Recommended
More Related Content
More from Piotr Makowski
More from Piotr Makowski (20)
PRAG 3 - James
- 2. 2
- 3. William James • ur. 11.01.1842 (Nowy Jork, NY) – zm. 26.08.1910 (Chocorua, NH), • Syn Henrego Jamesa i Mary Walsh, • Od najmłodszych lat zainteresowany sztuką (malarstwo), • Wykształcony w Europie (m.in. Genewa, Paryż 1855-58), do której później często wracał (m.in. Drezno, Berlin 1867-68), łącznie 15 podróży do Europy w ciągu życia, • Jako 23-latek uczestnik ekspedycji do Amazonii (zbieranie okazów do muzeum zoologicznego w ramach studiów medycznych na Harwardzie – nigdy nie rozpoczął praktyki lekarskiej), • Od młodych lat - ciężkie depresje (podróże do Europy – również w celach leczniczych), • Od 1872 wykłada na Harwardzie (fizjologię), potem (tamże) wykładowca filozofii, psychologii, etyki i logiki, • 1874/5 – zakłada pierwsze amerykańskie laboratorium psychologiczne (James pionierem badań psychologicznych w USA), • Przyjaciel Peirce’a - inspiracje pragmatyzmem (1898 – publicznie się określa jako pragm.), • Od końca lat 90. – poważne problemy zdrowotne (już wcześniej uważał się za neurastenika), • 1907 – rezygnuje ze stanowiska profesora na Harwardzie, • w roku śmierci (atak serca) porzuca ostatecznie pomysł opracowania systemu filozoficznego.3
- 4. GŁÓWNE MOTYWY • pragmatyzm (zwł. w odniesieniu do przekonań, religii i kwestii prawdy), • radykalny empiryzm, • pluralizm, • „strumień świadomości”, – podstawy psychologii funkcjonalnej (życie psychiczne jako aktywna adaptacja do środowiska danego indywiduum) • nowe rozumienie emocji, WPŁYWY trzech Karolów: Renouvier, Darwin i Peirce (ponadto filozofia i psychologia niemiecka) 4
- 5. NAJWAŻNIEJSZE DZIEŁA Wczesne prace: – Some Remarks on Spencer's Notion of Mind as Correspondence (1878), – The Sentiment of Rationality (1879, 1882) Główne dzieło: – The Principles of Psychology (1890), – The Will to Believe and Other Essays in Popular Philosophy (1897), – Human Immortality: Two Supposed Objections to the Doctrine (1898), – The Varieties of Religious Experience (1902), Późne prace: – Pragmatism. A New Name for Some Old Ways of Thinking (1907), – A Pluralistic Universe (1909), – Essays in Radical Empiricism (1912); WKŁAD przede wszystkim do: psychologii, psychologii wychowania, psychologii doświadczenia religijnego oraz pragmatyzmu 5
- 6. PRAGMATYZM JAKO MEDIATOR MIĘDZY IDEOLOGIAMI (I) "The Present Dilemma in Philosophy," Pragmatism 6
- 8. METODYCZNY CHARAKTER PRAGMATYZMU • Metoda rozstrzygania sporów metafizycznych: Jeśli A zgłasza teorię x, zaś B zgłasza teorię y, to należy zbadać praktyczne następstwa x i y. Jeśli nie znajdziemy różnic praktycznych, należy uznać różnice między x i y za pozorne. • MAKSYMA PRAGMATYCZNA: „(…) żeby zatem osiągnąć doskonałą jasność myśli w dowolnym przedmiocie, trzeba nam tylko rozważyć, jakie wyobrażalne skutki o charakterze praktycznym może pociągać ów przedmiot – jakich doznań od niego oczekujemy i na jakie reakcje musimy być gotowi. Nasze pojęcie owych skutków – czy to bezpośrednich, czy odległych – jest przeto całym naszym pojęciem danego przedmiotu, o ile tylko pojęcie to w ogóle ma jakieś pozytywne znaczenie.” 8
- 10. „RADYKALNY EMPIRYZM” • „PUNKT WIDZENIA PODMIOTU” (Putnam): - analiza doświadczenia zawsze jest uzależniona od jego subiektywnych warunków („Biegu świata i przepływu doświadczenia nie można zatrzymać w sposób, który umożliwiałby ich obiektywną analizę”), - umysł podmiotu poznającego i proste akty obserwacji wpływają na wynik każdego empirycznego podejścia do kwestii prawdy, - umysł, jego doświadczenia i natura jako obiekt poznania stanowią pewną całość (por. semiotyka Peirce’a) 10
- 11. CIAŁO „przedmiotowy rdzeń doświadczenia każdego człowieka” • ciało jako ośrodek koordynacji - „oko cyklonu”: „świat jest przez nas doświadczany zawsze z punktu widzenia ciała będącego jego środkiem, centrum percepcji, działania, zainteresowania.” (Essays in Radical Empiricism, 86) • proto-świadomość ciała: „Nasza własna cielesna pozycja, postawa czy kondycja to rzeczy, których pewne poczucie, jakkolwiek nieintencjonalne, zawsze towarzyszy wiedzy na jakikolwiek inny temat.” (The Principles of Psychology, 234) • „nasze umysły muszą (…) okazać głębokie zainteresowanie ciałami, z którymi są połączone (…) A zatem moje ciało i wszystko, co służy jego potrzebom, jest pierwotnym, instynktownie determinowanym przedmiotem moich egoistycznych zainteresowań.” (The Principles of Psychology, 308) 11
- 12. PRAGMATYCZNA TEORIA PRAWDY • Pewne połączenie teorii korespondencyjnej z koherencyjną: przekonania muszą być zgodne z rzeczywistością w takiej mierze, w jakiej muszą być zgodne z partykularnym doświadczeniem danej jednostki: - podatność prawdy na rewizję („plastyczność” w zależności od przyjmowanych przekonań) oraz na relatywizację: „Prawda [danej] idei nie jest stałą własnością, która w niej tkwi”. - uzależnienie od innych przekonań („prawd”), z którymi dane przekonanie musi być do pewnego stopnia spójne. • PRAWDA = TO, W CO WIARA PRZYNOSI POZYTYWNE SKUTKI DLA INDYWIDUUM: o prawdziwości przekonania decyduje badanie, „jaką konkretną różnicę robi ta jego prawdziwość w rzeczywistym życiu kogokolwiek”. 12
- 14. WOLA WIARY • KRYTYKA tzw. „EWIDENCJALIZMU” - można prawomocnie w coś wierzyć bez uprzednich ku temu świadectw – wynika to z naszej „emocjonalnej natury” • ARGUMENT: prawomocne ryzykowanie hipotez – przekonania, których świadectwo pojawia się tylko po tym, jak już się w nie uwierzyło (np. założenie, że osoba, którą mam dopiero poznać, mnie lubi) doktryna różnie przez Jamesa nazywana (the duty to believe, the subjective method, the will to believe, ostatecznie: the right to believe). 14
- 15. KWESTIA ISTNIENIA BOGA • 2 strategie: (1) zastosowanie reguły „prawa do wiary”: prawomocne ryzykowanie hipotez – prawomocna wiara nie wymaga świadectw (2) zastosowanie założeń pragmatyzmu: “Na gruncie zasad pragmatycznych, jeśli hipoteza Boga działa satysfakcjonująco w najszerszym sensie tego słowa, wówczas jest prawdziwa.” Pragmatism (1907) 15
- 16. DOZNANIA MISTYCZNE • dla doznającego - prawdziwe; • dla innych (osób postronnych) stanowią pewne pomysły, które warto rozważyć: „ Pewne obserwacje skutków zatrucia się podtlenkiem azotu, do którego skłoniła mnie lektura pamfletu zatytułowanego Anestetyczne objawienie i istota filozofii (Blood, 1874), sprawiły, że siłę i słabość filozofii Hegla zrozumiałem lepiej niż kiedykolwiek wcześniej. Usilnie zachęcam innych, by powtórzyli eksperyment (…). Subjective Effects of Nitrous Oxide • eksperymenty z substancjami chemicznymi (wodzian chloralu, podtlenek azotu, azotyny alkilowe) i roślinami halucynogennymi (pejotl) 16
- 17. 17
- 20. KRYTYKA INTROSPEKCJI „stream of consciousness” • „INTROSPEKCJA” JAKO ZŁUDZENIE: badanie świadomości na zasadzie tzw. introspekcji przypomina mniej więcej próbę „zatrzymania bączka w celu uchwycenia jego ruchu” The Principles of Psychology (1890), • strumieniowy charakter procesów mentalnych (James autorem później popularnego terminu) • „myśl jest nieustanną zmianą” - jedność myślenia, wbrew jego zmienności, gwarantowana przez ciało jako „ciągłego i najpewniejszego odbiorcę bodźców zmysłowych” The Principles of Psychology (221, 33), 20
- 23. WOLNA WOLA • INDETERMINIZM: „Skończyłem czytać pierwszą część drugiego z Esejów Renouviera i nie widzę żadnej racji, dla której jego definicja wolnej woli – utrzymywanie danej myśli ponieważ tak wybieram w sytuacji, gdy mógłbym mieć inne myśli – musi być definicją opartą na złudzeniu. W każdym razie, na chwilę obecną – do przyszłego roku – będę przypuszczał, że na złudzeniu oparta nie jest. Moim pierwszym aktem wolnej woli niech będzie – wierzyć w wolną wolę.” [z dziennika, w: R.B. Perry, The Thought and Character of William James, vol. 1] • PODZIAŁ NA DETERMINIZM TWARDY (hard) I MIĘKKI (soft) („KOMPATYBILIZM”): „Staromodny determinizm był tym, co możemy nazwać twardym determinizmem. Nie odcina się od słów takich, jak fatalizm, niewola woli, przymus i tym podobne. Dziś mamy determinizm miękki, który brzydzi się ostrych słów i odrzucając fatalizm, konieczność, nawet pre-determinację, i mówi, że to jest prawdziwe imię wolności; wolność jest bowiem jedynie zrozumianą koniecznością, a najwyższy stopień niewoli jest identyczny z prawdziwą wolnością”. The Dilemma of Determinism, przedruk w: The Will to Believe 23
- 24. PRAGMATYZM W PRAKTYCE • Posiej czyn, a zbierzesz przyzwyczajenie, posiej przyzwyczajenie, a zbierzesz charakter, posiej charakter, a zbierzesz swoje przeznaczenie. • Akceptacja tego, co się stało, jest pierwszym krokiem do przezwyciężenia konsekwencji każdego nieszczęścia. • Działanie może nie dać szczęścia, ale nie ma szczęścia bez podjęcia działania. • Gdyby tylko młodzi mogli zdać sobie sprawę, że wkrótce staną się chodzącym zbiorem przyzwyczajeń, wzięliby pod uwagę swoje postępowanie, kiedy byli jeszcze w stanie nieukształtowanym. • Każdy powinien codziennie robić przynajmniej dwie rzeczy, których nie cierpi robić – tylko po to, żeby się sprawdzić. • Istoty ludzkie potrafią zmieniać swoje życie poprzez zmianę nastawienia swojego umysłu. • Jeśli wystarczająco mocno dbasz o wynik, z pewnością go osiągniesz. • Jeśli chcesz uzyskać jakość, działaj tak, jakbyś ją już posiadał. • Nasze nastawienie na początku trudnego zadania bardziej niż cokolwiek innego decyduje o jego powodzeniu. • Niech wszystko, co robisz, będzie robione tak, jakby miało zrobić różnicę. • Najlepszym wykorzystaniem życia jest spędzenie go na czymś, co je przetrwa. • Jest tylko jedna przyczyna ludzkiej porażki. To brak wiary w prawdziwe Ja. • Aby zmienić swoje życie – zacznij natychmiast. Zrób to spektakularnie. • Nie ma złej pogody. Jest tylko nieodpowiednia odzież. 24