،
‫با‬‫ش‬‫یوه‬‫پاریت‬‫تفاویت‬‫درا‬ .‫نکرد‬‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫چفدها‬ ‫هم‬‫ی‬‫مازه‬‫م‬ ‫بکار‬ ‫دار‬‫ی‬‫رفت‬‫بلندا‬ ‫اما‬‫ی‬‫م‬ ‫کم‬ ‫را‬ ‫چفدها‬ ‫پاکار‬‫ی‬‫گرفتند‬.4‫ػ‬
‫ساختما‬‫یه‬‫ای‬‫ا‬ ‫در‬ ‫که‬‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫م‬ ‫استفاده‬‫ی‬‫شد‬‫بوم‬‫آورد‬‫یا‬‫ا‬‫یدری‬‫(ا‬‫ین‬‫جا‬‫یی‬.‫است‬ ‫بوده‬ )
‫پس‬‫ش‬ ‫از‬‫یوه‬‫خراساین‬‫ش‬ ‫در‬‫یوه‬‫های‬‫راز‬‫ی‬‫آذر‬ ‫و‬‫ی‬‫د‬‫ساختمان‬ ‫وباره‬‫مردم‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫ساختند‬ ‫شکونبند‬ ‫را‬ ‫ها‬‫وار‬‫ی‬.‫شدند‬ ‫دور‬

6. 6
‫معماری‬‫مسجدها‬‫ی‬‫لبست‬‫نی‬‫مد‬ ‫مسجد‬ ‫هترنگ‬ ‫از‬ ‫برگفته‬‫ینه‬.‫بود‬
‫ویژگی‬‫های‬‫معمار‬‫ی‬‫مسجدها‬‫ی‬‫اول‬‫یه‬:‫از‬ ‫بود‬ ‫عبارت‬ ‫مسلمانان‬1‫سادگ‬ ‫ػ‬‫ی‬‫بس‬‫یار‬‫طراح‬ ‫در‬‫ی‬.2‫پره‬ ‫ػ‬‫یز‬‫ب‬ ‫از‬‫یهودگی‬.3‫مردم‬ ‫ػ‬
‫وار‬‫ی‬.4‫هبره‬ ‫ػ‬‫گ‬‫ریی‬‫ساختما‬ ‫از‬‫یه‬‫های‬‫بوم‬.‫آورد‬
‫مسجد‬‫دارا‬ ‫فهرج‬ ‫جامع‬‫ی‬‫و‬‫یژگی‬‫های‬‫ن‬‫یارشی‬‫ش‬‫یوۀ‬‫پاریت‬.‫است‬
‫مسجد‬‫ش‬ ‫در‬ ‫اردستان‬ ‫جامع‬‫یوه‬‫خراساین‬‫ش‬ ‫در‬ ‫بعدها‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫هناده‬ ‫بنا‬ ‫ستوندار‬ ‫شبستان‬ ‫با‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫اصفهاین‬ ‫و‬‫ا‬ ‫چهار‬ ‫به‬‫یواین‬
.‫است‬ ‫گشته‬ ‫دگرگون‬
‫در‬‫ش‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫ساختماهنا‬‫یی‬‫کارکردها‬ ‫با‬‫ی‬‫پد‬ ‫گوناگون‬‫ید‬‫آ‬ ‫مثل‬ ‫آمدند‬‫رامگاه‬‫ها‬‫ی‬‫برج‬‫ی‬‫م‬ ‫و‬‫یل‬‫ها‬.
‫در‬‫ش‬‫یوۀ‬‫راز‬‫ی‬‫بعض‬‫ی‬‫مسجدها‬‫ی‬‫شبستان‬‫ا‬ ‫چهار‬ ‫به‬ ‫دار‬‫یواین‬.‫شدند‬ ‫دگرگون‬
‫در‬‫ش‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫بس‬ ‫وگنبد‬ ‫تاؽ‬ ‫ساخت‬‫یار‬‫پ‬‫یشرفت‬‫وگونه‬ ‫کرد‬‫ها‬‫ی‬‫ت‬ ‫چفد‬‫یزه‬‫دار‬‫برا‬‫ی‬‫جبا‬ .‫رفت‬ ‫بکار‬ ‫گنبد‬ ‫و‬ ‫تاؽ‬‫ی‬‫که‬ ‫ساده‬ ‫تاؽ‬
‫ش‬ ‫در‬‫یوه‬‫خراساین‬‫درتاؽ‬ ‫بود‬ ‫باب‬‫ها‬‫ی‬‫خبش‬ ‫چهار‬،‫ی‬‫کاربند‬،‫ی‬‫هبره‬ ‫چهارترک‬ ‫تاؽ‬ ‫و‬ ‫کلنبو‬ ‫تاؽ‬‫گ‬‫ریی‬.‫شد‬
‫مبونه‬‫ترک‬ ‫گنبد‬ ‫کامل‬‫نی‬‫تو‬ ‫با‬‫یزه‬‫درش‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬.‫شد‬ ‫ساخته‬
‫در‬‫ش‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫بن‬ ‫از‬ ‫ساختمان‬‫یاد‬‫پا‬ ‫و‬‫ی‬‫ساختما‬ ‫با‬ ‫بست‬‫یه‬‫م‬ ‫برپا‬ ‫مرغوب‬‫ی‬‫شد‬‫آجرها‬ ‫و‬‫ی‬‫بستر‬ ‫و‬ ‫نازک‬ ‫و‬ ‫بزرگ‬ ‫و‬ ‫کوچک‬
‫مبا‬‫ی‬‫م‬ ‫را‬ ‫آن‬‫ی‬‫آراست‬.
‫گونه‬‫های‬‫گچ‬‫بر‬‫ی‬‫معمار‬ ‫در‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬‫ش‬ ‫در‬ ‫که‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫نغزکار‬ ‫با‬‫ی‬‫بس‬‫یار‬‫چن‬ ‫رفته‬ ‫بکار‬‫نی‬:‫هستند‬1‫گچ‬ ‫ػ‬-‫بر‬‫ی‬‫ش‬‫ری‬‫شکر‬‫ی‬
‫برجستگ‬ ‫(با‬‫ی‬.)‫کم‬2‫گچ‬ ‫ػ‬‫بر‬‫ی‬‫برجسته‬‫برجستگ‬ ‫(با‬‫ی‬‫ب‬‫یشتر‬.)3‫گچ‬ ‫ػ‬‫بر‬‫ی‬‫برجستگ‬ ‫(با‬ ‫زبره‬‫ی‬‫ب‬‫یشتر‬‫سائ‬ ‫بدون‬‫یدگی‬‫گوشه‬.)‫ها‬
4‫گچ‬ ‫ػ‬‫بر‬‫ی‬‫برجستگ‬ ‫(با‬ ‫برهشته‬‫ی‬‫ز‬‫یاد‬.)
‫پیلک‬‫ن‬ :‫یم‬‫چشب‬ ‫و‬ ‫گرد‬ ‫ستون‬‫یده‬‫د‬ ‫به‬‫یوار‬‫گ‬ ‫را‬‫و‬‫یند‬‫نورگ‬ ‫و‬ ‫روزن‬ ‫به‬ :‫کپله‬ .‫ری‬‫گو‬‫یند‬.
‫مسجد‬‫ش‬ ‫در‬ ‫اصفهان‬ ‫جامع‬‫یوه‬‫خراساین‬‫بن‬‫یاد‬‫ش‬ ‫در‬ ‫بعدها‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫هناده‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫ا‬ ‫چهار‬ ‫به‬ ‫ستوندار‬ ‫شبستان‬ ‫طرح‬‫یواین‬‫تبد‬‫یل‬
.‫شد‬
‫خبشهایی‬‫ش‬ ‫در‬ ‫اردستان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫از‬‫یوه‬‫خراساین‬‫ش‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫شد‬ ‫ساخته‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫به‬‫یک‬‫ا‬‫یوانه‬‫تبد‬‫یل‬.‫شد‬
‫بناهای‬‫سر‬ ‫گنبد‬‫استوانه‬ ‫برج‬ ‫و‬ ‫مراغه‬ ‫خ‬‫ا‬‫ی‬‫ش‬ ‫در‬ ‫مراغه‬ ‫کبود‬ ‫وگنبد‬ ‫مراغه‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫شده‬ ‫ساخته‬.‫اند‬
‫مهمترین‬‫بناها‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫ام‬ ‫مقربه‬ :‫از‬ ‫عبارتند‬‫ری‬‫اظباع‬‫یل‬‫ساماین‬‫برج‬ ‫ػ‬ ‫قابوس‬ ‫گنبد‬ ‫ػ‬‫ها‬‫ی‬‫اصفهان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫خرقان‬
.‫اردستان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫زواره‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫شرؼ‬ ‫رباط‬ ‫ػ‬
‫درشیوه‬‫آذر‬‫ی‬‫ن‬ :‫یاز‬‫ب‬‫ساختمان‬ ‫و‬ ‫ساخت‬ ‫ه‬‫ها‬‫ی‬‫با‬ ‫که‬ ‫بود‬ ‫گوناگون‬‫ید‬‫م‬ ‫آماده‬ ‫زودتر‬ ‫هرچه‬‫ی‬‫شدند‬‫نب‬ ‫از‬ .‫نی‬‫روند‬ ‫در‬ ‫رو‬
‫ساختمان‬‫ساز‬‫ی‬‫م‬ ‫شتاب‬‫ی‬‫شد‬‫پ‬ ‫به‬ ‫پس‬ .‫یمون‬‫بندی‬‫هبره‬ ‫و‬‫گ‬‫ریی‬‫عناصر‬ ‫از‬‫یکسان‬‫کاربند‬ ‫مانند‬‫ی‬‫آرا‬ ‫و‬ ‫سازه‬ ‫در‬‫یه‬‫رو‬‫ی‬‫م‬‫ی‬
‫آوردند‬.‫باشد‬ ‫باندام‬ ‫دستاوردشان‬ ‫تا‬
‫یکی‬‫و‬ ‫از‬‫یژگی‬‫های‬‫ش‬‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬‫هبر‬‫ه‬‫گ‬‫ریی‬‫ب‬‫یشتر‬‫طراح‬ ‫در‬ ‫هندسه‬ ‫از‬‫ی‬‫معمار‬‫ی‬.‫است‬
‫درشیوه‬‫آذر‬‫ی‬‫ساختمان‬‫ها‬‫یی‬‫اندازه‬ ‫با‬‫ها‬‫ی‬‫بس‬‫یار‬‫درش‬ ‫که‬ ‫شد‬ ‫ساخته‬ ‫بزرگ‬‫یوه‬‫های‬‫پ‬‫یشنی‬‫سلطان‬ ‫گنبد‬ ‫مثل‬ ،‫نداشت‬ ‫مانند‬‫یه‬‫و‬
‫عل‬ ‫مسجد‬‫یشاه‬‫ترب‬‫یز‬‫نقشه‬ ‫انواع‬ ‫و‬‫م‬ ‫با‬ ‫ها‬‫یانسراها‬‫ا‬ ‫چهار‬‫یواین‬.‫رفت‬ ‫کار‬ ‫به‬

7. 7
‫در‬‫ش‬ ‫لبست‬ ‫دوره‬‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬( ‫چفد‬ ‫از‬‫کل‬ )‫قوس‬‫یل‬‫آذر‬‫ی‬‫گ‬ ‫هبره‬‫ریی‬‫درا‬ .‫شد‬‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫ن‬ ‫مچانه‬ ‫چفد‬‫یز‬‫بس‬‫یار‬‫م‬ ‫کار‬ ‫به‬‫ی‬‫رفت‬.
‫پا‬ ‫چفد‬‫یه‬‫تاؽ‬ ‫در‬‫ا‬ ‫آهنگ‬‫یوان‬‫جامع‬ ‫مسجد‬‫یزد‬‫گنبد‬ .‫است‬ ‫مچانه‬‫ی‬‫م‬ ‫زده‬ ‫مچانه‬ ‫چفد‬ ‫بر‬ ‫که‬‫ی‬‫شود‬‫سبو‬‫یی‬‫گنبد‬ .‫دارد‬ ‫نام‬
‫سلطان‬‫یه‬‫سبو‬‫یی‬.‫است‬
‫درشیوه‬‫آذر‬‫ی‬‫برا‬‫ی‬‫د‬ ‫گسسته‬ ‫گنبد‬ ‫ساخت‬‫یوارهایی‬‫خشخاش‬ ‫نام‬ ‫به‬‫ی‬‫م‬ ‫ساخته‬‫ی‬‫شد‬‫رو‬ ‫گنبد‬ ‫که‬‫ی‬‫م‬ ‫سوار‬ ‫آن‬‫ی‬‫شد‬.
‫در‬‫ش‬‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬‫هبره‬ ‫تاؽ‬ ‫نوع‬ ‫چند‬ ‫از‬‫گ‬‫ریی‬،‫آهنگ‬ ‫تاؽ‬ ‫مانند‬ ‫شده‬‫تو‬ ‫و‬ ‫تاؽ‬ ،‫کلنبو‬ ‫تاؽ‬‫یزه‬
‫برای‬‫مباساز‬‫ی‬‫آذر‬ ‫سبک‬ ‫در‬‫ی‬‫د‬ ‫ابتدا‬‫یوار‬‫م‬ ‫ساخته‬ ‫خشت‬ ‫با‬‫ی‬‫شد‬‫مباساز‬ ‫سپس‬ ‫و‬‫ی‬‫م‬ ‫افزوده‬ ‫آن‬ ‫به‬‫ی‬‫شد‬.
‫شیوه‬‫های‬‫ساز‬ ‫مبا‬ ‫مهم‬‫ی‬‫ش‬ ‫در‬‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬‫استفاده‬‫کاش‬ ‫از‬‫ی‬‫تراش‬‫یا‬‫معرؽ‬‫کار‬‫ی‬.‫است‬
‫در‬‫م‬‫یان‬‫مدرسه‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬‫ش‬ ‫در‬ ‫خان‬ ‫مدرسه‬‫ریاز‬‫ویل‬ ‫است‬ ‫تر‬ ‫کامل‬ ‫نبه‬ ‫از‬‫د‬ ‫از‬‫ید‬‫غ‬ ‫مدرسه‬ ‫نقشه‬ ‫در‬ ‫تنوع‬ ‫و‬ ‫دقت‬‫یاثیه‬
.‫است‬ ‫باالتر‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫خرگرد‬
‫یکی‬‫و‬ ‫از‬‫یژگی‬‫های‬‫ساختماهنا‬‫ی‬‫بلندا‬ ‫خراسان‬‫ی‬‫ا‬‫یوان‬‫ها‬‫بو‬ ‫و‬‫یژه‬.‫است‬ ‫آن‬ ‫سردر‬
‫مسجد‬‫ترب‬ ‫کبود‬‫یز‬‫قو‬ ‫آواز‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬‫م‬ ‫بدون‬ ‫که‬ ‫است‬‫یانسرا‬‫دل‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫بوده‬‫یل‬‫سرد‬‫ی‬‫هوا‬‫ی‬‫ترب‬‫یز‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫درونگرا‬
‫مهمترین‬‫بناها‬‫ی‬‫ش‬‫یوۀ‬‫آذر‬‫ی‬‫سلطان‬ ‫مقربه‬ :‫از‬ ‫عبارتند‬‫یه‬‫عل‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫یشاه‬‫ترب‬‫یز‬‫ورام‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫نی‬‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫یزد‬‫ػ‬
‫ش‬ ‫خانقاه‬‫یخ‬‫ػ‬ ‫شاد‬ ‫گوهر‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫نطزن‬ ‫عبدالصد‬‫غ‬ ‫مدرسه‬‫یاثیه‬‫مسجد‬ ‫ػ‬‫م‬‫ری‬‫چخماؽ‬‫یزد‬‫یب‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫یب‬‫گور‬ ‫ػ‬ ‫ظبرقند‬ ‫خامن‬
‫ام‬‫ری‬‫ترب‬ ‫کبود‬ ‫مسجد‬ ‫و‬ ‫ظبرقند‬ ‫در‬‫یز‬.
‫ویژگیهای‬‫معمار‬‫ی‬‫اصفهاین‬ ‫سبک‬:‫از‬ ‫عبارتند‬1‫طرح‬ ‫شدن‬ ‫ساده‬ ‫ػ‬‫ب‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫ها‬‫یشتر‬‫فضاها‬ ،‫ساختماهنا‬‫یا‬)‫(مربع‬ ‫هپلو‬ ‫چهار‬
‫هستند‬‫یا‬‫مستط‬‫یل‬.2‫ش‬ ‫در‬ ‫ػ‬‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬‫گ‬ ‫هبره‬ ‫با‬‫ریی‬‫از‬‫یک‬‫قو‬ ‫هندسه‬،‫ی‬‫طرحه‬‫ا‬‫ی‬‫پ‬‫یچیده‬‫ای‬‫درش‬ ‫اما‬ ،‫شدند‬ ‫ساخته‬‫یوه‬
‫اصفهاین‬،‫وشکل‬ ‫ساده‬ ‫هندسه‬‫وخط‬ ‫ها‬‫ها‬‫ی‬‫ب‬ ‫شکسته‬‫یشتر‬.‫رفت‬ ‫بکار‬3‫پ‬ ‫ساختماهنا‬ ‫هترنگ‬ ‫در‬ ‫ػ‬‫یش‬‫آمدگی‬‫پس‬ ‫و‬‫زدگ‬‫ی‬‫کمتر‬
‫ویل‬ ‫شد‬‫ا‬ ‫از‬‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫گوشه‬ ‫ساخت‬ ‫بعد‬ ‫به‬‫ها‬‫ی‬‫را‬ ‫ساختمان‬ ‫در‬ ‫پخ‬‫یج‬‫تر‬.‫شد‬4‫پ‬ ‫ػ‬‫یمون‬‫بند‬‫ی‬‫هبره‬ ‫و‬‫گ‬‫ریی‬‫اندام‬ ‫از‬‫و‬ ‫ها‬
‫اندازه‬‫ه‬‫ا‬‫ی‬‫یکسان‬.‫شد‬ ‫دنبال‬ ‫ساختمان‬ ‫در‬5‫سادگ‬ ‫ػ‬‫ی‬.‫بود‬ ‫آشکار‬ ‫هم‬ ‫بناها‬ ‫در‬ ‫طرح‬
‫در‬‫ش‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫سفت‬‫کار‬‫ی‬‫نازک‬ ‫و‬‫کار‬‫ی‬‫م‬ ‫اقبام‬ ‫هم‬ ‫با‬‫ی‬‫شد‬‫برا‬ ‫و‬‫ی‬‫ا‬‫ینکه‬‫نشست‬‫یکسان‬‫پد‬‫ید‬‫آ‬‫ید‬‫سفت‬-‫کار‬‫ی‬‫نازک‬ ‫با‬ ‫را‬
‫کار‬‫ی‬‫وگ‬ ‫هشت‬‫ری‬‫م‬‫ی‬‫کردند‬‫ش‬ ‫در‬ ‫اما‬ .‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬‫سفت‬ ‫داشتند‬ ‫شتاب‬ ‫ساخت‬ ‫در‬ ‫چون‬‫کار‬‫ی‬‫نازک‬ ‫و‬‫کار‬‫ی‬‫م‬ ‫ساخته‬ ‫جدا‬‫ی‬‫شد‬.
‫ا‬‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫اصفهاین‬ ‫سبک‬ ‫در‬‫ن‬‫یز‬‫پ‬‫ی‬‫گریی‬.‫شد‬
‫در‬‫ش‬‫یوه‬‫اصفهاین‬‫برخ‬‫ی‬‫م‬ ‫بکار‬ ‫سپس‬ ‫و‬ ‫کرده‬ ‫دگرگون‬ ‫لبست‬ ‫را‬ ‫مصاحل‬‫ی‬‫بردند‬‫ا‬ ‫که‬‫ین‬‫ک‬ ‫روش‬‫یفیت‬‫پا‬ ‫را‬ ‫ساختمان‬‫ینی‬
‫م‬‫ی‬‫آورد‬‫ن‬ ‫ساختمان‬ ‫فن‬ ‫به‬ ‫و‬‫یز‬‫آس‬‫یب‬‫م‬‫ی‬‫زند‬.
‫درشیوه‬‫اصفهاین‬‫ب‬‫یشتر‬‫کاش‬ ‫از‬‫ی‬‫خشیت‬‫هفت‬‫جبا‬ ‫رنگ‬‫ی‬‫کاش‬‫ی‬‫تراش‬‫هبره‬ )‫(معرؽ‬‫گ‬‫ریی‬.‫شد‬
‫پل‬‫که‬ ‫خواجو‬‫یکی‬‫ز‬ ‫از‬‫یباترین‬‫پلها‬‫ی‬‫دن‬‫یا‬‫ش‬ ‫به‬ ‫اصفهان‬ ‫کهن‬ ‫راه‬ ‫سر‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫پل‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫سد‬ ‫هم‬ ‫اصل‬ ‫در‬ ‫است‬‫ریاز‬‫ساخته‬
.‫دارد‬ ‫نام‬ ‫خواجو‬ ‫پل‬ ،‫است‬ ‫خواجو‬ ‫ؿبله‬ ‫کنار‬ ‫در‬ ‫وچون‬ ‫شده‬
‫پل‬‫اهلل‬‫ورد‬‫ی‬‫خان‬‫س‬ ‫که‬‫ی‬‫ن‬ ‫جلفا‬ ‫پل‬ ‫و‬ ‫دارد‬ ‫چشمه‬ ‫سه‬ ‫و‬‫یز‬‫نام‬‫یده‬‫م‬‫ی‬‫شود‬‫دستور‬ ‫به‬‫اهلل‬ ‫او‬ ‫سردار‬ ‫توسط‬ ‫و‬ ‫عباس‬ ‫شاه‬‫ورد‬‫ی‬
‫خان‬‫ا‬ .‫شد‬ ‫ساخته‬‫ین‬‫خ‬ ‫دو‬ ‫پل‬‫یابان‬‫پا‬ ‫و‬ ‫باال‬ ‫باغ‬ ‫چهار‬‫ینی‬‫به‬ ‫را‬‫یکدیگر‬‫م‬‫ی‬‫پیوندد‬‫ا‬ ‫و‬‫ین‬‫درگذشته‬ ‫پل‬40.‫داشت‬ ‫چشمه‬

8. 8
‫مدرسۀ‬‫اصفهان‬ ‫چهارباغ‬‫یکی‬‫ز‬ ‫از‬‫یباترین‬‫مدرسه‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬،‫یران‬‫قو‬ ‫آواز‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫اصفهاین‬.‫است‬
‫مبونه‬‫های‬‫معمار‬ ‫نفوذ‬‫ی‬‫غریب‬‫مع‬ ‫در‬‫مار‬‫ی‬‫ا‬‫یراین‬‫چفد‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ :‫از‬ ‫عبارتند‬‫ها‬‫ی‬‫ن‬‫یم‬‫دا‬،‫یره‬‫پنام‬ ‫حذؼ‬‫ساختمان‬ ‫در‬ ‫ها‬‫و‬ ‫ها‬
‫تابش‬ ‫حذؼ‬‫ساختمان‬ ‫در‬ ‫بندها‬.
‫مهمترین‬‫بناها‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫اصفهاین‬‫ش‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫اصفهان‬ ‫امام‬ ‫مسجد‬ :‫از‬ ‫عبارتند‬‫یخ‬‫لطف‬‫ش‬ ‫خان‬ ‫مدرسه‬ ‫ػ‬ ‫اهلل‬‫ریاز‬‫گنجعل‬ ‫ؾبموعه‬ ‫ػ‬‫ی‬
‫حک‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫خان‬‫یم‬‫هبش‬ ‫هشت‬ ‫ػ‬ ‫چهلستون‬ ‫ػ‬‫سلطاین‬ ‫امام‬ ‫مدرسه‬ ‫ػ‬ ‫اصفهان‬ ‫باغ‬ ‫چهار‬ ‫مدرسه‬ ‫ػ‬ ‫ت‬‫بزرگ‬ ‫آقا‬ ‫مدرسه‬ ‫ػ‬
.‫کاشان‬
‫مهمترین‬‫بناها‬‫ی‬‫ش‬‫یوۀ‬‫پارس‬‫ی‬‫تار‬ ‫ؿبوطه‬ :‫از‬ ‫عبارتند‬‫ىبی‬‫س‬ ،‫زاغه‬،‫یلک‬‫چغازنب‬،‫یل‬‫کاخ‬ ،‫کوروش‬ ‫آرامگاه‬ ،‫پاسارگاد‬ ،‫هگمتانه‬
‫صبش‬ ‫زبت‬ ،‫شوش‬،‫ید‬‫آرامگاه‬‫ها‬‫ی‬.‫رستم‬ ‫نقش‬
‫مهمترین‬‫بناها‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫پاریت‬‫از‬ ‫عبارتند‬‫آناه‬ ‫معبد‬ :‫یتا‬‫کسر‬ ‫تاؽ‬ ،‫خواجه‬ ‫کوه‬ ،‫آشور‬ ‫کاخ‬ ،‫اػبضرا‬ ‫کاخ‬ ،‫کنگاور‬ ‫در‬،‫ی‬‫ب‬،‫یشاپور‬
‫قصرش‬ ‫کاخ‬ ،‫سروستان‬ ‫کاخ‬‫ریین‬.
‫مهمترین‬‫بناها‬‫ی‬‫ش‬‫یوه‬‫خراساین‬‫ن‬ ‫مسجد‬ :،‫رییز‬‫تار‬ ،‫فهرج‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬‫ىبانه‬‫جامع‬ ‫مسجد‬ ،‫اصفهان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ،‫دامغان‬
‫نائ‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ،‫اردستان‬،‫نی‬‫ترب‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬‫یز‬.

9. 9
‫معماری‬‫اسالم‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬/‫محمدکر‬‫یم‬‫پ‬‫یرنیا‬()
‫مسجد‬‫ؿبمد‬‫یه‬‫نائ‬‫نی‬‫رو‬ ‫بر‬ ‫زواره‬ ‫مسجد‬ ‫و‬‫ی‬‫شده‬ ‫احداث‬ ‫مهرابه‬.‫اند‬
‫مسجد‬‫یزدخواست‬‫رو‬ ‫بر‬ ‫بروجرد‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫و‬‫ی‬‫شده‬ ‫بنا‬ ‫آتشکده‬.‫اند‬
‫مسجد‬‫برا‬ ‫ابتدا‬ ‫از‬ ‫فهرج‬‫ی‬‫بن‬ ‫مسجد‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫ا‬
‫گنبدخانه‬‫ها‬‫گاه‬‫ی‬‫کوشک‬ ‫چون‬‫ی‬‫برا‬ ‫آزاد‬ ‫و‬ ‫تک‬‫ی‬‫م‬ ‫ساخته‬ ‫مسجد‬‫ی‬‫شد‬‫گلپا‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫و‬ ‫بروجرد‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫مانند‬‫یگان‬.
‫جای‬‫ظب‬‫ینارها‬‫ا‬ ‫در‬‫یوان‬‫حبثها‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫مدارس‬‫ی‬‫نفر‬ ‫دو‬‫ی‬‫پ‬ ‫در‬‫یشخان‬‫م‬ ‫اقبام‬‫ی‬‫شده‬‫ا‬ .‫است‬‫یوانچه‬‫های‬‫جلو‬‫ی‬‫حجره‬‫ن‬ ‫ها‬‫یز‬‫ؿبل‬
.‫است‬ ‫بوده‬ ‫حبث‬
‫قديبی‬‫ترین‬‫مدرسه‬‫بازساز‬ ‫بار‬ ‫چند‬ ‫حال‬ ‫به‬ ‫تا‬ ‫که‬‫ی‬‫مدرس‬ ‫است‬ ‫شده‬‫ۀ‬‫فخر‬‫یه‬.‫است‬ ‫سبزوار‬
‫مدرسه‬‫درم‬ ‫خرگرد‬‫یان‬‫ا‬ ‫مدارس‬‫یران‬‫ن‬ ‫و‬ ‫پالن‬ ‫در‬ ‫تنوع‬ ‫و‬ ‫دقت‬ ‫غباظ‬ ‫از‬‫یز‬‫کاملتر‬ ‫آمود‬ ‫در‬ ‫تنوع‬‫ین‬.‫است‬ ‫مبونه‬
‫به‬‫کارگ‬‫ریی‬‫ش‬ ‫خان‬ ‫مدرسه‬ ‫در‬ ‫مقدس‬ ‫اعداد‬‫ریاز‬‫ػ‬‫ا‬‫ین‬‫مدرسه‬5.‫است‬ ‫داشته‬ ‫مدرس‬
‫بازار‬‫طوالین‬ ‫زقبان‬‫ترین‬‫با‬‫سرپوش‬ ‫زار‬‫یده‬‫ا‬‫یران‬.‫است‬
‫رون‬‫راسته‬‫شرق‬ ‫مشال‬ ‫جهت‬ ‫ػػ‬،‫ی‬‫غریب‬ ‫جنوب‬‫شهرها‬ ‫در‬ ‫ػ‬‫ی‬‫مرکز‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬،‫هتران‬ ‫مثل‬،‫یزد‬‫ترب‬ ‫شهر‬ ،‫جهرم‬‫یز‬.
‫رون‬‫غریب‬ ‫مشال‬ ‫جهت‬ ‫ػ‬ ‫اصفهان‬،‫شرق‬ ‫جنوب‬‫ی‬‫شهرها‬ ‫در‬ ‫ػ‬‫ی‬‫صبش‬ ‫زبت‬ ،‫استخر‬ ،‫اصفهان‬،‫ید‬‫فارس‬
‫رون‬‫کرمان‬‫جهیت‬ ‫ػ‬‫شرق‬‫ی‬‫ػ‬‫غریب‬‫شهرها‬ ‫ػ‬ ‫دارد‬‫یی‬،‫کرمان‬ ‫مثل‬،‫نبدان‬‫آباد‬‫ی‬‫های‬‫آذربا‬‫هبان‬‫غریب‬،‫خو‬،‫ی‬..‫و‬
‫باالخانه‬‫های‬‫ن‬ ‫گوشوار‬ ‫را‬ ‫تاالر‬ ‫طرؼ‬ ‫دو‬‫یز‬‫م‬‫ی‬‫گویند‬.
‫در‬‫ا‬ ‫مشال‬‫یران‬‫خانه‬‫ها‬‫ی‬‫گایل‬،‫پوش‬‫ا‬ ‫درغرب‬‫یران‬‫خانه‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬‫یوان‬،‫دار‬‫گرمس‬ ‫مناطق‬ ‫در‬‫ری‬‫خانه‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬‫یوان‬‫دار‬‫صفه‬ ‫و‬.‫دار‬
‫کاملترین‬‫بناها‬ ‫مبونه‬‫ی‬‫م‬ ‫اصفهان‬ ‫هبشت‬ ‫هشت‬ ،‫چهارصفه‬‫ی‬‫ب‬‫اشد‬.
‫ساباط‬‫کل‬ ‫به‬ :‫یۀ‬‫بناها‬‫یی‬‫ب‬ ‫در‬ ‫چه‬ ‫و‬ ‫شهر‬ ‫در‬ ‫چه‬ ‫شده‬ ‫پا‬ ‫به‬ ‫آسودن‬ ‫منظور‬ ‫به‬ ‫که‬‫ریون‬‫م‬ ‫اطالؽ‬ ‫آن‬ ‫از‬‫ی‬‫شده‬‫ویل‬ .‫است‬‫امروزه‬
‫برا‬ ‫اخص‬ ‫طور‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫ساباط‬‫ی‬‫بنا‬‫ی‬‫سرپوش‬‫یده‬‫کوچک‬‫ی‬‫م‬ ‫کار‬ ‫به‬‫ی‬‫برند‬‫رو‬ ‫بر‬ ‫که‬‫ی‬‫جاده‬‫ها‬‫ی‬‫ب‬‫ریون‬‫آن‬ ‫درکنار‬ ‫و‬ ‫شهر‬‫ساخته‬ ‫ها‬
‫شده‬.‫است‬
‫رباط‬‫ب‬
ً
‫منحصرا‬ ‫رباط‬ :‫ساختمان‬ ‫ه‬‫ها‬‫ی‬‫و‬ ‫به‬ ‫و‬ ‫راه‬ ‫کنار‬‫یژه‬‫ب‬‫ریون‬‫آباد‬ ‫و‬ ‫شهر‬ ‫از‬‫ی‬‫م‬ ‫اطالؽ‬‫ی‬‫شود‬‫آب‬ ‫و‬ ‫حوض‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬ ‫رباط‬ .
‫دار‬ ‫انبار‬‫ی‬‫اتاؽ‬‫ها‬‫ی‬‫متعدد‬‫ی‬‫ح‬ ‫گرداگرد‬ ‫که‬ ‫است‬‫یاطی‬‫م‬ ‫مسافران‬ ‫و‬ ‫گرفته‬ ‫فرا‬ ‫را‬‫ی‬‫توانند‬‫یک‬‫یا‬‫ب‬ ‫درآن‬ ‫شب‬ ‫چند‬‫یاسایند‬.
‫کاروانسرا‬‫رباط‬ ‫به‬ :‫ها‬‫ی‬‫م‬ ‫کاروانسرا‬ ‫جامع‬ ‫و‬ ‫بزرگ‬‫ی‬،‫گویند‬‫ب‬ ‫در‬ ‫چه‬ ‫و‬ ‫شهر‬ ‫در‬ ‫چه‬‫ریون‬.‫باشد‬ ‫آن‬ ‫از‬
‫خان‬‫ن‬ ‫خان‬ :‫یز‬.‫است‬ ‫کاروانسرا‬ ‫نبان‬
‫کاروانسرا‬‫ا‬ ‫و‬ ‫اتاؽ‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬‫یوان‬‫دارا‬‫ی‬‫طو‬ ،‫بند‬ ‫باره‬‫یله‬‫ورود‬ ‫اغلب‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫انبار‬ ‫و‬‫ی‬‫کوچک‬ ‫بازار‬ ‫را‬ ‫آن‬‫ی‬‫غالفخانه‬ ‫نام‬ ‫به‬
‫تشک‬‫یل‬‫م‬‫ی‬‫دهد‬.
،‫پادیاو‬‫د‬ ‫چهار‬‫یواری‬‫کوچک‬‫ی‬‫جو‬ ‫که‬ ‫بوده‬‫ی‬‫برکه‬ ‫با‬ ‫آن‬‫ا‬‫ی‬‫م‬ ‫در‬،‫یان‬‫رختکن‬‫طاؽ‬ ‫و‬ ‫ها‬‫مباها‬‫یی‬‫پ‬ ‫در‬‫ریامون‬‫نب‬ ‫و‬ .‫است‬ ‫داشته‬‫نی‬
‫پاد‬‫یاو‬‫و‬ ‫نبه‬ ‫با‬‫یژگی‬‫هایش‬‫پ‬ ‫در‬ ‫اسالم‬ ‫از‬ ‫بعد‬‫یش‬‫ز‬ ‫و‬ ‫مساجد‬‫یارتگاه‬‫ها‬‫جا‬ ‫وضوخانه‬ ‫نام‬ ‫به‬‫ی‬.‫اشت‬ ‫گرفته‬

10. 10
،‫خیشخان‬‫کلبه‬‫یا‬‫دارآفر‬‫ین‬‫پ‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫بوده‬‫ریامون‬‫حص‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫آن‬‫ری‬‫یا‬‫سفال‬‫یا‬‫بوته‬‫ها‬‫ی‬‫م‬ ‫خار‬‫ی‬‫پوشاندند‬‫آب‬ ‫آن‬ ‫بر‬ ‫و‬
‫م‬‫ی‬‫پاشیدند‬‫هوا‬ ‫باد‬ ‫وزش‬ ‫اثر‬ ‫بر‬ ‫تا‬‫ی‬.‫بکشاند‬ ‫درون‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫خنک‬
‫روزن‬‫باال‬ ‫در‬ ً‫ال‬‫معمو‬ :‫ی‬‫گاه‬ ‫و‬ ‫در‬‫ی‬‫سو‬ ‫دو‬ ‫در‬‫ی‬‫برا‬ ‫آن‬‫ی‬‫روشنا‬ ‫گرفنت‬‫یی‬‫هوا‬ ‫و‬‫ی‬‫م‬ ‫کار‬ ‫به‬ ‫روزن‬ ‫آزاد‬‫ی‬‫رفته‬.
‫شباک‬‫شبکه‬ :‫ا‬‫ی‬‫ازسفال‬‫یا‬‫کاش‬‫ی‬‫(وحیت‬‫درجلو‬ ‫که‬ )‫آجر‬ ‫و‬ ‫چوب‬‫ی‬‫پنجره‬‫م‬ ‫قرار‬ ‫ها‬‫ی‬‫گرید‬‫د‬ ‫و‬‫ید‬‫م‬ ‫را‬‫ی‬‫بندد‬‫ب‬ ‫از‬ (‫ری‬‫ون‬)
‫جاـبانه‬‫جام‬ :‫ها‬‫ی‬‫ش‬ ‫گرد‬‫یشه‬‫ای‬‫رو‬ ‫بر‬ ‫که‬ ‫مانند‬‫ی‬‫روزن‬‫ها‬‫ی‬‫گنبد‬ ‫کالله‬‫کلمبه‬ ،‫ها‬‫ها‬‫ی‬‫رسته‬ ‫و‬ ‫رباطها‬ ‫غالـبانه‬ ‫و‬ ‫گرـبانه‬‫و‬ ‫ها‬
‫م‬ ‫قرار‬ ‫بازارها‬‫ی‬‫گرید‬‫و‬ ‫برداشته‬ )‫سرد‬ ‫و‬ ‫گرم‬ ‫فصول‬ ‫(در‬ ‫ضرورت‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫و‬‫یا‬‫م‬ ‫گذاشته‬‫ی‬‫شود‬.
‫دار‬‫آفر‬‫ین‬‫اطاقک‬ ‫به‬ :‫باجه‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ها‬‫ی‬‫چوب‬‫یین‬‫م‬‫ی‬‫گفتند‬‫د‬ ‫که‬‫یوار‬‫پ‬ ‫در‬ ‫اغلب‬ ‫و‬ ‫داشته‬ ‫مشبک‬‫یشخان‬‫باالخانه‬ ‫و‬ ‫دکاهنا‬‫ها‬
‫وخ‬‫یش‬‫خان‬‫ها‬‫جا‬‫ی‬.‫است‬ ‫داشته‬
‫رسی‬
ُ
‫ا‬‫مشبک‬ ‫پنجره‬ :‫ی‬‫جا‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫است‬‫ی‬‫رو‬ ‫بر‬ ‫گشنت‬‫ی‬‫م‬ ‫باال‬ ،‫گرد‬ ‫پاشنه‬‫ی‬‫رود‬‫ؿبفظه‬ ‫در‬ ‫و‬‫ا‬‫ی‬‫رو‬ ‫که‬‫ی‬‫جا‬ ،‫گرفته‬ ‫قرار‬ ‫آن‬‫ی‬
‫م‬‫ی‬‫گرید‬.
‫شیوه‬‫خراساین‬‫(ن‬ ‫فهرج‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫یمه‬‫هجر‬ ‫اول‬ ‫قرن‬‫ی‬،)‫مس‬‫تار‬ ‫جد‬‫ىبانه‬‫اول‬ ‫مسجد‬ ،‫دامغان‬‫یه‬‫جامع‬ ‫مسجد‬ ،‫اصفهان‬ ‫جامع‬
‫نائ‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ،‫ابرقو‬‫نی‬‫(ترک‬‫ییب‬‫خراساین‬ ‫از‬‫راز‬ ‫و‬‫ی‬‫م‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ،)،‫یبد‬‫اول‬ ‫مسجد‬ ،‫اردستان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫اصل‬‫یه‬‫جامع‬
‫ن‬‫رییز‬.
‫شیوه‬‫خراساین‬‫راز‬ ‫ػ‬‫ی‬‫ام‬ ‫مقربه‬ ‫ػػ‬‫ری‬‫اظباع‬‫یل‬‫ساماین‬‫ن‬ ‫در‬ ‫جاذب‬ ‫ارسالن‬ ‫مناره‬ ‫و‬ ‫مزار‬ ‫ػ‬ ‫خبارا‬ ‫در‬‫زد‬‫یکی‬‫اوج‬ .‫مشهد‬
‫شکوفا‬‫یی‬‫ش‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫سلجوق‬ ‫عهد‬ ‫در‬‫یان‬‫(تبد‬ .‫است‬‫یل‬‫شبستاین‬ ‫مساجد‬‫بناها‬ ‫به‬‫ی‬‫ا‬ ‫چهار‬‫یواین‬‫ا‬ ‫در‬‫ین‬‫گرفته‬ ‫صورت‬ ‫دوران‬
)‫است‬
‫شیوه‬‫راز‬‫ی‬،‫قابوس‬ ‫گنبد‬ ‫ػ‬‫برج‬‫ها‬‫ی‬‫مقربه‬‫ا‬‫ی‬‫الج‬،‫یم‬،‫خرقان‬ ‫و‬ ‫رادکان‬ ،‫رسگت‬‫ش‬ ‫به‬ ‫آن‬ ‫اصل‬ ‫که‬ ‫اردستان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬‫یوه‬
‫خراساین‬‫م‬ ‫بر‬‫ی‬،‫گردد‬‫ا‬ ‫و‬ ‫گنبد‬ ‫شدن‬ ‫اضافه‬ ‫با‬ ‫اما‬‫یوان‬‫ش‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫آن‬ ‫به‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫راز‬ ‫سبک‬ ‫زمره‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫است‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫شناسیم‬.
‫رباط‬‫آجرکار‬ ‫تنوع‬ ‫ػ‬ ‫شرؼ‬‫ی‬‫های‬‫ا‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫اقبام‬‫ین‬‫چ‬ ‫(آجر‬ ‫بنا‬‫یین‬،‫ها‬‫فرم‬‫ها‬‫ی‬‫آجر‬‫ی،طرح‬‫های‬‫هندس‬‫ی‬‫ساز‬ ‫(گره‬‫ی‬‫کت‬ )‫یبه‬
‫آجر‬ ‫خط‬،‫ی‬‫آجرها‬‫ی‬.‫ترازدار‬
‫مسجد‬‫ا‬ ‫اصل‬ ‫ػػ‬ ‫اصفهان‬ ‫جامع‬‫ین‬‫مسجد‬‫شبستاین‬‫(خراساین‬‫ا‬ ‫واسطه‬ ‫به‬ .‫است‬ ‫بوده‬ )‫ین‬‫راز‬ ‫سبک‬ ‫که‬‫ی‬‫آن‬ ‫است‬ ‫غالب‬ ‫آن‬ ‫در‬
‫ش‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫را‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫م‬‫ی‬،‫دانند‬‫آثار‬ ‫اما‬‫ی‬‫د‬‫یگر‬‫دور‬ ‫تا‬‫ۀ‬‫قاجار‬‫یه‬‫به‬ ‫درآن‬‫یادگار‬.‫است‬ ‫مانده‬
‫مسجد‬:‫اصفهان‬ ‫جامع‬1‫جنویب‬ ‫گنبد‬ ‫ػ‬‫ا‬ ‫ػ‬ ‫اؼبلک‬ ‫نظام‬ ‫خواجه‬ ‫نام‬ ‫به‬‫یوان‬‫ا‬ ‫به‬ ‫معروؼ‬ ‫آن‬‫یوان‬‫صاح‬ ‫(صفه‬ ‫صاحب‬.)‫ب‬2‫گنبد‬ ‫ػ‬
‫مشایل‬‫ا‬ .‫اؼبلک‬ ‫تاج‬ ‫نام‬ ‫به‬‫یوان‬‫شرق‬‫ی‬‫ا‬ (‫یوان‬‫ا‬ .)‫استاد‬‫یوان‬‫غریب‬‫ا‬ (‫یوان‬‫اعبا‬ ‫ؿبراب‬ .)‫شاگرد‬‫یتو‬‫اعبا‬ ‫درشبستان‬‫یتو‬‫درا‬‫ین‬‫مسجد‬
‫ب‬ ‫شبستان‬ .‫است‬‫یت‬‫در‬ ‫واقع‬ ‫الشتا‬‫پشت‬‫ا‬‫یوان‬‫قوس‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫صاحب‬‫ها‬‫ی‬‫مغویل‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫خدابنده‬ ‫ؿبمد‬ ‫سلطان‬ ‫زمان‬ ‫در‬
‫گنبد‬‫علو‬‫یان‬‫ػ‬‫حد‬‫ش‬ ‫دو‬ ‫فاصل‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫آذر‬ ‫و‬‫ی‬‫سلجوق‬ ‫(دوره‬‫ی‬‫یا‬.‫نبدان‬ )‫مغول‬
‫شیوۀ‬‫آذر‬‫ی‬‫هبتر‬‫ین‬‫متنوع‬ ‫و‬‫تر‬‫ین‬‫ش‬‫یوه‬‫معمار‬‫ی‬‫اسالم‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬‫عل‬ ‫(ارگ‬ .‫یشاه‬‫سلطان‬ ‫مقربه‬ ‫و‬‫یه‬)
‫بناهایی‬‫دور‬ ‫در‬ ‫برونگرا‬ ‫صورت‬ ‫به‬‫ۀ‬‫آذر‬‫ی‬‫ام‬ ‫مقابر‬ ‫ػػ‬‫ریان‬‫ت‬‫یموری‬‫ترب‬ ‫کبود‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫زند‬ ‫شاه‬ ‫ؾبموعه‬ ‫در‬،‫یز‬،‫مراغه‬ ‫رصدخانه‬
‫مسجد‬‫ورام‬ ‫جامع‬‫نی‬‫مبونه‬ ‫از‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬ ‫چهار‬ ‫و‬ ‫شاخص‬‫یواین‬‫ش‬‫یوۀ‬‫آذر‬‫ی‬‫دارا‬ ‫که‬‫ی‬‫تزئ‬‫ینات‬‫بس‬‫یار‬‫جالیب‬‫ام‬ ‫مدرسه‬ ،‫است‬‫ری‬

11. 11
‫چخماؽ‬،‫یزد‬‫ض‬ ‫مدرسه‬ ‫گنبد‬،‫یائیه‬‫بنا‬ ‫ؾبموعه‬‫های‬‫ویل‬ ‫اهلل‬ ‫نعمت‬ ‫شاه‬‫ش‬ ‫بقعه‬ ،‫کرمان‬‫یخ‬‫صف‬‫ی‬‫الدین‬‫اردب‬،‫یل‬‫بنا‬‫ی‬‫جامع‬ ‫مسجد‬
‫یزد‬‫ا‬ ‫تک‬ ‫(مسجد‬‫یواین‬.)
‫ؾبموعه‬‫رض‬ ‫امام‬ ‫مطهر‬ ‫حرم‬‫ا‬ ‫اعظم‬ ‫قسمت‬ ‫ػػ‬ )‫(ع‬ ‫ا‬‫ین‬‫ش‬ ‫به‬ ‫ؾبموعه‬‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬‫اصفهاین‬ ‫و‬.‫است‬
‫گنبد‬‫سلطان‬‫یه‬‫هبتر‬ ‫از‬ ‫ػ‬‫ین‬‫مبونه‬‫ها‬‫ی‬‫ش‬‫یوۀ‬‫آذر‬‫ی‬‫معمار‬ ‫و‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬‫گنبد‬ ‫ارتفاع‬ (52‫دهانه‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫متر‬‫ا‬‫ی‬‫طول‬ ‫با‬25)‫متر‬
‫بیشترین‬‫بناها‬‫ی‬‫ش‬ ‫به‬ ‫شده‬ ‫ساخته‬‫یوه‬‫آذر‬‫ی‬‫دور‬ ‫در‬‫ۀ‬‫ت‬‫یموری‬‫م‬‫ی‬‫باشد‬،‫زند‬ ‫شاه‬ ‫آرامگاه‬ :‫صبله‬ ‫از‬ .‫یب‬ ‫مسجد‬‫یب‬‫خاتون‬
‫ام‬ ‫گور‬ ،‫درظبرقند‬‫ری‬‫ب‬ ‫الغ‬ ‫مدرسه‬ ،‫درهرات‬ ‫شاد‬ ‫گوهر‬ ‫مدرسه‬ ،‫ظبرقند‬ ‫در‬‫یگ‬‫غزن‬ ‫در‬ ‫پارسا‬ ‫ابونصر‬ ‫مقربه‬ ،‫درظبرقند‬‫نی‬
‫کال‬ ‫بزرگ‬ ‫مسجد‬ ،‫افغانستان‬،‫یان‬‫آن‬ ‫معروؼ‬ ‫مناره‬ ‫و‬‫در‬‫م‬ ‫مدرسه‬ ‫و‬ ‫خبارا‬ ‫شهر‬‫ریعرب‬‫طالکار‬ ‫مدرسه‬ ‫و‬ ‫مسجد‬ ،‫خبارا‬ ‫در‬‫ی‬‫در‬
.‫ظبرقند‬
‫مدرسه‬‫غ‬‫یاثیه‬‫خرگ‬‫قرن‬ ،‫خواؼ‬ ‫شهرستان‬ ‫(در‬ ‫رد‬9‫الد‬ ‫قوام‬ ،‫ین‬‫ش‬‫ریازی‬‫غ‬ ‫پسرش‬ ‫و‬‫یاث‬‫الدین‬-‫نقشه‬‫ا‬‫ی‬‫و‬ ‫متنوع‬4‫ا‬‫یواین‬،)
‫گوهرشاد‬ ‫مسجد‬4‫ا‬‫یواین‬‫ا‬ ‫(در‬‫یران‬‫ا‬ ‫هستند‬‫ین‬)‫بنا‬ ‫دو‬
‫شیوه‬‫اصفهاین‬‫ابتدا‬ (‫ی‬‫قرن‬11‫م‬ :)‫یدان‬‫ش‬ ‫مسجد‬ ،)‫(امام‬ ‫شاه‬ ‫مسجد‬ ،‫جهان‬ ‫نقش‬‫یخ‬‫عایل‬ ‫کاخ‬ ،‫اهلل‬ ‫لطف‬‫بازار‬ ‫و‬ ‫سردر‬ ،‫قاپو‬
‫ق‬‫یص‬،‫ریه‬‫کاخ‬‫ها‬‫یی‬‫بس‬ ‫و‬ ‫باغ‬ ‫چهار‬ ‫مدرسه‬ ‫ػ‬ ‫هبشت‬ ‫هشت‬ ‫و‬ ‫چهلستون‬ ‫چون‬‫یاری‬.‫کاروانسراها‬ ‫از‬
‫افشاریه‬‫خورش‬ ‫قصر‬ ‫ػ‬‫ید‬‫نادر‬ ‫کالت‬ ‫در‬‫ی‬
‫زندیه‬‫وک‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫یل‬‫وک‬ ‫بازار‬،‫یل‬‫کر‬ ‫ارگ‬ ،‫نظر‬ ‫باغ‬،‫يبخاین‬‫د‬،‫یوالبانه‬‫وک‬ ‫ضبام‬،‫یل‬‫انبارها‬ ‫آب‬‫ی‬‫وک‬،‫یل‬‫پل‬ ،‫مبا‬ ‫جهان‬ ‫باغ‬
‫هفت‬ ‫و‬ ‫تن‬ ‫چهل‬ ،‫خشک‬ ‫رودخانه‬.‫تن‬
‫قا‬‫جاریه‬‫معمار‬ ‫ػ‬‫ی‬‫ا‬‫ین‬‫ب‬ ‫دوره‬‫یشتر‬‫کاخ‬ ‫شامل‬‫باغ‬ ‫و‬ ‫ها‬‫ها‬‫ی‬‫سلطنیت‬‫نبچن‬ ‫و‬‫نی‬‫فبلکیت‬ ‫رجال‬ ‫خانه‬‫تکا‬ ،‫مساجد‬ .‫است‬‫یا‬‫و‬
‫مقابر‬‫ی‬‫ن‬ ‫را‬‫یز‬‫با‬‫ید‬.‫افزود‬ ‫برآن‬
‫ؾبموعه‬‫ف‬ ‫قصر‬ ،‫گلستان‬ ‫کاخ‬،‫ریوزه‬‫قران‬ ‫صاحب‬،‫یه‬‫خانه‬ ،‫شهرستانک‬ ‫کاخ‬ ،‫آباد‬ ‫عشرت‬‫ها‬‫یی‬،‫اصفهان‬ ،‫کاشان‬ ‫در‬،‫یزد‬،‫کرمان‬
‫ش‬‫ریاز‬‫هتر‬ ‫و‬.‫ان‬
‫گنبدهای‬‫سلجوق‬،‫ی‬‫یکپوش‬‫آجر‬ ‫و‬‫ی‬‫گنبدها‬ ‫مانند‬ .‫هستند‬‫ی‬) ‫اؼبلک‬ ‫نظام‬ ‫و‬ ‫اؼبلک‬ ‫تاج‬ ‫(گنبد‬ ‫اصفهان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬
‫کتیبه‬‫ها‬‫ش‬ ‫در‬‫یوه‬‫راز‬‫ی‬‫ب‬‫یشتر‬‫کاش‬ ‫و‬ ‫آجر‬ ‫از‬‫ی‬‫ش‬ ‫در‬ ‫و‬‫یوه‬‫های‬‫آذر‬‫ی‬‫اصفهاین‬ ‫و‬‫قاجار‬ ‫دوره‬ ‫در‬ ‫و‬‫یه‬‫کت‬‫یبه‬‫ها‬‫سنگ‬ ‫از‬ ‫اغلب‬
‫وکاش‬‫ی‬.‫هستند‬
‫قديبی‬‫ترین‬‫دور‬ ‫سد‬ ‫و‬ ‫پل‬‫ۀ‬‫اسالم‬‫ی‬‫ام‬ ‫بند‬ ‫را‬‫ری‬‫م‬‫ی‬‫دانند‬‫صبش‬ ‫زبت‬ ‫جنوب‬ ‫در‬ ‫که‬‫ید‬‫بو‬ ‫آل‬ ‫دوره‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫واقع‬‫یه‬‫د‬ ‫با‬‫یلمیان‬‫و‬
‫عق‬ ‫به‬‫یده‬‫برخ‬‫ی‬‫غزنو‬ ‫دوره‬ ‫به‬ ‫متعلق‬‫ی‬.‫است‬
‫پل‬‫قد‬ ‫شهرستان‬‫يبی‬‫ترین‬‫دور‬ ‫به‬ ‫متعلق‬ ‫ػ‬ ‫است‬ ‫اصفهان‬ ‫شهر‬ ‫پل‬‫ۀ‬‫سلجوق‬‫ی‬‫رو‬ ‫شده‬ ‫بنا‬ ‫ػ‬‫ی‬‫پا‬‫یه‬‫های‬‫یک‬‫ساساین‬ ‫پل‬.
‫مسجد‬‫ن‬‫رییز‬‫تبد‬ ‫از‬ ‫که‬‫یل‬‫طاق‬ ‫چهار‬‫ی‬.‫است‬ ‫درآمده‬ ‫مسجد‬ ‫صورت‬ ‫به‬
‫مسجد‬‫شبستاین‬ ‫ػ‬ ‫فهرج‬ ‫جامع‬‫ػ‬‫هجر‬ ‫اول‬ ‫قرن‬ ‫در‬ ‫ساخت‬‫ی‬.
‫تارىبانه‬‫شبستاین‬ ‫ػ‬ ‫دامغان‬‫بنا‬ ً‫ال‬‫(اصو‬ ‫ػ‬‫ی‬‫ساساین‬‫مناره‬ ‫ػ‬ )‫دارد‬‫سلجوق‬ ‫دوره‬ ‫در‬ ‫مسجد‬‫ی‬‫تار‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫افزوده‬‫ىبانۀ‬‫دامغان‬
‫ا‬ ‫فاقد‬‫یوان‬.‫است‬ ‫گنبد‬ ‫و‬

12. 12
‫مسجد‬‫نائ‬ ‫جامع‬‫نی‬‫شبستاین‬ ‫ػ‬‫سا‬ ‫چهارم‬ ‫قرن‬ ‫در‬ ‫ػ‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫خته‬
‫مسجد‬‫شبستاین‬ ‫ابتدا‬ ‫ػ‬ ‫اصفهان‬ ‫جامع‬‫تبد‬
ً
‫بعدا‬ ‫و‬ ‫بوده‬‫یل‬‫به‬4‫ا‬‫یواین‬.‫است‬ ‫شده‬
‫مناره‬‫های‬‫ابتدا‬‫یی‬(‫یافت‬‫ص‬ ‫و‬ ‫دامغان‬ ‫در‬ ‫شده‬‫ریاؼ‬‫برج‬ ‫از‬ )‫ها‬‫یی‬‫بند‬ ‫قالب‬ ‫با‬‫ی‬4‫درقرن‬ ‫ػ‬ ‫گوش‬5‫ه‬‫مناره‬ ‫شاهد‬ ‫ؽ‬ .‫ها‬‫ی‬
‫سلجوق‬‫ی‬‫هست‬‫یم‬‫ـبروط‬ ‫که‬‫ی‬‫ب‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫شکل‬‫یش‬‫از‬30‫بلند‬ ‫متر‬‫ی‬.‫دارند‬‫مناره‬‫ها‬‫ی‬.‫اصفهان‬ ‫منطقه‬ ‫و‬ ‫ساوه‬ ،‫خرگرد‬ ،‫بسطام‬
‫مساجد‬‫ا‬‫یواین‬‫ا‬ ‫شرؽ‬ ‫ػ‬،‫یران‬‫بو‬‫یژه‬‫جا‬ ‫خراسان‬‫یگاه‬‫ا‬‫یوان‬‫هاست‬.
‫مساجد‬‫ا‬ ‫تک‬‫یواین‬‫ن‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫رییز‬‫رجبعل‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫ی‬‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫ظبنان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫درهتران‬‫یزد‬‫جامع‬ ‫مسجد‬ .
.‫هتران‬
‫مساجد‬‫ا‬ ‫دو‬‫یواین‬‫فر‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬ ‫زوزن‬ ‫مسجد‬ ‫ػ‬‫یومد‬‫ػ‬‫سلجوق‬ ‫دوره‬ ‫به‬ ‫(متعلق‬ ‫ساوه‬ ‫مسجد‬‫ی‬‫ا‬ ‫و‬‫یوان‬‫مشایل‬‫جنویب‬ ‫و‬‫رو‬ ‫آن‬
‫به‬‫رو‬‫ی‬‫ن‬ ‫هم‬‫یستند‬‫علو‬ ‫مسجد‬ .)‫یان‬‫نائ‬‫نی‬.
‫به‬‫اول‬ ‫گدار‬ ‫آندره‬ ‫نظر‬‫نی‬‫بنا‬‫ی‬4‫ا‬‫یواین‬‫ا‬‫یران‬‫اسالم‬ ‫دوره‬ ‫در‬‫ی‬‫آن‬ ‫از‬ ‫پس‬ .‫است‬ )‫خراسان‬ ‫(استان‬ ‫خواؼ‬ ‫در‬ ‫خرگرد‬ ‫مدرسه‬
‫ار‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫و‬ ‫زواره‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫و‬ ‫اصفهان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬‫اول‬ ‫مساجد‬ ‫از‬ ‫دستان‬‫یه‬4‫ا‬‫یواین‬.‫هستند‬
‫مساجد‬‫ا‬ ‫مدارس‬ ‫و‬‫یران‬‫سلجوق‬ ‫عصر‬ ‫از‬‫ی‬‫ا‬ ‫چهار‬ ‫به‬‫یواین‬‫تبد‬‫یل‬.‫شدند‬
‫مسجد‬‫ش‬‫یخ‬‫لطف‬.‫است‬ ‫مناره‬ ‫و‬ ‫صحن‬ ‫بدون‬ ‫اهلل‬
‫سقف‬‫ا‬‫یوان‬‫های‬‫ن‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫عمق‬ ‫کم‬‫یم‬‫ن‬ ‫و‬ ‫کره‬‫یم‬‫ا‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫هستند‬ ‫گنبد‬‫یوان‬‫های‬‫عم‬‫یق‬‫ن‬‫یز‬‫گهواره‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫سقف‬‫ا‬‫ی‬‫یا‬‫تاوه‬‫ا‬‫ی‬‫با‬
‫طاؽ‬‫م‬ ‫ساخته‬ ‫آهنگ‬‫ی‬،‫شود‬‫ا‬ ‫مانند‬‫یوان‬‫درو‬‫یش‬.‫اصفهان‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬ ‫در‬
‫قديبی‬‫ترین‬‫مناره‬‫یا‬‫راهنما‬ ‫برج‬‫ی‬‫ا‬،‫یران‬‫م‬‫یل‬‫دور‬ ‫به‬ ‫مربوط‬ ‫اژدها‬‫ۀ‬‫اشکاین‬.‫است‬
‫اولنی‬‫دوره‬ ‫مناره‬‫اسالم‬‫ی‬‫قرن‬ ‫به‬ ‫متعلق‬3‫هجر‬‫ی‬.‫است‬ ‫واقع‬ ‫قم‬ ‫شهرستان‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬
‫مناره‬‫ا‬‫یاز‬‫یا‬‫قرن‬ ‫ػ‬ ‫جاذب‬ ‫ارسالن‬4‫دو‬ ‫اثر‬ ‫تنها‬ ‫ػ‬‫ره‬‫غزنو‬‫ی‬‫ا‬ ‫خاک‬ ‫در‬‫یران‬.‫است‬
‫پاچنگ‬‫نورگ‬ :‫ریهای‬‫و‬ ‫گنبد‬ ‫اطراؼ‬ ‫در‬ ‫که‬‫یا‬‫آن‬ )‫(ساؽ‬ ‫ساقه‬ ‫در‬‫یا‬‫ا‬ ‫کنار‬ ‫در‬‫یوان‬‫شده‬ ‫ساخته‬‫نام‬ ‫پاچنگ‬ ،‫اند‬‫یده‬‫م‬‫ی‬‫شوند‬.
‫مسجد‬‫کنوین‬‫دارا‬ ‫اصفهان‬ ‫جامع‬‫ی‬‫سبک‬‫ی‬‫راز‬‫ی‬.‫است‬
‫مهمترین‬‫بنا‬‫ی‬‫سامان‬ ‫عصر‬‫یان‬‫ام‬ ‫آرامگاه‬‫ری‬‫اظباع‬‫یل‬‫ساماین‬.‫است‬
‫مسجد‬‫نائ‬ ‫جامع‬‫نی‬‫ترک‬‫ییب‬‫ش‬ ‫از‬‫یوه‬‫خراساین‬‫راز‬ ‫و‬‫ی‬.‫دارد‬
‫اولنی‬‫گنبدها‬ ‫مبونه‬‫ی‬‫برجها‬ ‫در‬ ‫نار‬ ‫گسسته‬‫ی‬‫د‬ ‫خرقان‬‫یده‬‫م‬‫ی‬‫شود‬.
‫گنبد‬.‫است‬ ‫رک‬ ‫گسسته‬ ‫گنبد‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫قابوس‬
‫قديبی‬‫ترین‬‫گره‬ ‫مبونه‬‫ساز‬‫ی‬.‫گرفت‬ ‫صورت‬ ‫کرمان‬ ‫اتابک‬ ‫برج‬ ‫در‬
‫مسجد‬‫گلپا‬ ‫جامع‬‫یگان‬‫طاق‬ ‫چهار‬ ‫آتشکده‬
ً
‫قبال‬‫ی‬.‫است‬ ‫بوده‬
‫طاؽ‬‫طاق‬ :‫آهنگ‬‫ی‬‫ن‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫است‬‫یم‬‫دایره‬.‫باشد‬
‫رباط‬‫م‬ ‫را‬ ‫شرؼ‬‫ی‬‫توان‬.‫دانست‬ ‫آجر‬ ‫با‬ ‫کار‬ ‫موزه‬
‫مقصوره‬‫فضا‬ :‫ی‬‫ز‬‫یر‬‫مقصوره‬ ‫را‬ ‫گنبد‬‫یا‬‫م‬ ‫گنبدخانه‬‫ی‬‫گویند‬.

13. 13
‫مسجد‬‫ترب‬ ‫کبود‬‫یز‬.‫است‬ ‫مسقف‬ ‫سبام‬
‫شنگه‬‫م‬ :‫یله‬‫ب‬ ‫مرتبط‬‫نی‬‫ب‬ ‫پوسته‬ ‫دو‬‫ریوین‬‫داخل‬ ‫پوسته‬ ‫و‬‫ی‬‫م‬ ‫قوس‬ ‫مرکز‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫گنبد‬‫ی‬‫گذرد‬‫شنگه‬ ‫را‬‫گو‬‫یند‬.
‫ک‬‫اله‬‫فرنگ‬‫ی‬‫بناها‬ ‫تک‬ :‫ی‬‫ا‬‫یوان‬‫ش‬ ‫سقف‬ ‫و‬ ‫باز‬ ‫آهنا‬ ‫اطراؼ‬ ‫که‬ ‫دار‬‫یب‬‫دار‬‫هرم‬‫ی‬‫فرنگ‬ ‫کاله‬ ‫مانند‬ ‫شکل‬‫ی‬.‫دارند‬
‫ارتفاع‬‫سلطان‬ ‫گنبد‬‫یه‬‫به‬52‫م‬ ‫متر‬‫ی‬‫رسد‬.
‫معمار‬‫عل‬ ‫استاد‬ ‫اصفهان‬ ‫امام‬ ‫مسجد‬‫ی‬‫اکرب‬‫اصفهاین‬.‫است‬
‫سبام‬‫لبه‬‫ها‬‫ی‬‫بعض‬‫ی‬‫ا‬ ‫از‬‫یوان‬‫ها‬‫کاش‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫ؿبراب‬ ‫و‬‫ی‬‫و‬‫یا‬‫صور‬ ‫به‬ ‫مرمر‬ ‫سنگ‬‫مارپ‬ ‫ت‬‫یچ‬‫تزئ‬‫نی‬‫م‬‫ی‬‫کردند‬‫پ‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫که‬‫یچ‬‫تزئ‬‫یین‬
‫م‬‫ی‬‫گویند‬.
‫غالم‬‫راهروها‬ :‫گردش‬‫ی‬‫اطراؼ‬‫یک‬.‫دارند‬ ‫راه‬ ‫هم‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫هستند‬ ‫بنا‬
‫خط‬‫کت‬ ‫خط‬ ‫ثلث‬‫یبه‬‫ها‬.‫است‬ ‫قرآن‬ ‫کتابت‬ ‫خط‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫نسخ‬ ‫خط‬ ‫و‬
‫قبه‬‫الصخره‬‫اورشل‬ ‫شهر‬ ‫در‬‫یم‬‫کهن‬ ‫و‬ ‫شد‬ ‫ساخته‬‫تر‬‫ین‬‫بنا‬‫یی‬.‫است‬ ‫مانده‬ ‫سامل‬ ‫که‬ ‫است‬
‫پوسته‬‫ب‬‫ریوین‬‫قبه‬ ‫گنبد‬‫دروین‬ ‫پوسته‬ ‫و‬ ‫مس‬ ‫و‬ ‫سرب‬ ‫از‬ ‫الصخره‬‫موزائ‬ ‫از‬ ‫گنبد‬‫یک‬.‫است‬
‫قبه‬‫اسالم‬ ‫هنر‬ ‫برخورد‬ ‫ؿبل‬ ‫الصخره‬‫ی‬‫ب‬ ‫و‬‫یزانسی‬.‫است‬
‫سینان‬‫عثماین‬ ‫بزرگ‬ ‫معماران‬ ‫از‬‫که‬ ‫است‬‫یوناین‬‫مس‬ ‫و‬ ‫االصل‬‫یحی‬‫عثماین‬ ‫سپاه‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫بوده‬‫م‬ ‫خدمت‬‫ی‬‫کرده‬‫و‬ ‫شاهزاده‬ ‫مسجد‬ .
‫سل‬‫یمانیه‬‫سل‬ ‫مسجد‬ ‫و‬ ‫استامبول‬ ‫در‬‫یمیه‬‫د‬‫کارها‬ ‫از‬ ‫اورنه‬ ‫ر‬‫ی‬.‫اوست‬
‫مدرسه‬‫سلطان‬ ‫مسجد‬ ‫و‬‫تزئ‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫هشتم‬ ‫قرن‬ ‫در‬ ‫مصر‬ ‫در‬ ‫حسن‬‫ینات‬‫سلجوق‬ ‫آثار‬ ‫با‬ ‫آن‬‫ی‬‫صفو‬ ‫و‬‫یه‬.‫دارد‬ ‫شباهت‬
‫مدرسه‬‫نظام‬‫یه‬‫ن‬ ‫در‬‫یشابور‬‫مدرس‬ ‫و‬‫یه‬‫مستنصر‬‫یه‬.‫است‬ ‫واقع‬ ‫مصر‬ ‫در‬ ‫االزهر‬ ‫مسجد‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫واقع‬ ‫بغداد‬ ‫در‬
‫مسجد‬‫ق‬ ‫جامع‬‫ریوان‬‫بناها‬ ‫از‬‫ی‬‫است‬ ‫تونس‬ ‫معروؼ‬‫لبست‬ ‫و‬‫نی‬.‫است‬ ‫اسالم‬ ‫قلمرو‬ ‫غرب‬ ‫مسجد‬
‫ولیدبن‬‫عبداؼبلک‬‫کل‬‫یسای‬‫یوحنا‬‫تبد‬ ‫دمشق‬ ‫در‬ ‫را‬‫یل‬.‫کرد‬ ‫مسجد‬ ‫به‬
‫دروازه‬‫های‬‫الوسط‬ ‫باب‬ ‫و‬ ‫طلسم‬‫ی‬‫واقع‬ ‫بغداد‬ ‫شهر‬ ‫در‬.‫اند‬
‫مسجد‬‫اسپان‬ ‫کشور‬ ‫در‬ ‫اغبمراء‬ ‫کاخ‬ ‫و‬ ‫قرطبه‬‫یا‬.‫هستند‬ ‫واقع‬
‫قديبی‬‫ترین‬‫اسالم‬ ‫کاخ‬،‫ی‬.‫است‬ ‫اغبمراء‬ ‫کاخ‬
‫مسجد‬‫االسالم‬ ‫قوت‬‫دهل‬ ‫در‬‫ی‬‫دارا‬ ‫که‬ ‫است‬‫ی‬‫معرویف‬ ‫منار‬.‫است‬ ‫منار‬ ‫قطب‬ ‫نام‬ ‫به‬
‫مسجد‬‫پارسا‬ ‫ابونصر‬‫یا‬.‫است‬ ‫واقع‬ ‫افغانستان‬ ‫درکشور‬ ‫بلخ‬ ‫شهر‬ ‫در‬ ‫سبز‬ ‫مسجد‬
‫مناره‬‫کال‬‫یان‬.‫است‬ ‫ازبکستان‬ ‫کشور‬ ‫در‬ ‫خبارا‬ ‫در‬
‫کالت‬‫نوع‬ :‫ی‬‫قلعه‬ ‫با‬ ‫شهر‬‫مرکز‬ ‫هسته‬ :‫شارستان‬ .‫گنبد‬ ‫ضخامت‬ : ‫ه‬ َ‫رب‬
َ
‫ط‬ .‫وبارو‬ ‫برج‬ ‫و‬‫ی‬‫رد‬
َ
‫ل‬ .‫شهر‬‫م‬ :‫یدان‬‫های‬‫برا‬ ‫کوچک‬‫ی‬
‫دومعین‬ ‫ساباط‬ . ‫کاال‬ ‫پخش‬:1‫کوچه‬ ‫ػ‬‫ها‬‫ی‬‫سرپوش‬‫یده‬.2‫ؿبل‬ ‫ػ‬‫ها‬‫یی‬‫مس‬ ‫در‬‫ریهای‬‫ب‬‫یاباین‬‫طاؽ‬ ‫چند‬ ‫شامل‬.‫انبار‬ ‫وآب‬ ‫مبا‬
‫برس‬‫نی‬‫مد‬ ‫و‬ ‫فخر‬ .‫شبکه‬ :‫ین‬‫خایل‬ ‫و‬ ‫پر‬ :.
‫در‬‫ویل‬ ‫بودند‬ ‫شهرها‬ ‫مراکز‬ ‫در‬ ‫مساجد‬ ‫اسالم‬ ‫صدر‬‫بدل‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫بعد‬‫یل‬‫ازد‬‫یاد‬‫صبع‬‫یت‬‫ب‬ ‫را‬ ‫آن‬‫ریون‬‫شهر‬‫مسجد‬ ‫مانند‬ ‫ساختند‬
‫نائ‬ ‫جامع‬‫نی‬.

14. 14
‫قبل‬‫طبقایت‬ ‫نظام‬ ‫اساس‬ ‫بر‬ ‫شهرها‬ ‫اسالم‬ ‫از‬‫ویل‬ ‫بودند‬‫ا‬ ‫اسالم‬ ‫از‬ ‫بعد‬‫ین‬‫منتف‬ ‫مسئله‬‫ی‬‫ؿبله‬ ‫و‬ ‫شد‬‫شکل‬ ‫اشتراکات‬ ‫براساس‬ ‫ها‬
‫م‬‫ی‬‫گرفت‬.
‫ساباط‬‫(کوچه‬‫ها‬‫ی‬‫سرپوش‬‫یده‬‫گرمس‬ ‫مناطق‬ ‫در‬ ‫هم‬ )‫ریی‬‫سردس‬ ‫مناطق‬ ‫در‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫بوده‬‫ریی‬..
‫در‬‫ز‬ ‫ساباط‬ ‫دزفول‬‫یاد‬‫دار‬‫می‬‫ز‬ .‫یرا‬‫برا‬ ‫درخت‬ ‫کاشنت‬‫ی‬‫ا‬‫هباد‬‫سا‬‫یه‬‫شرج‬ ‫سبب‬ ‫خود‬‫ی‬‫م‬ ‫شدن‬‫ی‬‫شده‬.‫است‬
‫مصاحل‬.‫است‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫پخته‬ ‫خشت‬ ‫از‬ ‫بام‬ ‫لبه‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫خام‬ ‫خشت‬ ‫فهرج‬ ‫مسجد‬
‫مسجد‬‫ن‬ ‫جامع‬‫رییز‬‫گ‬ ‫اول‬‫یوی‬‫یا‬‫ا‬‫یوان‬.‫است‬ ‫بوده‬
‫در‬‫اوا‬ ‫و‬ ‫چهارم‬ ،‫سوم‬ ‫سده‬‫یل‬‫هجر‬ ‫پنجم‬‫ی‬‫شبستاین‬ ‫سبک‬ ‫به‬ ‫مساجد‬.‫شدند‬ ‫ساخته‬
‫از‬‫هجر‬ ‫پنجم‬ ‫سده‬‫ی‬‫کم‬‫شبستاین‬ ‫مسجد‬ ‫درکنار‬ ‫گنبدخانه‬ ‫کم‬‫بن‬‫یاد‬.‫شد‬
‫قبل‬‫ا‬ ،‫ازگنبدخانه‬‫یوان‬‫جا‬‫یگاه‬.‫بود‬ ‫کرده‬ ‫باز‬ ‫مساجد‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫خود‬
‫مساجد‬‫ا‬ ‫دو‬‫یواین‬‫فر‬ ‫و‬ ‫زوزن‬ ‫مانند‬ ‫شدند‬ ‫ساخته‬ ‫هفتم‬ ‫سده‬ ‫از‬‫یومد‬.
‫مسجد‬‫فر‬ ‫و‬ ‫زوزن‬‫یومد‬‫ا‬ ‫دو‬ ‫ابتدا‬ ‫از‬‫یواین‬‫طراح‬‫ی‬‫شده‬‫ویل‬ ‫اند‬‫ا‬ ‫دو‬
ً
‫بعدا‬ ‫ساوه‬ ‫جامع‬ ‫مسجد‬‫یواین‬‫شده‬‫ا‬ ‫و‬‫یوان‬‫ها‬‫روبرو‬‫ی‬‫هم‬
‫ن‬‫یستند‬.
‫مسجد‬‫جامع‬‫یزد‬‫درقرن‬8‫یک‬‫ا‬‫یواین‬‫حایل‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫ساخته‬‫ا‬ ‫چهار‬ ‫آن‬ ‫عصر‬ ‫هم‬ ‫مساجد‬ ‫که‬‫یواین‬.‫بودند‬
‫از‬‫ب‬ ‫هفتم‬ ‫سده‬‫یشتر‬‫ا‬ ‫چهار‬ ‫مساجد‬‫یواین‬.‫هستند‬
‫مسجد‬‫ورام‬ ‫جامع‬‫نی‬‫مبا‬ ‫تنها‬‫ی‬‫ا‬ ‫چهار‬‫یواین‬.‫دارد‬
‫مسجد‬‫رح‬‫یم‬‫حک‬ ‫مسجد‬ ،‫خان‬،‫یم‬‫س‬ ‫مسجد‬‫ید‬‫مناره‬ ‫اصفهان‬ ‫در‬.‫ندارند‬
‫بعد‬‫مهمتر‬ ‫مسجد‬ ‫از‬‫ین‬‫بنا‬‫ی‬‫شهر‬ ‫درون‬‫ی‬.‫است‬ ‫مدرسه‬
‫مدرس‬‫فضا‬ ‫به‬‫ی‬‫م‬ ‫مدرسه‬ ‫درس‬‫ی‬‫گفتند‬‫مدارس‬ ‫اغلب‬ ‫و‬‫یک‬‫داشته‬ ‫مدرس‬‫ش‬ ‫خان‬ ‫مدرسه‬ .‫اند‬‫ریاز‬5‫درمدرسه‬ .‫دارد‬ ‫مدرس‬
‫غ‬‫یاثیه‬‫حجره‬ ‫خرگرد‬.‫است‬ ‫طبقه‬ ‫دو‬ ‫ها‬
‫عناصر‬:‫بازار‬ ‫ـبتلف‬1‫راسته‬ ‫ػ‬2‫رسته‬ ‫ػ‬3‫داالن‬ ‫ػ‬4‫سرا‬ ‫ػ‬‫یا‬‫خان‬5‫خا‬ ‫ػ‬)‫کاال‬ ‫انبار‬ ‫(ؿبل‬ ‫نبار‬6‫ت‬ ‫ػ‬‫یم‬‫یا‬‫سب‬‫یچه‬7‫ق‬ ‫ػ‬‫یصریه‬8
‫دکان‬ ‫ػ‬
‫راسته‬،‫ها‬‫مس‬‫ریهای‬‫اصل‬‫ی‬‫راسته‬ ‫تقاطع‬ ‫ؿبل‬ .‫هستند‬ ‫بازار‬‫نام‬ ‫سوؽ‬ ‫چهار‬ ‫ها‬‫یده‬‫م‬‫ی‬‫شود‬‫معین‬ ‫به‬ ‫رسته‬ .‫خانبارها‬ .‫است‬ ‫صنف‬
‫ؿبل‬‫ها‬‫ی‬‫بزرگ‬‫ی‬‫پس‬ ‫کوچه‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫بار‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫سراها‬ ‫پشت‬ ‫در‬‫کوچه‬‫م‬ ‫آقبا‬ ‫به‬ ‫ها‬‫ی‬‫آوردند‬.
‫بازار‬‫زقب‬‫طوالین‬ ‫ان‬‫ترین‬‫سرپوش‬ ‫بازار‬‫یده‬‫ا‬‫یران‬.‫است‬
‫تفاوت‬‫ت‬‫یمچه‬‫سرپوش‬ ‫در‬ ‫سرا‬ ‫و‬‫یده‬‫ت‬ ‫بودن‬‫یمچه‬.‫است‬
‫قیصریه‬‫معنا‬ ‫به‬‫ی‬‫سرا‬‫ی‬‫پ‬ ‫و‬ ‫صنعتگران‬ ‫کار‬ ‫ؿبل‬ ‫و‬ ‫دراز‬‫یشه‬‫گران‬‫ظر‬‫یف‬.‫بود‬ ‫کار‬
‫در‬‫م‬ ‫اتاؽ‬ ‫به‬ ‫گذشته‬‫ی‬‫گفتند‬‫خصوص‬ ‫اتاؽ‬ ‫به‬ ‫و‬ ،‫خانه‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫گفتند‬‫م‬ ‫خانه‬ ‫به‬ ‫گذشته‬ ‫در‬ .‫وستاخ‬‫ی‬‫گفتند‬.‫سرا‬
‫در‬‫ا‬‫یران‬‫برا‬‫ی‬‫ا‬‫هباد‬‫عا‬‫یق‬‫سقف‬ ‫از‬ )‫(پنام‬‫ها‬‫ی‬‫زبت‬ ‫دوپوش‬‫یا‬‫م‬ ‫استفاده‬ ‫سغ‬‫ی‬‫شده‬.‫است‬
‫فضاهای‬‫م‬ ‫شرؽ‬‫یانسرا‬‫م‬ ‫غرب‬ ‫نور‬ ‫که‬‫ی‬‫گریند‬‫م‬ ‫به‬ ‫روزن‬ ‫و‬ ‫در‬ ‫کمتر‬‫یانسرا‬‫م‬ ‫نور‬ ‫سقف‬ ‫از‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫و‬ ‫دارند‬‫ی‬‫گریند‬.

15. 15
‫انواع‬‫اتاؽ‬‫درخانه‬ ‫ها‬‫ها‬‫ی‬‫ا‬‫یران‬.1‫در‬ ‫سه‬ ‫ػ‬‫ی‬2‫در‬ ‫پنج‬ ‫ػ‬‫ی‬3‫تاالر‬ ‫ػ‬
‫اتاؽ‬‫در‬ ‫سه‬‫ی‬‫مستط‬ ‫نصف‬ ‫تناسب‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫خواب‬ ‫اتاؽ‬‫یل‬‫طال‬‫یی‬.‫است‬ ‫داشته‬
‫پنج‬‫در‬‫ی‬‫مهماین‬ ‫اتاؽ‬‫نبچن‬ ‫و‬ ‫داشته‬ ‫قرار‬ ‫راهرو‬ ‫دو‬ ‫آن‬ ‫طرؼ‬ ‫دو‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫بوده‬‫نی‬‫کم‬ ‫نور‬ ‫هم‬ ‫چراغدان‬ .‫چراغدان‬ ‫دو‬‫ی‬‫م‬‫ی‬‫داده‬‫و‬
‫م‬ ‫را‬ ‫بو‬ ‫هم‬‫ی‬‫گرفته‬.‫است‬
،‫فروار‬‫رو‬ ‫اتاؽ‬‫ی‬‫هشیت‬،‫درخانه‬‫ها‬‫ی‬.‫است‬ ‫بوده‬ ‫مهمان‬ ‫اتاؽ‬ ‫درآمد‬ ‫کم‬
‫باال‬‫خان‬‫ه‬‫ها‬‫ی‬‫ن‬ ‫گوشواره‬ ‫را‬ ‫تاالر‬ ‫طرؼ‬ ‫دو‬‫یز‬‫م‬‫ی‬‫گفتند‬.
‫درمشال‬‫نش‬ ‫زمستان‬ ‫اتاؽ‬ ‫خانه‬‫نی‬‫یا‬‫هتراین‬.‫داشت‬ ‫وجود‬
‫در‬‫نش‬ ‫زمستان‬ ‫قسمت‬‫نی‬‫فضا‬‫یی‬‫صل‬‫ییب‬‫در‬ ‫شکم‬ ‫نام‬ ‫به‬ ‫شکل‬‫یده‬.‫داشت‬ ‫وجود‬
‫باره‬‫نگهدار‬ ‫ؿبل‬ ‫بند‬‫ی‬.‫است‬ ‫بوده‬ ‫قاطر‬ ‫و‬ ‫اسب‬
‫قدمت‬‫خانه‬‫ها‬‫ی‬‫م‬ ‫اسالم‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫به‬ ‫صفه‬ ‫چهار‬‫ی‬‫رسد‬‫ا‬ ‫گسترش‬ .‫ین‬.‫است‬ ‫درآمده‬ ‫کوشک‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫خانه‬ ‫نوع‬
‫خانه‬‫یک‬‫غریب‬ ‫مشال‬ ‫و‬ ‫غرب‬ ‫مناطق‬ ‫در‬ ‫صفه‬‫ا‬‫یران‬.‫است‬ ‫داشته‬ ‫رواج‬
‫ضبام‬‫ها‬‫طور‬‫ی‬‫انسان‬ ‫که‬ ‫بوده‬‫یکدفعه‬‫فضا‬ ‫وارد‬‫ی‬‫مب‬ ‫گرم‬‫ی‬‫شده‬‫درمس‬ ‫آرام‬ ‫آرام‬ ‫هوا‬ ‫و‬‫ری‬‫م‬ ‫گرم‬‫ی‬‫شده‬.‫است‬
‫در‬‫ز‬‫یر‬‫گربه‬ ‫ضبام‬‫روها‬‫یی‬‫م‬‫ی‬‫ساختند‬‫م‬ ‫عبور‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫دود‬ ‫و‬‫ی‬‫دادند‬‫تا‬)‫آتش‬ ‫کانون‬ :‫تون‬ (.‫شود‬ ‫گرم‬ ‫ضبام‬
‫تعداد‬‫ا‬‫ین‬‫گربه‬‫فضا‬ ‫در‬ ‫روها‬‫ی‬‫ب‬‫ینه‬‫م‬ ‫کم‬‫ی‬‫شده‬‫ب‬ ‫وسط‬ ‫در‬ .‫است‬‫ینه‬‫ضبام‬ .‫است‬ ‫داشته‬ ‫قرار‬ ‫سرد‬ ‫آب‬ ‫حوض‬‫سقف‬ ‫از‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫ها‬
‫م‬ ‫نور‬‫ی‬‫گرفتند‬.
‫در‬‫ا‬ ‫جنوب‬ ‫مناطق‬‫یران‬‫م‬ ‫استفاده‬ ‫برکه‬ ‫از‬‫ی‬‫شده‬‫جا‬ ‫به‬ ‫است‬‫ی‬.‫انبار‬ ‫آب‬
‫قسمت‬‫های‬.‫انبار‬ ‫آب‬ ‫ـبتلف‬1‫تنوره‬ ‫ػ‬‫ی‬‫ا‬‫خز‬‫ینه‬2‫پاش‬ ‫ػ‬‫ری‬3‫بادگ‬ ‫ػ‬‫ری‬
‫برای‬‫ب‬ ‫مقاومت‬،‫یشتر‬‫خز‬‫ینه‬‫ها‬‫استوانه‬ ‫شکل‬ ‫به‬‫ا‬‫ی‬‫م‬ ‫ساخته‬‫ی‬‫شدند‬.
‫آجر‬‫انبار‬ ‫آب‬‫ی‬‫ل‬ ‫رنگ‬ ‫به‬،‫یمویی‬‫م‬ ‫سرب‬ ‫انبار‬ ‫آب‬ ‫درکف‬ .‫است‬ ‫بوده‬ ‫انبار‬ ‫آب‬ ‫ـبصوص‬‫ی‬‫رىبتند‬.
‫ساباط‬‫معین‬ ‫به‬ ‫سا‬ ،‫باط‬ + ‫سا‬ ‫ػ‬‫آسا‬‫یش‬‫معین‬ ‫به‬ ‫باط‬ ‫و‬.‫است‬ ‫ساختمان‬ ‫و‬ ‫عمارت‬
‫ساباط‬‫به‬‫کل‬‫یه‬‫بناها‬‫ی‬‫شهر‬ ‫درون‬‫ی‬‫شهر‬ ‫برون‬ ‫و‬‫ی‬‫برا‬ ‫که‬‫ی‬‫م‬ ،‫شده‬ ‫ساخته‬ ‫استراحت‬‫ی‬‫گفتند‬.
‫ساباط‬‫دارا‬‫ی‬‫فضا‬‫یی‬‫سا‬‫یه‬‫زبت‬ ‫چند‬ ‫و‬ ‫دار‬‫و‬ ‫گاه‬‫یک‬‫گاه‬ ‫و‬ ‫انبار‬ ‫آب‬‫ی‬‫یک‬‫یا‬.‫داشته‬ ‫کوچک‬ ‫اتاؽ‬ ‫دو‬
‫رباط‬‫دارا‬ ‫انبار‬ ‫آب‬ ‫و‬ ‫حوض‬ ‫بر‬ ‫عالوه‬‫ی‬‫اتاؽ‬‫ها‬‫ی‬‫متعدد‬‫ی‬‫ح‬ ‫گرداگرد‬ ‫در‬‫یاط‬‫م‬ ‫مسافران‬ ‫و‬ ‫است‬‫ی‬‫توانند‬‫یک‬‫ی‬‫ا‬‫شب‬ ‫چند‬
.‫کنند‬ ‫استراحت‬ ‫درآقبا‬
‫کاربات‬‫فضاها‬ ،‫کاروان‬ ‫خانه‬ :‫ی‬‫گاه‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫رباط‬ ‫مانند‬ ‫آن‬‫ی‬‫دو‬ ‫فقط‬‫یا‬.‫دارد‬ ‫اتاؽ‬ ‫سه‬
‫کاروانسرا‬‫رباط‬‫ها‬‫ی‬‫بزرگ‬ ‫و‬ ‫مفصل‬‫ی‬‫ب‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫شهر‬ ‫درون‬ ‫هم‬ ‫و‬ ‫هستند‬‫ریون‬.‫دارند‬ ‫وجود‬ ‫شهر‬
‫در‬‫رو‬‫ی‬‫پاک‬ ‫اتاؽ‬ ‫چند‬ ‫کاروانسرا‬ ‫سردر‬‫یزه‬‫اخت‬ ‫کاروانساالر‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫دارد‬ ‫وجود‬.‫دارد‬ ‫صاص‬
‫اغلب‬‫ورود‬ ‫در‬‫ی‬‫کوچک‬ ‫بازار‬ ‫کاروانسرا‬‫ی‬.‫داشت‬ ‫وجود‬ ‫غالـبانه‬ ‫نام‬ ‫به‬
‫رباط‬‫ها‬‫سردس‬ ‫مناطق‬ ‫در‬ ‫کاروانسرها‬ ‫و‬‫ری‬‫جا‬ ‫به‬‫ی‬‫ح‬‫یاط‬‫م‬ ‫در‬ ‫گنبدخانه‬‫یان‬.‫دارند‬