ARO GARAIKIDEA

1. ARO
GARAIKIDEA
MALEN GUTIERREZ MARRODAN
LUCIA OLAZABAL ABARRATEGI
JON LARRAÑAGA CUARTERO
JON ZAPIRAIN LULUAGA
EGOITZ OLAIZOLA LOINAZ

3. CARLOS IV
 1748/11/11an jaio zen, Porticin,
Napolesen.
 Bere gurasoak Carlos III eta Maria
Amalia de Sajona ziren.
 Bereerregealdia1788/12/14tik
1808/3/19ra izan zen.
 Maria Luisa de Borbon-Parmarekin
ezkondu zen.
 7 seme-alaba izan zituzten.
- Carlota Joaquina
- Maria Amalia
- Maria Luisa Josefina
- Fernando VII
- Carlos Maria Isidro
- Maria Isabel
- Francisco de Paula Antonio

4. NAPOLEON BONAPARTE
 Jaio: 1769 eko abuztuaren 15ean,
Ajaccio Korsika (Frantzia)
 Bera eta bere anaiak zortzi ziren
eta bere amak hamalau urterekin
eduki zuen lehen umea.
 Josefina eta Maria Luisarekin
ezkondu zen eta seme alaba
bakarra izan zuten Napoleon II.
 Senideak: aita Charles Bonaparte
eta ama Maria Leatizia Ramolino.
 Napoleon Frantziako enperadorea
eta Italiako erregea izan zen.
Frantziako enperadore (1804-
1814) Italiako erregea (1805-
1815).
 Hil: 1812eko maiatzaren 5ean,
santa Helena, Britaniar Inperioa.

5. NAPOLEONEN ARGAZKIAK

6. NAPOLEON BERE SEME-EMAZTEAREKIN

7. NAPOLEON GUDUETAN

8. 1812Independentzia gerraren
garaian gertatu zen.
Frantiak Espania inbaditu
zuen eta hauek
inbasioaren aurka agertu
ziren.Bestalde iraultza
liberala zegoen. Espaniako
populazio guztieek ez
zuten errege berria onartu
Josef Bonaparte, boterea
berrentolatu zuten aurkako
populazioek junten
bitartez. Bere omenez La
Pepa zubia egin zuten
Cadizen.

9. FERNANDO VII
1784ren urriaren 14an San Lorenzo
Escorialen (Madril) jaio zen eta
1833ren irailaren 29an hil zen. Karlos
IV.a eta Maria Luisa Parmakoaren
semea zen. Lau aldiz ezkondu zen
eta alaba bakarra izan zuen, Elisabet,
Maria Kristina Borboikoa bere
laugarren emaztearengandik. 1808ko
martxoaren 17an, Karlos IV.a
erregetzatik bota eta haren ordez jarri
zuen Fernando VII.a Aranjuezko
matxinadak. Fernando VII.a
Valençayko gazteluan atxilotuta egon
zen 1814a arte.Espainiara itzuli
zenean, 1812ko Cadizeko konstituzio
liberala baliogabetu zuen, eta
absolutismoa ezarririk, liberalen
aurkako neurriak hartu zituen.

10. Amerikaren
independentziaren
borrokak
1808tik 1833ra, Felipe VII. erregealdian
Hego-Amerikako koloniek indepentziari
gogor ekin zioten erregeari aurre eginez.

11. PERUKO INDEPENDENTZIA
 XIX. Mendearen hasierako askapen-
mugimenduak, Espainiako Koroak Hego
Ameriketan izan zituen babesgune
bihurtu zen Peru.
 1821 ean San Martin jeneralak Peruren
burujabetasuna aldarrikatu zuen.
 Peruko gobernua oligarkia batean geratu
zen urte askotan . 1837an Andres Santa
Cruzeko jeneralak Peru eta Bolivia
konferedazio batean biltzen saiatu ziren.
Baina Argentiak eta Txilek ez zuten begi
onez ikusu eta Txileko gudarosteak
zapuztu zuen ahalegina Yungay-ko
guduan 1839an.

12. LEHENENGO TRENBIDE LINEA
 Urolako trena Zumarraga eta Zumaia udaleri
gipuzkoarrak Urola errekaren haranetatik
lotzen zituen trenbide estuko burdinbidea
izan zen. Estatu osoko lehen linea elektrikoa
izan zen eta Euskal Yko zatiak baino lehen
Euskal Autonomi Erkidegoan eraiki zen azken
trenbide linea.
 Trenbidea 1926ko otsailaren 22an inauguratu
zuen Alfontso XII.a errege espainiarrak eta
1986ko udazkenean bukatu zen haren
ustapena,behin betiko 1988ko otsailaren 2an
itxi zelarik. Orduan trenbideak eta katenaria
desmuntatu zituzten, ondoren 5km-tako zati
batean (Azpeitia eta Lasao artean) berriz
jarriko zirenak, trenbidearen Euskal Museoko
Lurrinezko trena bertan erabiltzeko.
 Lineako kotxera eta tailerrak museoaren
egoitza izatera pasa ziren.

13. ISABEL II
 Elisabet II.a Borboikoa[
 Jaio: Madrilen,1830eko urriaren 10an.
 Il: Parisen 1904ko apirilaren 7an.
 Espainiako erregina izan zen 1833tik
1868 arte, 1830ean ezarritako Berrespen
Pragmatikoak Lege salikoa indargabetu
zuelako. Elisabeten jaiotzak eta
tronuratzeak Lehen Karlistaldia abiarazi
zuen, haren osaba Karlos Maria Isidoro
Borboikoak koroari uko egin behar izan
ziolako. Euskal Herria aukeratu zuen
udaleku, oporrak Donostian, Zarautzen
nahiz Lekeition maiz ematen baitzituen.
 La Gloriosa edo Loriatsua izenaz
ezaguna den estatu kolpeak tronutik
bota zuen, eta Parisera alde egin zuen.
1870ean, bere seme Alfontso XII.aren
alde abdikatu behar izan zuen.

14. AMADEO DE SABOYA
Piemonte-Sardiniako errege Viktor Emanuel II.aren
eta Adelaida Austriakoaren bigarren semea zen..
1876ko azaroaren 8an, María Victoria emaztea hil
zen. 1888ko irailaren 11n bigarren aldiz ezkondu zen,
Leticia Bonaparterekin. Turinen hil zen, 1890eko
urtarrilaren 18an, bronkopneumoniak jota, eta bertako
Supergako basilikan ehortzi zuten. Heziketa militarra
izan zuen eta Custozzako guduan (1866)aritu zen.
1867an María Victoria dal Pozzo della Cisternarekin
ezkondu zen.1868ko Iraultzaren ostean Elisabet II.a
erreginak Espainiatik ihes egin behar izan zuen.
1870eko azaroaren 16an Espainiako Gorteek
Amadeo Savoiakoa aukeratu zuten errege, 191
botorekin. Erabaki honetan, funtsezkoa izan zuen
Joan Prim jeneralaren babesa. Baina, abenduaren
30ean, artean Amadeo Espainiara iritsi gabe zela,
Prim erail zuten Madrilen.Hasieratik errepublikanoak,
karlistak, borboizaleak eta eliza bera aurka izan
zituen. Bere alde bozkatu zuen koalizioa, berriz,
zatikatu zen, eta Serrano, Ruiz Zorrilla eta
Sagastaren goranahi politikoak gobernuaren lana
galerazi zuen. Hori gutxi balitz, 1872ko udaberrian
Hirugarren Karlistaldia piztu zen.
Kuban, berriz, Hamar Urteko Gerra gaiztotuz joan
zen. Azkenik, 1873ko otsailaren 11n, uko egin zion
koroari.Erabat desengainatua, Italiara itzuli eta
Turinen kokatu zen.

15. Lehenengoerrepublika
 1873/2/11an hasi zen.
 1874/12/29an bukatu zen.
 Espainiako Historiako lehen errepublika saio laburra
izan zen oso, ezegonkortasun politikoa eta
bortizkeriaizan zituen ezaugarri.
 Errepublikak lau presidente izan zituen.
 Pavia jeneralak handik hamaika hilabetera estatu
kolpea egin eta errepublika unitarioa ezarri zuen.

16. Alfonso xii
 Izen osoa: Alfonso Francisco Fernando
Pío Juan de Maria de la Concepcion
Gregorio Pelayo de Borbon y Borbon.
 Jaio: 1857 eko azaroaren 28an, Madrilgo
Errege Jauregia.
 Senideak: Aita Frantzisko Asiskoa
Borboikoa. Ama Elisabet II. Espainiakoa.
 Erregealdia: 1874 eko abenduaren 29 tik
1885 eko azaroaren 25 arte Espainiako
Errege.
 Ezkontideak: Maria de las mercedes
Orleansekoa (1878). Maria Kristina
Habsburgo-Loreneakoa (1879-1885).
Seme alabak : Maria de las Mercedes,
Maria Teresa eta Alfonso.
 Hil: 1885eko azaroaren 25ean El Pardoko
jauregia Madril Espainia.
Tuberkulosiagatik hil zen.

17. ALFONSOREN EMAZTEAK
 Maria de las Mercedes Maria Kristina

18. ALFONTSO XIII
 1886ko maiatzaren 17ª
Madrilen, Espainian jaio
zen.
 1941eko otsailaren 28an hil
zen Erroman, Italiako
erresuman.
 Emakume batekin
ezkondu zen: Viktoria
Eugenia Battenbergerkoa.
 Bere aita Alfontso XII.a
Espainiakoa eta bere ama
Maria kristina Austriakoa.
 Bere erlijioa katolikoa zen.

19. LEHENENGO KOTXEA

20. KARL BENZ
 Karl Benzek asmatu
zuen 1886eko
urtarrilaren 29an eta
fabrikatzen hasi ziren
1880an.

21. LEHENENGO GERRA MUNDIALA
Lehen Mundu Gerra 1914ko abuztuaren 4an hasi
zen eta 1918ko azaroaren 11an amaitu zen
gerra.
Batik bat Europan garatu zena, munduko beste
eskualde zenbaitetara hedatu bazen ere.
Gatazka hau potentzia inperialisten arteko
lehiarengatik sortu zen Europan.
Euskal Herriari ere sekulako hondamendia eragin
zion: Lapurdin Nafarroa Beherean eta
Zuberoan «belaunaldi oso bat desagertu zen»,
Iñaki Egaña historialariak dioenez.
Herrialde ugari aritu ziren borrokan, baina
nagusiak hauek izan ziren:Lehen Mundu
Gerrako Aliatuak: Frantzia, Britainiar Inperioa
eta Errusiar Inperioa. Entente Hirukoitza osatu
zuten. Geroago Estatu Batuak, Italia (1915etik
aurrera) eta Serbia elkartu zitzaizkien.
Erdialdeko Potentziak: Alemaniar Inperioa, Austria-
Hungariako Inperioa eta Italia.
1882an sortutako "Aliantza Hirukoitza" osatzen
zuten. Hala ere, Italiak neutraltasuna atxikitzea
erabaki zuen.
Gerran zehar, Turkiar Inperioa eta Bulgaria bildu
zitzaizkien.
Italiak, bestalde, Aliantza Hirukoitza utzita, Entente
Hirukoitzari atxiki zitzaion 1915. urtean.

22. ERRUSIARIRAULTZA
 Bi garai bereizi ziren Errusiar Iraultza.
 1917ko otsaileko iraultza:
Nikolas II nagusitu zen eta errepublika
liberal bat ezartzeko xedea zuen.
 1917ko urriko iraultza:
Sobietak eta Alderdi Boltxebikea izan
ziren protagonista.

23. FRANCISCO DE
GOYA
 Izen osoa: Francisco Jose de Goya y
Lucientes
 Jaio: 1746eko martxoaren
30an,Fuendetodos Espainia.
 Senideak: Aita, Jose euskal jatorriko
margolaria. Ama, Gracia Lucientes
Aragoikoa.
 Aitaren dekorazio eskolan joan ondoren,
Jose Luzaren lantegian sartu zen 1760an.
1766an San Fernandoko Arte Ederretako
Akademiaren lehiaketan sartu zen beka
bat lortzeko asmoz eta ez zuen lortu.
 Francisco Bayauren lantegian sartu zen,
eta eragin handia eduki zuen bere
hasierako heziketa artistikoan.
 Hil: 1828eko apirilaren 16an, Bardele,
Frantzia.

24. LA MAJA DESNUDA LA MAJA VESTIDA

25. EL FUSILAMIENTO LA FAMILIA REAL

26. PRIMO RIVERAREN DIKTADURA
 Jaio: 1870eko urtarrilaren 8an, Jerez de la
Frontera. Militar politikari eta diktadore
espainiarra izan zen.
 14urterekin Migel militar akademian
sartu zen, instrikizioa bukatzean ,
Melillara destinatu zuten . Berehala hasi
zen karguz igotzen, Maroko Kuba (1895-
1897)eta Filipinetan (bere osaba
Fernandorekin).
 1902an Casilda Saenz de Herediarekin
ezkondu eta sei seme-alaba izan
zituzten.1908an koronel egin zuten eta
handik gutxira alargun gelditu zen, bere
emazteak seigarren umea erdiratzekoan
alegia.
 Hil: 1930eko martxoaren 16an, Parisen

27. KRISI EKONOMIKO MUNDIALA
 Krisi ekonmikoa egoera ekonomiko
orokorraren okertze nabarmena da,
langabezia, BPG, errenta infazio eta beste
aldagai makro ekonomikoaren bilakera eta
beste aldagai makro ekonomikoaren bilakera
negatiboen bitartez azalerazten dena. krisi
ekonomikoek eragin nabarmena dute
gizartean, pobrezia areagotuz eta pertsona eta
familien errenta eta kontsumo-ahalmena
murriztuz; aldí berean, aldaketa politikoak
eta, muturrean, sistema sozio ekonomikoaren
suntsiapena ere elkar ditzakete. Krisi
ekonomikoen kausak anitzak izan daitezke:
hondamendiak, gerrak, finantzia-sistemaren
desegokitasuna, espekulizazioa edo sistema
sozio politikoaren jasanezintasun bera krisi
ekonomikoak antzinatik gertatu dira, baina
kapitalismoaren garapenarekin batera hartzen
dute izaera errepikakor eta ziklikoa;Ildo
horregatik, maximotik krisi ekonomikoak
kapitalismoaren berezko ezaugarria direla
baieztatzen da.

28. BIGARREN ERREPUBLIKA
 Espaniako bigarren
errepublika 1931tik
1936arte iraun zuen
erregimen politikoa
izan zen, errepublikan
oinarrituta. Espaniako
gerra zibilak markatu
zuen Espaniako
bigarren errepublikaren
amaiera eta Francisco
Francoren hasiera.

29. GERRA ZIBILA
Espainiako Gerra Zibila 1936 eta 1939 urteen artean izan zen.
Espainian, Hego Euskal Herria barne, jazotako gerra izan zen.
Espainiako armadako militar batzuek Bigarren Errepublikako gobernu demokratikoaren aurka eginiko
estatu kolpe batez hasi zen.
Gerra hartako aldeek Altxamendu Nazionala, matxinada faxista, Gerra Nazional-Iraultzailea eta abar
ere deitu izan diote. Haren sorburua izan zen Espainiako eskuindarrek ez zutela onartu ezker
alderdien Fronte Popularrak, 1936ko otsailaren 16ko hauteskunde orokorren bidez, Espainiako
agintea eskuratu izana.
Uztailaren 17an eta 18an, Espainiako armadaren zati handi batek estatu kolpea jo zuen Errepublikaren
gobernuaren aurka eta, porrot egin zuenez, herrialdea bitan zatitu zen.
Hurrengo hiru urtean, milioi erdi bat gizabanako hil ziren: guda zelaian 300.000 eta errepresioaren
ondorioz, 200.000. Errepublikako agintariek, beren kontrolpeko eremuan, hilketa horiek gerarazteko
ahalegin handiak egin zituzten; agintari frankisten aldetik, berriz, aurkariak eta balizko aurkariak
hiltzea beren gobernua sendotzeko erabilitako estrategia izan zen.
Gerraren ondoren, Francisco Franco jeneralak bereganatu zituen estatuko aginpide guztiak, Caudillo titulua
hartuta.Gerra hark Hego Euskal Herria ere zatitu zuen. Alde batetik, eusko abertzaleak eta ezkerreko
alderdiak errepublikaren alde agertu ziren. Bestetik, Alderdi Karlistak, Euskal Herriko zenbait
gunetan oso indartsua zenak, eskuindarren alde jo eta berehala Nafarroa eta Arabaren gehiena
eskuindarren ondoan lerrokatu ziren. Bizkaian, Gipuzkoan eta Arabako zati txiki batean, EAJk
gidatuta, Eusko Jaurlaritza eratu zen.
Urtebete geroago, Mola jeneralaren indarrek militarki okupatu zuten Hegoalde osoa.
Euskal Herrian, gerra hartako gertaera ezagunena Gernikako bonbardaketa izan zen. Gernika foruen ikur
garrantzitsua izateak eta Picassoren Gernika margolanak eman diote ospea bonbardaketa hari.
Gerraren ondoren Bizkaia eta Gipuzkoa "probintzia traidoreak" (provincias traidoras) izendatu zituen
Francok eta ordu arte izan zuten ekonomia ituna ezeztatu zien (Arabak eta Nafarroak atxiki zuten).

30. BIGARRENGERRAMUNDIALA
 1939/9/1ean hasi zen.
 Bereziki Europan, Afrikan, Asian, Ozeano Barean,
Mediterraneoan eta Ekialde Hurbilan.
 Aliatuak izan ziren garaile.
 Mundu osoan hedatu zen gerra izan zen, gizateriaren historian
hildako gehien eragin zituena
(62 milioi pertsona inguru).
 Bi alderdi lehiatu ziren:
Aliatuak:
- Frantzia, Erresuma Batua, Polonia eta Danimarka.
Ardatza:
- Alemania, Italia, Japonia eta Eslovakia.

31. ONU-REN SORRERA
 Nazio Batuen Erakundea 1945urriaren 24an sortu zen.
Nazioen Liga aurreko erakundea ordezkatzeko. Gaur
Egun, Nazioarteko erakunde handiena da. Bere
helburu garrantzitsuak hauek dira:
 Nazioarteko zuzenbidea.
 Ordenua.
 Garapen Sozialak .
 Giza eskubideak bermatzea.

32. FRANKOREN DIKTADURA
 Francoren diktadura,
diktadura frankista edo
erregimen frankista 1939tik
1975ra Espainian ezarritako
erregimen politiko
diktariala izan zen,
Francisco Franco
Bahamonderen
buruzagitzapean.
 Espainiako Gerra Zibiletik
1975ean hil zen arte iraun
zuen.

33. CEE - REN
SORRERA
1957an Comunitate
Ekonomiko
Europearraren sorrera.
Akordio komertzial bat
izan zen hasieran.
Handik dator horain
ezagutzen dugun
Europear batasuna.

34. NEIL ARMSTRONG ASTRONAUTAK ILARGIA ZAPALDU ZUEN
1966ko martxoaren 16an beren lehenengo espazio-misioan
Gemini VIII.ean hegan egin zuen komandante gisa, David
Spotekin.
Misio honetan, Armstrongek Gemini VIII.a gidatu zuen, eta
lehendik orbitan zegoen Agena-rekin arrakasta osoz akoplatu
zuen.
Armstrong Apollo XI.ean, Ilargira pilotu batekin egindako
lehenengo misioan, komandante joan zen eta ilargiratu eta
oina haren azalaren gainean jarri zuen lehenengo pertsona
izatearen ohorea irabazi zuen.
1969ko uztailaren 16an, Armstrongek, Michael Collinsek eta
E. “Buzz” Aldrinek Ilargiko bidaia hasi zuten. Collins
komando-moduluko pilotua izan zena.
Apolo XI. eko komandante bezala, Armstrongek ilargi-
modulua pilotatu zuen Ilargiaren azalean segurtasun osoz lur
hartu zuelarik.
1969ko uztailaren 20an, 22:56:20an, Estatu Batuetako
ekialdeko orduan, (uztailaren 21eko 3:56:20 UTC), Neil
Armstrongek Ilargia zapaldu eta bere esaldi ospetsua esan
zuen: “Urrats txikia da gizon batentzat, baina jauzi handia
gizateriarentzat”.
Aldrenek eta Armstrongek ia bi ordu eta erdi inguru pasa
zituzten Ilargian ibiltzen, laginak biltzen, esperimentuak egiten
eta argazkiak ateratzen.

35. Juan carlos I
 1975-2014ra izan zen errege.
 1938/1/5an jaio zen, Erroman,
Italian.
 Bere gurasoak Joan de Borbon
eta Maria de las Mercedes
Borboikoa ziren.
 1962/5/11an Sofia de
Greciarekin ezkondu zen,
Atenasen.
 Semeak:
- Elena, Lugoko dukesa.
- Cristina, Palmako dukesa.
- Felipe VI. Asturiasko printzea.

36. TRANTSIZIOA
 Espainiako trantsizioa da Francoren
diktaduraren amaieratik hasi eta
Mendebaldeko herriek demokratikotzat
onartutako estatua bihurtu zen arteko
denbora. Hasiera, 1975eko azaroaren 20a
bukaera, PSOEk irabazi zituenean
hauteskundeak 1982eko urriaren 28ª.
 Espainiako Trantsizioak ez du ekarri
diktadurarekiko etenik. Gerra Zibilean
errepublika aurka matxinatutakoak eta
erregimen frankistak egindako
krimeneei amnistia eman zitzaien,
artean guztiz Frankistak ziren
Espainiako Armadako buruen
mehatxupean, eta geroztik Espainiako
gobernuak ez du oraindik frankismoa
guztiz gaitzetsi.

37. HAUTOESKUNDE DEMOKRATAK
 Hautoeskundeak
demokratikoki boto
emateko eskubidea
dutenak artean, eurek nahi
duten agintariak aukeratu
ahal izaten den prozesu
bat dira. Hautoeskundeak
instituzio demokratikoetan
ematen dira, hala nola,
eskatu demokratikoak,
sindikatuetako botazioak…

38. ADOLFO SUAREZ
 Jaio:1932ko irailaren
25an Cebrerosen.
 Hil:2014ko martsoaren
23an Madrilen.
 Politikoa, Espania
Gobernuko presidentea
1976tik 1981arte eta
abokatu Espainola izan
zen. UCD partidokoa.

39. GAUR EGUNEKO
KONSTITUZIONAREN
ERREFENDUM
Errefendum, batzuetan plebizitu
ere deitua, bozketa zuzena da,
non eta gizartearen talde batek
erabaki behar duen proposamen
zehatz bati buruz, bera onartzeko
edo baztertzeko. Demokrazio
zuzenaren tresnetako bat da.

40. Leopoldo calvo sotelo
 1926/4/14an jaio zen, Madrilen.
 Politikari espainiarra zen.
 Gobernu burua izan zen.
 1981/2/25etik 1982/12/1
arte izan zen gobernu buru.
 1954ean ezkondu zen Maria del Pilar Ibañez-
Martin y Melladorekin.
 Semeak:
- Leopoldo II
- Juan
- Maria del Pilar
- Pedro
- Victor Maria
- Jose Maria
- Andres
- Pablo
 2008/5/3an hil zen, 82 urterekin.

41. FELIPE GOZALEZ
 Izen osoa: Felipe Gonzalez
Marquez.
 Jaio: Dos Hermanas Sevilla
Espainia, 1942eko martxoaren
5ean
 Idazkari nagusia izan zen
PSOEn sartu zen. Ikuspegi
marxistak izatetik jarrera
sozialdemokrata izatera igaro
zen. Espainiako gobernu
hautatu zuten: 1982,1986, 1989
eta 1993.
 1996an, hauteskundeak galdu
eta gero, politikaguntza aktiboa
utzi zuen.

42. CEE-N ESPAINIAN SARTZEN DA
 Europako Ekonomia Erkidegoa
1957ko martxoaren 25en sortu zen,
Alemaniako Errepublika Federalak,
Frantziak, Belgikak, Luxenburgok,
Herbehereek eta Italiak sinatu zuten
Erromako Itunaren ondorioz. Gero,
Danimarka, Britania Handia eta Irlanda
gaineratu zitzaizkien 1973. urtean,
Grezia 1981ean eta Espainia eta Portugal
1986an. Elkarteko estatuen arteko
ekonomia harremanak sendotu eta
elkarren laguntza teknikoa eta
zientifikoa sustatzeko helburuaz jaio
zen.
 Maastrichteko Itunaren ondoren (1992),
Europako Erkidegoa deitu zen. Gaur
egun Europako Batsunarenbarnean
dago, bertako hiru oinarrietatik
lehenengoa baita (Merkataritza eta
Ekonomia batasuna). Beste bi oinarriak
Atzerri eta Segurtasun Politika eta
Kooperazio Polizial eta Judiziala dira.

43. JOSÉ MARÍA ALFREDO AZNAR
LÓPEZ
 Jaio:1953ko otsaiak
25an Madrilen.
 Ppko politiko Española,
horko alkatea izan zen
1996tik 2004arte.
Trantsizioko
autezkunde nagusiak
1900 urtetik geroztik
laugarren presidentea
izan zen.

44. BALKANEN GERRA
JUGOSLAVIA osatzen zuten
zenbait herrialde desberdinak
independentzia lortu zuten.
 ESLOVENIA, SERBIA,
HERZEGOBINA, MONTE NEGRO,
MAZEDONIA, BOSNIA, eta
CROACIA.

45. CEE - TIK
Eu - izatera
• 1992an Comunidad Economica
Europea
Europar Batasuna izatera pasa
zen.
• Europar Batasunak Bruselasen
(Belgikan), daukate sede nagusia.

46. KUBAKO INDEPENDENTZIA
 Kubako historia lehen gizakiak Karibe
itsasoko uharte handienera iritsi zirenean
hasi zen. Bertako historia jatorrizko Taino
herria, Espainiar Imperioaren garaien,
Afrikatik ekarritako esklabuak, Estau
Batuen eragina eta iraultza ditu ardatz
nagusi.
 Barrokoak 1868an hasi ziren eta 1998arte
iraun zuten, Espainia eta Estau Batuen
arteko Gerra arte. Maina itsasontzikoak
hasi zuten gerr. AEBetako hedabideak
presio handia egin zuten, leherketa
Espainiarrei leporatu. Horrela, William Mc
Kinley presidenteak Espainiari gerra
deklaratu eta armada bidali zuten uhartera.
 1952an Fulgencio Batista militarrak estatu
kolpe baten bidez herrialdeko agintari
bilakatu zen bigarrenez, diktadura gogorra
ezarriz.

47. ATENTATUAK NUEVA YORK-EN
2001eko irailaren 11ko
atentatua, 2001. urtean Al
Kaidako 19 kideek
burututako atentatu
suizidak izan ziren.
Atentatuak 4 talddeetan
banatu ziren. Bakoitza
piloto batekin. Hegazkina
gidatutako zuena behin
tripulazioa menderatu eta
gero.

48. MADRILGO ATENTATUA
 Madrilen Espaniako
historian gertatu den
atentaturik grabeena
izan zen 2004eko
martsoaren 11an.
Yijadista batzuk
trenetan eta tren
geltokietan bonbak jarri
zituzten.
 Guztira 191 ildako
egon ziren.

49. 2014
 Juan Carlos I
erregea izateaz utzi
zuen eta Felipe VI
igo zen errege
bezela.

50. GOBERNUKO
FORMAK

51. MONARkIA
• Definizioz, estatu gobernu era bat da, non
goi kargua biziartekoa den eta
oinordekotasunagatik izendatuta izaten
dena.
• Kargu honi monarkia deritzo: errege eta
erregina.
• Monarka batek agindutako estatuari
monarkia edota erreinua deritzo.

52. ERREPUBLIKA
Errepublika estatu batean gobernu mota
bat da eta bertan Erregea ez Estatu
Burua. Orokorrean, Herriak
demokratikoki aukeratzen du Estatu
Burua, Presidente edo Lehendakari izena
hartzen duena. Izenaren jatorria
latinetikoa da: Re publika=Gauza
publikoa.

53. DIKTADURA
• Pertsona edota ideologia bereko talde
jakin baten eskuetan botere absolotua
jartzen duen gobernu era bat da,
estatuaren hiru legeak kontrolatuz.
• Diktadoreek ere lor dezakete boterea.
Ohikoa da militarrek gauzatutako estatu
kolpe baten bidez lortuz.

54. Industria
iraultza

55. AURRERAPENAK MEDIZINAN
 XVIII.mendean zehar ez titular medikuak profesional
batek lan egiten du esklusiboki hiri, edo mediku
ofizial gisa, herri gisa figura erregistro ofiziala da. Bere
betebeharrak laguntzeko gaixo edo heri egoiliarren
naturalki.
 Biztanleek egunez edo gauez deitu behar zuten izan
ere txandaka joaten ziren hospitalera, kartzela eta
erruki etxe bisita bakoitzeko dirua edo janaria eman
behar zuten, pobreak izan ezik.

56. MIGRAZIO MUNDIALA
 Migrazioa, batzutan migrazio
mugimendua, bat jaio edo
bizi den herrialde edo
lurraldea utzi eta beste leku
batera aldi luze batetako
joaten da han bere bizimodua
hobetzeko asmarekin
gehienetan.
 Bi migrazio mota berezi ohi
dira, immigrazio eta
emigrazioa.
 Joaten direnak emigrante
hitzarekin izendatzen dira;
etortzen direnak berriz,
immigrante nahiz etorkin.

57. ASMAKIZUNAK

58. JOSTEKO MAKINA
Josteko makina ehuna eta haria
beste material puntu erabilitako
makina bat da.
Lehenengo Industria Iraultzaren
garaian ere asmatu ziren josteko
lanaren zenbatekoa jaisteko
ehungintza enpresetan.
Lehen josteko makina, Santiago
egotzitako 1790 asmakuntza
geroztik, bere eraginkortasuna
eta produktibitatea ehungintzan
hobera egin du.

59. fonoautografoa
Edouard – Leon de Martinvillek
asmatu zuen 1857/3/25an.
Soinua grabatzeko lehen objektua
izan zen.

60. fonoautografoa
EDOUARD-LEON FONOAUTOGRAFOA

61. HEGAZKINA
(CLEMENT ADER)
CLEMENT ADER
Jaio: 1841eko apirilaren 2an edo otsailaren
8an Muret Francia.
Ingeniari frantsesa, mikrofonoa eta telefonoa
aurreratu zituen. Ospetsua da hegazkina
asmatzeagatik.
Ader ingeniaritza elektrikoa eta mekanika
arlo askotan izan da berritzaile handia.
HEGAZKINA
Baina benetan pasio bat izan zen Aderrena,
hainbeste diru eta denbora utzi dio…
Louis Pierre Mouillard hegaztien hegaldi
buruzko ikasketeei esker Éi zuen 1886an.
olu du bere lehen egan makinaeraik

62. ITSASPEKOA
Itsaspekoa ur azpian mugitu
daitekeen ontzia da, hala
gerrarako nola zibilean
erabiliak.
XVIII. Mendean hasi ziren
erabiltzen militarki.
Lehen Mundu Gerran oso
modu zabalduan eraiki eta
eraiki zituzten.
Itsas azpian gainaldean ibil
daiteken ibilgailua dugu.
Itsaspekoa osatu duen
sistema ez da oso konplexua;
murgiltze tanke batzuez
baliatzen da ur azpian sartu
eta bertan mantendu ahal
izateko.

63. BIZIKLETA
 Karl Drais
alemaniarrak asmatu
zuen 1813 oraingo
bizikletaren lehen
pausoa.
 Bi gurpil zituen
baina ez zituen
pedalik.

64. FOTOGRAFIA
Fotografia argiari sentikor den gainazal batean
irudi finkoak grabatzeko prozesu eta arteari
deritzo.
Horretarako kamera ilun deritzan printzipioa
erabiltzen da, zeinarekin gainazal batean
egindako zulo txiki batekin jasotako irudia
proiektatzea lortzen den, honen tamaina txikituz
eta gardentasuna handituz. Irudi hauek
gordetzeko pelikula sentikorrak erabiltzen ziren
orain gutxi arte, baina gaur egun CCD eta CMOS
sentsore digitalak erabiltzen dira.
Ez da erraza teknikaren asmatzailea zein izan
zen zehaztea, aurrekari asko izan baititu, baina
orokorrean esan dezakegu argazkigintzak
Joseph Nicephor Niépce zor diola bere
garapena, eta Louis-Jacques-Mande Daguerrek
egin zuela publiko aurkikuntza, teknika hau
perfekzionatu ostean.
Hasiera batean argazkigintzaren teknika
daguerrotipia zen ezaguna.

65. Argikuntza
publikoa
Lehenengo gasez egindako argikuntza publikoa
1807an asmatu zen, Frederick Albert Winsorek
Londreseko kale bat argitzean. Philippe Lebonen teoria
hobetuz.
Lehen elektrizitatez egindako argikuntza publikoa
1875ean asmatu zen, arku formakoa.

66. ARGIKUNTZAPUBLIKOA

67. TELEGRAFOA
 Telegrafo elektrikoa zeinu elektrikoak
erabilhtzen duen telegrafoa da. Urruti
dagoen jendearekin komunikatzeko lehen
gailu elektrikoa izan zen. Asmakuntza
honden patentea Samuel Morseri eman
zaion arren, Gaus eta Weber, 1882an, jada
eurek asmatutako telegrafo baten bidez
komuniktzen ziren.
 Hona hemen telegrafo batzuen izena:
 Morse telegrafoa
 Huygens telegrafoa
 Baudat telegrafoa

68. BESTE TELEGRAFO
BATZUK
Morse telegrafoa Baudot telegrafoa

69. SAMUEL MORSE
 Samuel Morse 1791eko apirilaren
27an jaio zen Boston,
Massachusetts, Estau Batuetan.
 Asmalaria zen Telegrafo
elektrikoa egitea okurritu
zitzaion, bete zuen 1834an.
 Ezkontidea:
 Lucretia Pickering Walker
 Sarah Elizabeth Griswold

70. X IZPIAK
 X izpi izenarekin Wilhelm
Röntgenek 1896an
aurkitutako erradiazioa
ezagutzen da.Erradiazio hau
ikusezina da, gorputz
opakoak zeharka ditzake eta
argazkietako filmak
inprimatu ahal ditu.
 X izpiek erabiliren artean
medikuntzan hezurren
diakonostikoa egitea da
ohikoen. Era berean
kristalografian asko
erabiltzen da materialen
egitura kristalinoa aztertzeko.

71. GIZARTEA XIX
 Goiko klasea: Erregeak,
aristokatrak,
dirudunak…
 Erdiko klasea:
Merkatariak,
funtzionarioak,
maixuak…
 Herri xehearen klasea:
Nekazariak,
arrantzaleak,
meatzaileak…

72. ARTEA
aro
garikidean

73. ARKITEKTURA:
NEOKLASIZISMOA
ETA
MODERNISMOA

74. Antoniogaudi
 1852/6/25an jaio zen, Reusen,
Espainian.
 Arkitekto kataluniarra zen,
modernismo estilokoa.
 Ez zen ezkondu eta ez zuen
semerik izan.
 1926/6/10ean hil zen, 74 urterekin.
 OBRAK:
- Sagrada Familiako Basilika
- El Born
- Gran Cascada
- Casa Mila
- Parque Guell
- Casa Batlo

75. Antonio gaudi : obrak
Parqueguell SAGRADAFAMILIA

76. NEOKLASIZISMOA
 Neoklasizismoa XVIII.mendearen bigarren
erdialdean XIX. Mendearen hasieran Europan
garatu zen mugimendu artistikoa izan zen.
Aintzinate klasikoaren eta zibilizazio greko –
erromatarren oroimena izan zuen ardatz.
Eredu klasikoak kopiatzen ziren, oso era
zehatzean aztertuz.
 Neoklasizismo izen XIX.mendean eman
zitzaion higikunde honden balioa
gutxiestearren, izaera inpersonala eta hotza
egozten baitzioten. XVII:mendean ordea garai
neoklasikoen ziardutenek Egiazko Estilo izena
eman zioten neoklasizismoari.Izan ere,
Berpizkunde berri baten izaera eman nahi
zioten, egia atenporalen baieztapen bezala.

77. NEOKLASIZISMOA
 Neoklasizismoa XVIII.mendearen bigarren
erdialdean XIX. Mendearen hasieran Europan
garatu zen mugimendu artistikoa izan zen.
Aintzinate klasikoaren eta zibilizazio greko –
erromatarren oroimena izan zuen ardatz.
Eredu klasikoak kopiatzen ziren, oso era
zehatzean aztertuz.
 Neoklasizismo izen XIX.mendean eman
zitzaion higikunde honden balioa
gutxiestearren, izaera inpersonala eta hotza
egozten baitzioten. XVII:mendean ordea garai
neoklasikoen ziardutenek Egiazko Estilo izena
eman zioten neoklasizismoari.Izan ere,
Berpizkunde berri baten izaera eman nahi
zioten, egia atenporalen baieztapen bezala.

78. NEOKLASIZISMOKO OBRAK

79. MODERNISMOA
 Sufragio unibertsala
adinez nagusiak diren
gizon-emakume guztiei
onartzeko zaien botoa
emateko eskubidea da,
honen bitartez
parlamentuetan parte
hartzen duten
ordezkariak zein
gobernuburuak
aukeratzeko.

80. MODERNISMOA

81. MARGOLARIA
K

82. JOAQUÍN SOROLLA
Jaio:1863ko otsailaren 27an
Valentzian.
Il:1923ko abuztuaren 10an
Cerdellan, Madrilgo pribintzia bat.
Impresionismoaren garaikoa.
2.200 margolan baino gehio ditu
katalogatuta bere izenean: “Y aun
dicen que el pescado es
caro(1895)”, “La vuelta de la
pesca”, “La bendición de la
barca”, “Pescadores
Valencianos”, (1899), “Niños
jugando en la playa”…

83. NIÑOS JUGANDO EN LA PLAYA

84. La bendición de la barca Pescadores Valencianos

85. SOROLLAREN OBRAK
Y aún dicen que el pescado
es caro
La vuelta de la pesca

86. La bendición de la barca Pescadores Valencianos

87. SALVADOR DALI
Salvador Domingo Felipe
Jacinto Dalí Doménech
Figueres, Katalunia, 1904ko
maiatzaren 11an jaio zen
eta 1989ko urtarrilaren 23an
hil zen.
Margolaria, eskultorea,
diseinatzailea, idazlea eta
zinemagilea izan zen.
Madrilen eta Parisen ikasi
zuen, Luis Buñuel, Federic
García Lorca, André Breton
eta Pablo Picasso moduko
egileak ezagutu zituen.
Surrealismoaren jenio
handienetarikoa izan zen.

88. El gran
masturbador
La persistencia
de la memoria

89. Sueño causado por el vuelo
de una abeja alrededor de una
granada un segundo antes de
despertar
Galatea de las
Esferas

90. PABLORUIZPICASSO
 1881/10/25an jaio zen, Malagan.
 Bere gurasoak Jose Ruiz y Blasco eta Maria
Picasso ziren.
 Margolaria zen, eta kubismo inguruan egiten
zituen bere obrak.
 Lehen aldiz Olga Khoklovarekin ezkondu
zen:
 Semeak:
- Pablo Picasso II
 Bigarren ezkontza Jacqueline Roquerekin
izan zen, eta ez zuten semerik izan.
 1973/4/8an hil zen, 91 urterekin.
 Obrak:
- Guernica
- Las Señoritas de Avignon
- The Old Guitarist
- The Weeping Woman
- El Sueño
- Garçon á la Pipe
- The Blue Room

91. PICASSORENOBRAK
GUERNICA THEOLDGUITARIST

92. INPRESIONISM
OA Inpresionismoa XIX.mendearen herenean
Frantzian, Parisen bereziki, sortu eta garatu
zen pintura- joera eta estiloa da, arte
modernoaren mugimendu nagusienetakoa.
Artista inpresionistak 1860an hasi ziren
publikoki agertzen.
 Margolari nagusienak hauek ziren:
 Édouard Manet
 Cloude Manet
 Camille Pissarro
 Pierre-Auguste Renoir
 Alfred Sisley
 Edgar Degas

93. KUBISMOA
 Kubimoa arte modernoaren
mugimendu abanojodista da,
XX. Mendeko lehenengo bi
hamarkadetan eta Frantzian
garatutakoa. Pablo Picasso,
Georges Brages Braque eta Juan
Gris bultzatzaile nagusiak izan
ziren margolaritza eta eskultura
arloetan. Poetan artean, berriz,
Guillaume Apollinaire eta Jean
Coctean aipatzen dira, besteak
beste.
 1919 inguruan surrealismoak
eztanda egin zuen eta kubismoa
ordezkatu zuen.

94. INPRESIONISMOKO ARGAZKIAK

95. KUBISMOA

96. SURREALISMOA
 Surrealismoa 1920ko
hamarkadan sortutako
arte modernoaren
mugimendua da.
 Kubismoa ordezkatu
zuen.
 Surrealista batzuk:
Salvador Dalí, Joan
Miró…

97. ARTE ABSTRAKTUA
Arte abstraktua mundu naturaleko
gauzakiak irudikatzen ez dituen artea da.
Hortaz, kolorea eta itxura ez ditu modu
figuratiboan erabiltzen.
XX. Mende hasieran, abstraktu hitza arte
mota zehatza adierazteko erabiltzen zen,
batez ere kubismoa eta futurismoa,
zeinetan agertzen ziren egiazko irudiak
ere sinpletuan ala bere jatorrizko formak
azaletik irudikatuta.

98. Gizartea
eta
ekonomia

99. GIZARTEA ETA EKONOMIAN
HAINBAT MUGIMENDU EGON
ZIREN:
- EMIGRAZIOA AMERIKETARA
- INDUSTRIALIZAZIOA
- SUFRAGIO UNIBERTSALA
- ESKLABUTZA ABOLITZEA

100. INDUSTRIALIZAZIOA
 Espainian berandu hasi zen
industrializazioa. XVIII. mendean
Ingalaterran, mende bat beranduago,
1880an agertzen da Espainian.
 Nekazal gizarte tradizionalaren
nagusitasuna; burgesia sendo eza; gatazkak
XVIII. mendetik (guda karlistak,
Amerikako hondamendia); kapital
urritasuna inbertitzeko; industrializazioa
sustatzen duen barne kapital eza; garraio
azpiegitura txarra.
 Industria produkzioan sektore berriak
sortu dira: Telematika, automatizazioa,
doikuntza-tresnak...Egituraren inguruan
deszentralizazioa izan da nagusi. Eta
industrien ezarketan eta Industria politikan
ere egon dira aldaketa nabarmenak
estatuaren esku hartzea murriztu da
ingurumen arazoei buruzko lehia handitu
da...

101. SUFRAGIO UNIBERTSALA
 Sufragio unibertsala
adinez nagusiak diren
gizon-emakume guztiei
onartzeko zaien botoa
emateko eskubidea da,
honen bitartez
parlamentuetan parte
hartzen duten
ordezkariak zein
gobernuburuak
aukeratzeko.

102. ESKLABUTZA
Prozesua hasi zen E.E.U.U
Abraham Linkon
lehendakari zenean,lege
bat jarri zuen esklabutzaren
aurka. Horren ondorioz
gerre zibil bat sortu zen.

103. ZIENTZIA
ETA
TEKNOLOGIA

104. AURRERAPEN NABARMENAK
Antzinako Erregimenean, Europako gizarteen hilkortasuna altua
zen oso. Izan ere, teknikoki oso garatua ez zen nekazaritza zen
ekonomiaren oinarria.
Klimen gorabeherekin eta garraio egitura kaskarrarekin batera,
nekazaritzak ezin zituen askotan biztanleriaren elikadura
beharrak asebete.
Umeen hilkortasun tasak dira nabarmentzekoak, hain dira eta
altuak, lehenengo urteetan batik bat.
Hala ere, Antzinako Erregimenaren demografiaren ezaugarri
behinena bat-bateko populazio krisialdia da: hilabete
batzuetan hildakoen kopuruak gora egiten zuen izugarri.
Honek, halaber, migrazioak eragin eta ezkontzen zein jaiotzen
kopurua murrizten zuen.

105. Pentsamenduzientifikoarenaldaketa
• XIX mendean Europa mundu industrial bat
izatera pasatu zen.
• Oso aurreratua XIX. Mendean, industria
berri bat sortu zen: Industria Kimikoa.
- Gasetik argikuntza publikoa atera zen.

106. PENIZILINA
 Antibiotiko betalaktamiko
hau, Alexander
Fleming mediku eskoziarrak aurkitu
zuen 1929an. Aurkitutako
lehen antibiotikoa izan zen.Penicillium
notatum izeneko onddoak sortzen du
penizilina era naturalean.
 Mediku eskoziarra Staphylococcus
aureus bakterioarekin lanean zebilen.
Ustekabean, Penicillium
notatum lizunaz bere kultibo
bakteriarrak kutsatu
zirenean, Staphylococcus ez zela hazten
ohartu zen. Ondorioz, onddoak
bakterioaren hazkuntza galarazten zuen
substantzia bat ekoiztu behar zuela
ondorioztatu zuen Fleming-ek.

107. ALEXANDER FLEMING
 Jaio: 1881eko abuztuaren
6an, Kolmarnock
Eskozia.
 Lanak:
 Penizilinaren
aurkikuntza
 Lisozimaren aurkikuntza
 Hil: 1995eko martxoaren
11an Londres Ingalaterra

108. EUSKAL HERRIKO
LEHENDAKARIAK

109. GARAIKOETXEA
 1938ko ekainaren 2an
jaio zen eta 77 urte ditu
Euskal Herrian.
 Eusko Jaurlartzako 3.
Lehendakaria izan
1980tik 1985era: Eusko
kontseilu Nagusiko 2.
presidentea 1979tik
198ra.

110. ARDANZA
 Jose Antonio Ardanza
Garro (Elorrio, Bizkaia
1941ko ekainaren 10ean)
politikari jeltzalea eta
enpresa burua da.
1985tik 1999ra Eusko
Jaurlaritzako
lehendakaria izan zen.
Gaur egun, Euskalteleko
presidentea da.

111. IBARRETXE
 1957/5/15an jaio zen.
 E.A.E-ko Lehendakaria
izan zen, 1999/1/2tik
2009/5/5ª arte.
 Begoña Arreguirekin
ezkondu zen.
 Semeak:
- Eneritz Ibarretxe
- Nekane ibarretxe

112. PATXI LOPEZ
 Lehenengo
lendakari sozialista
Euskadin 2009tik
2013arte
lehendakari izan
zen.

113. URKULLU
 Izenkoia: Iñigo Urkullu Renteria
 Jaio: 1961eko irailaren 18an,
Alfontsotegi Bizkaia, Euskal
Herria.
 Alderdi Politikoa: EAJ
 Ezkontiodea: luzia Arieta-
Arauñabena. Jaurlaritzako
 2012eko abenduaren 13an bere
alderdiaren bozeki Euskal
Autonomi Erkidegoko eta
Euskal lehendakari izendatua
izan zen, eta 2012eko
abenduaren 17an Gernikako
Juntetxean bere kargUa zinpetu
zuen.