3. HASIERA:
1492. urtean,
XV. mendean,
Amerikaren
aurkikuntza eta
Errege-erregina
katolikoen
ezkontzaren
batera.
BUKAERA:
1789.urtean,
XVIII. mendean.
Iraultza frantsesarekin
Espainian: errege
katolikoen erregealdia
(XV. Mendearen
bukaeran) Gaztela eta
Aragoi herrien batasuna:
Isabel Gaztelakoa eta
Fernando Aragoikoaren
ezkontza, naiz eta batu
bakoitza bere legeak eta
erakundeak zituzten.
4. Errekonkista
bukaera:
Granadako
erresuma
konkistatu
zuten 1492.
urtean.
Amerikako aurkikuntza: Kristobal
Kolonek aurkitu zuen 1492an hiru
itsasontzirekin: La Pinta, La Niña y
Santa Maria. Kolonek India zegoela
pentsatzen zuen, baina Amerikan
zeuden. Ameriketatik
bueltatzenerakoan: janaria, urre
eta zilarra ekarri zuten.
Kanariar uhartea konkistatu bukatu
zuten. (101. urte iraundu zuen)
Erregeak: Austria-etxea: XVI.
mendean: Carlos I: Errege-erregina
katolikoen biloba zen, Flandesen
hezia. 1516ean, Espainiako errege
bihurtu zen. 1520an komunitateen
Matxinada izan zen.
8. - 1500/2/24ean jaio zen ,
Flandesen.
-Bere gurasoak Felipe I eta
Juana I ziren.
-1516ean bihurtu zen errege.
- 1526/3/11an ezkondu zen
Isabel de Portugalekin.
Semeak: Felipe II, Maria
Austriakoa, Fernando, Juana A
ustriakoa eta Juan.,
- 1558/9/21anhil zen.
9. -1527/5/21an jaio zen, Valladoliden.
- Bere gurasoak Carlos I eta Isabel de
Portugal ziren.
- Lehenengo ezkontza Maria Manuela
de Portugalekin izan zen. Semeak:
Carlos Austriakoa.
- Bigarren ezkontza Maria de Inglaterra
rekin izan zen.Ez zuten izan semerik.
- Hirugarren ezkontza Isabel de
Valoissekin. Semeak: Isabel Klara
Eugenia eta Katalina Mikaela:
- Laugarren ezkontza Ana de
Austriakoarekin izan zen.Semeak:
Fernando, Carlos Lorenzo, Diego Felix,
Felipe III eta Maria izan ziren.
- 1598/ 9/13an hil zen, 71 urterekin.
10. - 1578/4/14ean jaio zen,
Madrilen.
- Gurasoak Felipe II eta
Ana de Austriakoa ziren.
- Margarita Austriakoarekin
ezkondu zen. Ana
Mauricia, Maria, Felipe IV,
Maria Ana , Carlos,
Fernando, Margarita eta
Alfonso.
- 1621/3/31an hil zen, 42
urterekin
11. -1605/4/8an jaio zen, Valladoliden.
- Gurasoak Felipe III eta Margarita
de Austriakoa ziren.
-1615ean ezkondu zen Isabel de
Borbonekin.
- Semeak: Maria Margarita, Maria
Catalina, Maria Eugenia, Isabel Maria
Teresa, Baltasar Carlos, Maria Ana
Antonia eta Maria Teresa.
- Bigarren ezkontza Mariana de
Austriakoarekin izan zen.
-Semeak: Margarita, Maria Anbrosia
de la Concepcion, Felipe Prospera,
Fernando Tomas Carlos eta Carlos II.
12. -1661/11/6an jaio zen,
Madrilen.
- Gurasoak Felipe IV eta
Mariana de Austria
ziren.
-Ez zen ezkondu eta ez
zuen semerik izan.
- Austria Etxearen
azkena izan zen,
horregatik gertatu zen
Ondorengotza Guda.
13. Espainiako inperioa
zatitu egin zuten:
Portugalek
independentzia lortu
zuten1640an.
Herbehereen
independentzia 1648an.
Europako erdialdeko
lurraldeak galdu
zituzten.
Barnean arazoak izan
zituzten: Italian eta
Katalunian.
Ondorengotza
gerra ondorioz
Gaztela eta
Aragoren artean
guda izan zen:
nazioarteko
gerra eta gerra
zibila.
15. Versalles-en 1683ko
abenduaren 19an jaio zen.
Madrilen, 1746ko uztailaren
9an hil zen.
1700eko irailaren 6tik hil arte
Espainiako erregea izan zen.
Bere erreinaldia Espainiako
historiako luzeena izan zen.
Borbon leinuaren lehenbiziko
erregea izan zen.
Luis Frantziakoaren eta Maria
Ana Biktoriakoaren semea izan
zen.
Maria Luisa Lehen emaztea
hiltzean, Elisabet
Farnesioarekin ezkondu zen.
16. Madrilen, irailaren
23an Jaio zen.
Villaviciosa De Odon,
1759ko abuztuaren 10
hil zen.
Espainiako erregea
1729tik hil arte izan
zen.
Aita Felipe V.a izan
zen eta ama Maria
Luisa Gabriela zen.
1729an Badajozen
Barbara Brancarekin
ezkondu zen.
17. Madrilen, 1716ko
urtarrilaren 20an jaio
zen.
Madrilen, 1788ko
abenduaren 14 hil zen.
1759-1788 bitartean
Espainiako erregea
izan zen.
Aita Felipe V. eta
ama Elisabete Farnese
zituen.
Maria Amaliarekin
ezkondu zen.
18. Napoli, 1748ko azaroaren 11
jaio zen.
Erroman, 1819ko urtarrilaren
20an hil zen.
1788ko abenduaren 14tik
1808ko martxoaren 19ra arte
Espainiakoa erregea izan zen.
Aita Carlos III.a izan zuen eta
ama Maria Amalia Saxoniakoa
izan zen.
1765ean Maria Luisa
Parmakoarekin bere
lengusinarekin ezkondu zen.
Maria Luisa Parmakoa 24
alditan egon zen haurdun,
baina 14 seme alaba izan
zituen.
19. Nekazaritzan:
Oso garrantzitsua zen ekonomia, %80 nekazaritzatik bizi zen. Nobleak,
eliza eta erregeak bere errentak hortik jasotzen zituzten. Zereala usta
nagusia izan zen nekazaritzako hau bai zen janari guztien osagaia.
Abeltzaintzan nekazaritzaren osagai bezala erabiltzen zen lurra lantzeko.
Industria:
Garai honetan hasiko da lehen gaien transformazioak egiten eta hau
izango da industria iraultzaren hasiera gero eta eskaera handiagoa izango
da. Gremiotan banatzen ziren eta hemen irakaslea, ofiziala eta ikaslea
zeuden. Hauek monopolioak izango ziren. Altuz Mornus izango da oso
teknika garrantzitsuena . Bizi baldintzak oso txarrak ziren. Industria
Inglaterran asko eratuko da. Ehungintza, meategiak, eraikuntza eta
industria zabaltzen hasi ziren.
Merkataritza:
Asiatik espezieak ekartzen zuten, baita zeta ere Europa guztian zabaltzen
ziren, “Ruta de la Seda” deitzen zuten. Oso garrantzitsua zen itsasoko
transportea kontineenten artean produktuak eramateko eta portu batzuk
oso garrantzitsuak egin ziren Flandes, Kolonia, Alexandria eta Estambul.
Espainian 1492 Amerika ezagutu zen eta portugesak Indiara heldu ziren.
Ameriketatik urrea, zilarra, azukrea, patata … eramaten zen.
20. Erdi Aroan gizakiok lehenengo
jainkoa jartzen zuten eta Erdi
Aroaren bukaeran gizakia
jartzea erabaki zuten. Hori
da humanismoa.
22. Agintea jaikoaren gandik zetorren, alegia, erregeek jainkoari erantzun behar
zioten, eta ez bere menpe zeudenei. Zergak kontrolatu zituzten, eta armada
iraunkorra sorrarazi zuten. Oraindik geratzen dira tokiak munduan zehar monarkia
absolutismoa dutena.
26. Administrazioetan, estatuko
idazkariak sortu zuten.
Ekonomikoetan, errege-
manufakturak eta merkataritza –
konpainiak sortu zituzten.
Herri-lanetan, errepideak eta
kanalak eraiki zituzten.
28. Pribilejio gabekoak :
Nekazariak, artisauak,
burgesak eta bazterretako
taldeak.
Pribilegiatuak :
Nobleak eta Kleroak.
29.
30. Madrilen, 1562ko
azaroaren 25an jaio zen.
Madrilen, 1635eko
abuztuaren 27an hil zen.
3.000 soneto 3, eleberri,
4 eleberri labur, 9
ekoizpena, 3 poema eta
ehunka komedia egin
zituen. (1.800 batzuen
arabera) Elena
Osorioarekin ezkondu
zen baina gero moztu
egin zuten.
32. Miguel de Cervantes Saavedra ; Alcala de Henares, 1547ko irailaren 29an jaio zen
eta Madrilen, 1616ko apirilaren 22an hil zen.
Espainiar eleberrigile, poeta eta antzerkigilea, eta Espainiako Urrezko Mendeko
idazlerik behinena, izan zen.
“On Kixote Mantxakoa” haren lan nagusia, Europako lehen eleberri modrenontzat
hartzen da eta, zenbait adituren arabera, inoiz idatzi den fikziozko lanik
hoberenetakoak bat da.
37 urteekin ezkondu zen Catalina de Salatzarrekin Esquiviasen (Toledo). Lehenengo
umea Napoleon 1575ean Promotorio izena zuela. Hurrengo umea neska izan zen
Isabel de Saavedra Madrilen jaio zen 19 azaroaren 1584ean.
Berak egin zituen eleberriak: Galatea(1485ean), On Kixote Mantxakoa (1605ean),
Novelas Ejemplares (1613an).
33. Bere izen osoa zen:
Francisco Gomez de Quevedo
Villegas y Santibañez Cevallos.
- 1580/9/14ean jaio zen, Madrilen.
- Idazlea, dramaturgoa eta poeta handia
izan zen.
- Herrena eta miopea zen.
- Gurasoak : Pedro Gomez de Quevedo
eta Maria de Santibañez ziren.
- 1645/9/8an hil zen, 64 urterekin.
Quevedoren obra famatuak:
- La Vida del Buscon,
- El Parnaso Español,
- La Hora de Todos,
- Fortuna con Seso,
- Sueños,
- La Cuna y La Sepultura,
- Tirania de Satanas.
34. • Jaio: Madrid 1600
Martxoak 17an
• Hil: Ibídem 1681 maiatzak
25ean.
• Antzerki gile espainola
Ezagutua batez ere:
“La vida es sueño“
“ El alcalde de Zalamea“
“ El gran teatro del
mundo“
“ La dama duende"
37. Sevilla, 1599ko ekainaren
6an jaio zen
1660 ko abuztuaren 6an San
Pedro elizan bataiatuta
gertaerarekin plaka bat
dago.
Bere ama Sevillarra eta
agian kapare odolduna zen
aita berriz portugesa.
Hamar urte eskas zituelarik
Francisco Herrera
zaharraren mintegian hasi
zituen bere margo-
ikasketak.
Ezkondu eta bi seme eduki
zituen, hemeretzi urteekin
ezkondu famatu bihurtu zen.
38. Fuente de Cantos, 1598ko
azaroaren 7an jaio zen.
Madrilen, 1664ko
abuztuaren 27an hil zen.
Espainiako urrezko
mendeko arte gune
aipagarrienetariko bat izan
zen, eta Sevillako eskolako
maisu handiena.
Erlijio gaien margolari gisa
nabarmendu zen batez ere.
San Paulo 21 margotu
zituen.
San Pedro Nilaskoren
bizitzaren22margolan
margotu zituen.
40. • Sevillan, 1617ko abenduaren 31 jaio
zen eta Cadizen, 1682ko apirilaren
3an hil zen.
• Murillo Juan del Castilloren lantegian
sartu zen ikasle 1633 inguruan,
Alonso Canorekin batera, besteak
beste.
• Bere margolanak hauek ziren:
- Vendedores de fruta
- Mujeres en la ventana
- Dos niños comiendo melón y uvas
-Two Trinities
- La Virgen de Rosario con el niño
- Anunciación
- San Isidoro
-San Leandro
-Inmaculada de Soult
-Inmaculada
-San Francisco Solano eta el
mendigo.
45. - Bere izen osoa Francisco Salzillo y Alcaraz
zen.
- 1707/5/12an jaio zen, Murcia.
- Bere aita Nicolas Salzillo zen.
- 1746ean ezkondu zen Juana Vallejo y
Tabillarekin.
- Semeak:
Nicolas eta Maria Fulgencia.
- 1783/3/2an hil zen.
- Bakarrik tematiki erlijiosoari buruz
egiten zituen lanak.
- Francisco Salzilloren obrak:
Santa Inés,
San José,
Virgen de las Agustinas,
Santa Clara,
San Francisco,
San Jerónimo Penitente,
Oración en el Huerto,
La Caída,
La Verónica,
La Dolorosa,
La Cena.
49. Michelangelo Buonarroti,
batez ere Michelangelo
Caprese, Toskana,
1475eko martxoaren 6an
jaio zen
Erroma, 1564ko otsailaren
18an hil zen
Pizkundeko eskultore,
margolari, arkitekto eta
olerkari italiarra izan zen.
59. San Petriren askapena, 1514,
Stanza di Eliodoro
Bolsenako meza, 1514, Stanza di
Eliodoro
60. Sua Borgon, 1514, Stanza
dell'incendio del Borgo
Galatea, 1512, lan mitologiko nagusi
bakarra, Chigi villan.
61. Mirarizko arrantza, 1515, geratzen diren
tapizentzako zazpi marrazkietako bat.
Kalbariora bidean (Il Spasimo) 1517.
62. • 1452ko apirilaren 15an jaio zen
eta 1519ko maiatzaren 2an hil
zen.
• Toskanako Pizkundeko,
arkitekto, musikari, asmatzaile,
ingeniari, eskulture eta
margolari izan zen. Bere maisu-
margoengatik hala nola "Azken
Afaria" eta "Monalisa"
• Aurreratzea ziren hainbat
asmakizun diseinatzeagatik ere
da ezaguna.
• Gainera, Anatomia astronomia
eta ingeniaritza zibilaren
aurrerapenean lagundu zuen.
64. XVII. mendean nagusitu zen.
Lerro kurbatu ugari zuten eta
apaingarriz betetzen zituzten.
Arte ederretan estilo barrokotzat
hartzen dena Pizkundeko formen
eboluzioak ekarri zuen.
Europan, monarkia absolutuak eta
kontrarreformaren garaipenarekin
batera agertu zen.
67. 67
• Jaio:Polonian 1473ko
otsaiaren 19a.
• Hil:1543ko maiatzaren 24a.
• Astronomia modernoaren
aita izan zen.
• Berak formulatu zuen
lehenengoz Eguzki
Sistemaren heliozentrismoa
eta bere “De Revolutionibus
Orbium Coelestium” liburua
Pizkundeko iraultza
zientifikoaren ezinbesteko
datua da.
• Oso zaila zen garai hartako
zientzialariek hura onartzea
iraultza garbia suposatu
baitzuen.
68. Pisa, Italia,1564ko
otsailaren 15an jaio zen
1642ko urtarrillaren
8an hil zen
Filosofoa, fisikaria eta
astronomoa izan zen.
Astronomia
modernoaren aita
izendatu zuten.
Teleskopioa lehen
erabili zutenetariko bat
izan zen.
69. Lincolnshire, Ingalaterra, 1642ko
abenduaren 25an jaio zen.
Londres1726ko martxoaren 20an hil zen.
Grabitatearen legea, filosofo, alkimista,
zientzialaria.
Kalkuluaren sortzailea, Grabitatearen
Legearen aurkitzailea, eta mekanika
klasikoko legeen asmatzailea da. Argia eta
optika modu matematikoan aztertu zituen.
Argia prisma batetik pasatzean sortzen den
kolore espektroa argiarena bera dela
frogatzea, eta ez prismarena (Roger Baconek
XIII. mendean esan bezala).
Argia partikulez osatua egon zitekeela
argudiatu zuen.
Eroankortasun termikoaren lege bat sortu
zuen.
Soinuaren abiadura airean jorratu zuen.
Izarren sorreraren inguruko teoria bat sortu
zuen.
Grabitatearen Legea sortu zuen.
71. • Bolbora,txinatarrak
asmatu zuten, su
artifizialak eta armak
egiteko asmoarekin,
IX mendean, nahiz eta
ez zituzten suzko
armak mendebaldean
ulertzen diren bezala
ulertu.
• Persiarrak eta
arabiarrak izan ziren
bolbora Europara
ekarri zutenak, XII.
mendearen amaieran.
72. -Txinan asmatu zen
papera K.a. II. mendean.
- Zetaren bidez egiten
zuten txinatarrak papera.
- Arabiarrak ekarri zuten
Europara papera eta
merkeagotu zuen
- Espainian idazketa, lehen
oso garestia baizen.
74. Iparrorratza orientatzeko balio
duen tresna da, Lurraren ipar
magnetikoa seinalatzen du.
Bere funtzionamendua oso
sinplea da, imandutako orratz
baten bidez Lurraren ipar
magnetikoa seinalatzen duelako.
Hala ere, iparrorratzaren
seinaleak ez dira beti fidagarriak,
perturbazio elektromagnetikoek
iparroratzaren interpretazio
okerra eragin ditzake.
Txinan asmatu zuten
iparrorratza, paperarekin eta
portzelanarekin.
75. Astrolabioa astroen altuera, higidura eta
kokalekuak zehazteko eta astronomiazko
beste hainbat arazo metodo grafikoen
bidez aztertzeko antzinako tresna da.
K.a. 200-100 urte bitartean asmatu zen,
uste denez, eta Hipatia Alexandriakoa
izan bide zen asmatzailea.
Hainbat astrolabio-mota erabili izan dira
historian zehar.
Astrolabio prismadunak, 1903an Claude
eta Driencourt zientzialariek asmatu
zutenak, altuera jakina duen zirkulu
batetik igarotzen den izarrari begiratuz
toki bateko latitudea eta ordua aldi
berean jakiteko balio du.
Triangulaketa bidez distantziak
kalkulatzeko ere balio du.
XVIII. mendean sestantea asmatu zen
arte, nabigazio-tresna nagusia izan zen.