Η ενδυμασία στο Βυζάντιο

1. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΣΤΟ
ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Εργασία στην Ιστορία
Γρηγοριάδου Δήμητρα Ραφαηλία

2. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
• Εισαγωγή στη Βυζαντινή ένδυση.
• Ανώτερη τάξη και μεσαία / κατώτερα στρώματα.
• Ενδυμασία των γυναικών.
• Ενδυμασία των ανδρών.
• Ενδυμασία των παιδιών.
• Τα υποδήματα των Βυζαντινών.
• Κόμμωση ανδρών.
• Κόμμωση γυναικών.
• Αρώματα.
• Κοσμήματα.

3. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΝΔΥΣΗ
• Το ένδυμα των Βυζαντινών
άλλαξε σημαντικά κατά τα χίλια
χρόνια της Αυτοκρατορίας,
αλλά ήταν
ουσιαστικά συντηρητικό.
Στους Βυζαντινούς άρεσαν
τα χρώματα και τα σχέδια,
έτσι έφτιαχναν και εξήγαγαν
υφάσματα με πολύ πλούσια
μοτίβα, ειδικά από βυζαντινό
μετάξι, υφασμένα και κεντημένα
για τις ανώτερες τάξεις ή
ανεξίτηλα βαμμένα και
σταμπωτά για τις κατώτερες.

4. ΑΝΩΤΕΡΗ ΤΑΞΗ ΚΑΙ
ΜΕΣΑΙΑ/ΚΑΤΩΤΕΡΑ
ΣΤΡΩΜΑΤΑ
• ΑΝΩΤΕΡΗ ΤΑΞΗ: Μακριά
ενδύματα από ακριβές πρώτες ύλες
(μετάξι, λινό), ενώ ειδική κατηγορία
αποτελούσαν τα ενδύματα των
αυτοκρατόρων που ήταν φτιαγμένα
από πολύτιμα υφάσματα και έφεραν
πλούσια διακόσμηση με κεντήματα
και πολύτιμους λίθους.
• ΜΕΣΑΙΑ
ΚΑΤΩΤΕΡΑ ΣΤΡΩΜΑΤΑ: Λινά η
μάλλινα ρούχα, που υφαίνονταν στον
αργαλειό από τις γυναίκες. Συνήθως
ήταν πιο κοντά σε μήκος σε σχέση με
αυτά της ανώτερης τάξης για να έχουν
μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων.

5. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ
ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• Οι γυναίκες φορούσαν φαρδιούς, μακριούς με μακριά
μανίκια χιτώνες που κάλυπταν τα χέρια τους. Τους
συνδύαζαν με εσάρπες, καλύμματα κεφαλής και μαντήλια.
Επίσης, οι γυναίκες, φορούσαν πουκαμίσες με ζώνη στην
μέση η και ριχτή. Συνηθίζονταν το "κοντό πάνω από
μακρύ" συνδυάζοντας δύο πουκαμίσες, μία μακριά και από
πάνω μια κοντή. Η δεύτερη πουκαμίσα μπορούσε να είναι
αμάνικη. Οι πλούσιες φορούσαν πολυτελή ενδύματα
μεταξωτά και λινά.

6. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΑΝΔΡΩΝ
ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• Οι άνδρες φορούσαν κοντούς
χιτώνες με ψηλές πλεκτές
κάλτσες, μανδύες η χοντρά
πανωφόρια και σκούφιες στο
κεφάλι. Ο μακρύς μονόχρωμος
χιτώνας ήταν η καθημερινή
φορεσιά του λαού. Φτιάχνονταν
με απλά υφαντά υφάσματα που τα
στόλιζαν με διακοσμητικές ταινίες.
Ένας Βυζαντινός θα μπορούσε να
μην φοράει εσώρουχο αλλά θα
έπρεπε να φοράει ψηλές κάλτσες
που θα στερέωνε σε μια
εσωτερική ζώνη.

7. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑΑΝΔΡΩΝ
ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• Αστοί: μακρύς χιτώνας με πολλές
πτυχώσεις και δερμάτινες μπότες
(χειμώνα) ή ανατολίτικα
παπούτσια (καλοκαίρι).
• Αγρότες: κοντός χιτώνας με κοντά
μανίκια απεικονίζεται συχνά στην
τέχνη.
• Στρατιωτικοί: κοντές πουκαμίσες
, με ζώνη στην μέση η ελεύθερες.
• Βοσκοί: ρούχο
φτιαγμένο από δέρμα προβάτου
(μυλωτή)

8. ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• Τα παιδιά στο Βυζάντιο φορούσαν
κοντές τουνίκες, δηλαδή χιτώνες με
μήκος λίγο πάνω από το γόνατο,
όμοιους με αυτούς των αγροτών.
Για υποδήματα επέλεγαν τα
σανδάλια.

9. ΥΠΟΔΗΜΑΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
• Είδη: τα βαθέα τα ψηλά (τζαγγία) που έφταναν μέχρι το
γόνατο, και τα χαμηλά (σανδάλια) που έφταναν μέχρι τους
αστραγάλους.
• Υλικά: δέρμα και πανί. Έπαιρναν δέρματα από βόδια,
καμήλες, πρόβατα, κατσίκες και αντιλόπες. Για τα πολυτελή
παπούτσια εισήγαγαν δέρματα από την Βαβυλώνα.
Τα πάνινα παπούτσια κατασκευάζονταν από μεταξωτό ή από
λινό πανί.
• Στολισμό: κεντούσαν διάφορα σχήματα πάνω στη φτέρνα ή
το καλάμι πχ λουλούδια. Υπήρχαν χρυσοκέντητα
και μαργαριτοστολισμένα παπούτσια. Τα παπούτσια
του Αυτοκράτορα ήταν γεμάτα από μαργαριτάρια και
πολύτιμους λίθους.

10. ΥΠΟΔΗΜΑΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
Το χρώμα των παπουτσιών του λαού και των στρατιωτών
ήταν το μαύρο. Οι γυναίκες φορούσαν, εκτός από μαύρα,
άσπρα, κόκκινα, κίτρινα και χρυσά παπούτσια. Οι
αξιωματικοί φορούσαν παπούτσια χρώματος, ανάλογα με το
αξίωμα τους, πράσινο, μπλε, κίτρινου και χρυσού. Οι
πρίγκιπες φορούσαν δίχρωμα, μισά άσπρα μισά κόκκινα με
κεντημένους με μαργαριτάρια αετούς. Ο αυτοκράτορας
φορούσε παπούτσια από κόκκινο πετσί, ήταν ψηλά και είχαν
κεντημένους λευκούς αετούς με μαργαριτάρια και πολύτιμες
πέτρες. Εάν βρισκόταν σε δύσκολη θέση φορούσε μαύρα
κοινά παπούτσια ώστε να μην μπορεί να αναγνωριστεί αν
έπεφτε στα χέρια των εχθρών.

11. KOMΜΩΣΗ ΑΝΔΡΩΝ
• Οι άνδρες ανάλογα με την καταγωγή τους είχαν μακριά ή
κοντά μαλλιά ενώ δεν απέρριπταν την χρήση περούκας. Οι
στρατιώτες είχαν κοντά μαλλιά για ευκολία και
καθαριότητα. Οι μοναχοί είχαν κοντά μαλλιά και τα
έκοβαν κατά την τελετή μύησής τους (κουρά). Οι
ιερωμένοι ξύριζαν τα μαλλιά τους στην κορυφή της
κεφαλής (παπαλήθρα) για να απομένουν τριγύρω μαλλιά
σαν στεφάνι. Οι αξιωματικοί ήταν όλοι "βαρβάτοι"
(barbatus = γενειοφόρος) σε αντίθεση με τους ευνούχους
του Παλατιού που ξυρίζονταν.

12. ΚΟΜΜΩΣΗ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
• Οι γυναίκες είχαν αυστηρά μακριά μαλλιά που τα χτένιζαν και τα
κρατούσαν στον αυχένα με περόνη, τα έκαναν πλεξούδες με χρυσές
ή χρωματιστές κορδέλες ή τα άφηναν ελεύθερα στους ώμους.
Στις γιορτές έκαναν μπούκλες ή κότσους, καθώς και πρόσθετες
πλεξούδες, κυρίως ξανθές. Πριν βγουν έξω φορούσαν ένα λευκό
μαντήλι από ύφασμα ή δίχτυ και από πάνω ένα πέπλο που
φορούσαν όλες οι γυναίκες από σεμνότητα. Κούρευαν τα μαλλιά
τους μόνο σε ένδειξη πένθους ή από τιμωρία λόγω
ηθικού παραπτώματος. Τα περιποιούνταν με διάφορα λάδια και
τονωτικά. Συχνά τα έβαφαν, συνήθως ξανθά, εκτός εάν επρόκειτο
για νύφη που τα έβαφε κόκκινα. Τέλος, ξύριζαν και έβγαζαν τις
τρίχες από το πρόσωπό τους.

13. ΤΑΑΡΩΜΑΤΑ ΣΤΟ
ΒΥΖΑΝΤΙΟ
• Κοινή στους άνδρες και στις
γυναίκες ήταν η χρήση
αρωμάτων. Τα μύρα που
χρησιμοποιούσαν προέρχονταν
από λουλούδια, όπως τον κρίνο,
τη μυρτιά και την
τριανταφυλλιά. Πολλά
προέρχονταν από μακρινές
χώρες. Οι άνδρες τα
χρησιμοποιούσαν αλείφοντας τα
στα μαλλιά τους για να
γυαλίζουν.

14. KOΣΜΗΜΑΤΑ ΤΩΝ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
• Από πολύτιμα υλικά, όπως
ασήμι και χρυσό, διακοσμημένα
με πολύτιμους λίθους και
μαργαριτάρια.
Χρησιμοποιούσαν και
φτηνότερα υλικά, όπως σίδηρο,
χαλκό, γυαλί. Υπήρχαν όλων των
ειδών κοσμήματα: σκουλαρίκια,
αλυσίδες, περιδέραια, βραχιόλια,
περικάρπια, πόρπες.

15. ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ
• Τα δαχτυλίδια έφεραν συνήθως διακόσμηση ανάλογα με την
χρήση τους πχ οι γαμήλιες βέρες. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις
δαχτυλιδιών με κάποιο μοναδικό έμβλημα που τα χρησιμοποιούσαν για
να σφραγίσουν με αυτό έγγραφα, κατοχυρώνοντας το γνήσιο της
υπογραφής του.

16. ΤΕΛΟΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ
ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ
ΣΑΣ!