2. Województwo
podlaskie na mapie
Województwo podlaskie
położone jest w północno-
wschodniej części Polski.
Sąsiaduje z trzema
województwami: warmińsko-
mazurskim, mazowieckim i na
krótkim odcinku z lubelskim.
Na północnym-wschodzie
graniczy z Litwą, a na wschodzie
z Białorusią.
PODLASKIE
KRAKÓW
BIAŁYSTOK
WARSZAWA
GDAŃSK
WROCŁAW
POZNAŃ
SŁOWACJA
UKRAINA
BIAŁORUŚ
LITWA
ROSJA
CZECHY
NIEMCY
MORZE
BAŁTYCKIE
RZESZÓW
LUBLIN
3. Położenie geograficzne
Województwo podlaskie obejmuje teren
Niziny Podlaskiej, Pojezierza
Suwalskiego i Niziny Mazowieckiej.
Tworzy je: w 36% Podlasie w 35%
Suwalszczyzna w 20% Mazowsze w 7%
Polesie w 1% Ruś Czarna.
Obszar województwa podlaskiego nie
pokrywa się z Podlasiem ! ( 42% Podlasia
leży poza granicami województwa- ziemie
na południe od Bugu ).
4. Podlaski tygiel* kulturowy
Województwo podlaskie jest regionem o
wielokulturowej i wielonarodowościowej
specyfice. Pod względem etnicznym jest
niewątpliwie najbardziej zróżnicowane
spośród wszystkich 16 województw.
Mieszkają tu
Polacy, Białorusini, Litwini, Ukraińcy, R
osjanie, Tatarzy, Żydzi i Romowie. Każda
z tych grup narodowościowych
wytworzyła bogatą kulturę, której wpływy
wzajemnie się przenikają.* Tygiel kulturowy- miejsce, w którym mieszają się
różne wpływy, narodowości, wyznania.
5. Podlaska Oktawa Kultur
Co rok w Białymstoku odbywa się
festiwal prezentujący kulturę i
dorobek artystyczny zespołów z
Polski i krajów, z których
pochodzą zamieszkałe na
Podlasiu mniejszości narodowe.
6. Zielono mi…
Prawie 32 % powierzchni województwa jest objęte różnymi
formami ochronnymi. Istnieją tu:
4 parki narodowe:
Białowieski
Biebrzański
Narwiański
Wigierski
3 parki krajobrazowe:
Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi,
Park Krajobrazowy Puszczy Knyszyńskiej,
Suwalski Park Krajobrazowy
85 rezerwatów przyrody
15 obszarów chronionego krajobrazu
249 użytki ekologiczne
2038 pomników przyrody.
7. Białowieski Park Narodowy
Białowieski Park Narodowy
został utworzony 11 sierpnia 1932 roku z
Nadleśnictwa Rezerwat jako Park Narodowy
w Białowieży. Puszcza Białowieska to
najlepiej zachowany w Europie las naturalny o
pierwotnym charakterze. W 1979 r. UNESCO
wpisało BPN na listę Dziedzictwa Światowego.
Do Białowieskiego Parku Narodowego co roku przyjeżdża ok. 140 tyś. turystów. Najczęściej
zwiedzanymi obiektami są Rezerwat Pokazowy Żubrów, muzeum BPN i Obszaru Ochrony
Ścisłej BPN.
8. Fauna* Białowieskiego Parku Narodowego
Puszcza Białowieska jest środowiskiem życia dla olbrzymiej jak
na naszą strefę klimatyczną liczby gatunków zwierząt.
Stwierdzono tam obecność ponad 12 tysięcy gatunków
zwierząt. ( w całej Polsce jest ich około 35-40 tysięcy ).
Szacuje się, że puszczańska fauna jest rozpoznana w około
50%, a więc rzeczywista liczba gatunków zamieszkujących ten
masyw leśny może liczyć około 25 tysięcy.
* Fauna- ogół zwierząt na danym obszarze
9. Fauna BPN – ŻUBR (Bison bonasus)
Żubr należy do gatunku łożyskowca z rodziny
krętorogich, rzędu parzystokopytnych
Wyrośnięte męskie osobniki mogą osiągać
wysokość w kłębie do 188 cm, i ważą między 440
a 920 kg (tyle co Fiat 126p, czyli
Maluch!), żeńskie- ważą między 320 a 640 kg .
Zarówno męskie jak i żeńskie osobniki posiadają
rogi.
Białowieski Park Narodowy jest światową ostoją
żubra- w polskiej części Puszczy Białowieskiej
żyje ich ok. 450 sztuk.
10. Fauna BPN – KONIK POLSKI
Konik Polski nazywany jest także konikiem typu tarpana lub konikiem leśnym. Jest jedyną rodzimą rasą
koni wywodzącą się bezpośrednio od dzikich tarpanów, które do końca XVIII wieku można było spotkać
na lesistych obszarach dawnej Polski, Litwy i Prus.
Charakteryzuje go niewielki wzrost, myszate umaszczenie, ciemna pręga biegnąca wzdłuż grzbietu oraz
niezwykła wytrzymałość na surowe warunki życia
11. Flora* Białowieskiego Parku Narodowego
Dzięki wielowiekowej ochronie w puszczy przetrwały liczne gatunki
organizmów, które gdzie indziej już wyginęły.
W krajobrazie puszczy zdecydowanie przeważają lasy, zajmujące około 96% jej
powierzchni. Resztę stanowią pola, łąki, drogi, nieużytki, wody płynące i stojące.
Dominującym typem lasu są grądy ** zajmujące 47% powierzchni leśnej. Bory
zajmują 37%, a podmokłe lasy liściaste i mieszane ok. 14,5% powierzchni
puszczy.
Drzewostany tworzą głównie: świerk pospolity - 26%, sosna zwyczajna -
24%, olsza czarna - 17%, dąb szypułkowy - 12%, oraz brzozy: brodawkowata i
omszona - 11%.
* Flora- ogół roślin na danym obszarze
** Grąd- wielogatunkowy las liściasty lub mieszany z przewagą grabu i dębu
19. Biebrzański Park Narodowy
Biebrzański Park Narodowy
został utworzony w 1993 r. i jest największym
parkiem narodowym w Polsce.
Park rozciąga się od źródeł
Biebrzy, obejmując prawie całą rzekę aż do
ujścia Narwi. Siedziba parku znajduje się w
Osowcu. BPN skrywa przede wszystkim
naturalne, nietknięte przez człowieka rozległe
mokradła, bagna oraz torfowiska co czyni go
tak niedostępnym i tajemniczym. Dolina
Biebrzy w większej części zachowała swój
unikalny, dziki charakter. Z tego powodu jest
jedną z najbogatszych w gatunki ptaków
wodno-błotnych ostoją w Polsce.
Zaobserwowano tu ich ok. 270 gatunków, z
których blisko 180 gniazduje nad Biebrzą.
20. Pierzaści mieszkańcy Parku
W Parku można spotkać mało znane gatunki
ptaków, na przykład:
dubelta, wodniczkę, cietrzewia i orlika
grubodziobnego, dla których dolina jest
jednym z ostatnich ptasich azyli w Europie.
Poza nimi występują tam inne rzadkie ptaki:
batalion (symbol parku), kszyk, kulik
wielki, biegus zmienny, żuraw, rybitwa
białoskrzydła i białowąsa oraz ptaki
drapieżne: puchacz, sowa błotna, błotniak
łąkowy i zbożowy.
23. Zwierzęce rozmaitości Doliny Biebrzy
Wydra Borsuk Gronostaj
Jenot Wilk Łoś
Park słynie z
największej w
Polsce populacji
łosi (jest ich ok.
650 sztuk)
24. Królestwo łosia
Rezerwat „Czerwone Bagno” jest biebrzańskim
królestwem łosia. Powstał on w 1926 roku, by
chronić ostoję tego największego i rzadkiego ssaka
kopytnego. Kiedy zaczęto odtwarzanie
gatunku, łosi było tu tylko kilka sztuk. Teraz ich
populacja przekroczyła tysiąc osobników.
„Czerwone Bagno” to bezcenna enklawa przyrodnicza.
Występują tu wały wydmowe zwane grzędami i
grądami, które osiągają wysokość ponad 120 m n.p.m. Przez
Bagno biegnie ścieżka edukacyjna, dzięki której można
zapoznać się z roślinnością boru bagiennego. Przy wejściu
na ścieżkę stoi stara uschnięta sosna – tzw. święta sosna, na
której mieszkańcy Grzęd zawiesili kapliczkę jako wotum
dziękczynne za uczynione cuda.
26. Niezwykła flora Biebrzańskiego Parku
Na terenie Biebrzańskiego Parku
Narodowego, występuje 45 gatunków
zagrożonych wyginięciem (np. szachownica
kostkowata, fiołek torfowy i kosaciec
bezlistny).
Chlubą doliny są storczyki (20
gatunków), owadożerne rosiczki oraz
widłaki.
Wśród zbiorowisk leśnych występują
olsy, brzeziny i łęgi*, skrywające rzadkie
brzozy niskie i wierzby lapońskie.
* łęg- las liściasty o gęstym poszyciu i bujnym runie
Owadożerna
rosiczka
Storczyk krwisty
27. W meandrach* Narni
Wiosną Dolina Narwi jest jednym z ważniejszych punktów
przystankowych dla migrujących ptaków. W wodnym labiryncie
schronienie znajdują tysiące ptaków lęgowych i przelotnych:
kaczki, mewy, rybitwy, bataliony, rycyki, czajki, bekasy, żurawie
i błotniaki.
Symbolem Narwiańskiego Parku Narodowego jest
błotniak stawowy (ptak drapieżny z rodziny
Jastrzębowach).
Największym ssakiem parku narwiańskiego jest łoś. Nad Narwią
spotkać też można bobry, piżmaki, wydry, borsuki i lisy.
W Narwiańskim Parku Narodowym występuje ponad 20 gatunków
roślin chronionych m. in. storczyki: krwisty i plamisty, irys
syberyjski, goździk pyszny, rosiczka okrągłolistna
* Meander- kolisty zakręt koryta
rzeki
28. Wigierski Park Narodowy
Największym skarbem WPN są jego wody,
które decydują o pięknie krajobrazu.
W granicach Parku znajdują się 42 naturalne zbiorniki
wodne. Największe, najgłębsze i najatrakcyjniejsze z nich to
Jezioro Wigry urozmaicone wyspami, zatokami, głębinami i
przybrzeżnymi płyciznami. Wigry zostało umieszczone w
"Projekcie Aqua", na liście najcenniejszych ekosystemów
wodnych świata.
Wody w WPN to nie tylko jeziora, są tu piękne
rzeki, strumienie, źródliska *.
* Źródlisko- zespół źródeł zgrupowanych blisko siebie
29. Jezioro Wigry
Wigry jest największym jeziorem Suwalszczyzny, jego linia brzegowa ma
długość około 60 km. Jego cechą charakterystyczną są półwyspy oraz
wyspy, które zajmują powierzchnię około 70 ha.
Na Półwyspie Klasztornym położona jest miejscowość Wigry z
zabytkowym klasztorem byłego zakonu kamedułów gdzie w 1999 roku
odpoczywał papież Jan Paweł II. Przez cieśniny i strumyki jezioro Wigry
łączy się z 16 innymi jeziorami.
Przez jezioro przepływa Czarna Hańcza. W części północnej jeziora
wpływa rzeka Wiatrołuża. W niektórych zakolach tych rzek ustanowiono
ostoje bobrów.
Jezioro wspaniale nadaje się do uprawiania sportów wodnych, w tym
żeglarstwa. Przez cały akwen prowadzi słynny szlak kajakowy rzeką
Czarną Hańczą - nazwany imieniem papieża Jana Pawła II.
30. Najgłębsze polskie jezioro
Na Suwalszczyźnie znajduje się również unikatowe
na skalę światową jezioro Hańcza. Jest ono
najgłębszym jeziorem w Polsce, a nawet w
środkowej części kontynentu.
Do tej pory wydawało się, że jego maksymalna
głębokość to 108,5 m, ale ostatnie badania
wykazały, że ma ono o trzy metry więcej– 111,5 m
Akwen ma cechy jeziora wysokogórskiego z bardzo
czystymi, przejrzystymi i dobrze natlenionymi
wodami. Od wielu lat jest ono modne wśród
płetwonurków.
31. Kanał Augustowski- jedyny taki!
Kanał Augustowski jest nazywany
inżynieryjnym fenomen drogi wodnej XIX
wieku. Obecnie stanowi główną atrakcję
turystyczna i najbardziej znaczący zabytek
regionu Augustowa, który kandyduje do
wpisania na listę światowego dziedzictwa
kultury UNESCO. Łączy on dorzecza Wisły i
Niemna. Ma długość około 102,0 km, z czego
80 km na terenie Polski, 18,6km na terenie
Białorusi oraz 3,5 km w strefie granicznej.
Na kanale wybudowano 18 śluz, z czego 14 znajduje się na terytorium Polski, jedna w pasie granicznym i
3 na terenie Białorusi.
Kanał został zbudowany w celu stworzenia drogi wodnej do portów Morza Bałtyckiego z pominięciem
ujścia Wisły, będącego wówczas w rękach Prus. Jego budowa, z przerwą w czasie powstania
listopadowego, trwała 15 lat (1824-1839r.).
32. Kanał Augustowski
Kanał Augustowski stanowi perłę niepowtarzalnej
urody wśród szlaków wodnych Europy. Daje
możliwość podziwiania wspaniałej
przyrody, poznania kultury i historii ziem, przez
które przebiega.
Spływy wzdłuż Kanału były jedną z ulubionych
rozrywek Ojca Świętego Jana Pawła II, który
podczas swej pielgrzymki do Polski w 1999 roku
przepłynął Kanałem z Augustowa do śluzy
Gorczyca, co upamiętnia kamienny pomnik.
33. Najpiękniejsze zabytki- „Wersal Podlasia”
Pałac Branickich nazywany „Wersalem
Podlasia”, to jeden z najciekawszych
zabytków Białegostoku, jedna z najlepiej
zachowanych rezydencji magnackich
epoki saskiej na ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej i cenny zabytek
architektury późnobarokowej. Obecnie
ma tu siedzibę rektorat Akademii
Medycznej w Białymstoku.
34. Najpiękniejsze zabytki- Cerkiew pw. Św. Ducha
Cerkiew pw. Św. Ducha jest największą
prawosławną cerkwią w Polsce i jedna z
największych w Europie. Została wybudowana
w latach 1982 – 1999 w Białymstoku. Świątynia
mieści 2500 osób.
35. Zabytki Tykocina
Zamek króla Zygmunta II Augusta- znajduje
się na północnym brzegu Narwi. Podstawą
zamku była drewniana warowania z początku
XIV w. W 1433 r. wojewoda tykociński postawił
na jej miejscu zamek, który został następnie
rozbudowany w poł. XVI w. przez króla
Zygmunta II Augusta.
Kościół p.w. Trójcy Świętej- został
wybudowany dzięki Janowi Klemensowi
Branickiemu w latach 1740 – 1750. Jest to
barokowa świątynia typu bazylikowego.
36. Zabytki Drohiczyna
Kościół i klasztor Jezuitów wraz z
Collegium Nobilium. Kościół katedralny
św. Trójcy powstał na miejscu
wcześniejszej fary ufundowanej przez
Jagiełłę w 1386 r. Tu odbywały się
sejmiki wojewódzkie i ziemskie
szlachty podlaskiej.
Zespół klasztorny Benedyktynek:
Kościół Benedyktynek pw. Wszystkich
Świętych z lat 1733-1738 w stylu
późnobarokowym oraz Klasztor
Benedyktynek
37. Tradycyjne potrawy województwa podlaskiego
Babka ziemniaczana- zapiekane
danie z ziemniaków uprzednio
startych na tarce z dodatkiem
usmażonej cebuli i boczku
pokrojonych w kostkę oraz jajek.
Tradycyjne danie białoruskie.
Kiszka ziemniaczana- masa z
surowych ziemniaków z dodatkiem
słoniny, boczku i
przypraw, upychana w jelicie
wieprzowym, a następnie
pieczona. Wyglądem przypomina
kiełbasę .
Palcówka- tradycyjna kiełbasa
wieprzowa w cienkim jelicie, z
surowego mięsa , podsuszana.
38. Tradycyjne potrawy województwa podlaskiego
Chłodnik podlaski- zupa
podawana na zimno, której
głównym składnikiem jest
świeża botwinka.
Piekaczewnik- potrawa w
formie zapiekanego ciasta z
nadzieniem, znana w kuchni
białoruskiej i tatarskiej
Sękacz- wypiek cukierniczy z
ciasta biszkoptowo-
tłuszczowego, pieczonego nad
otwartym ogniem na obracającym
się rożnie w kształcie
drewnianego wałka Tradycyjne
ciasto tatarskie
39. Podlaskie tradycje
Noc Świętojańska w województwie podlaskim jest imprezą
ludową. Przypada ona w najkrótszą noc w roku, tj. z 23 na 24
czerwca. Tradycja Nocy Świętojańskiej wywodzi się z około X
wieku i jest znana również pod nazwami
kupalinka, kupalnocka czy sobótka.
Noc Świętojańska jest związana ze starosłowiańskimi
obrzędami. To święto ognia i wody – żywiołów
posiadających moc oczyszczenia. Obrzędy towarzyszące
kupalnocce miały zapewnić ludziom pomyślność zbiorów
oraz powodzenie w miłości.
Obrzędy sobótkowe rozpoczynały się od tańców przez i wokół ognia. Zwyczaje związane z wodą polegały
na puszczaniu przez dziewczęta wianków po rzece. Obrzęd był związany z łączeniem się w
pary, ponieważ chłopcy wyławiając wianki poszukiwali ich właścicielek, a następnie pary udawały się na
spacery nocne po lesie. Spacer ten również miał swoją symbolikę – szukano wówczas kwiatu
paproci, który kwitnie jeden raz w roku, a jego odnalezienie miało zapewnić pomyślność i szczęście.
40. Podlaskie tradycje
Jarmark na Jana zapisał się na stałe jako tradycja miasta Białystok. Co roku na Rynku Kościuszki po obu
stronach Ratusza pojawiają się stoiska podtrzymujące ginącą tradycję sztuki ludowej czy rękodzieła.
Symbolem każdego Jarmarku na Jana są drewniane grabie, których nie może zabraknąć w podlaskim
gospodarstwie.
W trakcie trwania imprezy przygrywają kapele ludowe z Polski i Litwy
oraz kataryniarze. Z roku na rok przybywa straganów, na których
można spróbować i zakupić wyroby z
Kurpi, Mazur, Warmii, Podhala, Litwy, Białorusi i Podlasia. Na
stoiskach królują oczywiście sztandarowe potrawy regionalne.
Oprócz tego na kramach można kupić drewniane grabie, wyroby z
wikliny, suszone zioła, wyroby z gliny, ceramikę, tkaniny, rzeźbione
ptaki, narzędzia do pracy w polu, lesie czy ogrodzie. Do picia
oferowane jest piwo kozicowe czy podpiwek na bazie jałowca.
