The full description of rasa dhatu
Well maintained and informatic ppt available for study & well presentation and easily learning ,this ppt also made from student in MD professor guidance so made from student ЁЯШБ so definately it is in easy language and easy to by heart.
4. DERIVATION
тАв рддрддреНрд░ рд░рд╕ рдЧрддреМ рдзрд╛рддреБ: |рдЕрд╣рд░рд╣реНрд░реНрдЧрдЪреНрдЫреНрддрдд рдЗрддрдд рд░рд╕: || (su. su 14/14)
тАв рд╕рддрдд рд╕рдиреНрдЪрд░рдг рд╢реАрд▓реЛ рджреНрд░рд╡реЛ рдзрд╛рддреБ: рдЗрддрдд рд░рд╕ рд╢рдмреНрджрд╛рд░реНрде: |
тАв Derived from gati dhatu тАУ to move
тАв One which moves or circulates continuously
тАв рдкреВрд╡рдерд╕реНрдпрд╛рд╣рд╛рд░ рдкрд░рд░рдгрд╛рдо рдзрд╛рддреЛ рдпрдВ рддрдВ рд░рд╕ рдЗрддреНрдпрд╛рдЪрдХреНрд╖рддреЗ (cha.sa)
тАв Rasa dhatu is the product of previously digested food
5. FORMATION
тАв рддрддреНрд░ рдкрд╛рдиреНрдЪрднреМрддрддрдХрд╕реНрдп рдЪрддреБрд░реНрд╡рдердзрд╕реНрдп рд╖рдбреНрд░рд╕рд╕реНрдп рджрджрд░реНрд╡рдзрд╡реАрдпрдерд╕реНрдп рдЕрд╖реНрдЯрд░реНрд╡рдзрд╡реАрдпрдерд╕реНрдп
рд╡рд╛ рдЕрдиреЗрдХрдЧреБрдгреНрд╕рд╕реНрдпреЛрдкрдпреБрдХреНрд░реНрд╕реНрдпрд╛рд╣рд╛рд░рд╕реНрдп рд╕рдореНрдпрдХреНрдкрд░рд░рдгрддрд╕реНрдп рдпрддреНрддреЗрдЬреЛрднреВрдд: рд╕рд╛рд░: рдкрд░рдорд╕реВрдХреНрд╖реНрдо:
рд╕ рд░рд╕ рдЗрддреНрдпреБрдЪреНрдпрддреЗ || (su su14/3)
тАв the food that contain 5 elements, 6 tastes, 4 in form, 2 or 8 dominant
potency and much more qualities. After digestion become nutrient
part / ahara rasa that nourishes all the body tissue including rasa
dhatu. the nutrient part of food after digestion is called rasa.
6. тАв рдХрдХрдЯрдЯреНрдореН рд╕рд╛рд░рд╢реНрдЪ рддрддреНрдкрдХреНрд╡рдордиреНрдирдВ рд╕рдВрднрд╡рдиреНрдиреНрдд рджреНрд░реНрд╡рдзрд╛ II
тАв The ahara being digested by jatharagni and bhutangi divided into two part.
ahara bhaga and kitta bhaga.
тАв The sara bhaga being digested by rasa dhatwagni present in rasa dhatu is
divided into 3 parts, stoola bhaga, sukshma bhaga and mala bhaga
тАв The stoola bhaga - the sthayi or poshya rasa dhatu.
тАв The sukshma bhaga - the nutrients required for the subsequent rakta dhatu
and also upadhatu (stanya and arthava)
тАв Mala bhaga - kapha
7. LOCATION
тАв рддрд╕реНрдп рдЪ рд╣реНрд░реНрджрдпрдореН рд╕реНрд░реНрд╛рдирдореН |
тАв рд╕ рд╣реНрд░рджрдпрд╛ рдЪрддреБрд░реНрд╡рдердореНрд╢рддрдд рдзрдордиреАрд░рдиреБрдкреНрд░рд░реНрд╡рд╢реНрдпреЛрд░реВрд░реНрдзрд╡рдердЧрд╛ рджрд╢ рджрд╢ рдЪрд╛рдзреЛрдЧрд╛рдордордиреНрдпрд╢реНрдЪ рддрддрдпрдердЧрд╛:
рдХреНрд░реНрд╕реНрд╕реНрддреНрдирдореН рд╢рд░реАрд░рдорд╣рд░рд╣рд╕реНрддрдкрдердпрддрдд рд╡рд░реНрдзрдпрдерддрдд рдзрд╛рд░рдпрддрдд рдпрд╛рдкрдпрддрдд рдЪрд╛рджреНрд░реНрд╖рд╖реНрдЯ рд╣реЗрддреБ рдХ
реЗ рди рдХрдордердгрд╛ I
(SU SU14/3)
тАв Rasa located in hrdaya 24 dhamani emerge from the heart and circulate among
which ten courses upward,10 dowward and 4 transverse.
тАв it provides tarpana (satisfaction), vardhana (nourishment) dharana (stability) and
yapana (support) to the whole body.
9. UPADHATU OF RASA
тАв рд░рд╕рд╛рддреН рд╕реНрддрдиреНрдпрдВ рддрддреЛ рд░рдХреНрддрдВ I(CH CHI)
тАв рд░рд╕рд╛рджреЗрд╡ рд╕реНрддреНрд░реАрдпрд╛ рд░рдХреНрддрдВ рд░рдЬ рд╕рдВрдЬреНрдЮрд╛ рдкреНрд░рд╡рддрдерддреЗ I
MALA OF RASA
тАв рдХрдХрдЯрдЯрдореН рд░рд╕рд╕реНрдп рддреБ рдХрдлреЛ I
тАв рдиреНрдЬрд╣реНрд╡IрдиреЗрддреНрд░рдХрдкреЛрд▓рд╛рдирд╛рдВ рдЬрд▓рдВ I ( SA.)
11. FUNCTIONS:
тАв рд░рд╕рддреБрдиреНрд╖реНрдЯ рдкреНрд░реАрдгрдирдореН рд░рдХреНрддреНрдкреБрдиреНрд╖реНрдЯрдореН рдЪ рдХрд░реЛрддрдд |(SU SU 15/4)
тАв рддреБрдиреНрд╖реНрдЯ рдкреНрд░реАрдгрдирдВ рд░рдХреНрддрдкреБрдиреНрд╖реНрдЯрдорднрд╕реНрддреБ рд░рд╕: ред(A S Sutram 19)
тАв рддреБрдиреНрд╖реНрдЯ: рдорди: рдкреНрд░реАрддрдд ред
тАв рдкреНрд░реАрдгрдирдВ рд╣реНрд░реНрджрдпрд╛рд╢реНрд╡рд╛рд╕рдирдВ рее (indu)
тАв рд░рд╕ рддрдирдордорддреНрддрдореЗрд╡ рд╕реНрд░реНреМрд▓реНрдпрдореН рдХрд╛рд╢реНрдпрдердореН рдЪ I (SU SU 15/32)
тАв preenam : nurturing the body/protect the body
тАв Saturation/ satisfaction
12. тАв рд╕ рдЦрд▓реБ рджреНрд░рд╡рдиреБрд╕рд╛рд░реА рд╕реНрдиреЗрд╣рдирдЬреАрд╡рдирддрдкрдердг рдзрд░рдгрд╛рджрдж рд░реНрд╡рд╢реЗрд╖реИ рд╕реЛрдореНрдп
рдЗрддреНрдпрд╡рдЧреНрдореНрдпрддреЗ (su su)
тАв as this rasa dhatu is fluid
тАв works for
тАв unctuousness of body
тАв sustenance of life,
тАв refreshing body entities
тАв homeostatic condition of the body
тАв it is logically derived that it is Soumya
13. RASA SAMVAHANA
тАв circulation of rada dhatu
тАв well controlled circulation of rada dhatu.
тАв rasa samvahana is also called as rasa vikshepana
тАв рддрд╕реНрдп рд╣реНрд░рджрдпрдВ рд╕реНрд░реНрд╛рдирдВтАж..
тАв рд╡реНрдпрд╛рдиреЗрди рд░рд╕рдзрд╛рддреБрджрд╣рде рд░реНрд╡рдХреНрд╖реЗрдкреЛрдЪрдЪрдд рдХрдордердгрд╛ I
тАв рдпреБрдЧрдкрддреН рд╕рд╡рдерддреЛрдЕрдЬрд╕реНрд░рдВ рджреЗрд╣реЗ рд░реНрд╡рдХреНрд╖рдХреНрд╖рдкреНрдпрддреЗ рд╕рджрд╛ II
тАв circulates with the help of vyana vayu
тАв рд░рд╕рд╕реНрддреБ рд╣реНрд░рджрдпрдВ рдпрд╛рддрдд рд╕рдоIрдирдорд░реБрддреЗрд░рд░рдд SA SA
тАв under the control of samana vayau, rasa enters hrdaya.
14. рд╕(рд░рд╕) рд╢реНрдмреНрджрд╛рдЪрдЪрде рдЬрд▓ рд╕рдиреНрддрд╛рдирд╡рджрдгреБрдирд╛ рд░реНрд╡рд╢реЗрд╖реЗрдгрд╛рдиреБрдзрд╛рд╡рддреНрдпреЗрд╡рдВ рд╢рд░реАрд░рдВ рдХ
реЗ рд╡рд▓рдВ рее
(su su14/13)
movements are explained with the help of
тАв shabda - it moves in oblique direction
тАв Agni тАУ it travels in upward direction
тАв Jala тАУ it travels in downward direction
15. RASA DHATU KSHAYA
тАв рд░рд╕реЗ рд░реМрдХреНрд╖реНрдпрдо реН рднреНрд░рдо: рд╢реЛрд╖реЛ рдЧреНрд▓рд╛рддрди: рд╢рдмреНрджрд╛рд╕рджрд╣рд╖реНрдгреБрддрд╛ ред (AH SU 11/17)
тАв Dryness, tiredness, emaciation & intolerance to sound
RASA DHATU VRDDHI
тАв рд░рд╕реЛ рдЕрд░реНрдк рд╢реНрд▓реЗрд╖реНрдорд╡рдд реН| (AH SU 11/18)
тАв рд╢реНрд▓реЗрд╖реНрдорд╛рдиреНрдЧреНрди рд╕рджрди рдкреНрд░рд╕реЗрдХрд╛рд▓рд╕реНрдп рдЧреМрд░рд╡рдо реН |
рд╢реНрд╡реИрддреНрдпрд╢реМрддреНрдпрд╢реНрд▓рд░реНрд╛рдиреНрдЧрддреНрд╡рдо реН рд╢реНрд╡рд╛рд╕рдХрд╛рд╕рд╛рддрддрддрдирджреНрд░рддрд╛ II
тАв whitish discolouration of the body
тАв feeling of abnormal coldness
тАв sluggish digestion
тАв salivation
тАв lack of enthusiasm to do work
тАв Heaviness,feeling of looseness, dyspnoea, cough &excessive sleep
17. тАв Ashraddha : loss of interest towards taking food
тАв Aruchi :tasteless /anorexia
тАв Avipaka: indigestion of food
тАв Asya vairasya : manifestation of opposite taste
тАв Arasagnata: not able to perceive taste of food in actual taste
тАв Hrillasa: nausea
тАв Gouravam: heaviness of the body parts
тАв Trupti: early satiety even before adequate quantity of food is consumed
тАв Tandra: drowsiness
тАв Angamarda: pain in the body parts
тАв Jwara :fever
18. тАв Tama: feeling of darkness
тАв Pandutvam: pallor
тАв Hrtroga: heart disease
тАв srotasam roda :obstruction in the channels of the body
тАв Klaibya: impotence
тАв Angasada: weakness of the body
тАв Krushangata: emaciation
тАв Naasha agnehe: deterioration of digestive fire
тАв Ayatha kala vali: premature wrinkling of skin
тАв Ayathakala palitha: premature graying of hair
20. RASAVAHA SROTAS
тАв Moola stanam:
рд░рд╕рд╡рд╣рд╛рдирд╛рдореН рд╕реНрд░реЛрддрд╕рд╛рдореН рд╣реНрд░реНрджрдпрдореН рдореВрд▓рдореН рджрд╢ рдЪ рдзрдордиреНрдпрдГ I (CHA. VI 5/8)
рд░рд╕рд╡рд╣реЗ рджреНрд╡реЗ, рддрдпреЛрдореВрдерд▓рдВ рд╣реНрд░реНрджрдпрдореН рд░рд╕рд╡рд╛рджрд╣рдиреНрдпрд╕реНрдЪ рдзрдордиреНрдп: ред (SU SA)
21. DUSTI KARANAM
рдЧреБрд░реБ рд╢реАрддрдорддрддрдиреНрд╕реНрдирдЧреНрдзрдорддрддрдоIрддреНрд░рдореН рд╕рдорд╢реНрдирддрд╛рдореН
рд░рд╕рд╡рд╛рджрд╣рддрди рджреВрд╖реНрдпрдиреНрдиреНрдд рдЪрдЪрдиреНрддреНрдпрд╛рдирд╛рдореН рдЪрд╛рддрддрдЪрдЪрдиреНрддрдирд╛рддреНI(CHA .VI 5/13)
тАв VIDDHA LAKSANAM
тАв рддрддреНрд░ рд░реНрд╡рд░реНрдзрджреНрд╕реНрдп рд╢реЛрд╖: рдкреНрд░рд╛рдгрд╡рд╣рд░реНрд╡рджрд░реНрдзрд╡рдЪреНрдЪ рдорд░рдгрдВ рддрдиреНрд▓реНрд▓рдбрд╛рддрди рдЪ ред (SU. SA)
тАв рддрддреНрд░ рд░реНрд╡рджреНрдзрд╕реНрдпрд╛рдХреНрд░реЛрд╢рди-рд░реНрд╡рдирдорди-рдореЛрд╣рди-рднреНрд░рдордг-рд╡реЗрдкрдирддрди-рдорд░рдгрдВ рд╡рд╛ рднрд╡рддрддред (рд╕реБ.рд╢рд╛.реп/резреи)
тАв рдЖрдХреНрд░реЛрд╢рдирдВ - to cry
тАв рд░реНрд╡рдирдордирдВ - to bend down like a bow
тАв рдореЛрд╣рдирдВ - faintness
тАв рднреНрд░рдордгрдВ - vertigo
тАв рд╡реЗрдкрди - tremors
тАв рдорд░рдгрдВ - death
22. ASTASARAM
тАв рд╕рд╛рд░рд╛рдгреНрд╕рдпрд╖реНрдЯреМ рдкреБрд░реБрд╖рд╛рдгрд╛рдВ рдмрд▓рдорд╛рдирд░реНрд╡рд╢реЗрд╖рдЬреНрдЮрд╛рдирд╛рд░реНрдердореБрдкрджрджрд╢реНрдпрдиреНрддреЗ I
тАв bala pramana samanya jnana
тАв рд╕рд╛рд░рд╢рдмреНрджреЗрди рд░реНрд╡рд╢реБрджреНрдзрддрд░реЛ рдзрд╛рддреБ : рдЙрдЪреНрдпрддреЗ
тАв purest form of dhatu
тАв it is state of excellence of a particular dathu or dathus
тАв рд╕рд╛рд░реЛ рдмрд▓реЗ рдиреНрд╕реНрд░реНрд░рд╛рдореНрд╢ :
тАв strength and stability of a dathu is sara
тАв sara assessment includes both physical strength & immunity
23. Types of sara
1.qualitative
2.quantitative
тАв Qualitative
тАв Uttama sara :person is having maximum features of dhatu sara
тАв Madyama sara : person is having moderate number of features of dhatu sara
тАв Adama sara: person is having features opposite to uttama sara /few features
of dhatu sara.
тАв Quantitative
тАв рддрджреНрдпрд░реНрд╛ рддреНрд╡рдЧреНрд░рдХреНрддрд╛ рдорд╛рдВрд╕ рдореЗрджреЛрдиреНрд╕реНрд░реН рдордЬреНрдЬрд╛рд╢реБрдХреНрд░ рд╕рддреНрд╡рд╛рдиреАрддрдд I
25. .TVAK SARA
тАв рдиреНрд╕реНрдирдЧреНрдзрд╢реНрд▓рдХреНрд╖реНрдгрдореГрджреБрдкреНрд░рд╕рдиреНрди рд╕реВрдХреНрд╖реНрдорд╛рд▓реНрдкрдЧрдореНрднреАрд░ рд╕реБрдХ
реБ рдорд╛рд░рд▓реЛрдорд╛ рд╕рдкреНрд░рднреЗрд╡ рдЪ рддреНрд╡рдХреН рддреНрд╡рдХреН
рд╕рд╛рд░рд╛рдгрд╛рдВред рд╕рд╛ рд╕рд╛рд░рддрд╛ рд╕реБрдЦрд╕реМрднрд╛рдЧреНрдпреИрд╢реНрд╡рдпреЛрдкрднреЛрдЧрдмреБрджреНрдЪрдзрд░реНрд╡рджреНрдпрд╛рд░реЛрдЧреНрдп рдкреНрд░рд╣рд╖рдердгрд╛рдиреНрдпрд╛рдпреБрд╖реНрдпрддреНрд╡рдВ
рдЪрд╛рдЪрд╖реНрдЯреЗрее
тАв рд╕реБрдкреНрд░рд╕рдиреНрдирд╛рдореГрджреБ рддреНрд╡рдЧреНрд░реЛрдорд╛рдирдВ рддреНрд╡рдХреНрд╕рд╛рд░рдВ рд░реНрд╡рджреНрдпрд╛рджрджрддрдд (su su)
Hair & skin
тАв Roma snigdhata тАУ unctuousness / oiliness around the roots of hair follicle/ skin
тАв Roma shlakhnata тАУ smoothness/ softness of skin, hair
тАв Slakshna twak тАУ smooth skin
тАв Prasanna twak тАУ clean skin
тАв Sukshma twak тАУ minutness of skin
26. Gambira roma- deep rooted hair follicles Sukumara- tender & delicate skin& follicle
Prabha тАУgood lustre & complexion of skin Suprasanna twak- pleasant& attractive
skin
Mrudu twak тАУ soft skin Sukha - comfort and happiness
Sowbhagya- luck Aishwarya- fortune / wealth
Upabhoga- luxury Budhi- high intellect
Vidhya- good education Arogya- good health
тАв Praharshana- exhilaration Ayushya- good & prolonged life span
27. Importance of rasa
тАв рд░рд╕рдЬрдВ рдкреБрд░реБрд╖рдо реН рд░реНрд╡рджреНрдпрд╛рддреН рд░рд╕рдВ рд░рдХреНрд╖реЗрддреН рдкреНрд░рдпрддреНрдирдд: I (su su 14/12)
as rasa dhatu contain all nutrients required for body - living body
is a product of rasa.
28. AASHRAYA -AHASRAYI BHAAVA
тАв рддрддреНрд░рд╕реНрд░реНрд╛рддрди рдиреНрд╕реНрд░реНрддреЛ рд╡рд╛рдпреБ: рд░реНрдкрддреНрддрдВ рддреБ рд╕реНрд╡реЗрджрд░рдХреНрддрдпреЛ: I
тАв рд╢реНрд▓реЗрд╖реНрдоI рд╢реЗрд╖реЗрд╖реБ рддреЗрдиреИрд╖Iрдорд╛рд╕реНрд░рдпрдоIрд╕реНрд░рддрдпрдгрд╛рдореН рдордорд░реН: II
тАв рдпрджреЗрдХрд╕реНрдп рддрджрдиреНрдпрд╕реНрдп рд╡рдзрдерди рдХреНрд╖рдкрдгреЛрд╖рдзрдВ I
тАв рд░реНрд╡рдХрд╛рд░рд╛рдиреН рд╕рд╛рдзрдпреЗрддреН рд╢реАрдШреНрд░рдВ рдХреНрд░рдорд╛рддреНрд▓рдЩреНрдШрдирдмреГрдореНрд╣рдгреИ I (A H SU)
тАв рд╢реЗрд╖реЗрд╖реБ рд░рд╕ рдорд╛рдВрд╕ рдореЗрджреЛ рдордЬреНрдЬрд╛ рд╢реБрдХреНрд░ рдореВрддреНрд░ рдкреБрд░реАрд╖ рдкреНрд░рднреГрддрддрд╖реБ (Arunadatta)
29. тАв The human body is made up of doshas dhatus and malas.
тАв while doshas predominantly contribute towards various functions.
тАв the dhatus form the structural components of the body.
тАв Mala gets eliminated from the body to keep the body healthy.
тАв but the doshas that are interrelated within our system work in synchronization.
тАв doshas have their abode in the dhatus and operate from there.
тАв asraya sambhanda - the inseparable relationship of abode and resident.
тАв here the dhatus are abodes and doshas living in them are residents.
тАв thus, dhatus and malas are ashrayas and doshas are ashrayis
30. тАв vata dosa located in the Asthi
тАв pitta dosa located in sweat and rakta
тАв kapha dosha located in rasa Mamsa, meda, Majja, Sukra, mutra and pureesha.
тАв doshas have found their places in their dhatus and malas which form their asrayas
тАв Importance:
тАв ashrayas & ashrayis have inseparable relationship & work in a synchronized way.
тАв normalcy and morbidity of asraya and asrayi affect mutually.
тАв it helps in planning appropriate treatment.
тАв it helps to understand the stages of diseases.
31. aashrayi aashraya
vata dosha Asthi
Pitta dosha sweat and Rakta
kapha dosha rasa Mamsa, meda, Majja,
Sukra, mutra and pureesha
32. HRDAYA
тАв рд╣рд░рддрдд рджрджрд╛рддрдд рдпрд╛рдкрдпрддрдд рдЗрддрдд рд╣реГрджрдпрдВ II
тАв that which procures, gives and maintains is hrdaya
тАв Hri- harati to take back
тАв Da- dadati to give
тАв Ya- yamyati to control
POSITION OF HEART
тАв рджреНрд╡рд╛рд░рдорд╛рдорд╛рд╢рдпрд╕реНрдп рдЪ I
тАв рд╕рддреНрд╡рджрджрдзрд╛рдо рд╣реНрд░рджрдпрдВ рд╕реНрддрдиреЛрд░: рдХреЛрд╖реНрдЯрдореНрдорд░реНрдзрдпрдЧрдВ II
тАв hrdaya faces towards the opening of stomach
тАв it is the seat of satva/ mind
тАв situated in between stana, uras and kosta
33. Functioning of hrdaya
тАв рдкреБрдгреНрд╕рдбрд░реАрдХ
реЗ рдг рд╕рджреГрд╢рдореН рд╣реНрд░рджрдпрдВ рд╕реНрдпрд╛рджрдзреЛрдореБрдЦрдВ
тАв рдЬрд╛рдЧреНрд░рддрд╕реНрддрджреНрд░реНрд╡рдХрд╕рддрдд рд╕реНрд╡рдкрддрд╛рддреНрд╕реНрдЪ рддрдирдореАрд▓рддрдд
тАв hrdaya is similar to an inverted pundarika flower (white lotus) which blooms
when awake and close up during sleep.
Embryological development of hrdaya
тАв рд╢реЛрдгрдгрддрд╛ рдХрдл рдкреНрд░рд╕рд╛рджрдЬрдореН рд╣реГрджрдпрдореН
тАв hrdaya is formed from sara part of shonita and kapha