3. Uczenie się – definicja
To proces zdobywania
wiadomości, nawyków,
sprawności,
prowadzący do stałych
zmian w zachowaniu.
O tym, czy dana
czynność lub proces
zachodzi, wnioskujemy
na podstawie
zaobserwowanych
zmian.
Uczenie się jest więc
procesem nabywania
doświadczeń,
wyrażającym się zmianą
zachowania.
4. Uczenie się może mieć
charakter zarówno zamierzony,
jak i niezamierzony.
Można rozpatrywać je jako
czynność lub jako proces:
• czynność – wtedy, gdy
chcemy sobie coś przyswoić,
np. wiersz,
• proces – to układy czynności.
Uczenie się – definicja c.d.
Pamięć i zdolność zapamiętywania stanowią podłoże uczenia się.
5. Uczenie się pamięciowe
• wzory,
• zasady,
• prawa,
• daty historyczne,
• wiersze, piosenki,
• przysłowia,
• słówka języka obcego,
• gra na instrumencie.
Polega na powtarzaniu tekstu do momentu całkowitego
zapamiętania go. Dotyczy wszystkiego, co wymaga
zapamiętywania dosłownego i wiernego odtworzenia:
Uczenie się pamięciowe zachodzi wtedy,
gdy pewne treści chcemy zapamiętać dosłownie.
6. Uczenie się przez zrozumienie
• rozwiązywanie zadań np.
z matematyki;
• rozwiązywanie problemów
naukowych,
• rozpracowywanie zasad
działania jakiegoś
urządzenia.
Uczenie tego typu polega na zrozumieniu sytuacji, zależności
między danymi lub zrozumieniu układu poszczególnych
elementów. Zrozumienie pozwala nie tylko ocenić występujące
trudności, lecz również uporządkować informacje:
Rozumienie odgrywa ogromną rolę w każdym rodzaju uczenia się.
7. Uczenie się przez próby i błędy
• Kiedy brak wskazówek do rozwiązania problemu, najpierw
trzeba się z nim dokładnie zapoznać.
• Poznanie następuje przez wykonanie wielu prób, jednak
zazwyczaj nie od razu trafiamy na właściwy sposób
rozwiązania i zanim go znajdziemy, popełniamy różne błędy.
Poznanie następuje po wielu próbach,
poprzedzonych błędami.
8. Uczenie się przez próby i błędy
• przyszywanie guzików,
• wiązanie krawatu, sznurówek,
• parkowanie samochodem,
• szydełkowanie,
• praca z programem
komputerowym (jeśli nie
używamy instrukcji).
W końcu znajdujemy poprawną metodę postępowania i ją
zapamiętujemy:
9. Uczenie się przez
wyrabianie odruchów
• czynności samoobsługowe
(mycie się, ubieranie),
• łapanie piłki,
• zatrzymanie się na czerwonym
świetle na ulicy.
Uczenie się sensoryczne polega na wytwarzaniu odruchów
warunkowych i na kojarzeniu bodźca zmysłowego z naturalną
reakcją organizmu. Stosowanie wzmocnienia bodźca lub
prawidłowej reakcji jest niezbędnym warunkiem, aby dana
osoba nauczyła się czegoś.
Przykłady:
10. Uczenie się przez
rozwiązywanie problemów
Nie czekasz,
aby ci wszystko podać do wiadomości,
lecz sam szukasz.
Wyróżnia się następujące etapy:
• uświadomienie sobie problemu i wyodrębnianie trudności
do pokonania,
• szukanie w posiadanej wiedzy podstaw do rozwiązania
problemu,
• ustalenie hipotez prowadzących do poprawnego
rozwiązania,
• weryfikacja hipotez i znalezienie właściwej,
• rozwiązanie problemu.
11. Uczenie się przez
rozwiązywanie problemów
Przykłady:
• zadania tekstowe z matematyki,
• praca z tekstem na lekcjach języka
polskiego lub obcego,
• opisywanie eksperymentu na lekcji
przyrody i wyciąganie wniosków,
• załatwianie jakiejś sprawy, np.
w urzędzie.
12. Uczenie się przez naśladownictwo
• uczenie się przez małe
dziecko czesania, ubierania,
• naśladowanie zabawy przez
dwulatka,
• taniec,
• uprawianie sportu.
To jeden z najprostszych sposobów uczenia się – przez
naśladowanie czynności innej osoby.
13. Uczenie się „przy okazji”,
niezamierzone
• zapamiętywanie treści reklam,
• mimowolne zapamiętywanie
melodii, piosenek,
dowcipów itp.
To uczenie się uboczne (mimowolne) – następuje przy okazji
wykonywania jakichś czynności.
Przykłady:
14. Koncentracja uwagi
Wielu uczniów ma duże problemy ze skupieniem się na
zadaniu – czy to z powodów emocjonalnych, negatywnego
wpływu sytuacji osobistej, czy z innych, np. zdrowotnych.
Niemożność koncentracji uwagi może być też
spowodowana brakiem umiejętności uczenia się,
zaplanowania swojej pracy i złymi nawykami podczas
odrabiania zadań.
15. Koncentracja uwagi –
wskazówki
Praktyczne rady, jak zwiększyć koncentrację:
• stałe miejsce pracy (ale nie kojarzące się z „lenistwem” –
w żadnym wypadku nie fotel przed telewizorem!),
• rozpoczynanie nauki w określonym, w miarę stałym,
czasie,
• izolacja od radia, TV, internetu, komórki itp.,
• nagroda za koncentrację (np. po
opanowanej partii materiału możesz
pozwolić sobie na telefon do kolegi).
16. Koncentracja uwagi –
techniki
Przydatne są następujące techniki koncentracji uwagi:
• „krótko, ale słodko” – nie rozwlekaj uczenia się, pracuj
intensywnie, ale krótko,
• „jedz warzywa przed deserem” – najpierw trudniejsze
przedmioty i zadania („mniej smaczne”), potem łatwiejsze,
• „nie siedź sztywno” – udoskonalaj swój
sposób uczenia się (rysuj schematy,
mapy umysłowe itp., wybijaj rytm
podczas uczenia się pamięciowego itp.),
• do nauki siadaj zawsze zrelaksowany.
17. Wiara w siebie
Wiara w siebie jest
przekonaniem o ...
• swojej wartości,
• posiadaniu wpływu na to, co robię,
• tym, że to, co robię i jaki
jestem ma wartość.
To odwaga, która wynika
z przekonania o własnych
zdolnościach
i umiejętnościach.
18. Motywacja
Brak motywacji do nauki to często podstawowa przyczyna
niepowodzenia. Przyczyny braku motywacji do nauki mogą być
różne, np.:
• brak jasno określonego celu,
• brak umiejętności zmobilizowania się (tzw. „lenistwo”),
• niewłaściwe towarzystwo,
• złe nawyki, utrudniające uczenie się,
• skłonność do zamartwiania się,
• brak odpowiedniego wsparcia,
• słaby stan zdrowia,
• problemy osobiste,
• nudne lekcje i nieinspirujący nauczyciele.
19. Efektywne metody ułatwiające
zapamiętywanie
Istnieje wiele metod czy technik, zwiększających
skuteczność i szybkość przyswajania sobie wiadomości, np.:
• Łańcuchowa Metoda Skojarzeń,
• metoda map umysłowych,
• ćwiczenia pozwalające na integrację półkul
mózgowych, wprowadzanie się w stan
relaksacji i doprowadzenie do osiągnięcia
stanu ALFA,
• twórcza wizualizacja,
• techniki zwiększające szybkość czytania.
20. Efektywne metody ułatwiające
zapamiętywanie
mnemotechniki – znane od starożytności, oparte na wyobraźni
i skojarzeniach,
technika haków – polega na zapamiętywaniu informacji dzięki
skojarzeniu ich z wcześniej utrwalonymi elementami,
reprezentującymi kolejne liczby,
notowanie nielinearne – notatka o przejrzystej strukturze,
z zaznaczonymi najważniejszymi
informacjami, z użyciem kolorów
i rysunków pozwoli lepiej zrozumieć
i zapamiętać zagadnienie (z tej techniki
wywodzi się także mapa myśli),
21. Efektywne metody ułatwiające
zapamiętywanie
aktywne powtórki – samodzielne znalezienie odpowiedzi na
pytanie przynosi lepszy efekt, niż zapamiętanie gotowej, podanej
do zapamiętania
mapy myśli – przedstawienie materiału do nauczenia się w
formie graficznej, np. poprzez użycie kolorów lub symboli,
Łańcuchowa Metoda Skojarzeń – polega na tworzeniu
skojarzeń, z których budujemy dłuższą listę, bądź historię
(„łańcuch”). Za pomocą skojarzeń, tworzymy łańcuch, np.: „morze
– krzesło – wazon”: tworzymy całą historyjkę i wyobrażamy sobie
(wizualizujemy) wielkie morze, w którym dryfuje drewniane
krzesło, a następnie oczami wyobraźni widzimy, jak wyciągamy to
krzesło z wody i stawiamy na nim wazon.
22. Bibliografia
M. Łukasiewicz: Sukces w szkole. Zeszyt 1. Poznań: Ośrodek
Doskonalenia Nauczycieli, 1999.
W. Lemańska: O sile emocji pozytywnych. Warszawa: Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, 2005.
ISBN: 83-02093-17-3.
A.P. Sperling: Psychologia. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 1995.
ISBN: 83-86530-95-2 .
M. Węgrzecka: Zarys psychologii. Kraków: Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej, 1991. ISBN: 83-7252-031-3.
T. Tomaszewski (red.): Psychologia. Warszawa: PWN, 1982. ISBN 83-
01-00159-3.
Ilustracje: fotolia.
Opracowała Małgorzata Chapuła-Pulit
