გაეროს სააგენტო ლტოლვილთა საკითხებში ლტოლვილთა საკითხებში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის უმაღლესი კომისრის სამმართველოს დებულება) შუამდგომლობის გაწევის კუთხით ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შესახებ სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობასთან დაკავშირებით ლტოლვილთა საკითხებში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის უმაღლესი კომისრის სამმართველო ბიურო პოლიტიკის საკითხებში დაცვისა და სამართლებრივი დახმარების სფეროში

1. УВКБ ООН
გაეროს სააგენტო ლტოლვილთა საკითხებში
ლტოლვილთა საკითხებში
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის
უმაღლესი კომისრის სამმართველოს
დებულება) შუამდგომლობის გაწევის კუთხით
ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შესახებ
სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ
იდენტობასთან დაკავშირებით
ლტოლვილთ ა ს აკით ხ ებ შ ი გაერ თ იან ებული ერ ებ ის ო რ გან იზაციის
უმ აღლეს ი კო მ ის რ ის ს ამ მ არ თ ველო
ბ იურო პოლიტიკის ს აკით ხებ შ ი დაცვის ა და ს ამ არ თლებრ ივი
დახმ არ ებ ის ს ფ ერ ო შ ი

2. ს აერ თ აშ ო რ ის ო დაცვის ს ერვისის განყოფილება
ჟენ ევა
21 ნოემბერი 2008 წ.

3. შ ენიშვნა
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის
სამმართველო, თავისი მანდატის შესაბამისად, აწარმოებს თემატური
სახელმძღვანელოების გამოცემას სამართლებრივ საკითხებში, რომელიც შედის
გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის
სამმართველოს 1950 წლის წესდებაში, ასევე 1951 წლის კონვენციის 35 მუხლის
შესაბამისად ლტოლვილთა სტატუსის შესახებ და 1967 წლის თანდართული ოქმის II
სტატიის შესაბამისად.
სახელმძღვანელოების დანიშნულებაა საერთაშორისო სამართლებრივი პრინციპების,
სამართლებრივი პრაქტიკისა და სხვა შესაბამისი მასალების ანალიზის შესაბამისად
განმარტოს სათანადო სამართლებრივი ნორმები და სტანდარტები, რათა
უზრუნველყოს სახელმძღვანელო მითითებების შესრულება შესაბამისი თემატური
კუთხით. საბოლოო მიზანია ლტოლვილთა დაცვის საერთაშორისო სტანდარტების
მკაცრი დაცვის შესაბამისად, ლტოლვილთა და იმ პირთა დაცვის უზრუნველყოფის
გაუმჯობესება, რომლებიც თავშესაფარს ეძებენ.
როდესაც აღნიშნული სახელმძღვანელოები გამოიყენება ლტოლვილის სტატუსის
დასადგენად, ისინი ერთმანეთს ავსებენ და უნდა განიხილებოდნენ საერთაშორისო
დაცვის სახელმძღვანელო პრინციპებთან კავშირში.
სახელმძღვანელოები მუშავდება მოთხოვნილებებსა და სამართლებრივ საკითხებზე
რეაგირებისათვის, რომლებიც მუშაობის დროს წარმოიშვება; გარდა ამისა, სრულიად
არ არის საჭირო პროცესის საფუძვლიანი შესწავლა, როგორც ეს ხდება საერთაშორისო
დაცვის სახელმძღვანელო პრინციპების შემთხვევაში.
სახელმძღვანელო საჯარო სივრცეშია და ხელმისაწვდომი ვებ–საიტზე
Refworld, http://www.refworld.org. ყველა საკითხზე, რომელიც ეხება აღნიშნული
სახელმძღვანელოს კონკრეტულ დებულებებს, გთხოვთ მიმართოთ საერთაშორისო
დაცვის სერვისის განყოფილების ბიუროს პოლიტიკის საკითხებში დაცვისა და
სამართლებრივი დახმარების სფეროში, ლტოლვილთა საკითხებში გაერთიანებული
ერების ორგანიზაციის უმაღლესი კომისრის სამმართველოს. ჟენევა.

4. 2
სარჩევი
I. შ ეს ავალი
II. ს აკითხის არსობრივი ანალიზი
ა. ზო გადი ინფორმაცია
ბ . დევნ ის ს აფუძვლიანი შ იში
I. კან ო ნ ებ ი, რ ო მლებ იც ით ვალის წ ინ ებ ენ ს ის ხლის
ს ამ არ თლებრ ივ პას უხის მ გებლო ბ ას ჰო მ ო ს ექს უალურ ი
ქმ ედებ ებ ის გამ ო
II. დევნ ის შ იშ ი მ ო მ ავალშ ი
III. დევნ ის თ ავიდან აცილებ ა
IV. დევნ ის აგენ ტებ ი
V. მ იზეზო ბრ ივ– შ ედეგო ბრ ივი კავშ ირ ი (“ამ ის გამ ო ”)
გ. კო ნ ვენციაში მითითებული მ ოტივები
დ. შ იდა გაქცევის ან გადაადგილების ალტერნატივა
ე. მ ტკიცებულების სიმძიმე და სანდოობა („შეფასება“)
ვ. შუამდგომლობა „ადგილზე ლტოლვილის“ ს ტატუსის მიღებასთან
დაკავშირებით
დასკვნა

5. I. შესავალი
წინამდებარე სახელმძღვანელო შეიცავს სახელმძღვანელო
მითითებებს, რომლებიც ეხება დევნილის სტატუსის მიღებას სექსუალური
ორიენტაციისა და გენედერულ იდენტობასთან დაკავშირებით. დევნა,
რომელიც სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ იდენტობასთანაა
დაკავშირებული, ახალი მოვლენა არ არის. უბრალოდ ბოლო წლებში
გახშირდა შუამდგომლობათა რიცხვი თავშესაფარის მიღების შესახებ,
რომლებსაც ითხოვენ ლესბოსელები, ბისექსუალები და ტრასგენდერული
ადამიანები. ამან გამოიწვია იმ პირთა საქმეში ჩახედულობის ამაღლების
აუცილებლობა, რომლებიც იღებენ გადაწყვეტილებას იმ გარემოებათა გამო,
რომლებსაც აწყდებიან ის პირები, რომლებიც მიეკუთვნებიან
ლესბოსელების, ბუსექსუალების და ტრასგენდერული ადამიანთა რიცხვს
და ეძებენ თავშესაფარს; ასევე ამასთან დაკავშირებული სამართლებრივი
საკითხების შესწავლა.
ბოლო წლების განმავლობაში, როგორც ეროვნულ
სამართალწარმოებაში, ასევე კვლევით პუბლიკაციებში მნიშვნელოვანი
პროგრესი შეინიშნება ისეთი ცნებების ანალიზსა და განმარტებაში,
როგორებიცაა სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა
ლტოლვილთა შესახებ კანონის კონტექსტში. მოვლენათა ასეთი განვითარება
მიმდინარეობდა საერთაშორისო დონეზე საკანონმდებლო და სასამართლო
პრაქტიკაში მომხდარი ცვლილებების პარალელურად (მაგალითად, გაეროს
მონიტორინგის ორგანოების მიერ ინიციირებული ხელშეკრულებები
ადამიანთა უფლებების შესახებ), ასევე რეგიონალურ დონეზე, და მათ
ეყრდნობა1. თუმცა კანონმდებლობის სფერო ლტოლვილთა შესახებ ჯერ
კიდევ იმყოფება ჩამოყალიბების სტადიაში
JJJ.
1 სასამართლო პრაქტიკისა და დოქტრინის მიმო ხილვა, რომელიც ეხება იმ პირთა უფლებებს,
რომლებიც მიეკუთვნიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიას, მათ
შორის სექსუალური ორიენტაციის შესაბამისად ადამიანთა უფლებების დარღვევის საკითხები. იხ.
იურისტთა საერთაშორისო კომისიის (ისკ) პუბლიკაციები Sexual Orientation and Gender Identity in
Human Rights Law: References to Jurisprudence and Doctrine of the United Nations Human Rights System, 3rd
updated edition, 2007, available at http://www.icj.org/ IMG/UN_References.pdf; (“სექსუალური ორიენტაცია
და გენდერული იდენტობა კანონმდებლობაში ადამიანთა უფლებების შესახებ: დამოწმება ადამიანთა
უფლებების გაეროს სისტემის სამართლებრივი პრაქტიკის და დოქტრინის შესაბამისად”, 3-ე
შესწორებული გამოცემა, 2007 წ., განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.icj.org/
IMG/UN_References.pdf;) ICJ, Sexual Orientation and Gender Identity in Human Rights Law: Jurisprudential,
Legislative and Doctrinal References from the Council of Europe and the European Union, October 2007, available
at http://www.icj.org/IMG/European_Compilation-web.pdf; (ისკ). “სექსუალური ორიენტაცია და
გენდერული იდენტობა კანონმდებლობაში ადამიანთა უფლებების შესახებ. დამოწმება ევროპის
საბჭოსა და ევროკავშირის სამართლებრივი პრაქტიკის, კანონმდებლობის და დოქტრინაზე“, 2007 წ.
ოქტომბერი, განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.icj.org/IMG/European_Compilation-web.pdf;) და ICJ,
Sexual Orientation and Gender Identity in Human Rights Law: References to Jurisprudence and Doctrine of the
Inter-American System, July 2007, available at http://www.icj.org/IMG/Inter-American_References.pdf.
“სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენყობა კანონმდებლობაში ადამიანთა უფლებების
შესახებ. დამოწმება ამერიკული სისტემის სამართლებრივი პრაქტიკასა და დოქტრინაზე“. 2007 წლის
ივნისი, განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.icj.org/IMG/Inter-American_References.pdf.)

6. აღნიშნულ სახელმძღვანელოში ყურადღება გამახვილებული იქნება, კერძოდ, იმ
ცვლილებებზე, რომელიც მოხდა კანონმდებლობაში, საერთაშორისო
სამართლებრივი პრაქტიკის განხილვისას ლტოლვილთა პრობლემატიკის
კონტექსტში, დევნის სხვადასხვა ფორმის ანალიზზე, და ასევე სხვადასხვა
სახელმწიფოში თავშესაფრის მიცემის საკითხში დაგროვილი დადებითი
გამოცდილების გაზიარებაზე. (სახელმძღვანელოს შეაქვს დამატებები და უნდა
განიხილოს საერთაშორისო დაცვის სახელმძღვანელო პრონციპებთან კავშირში
[ლტოლვილთა საკითხებში გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის უმაღლესი
კომისრის სამმართველო] „სქესთან დაკავშირებული დევნა მუხლი 1 (პუნქტი ა,
ქვეპუნქტი 2), 1951 წლის კონვენციის და/ან თანდართული 1967 წლის ოქმის
კონტექსტში, რომელიც ეხება ლტოლვილთა სტატუსს“2 და გამოიყენება
შუამდგომლობებთან ერთად თავშესაფრის მიღების შესახებ, რომელსაც ითხოვენ
ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები,
როგორც მამაკაცები, ასევე ქალები.
3. ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის
ადამიანებმა შეიძლება განიცადონ ფიზიკური და სექსუალური ძალადობა,
სიტყვიერი შეურაცხყოფა და დისკრიმინაცია მათი სექსუალური ორიენტაციის ან
იმის გამო, თუ როგორ აღიქვამენ მათ. ასეთი დამოკიდებულება შეიძლება იყოს
გაბატონებული სოციალური და კულტურული ნორმების შედეგი, რამაც წინასწარ
გამოიწვია შეუწყნარებლობა და უარყოფითი დამოკიდებულება, ან არის მოქმედი
ეროვნული კანონმდებლობის შედეგი, რომელიც ასახავს ასეთ დამოკიდებულებას.
იქ, სადაც ასეთი სახის ძალადობრივი და დისკრიმინაციული ქმედება დაუსჯელი
რჩება და/ან დაწესებულია სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა ლესბოსელთა,
გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებისათვის3, ამ
კატეგორიის მოქალაქეები შეიძლება
2UNHCR, Guidelines on International Protection No. 1: Gender-Related Persecution Within the Context of
Article 1A(2) of the 1951 Convention and/or its 1967 Protocol relating to the Status of Refugees ,
HCR/GIP/02/01, 7 May 2002, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3d36f1c64.html (hereafter:
“UNHCR Guidelines on Gender-Related Persecution”). (გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის
სამმართველო. საერთაშორისო დაცვის სახემძღვანელო პრინციპები #1: „სქესთან დაკავშირებული
დევნა მუხლი 1 (პუნქტი ა, ქვეპუნქტი 2), 1951 წლის კონვენციის და/ან თანდართული 1967 წლის
ოქმის კონტექსტში, რომელიც ეხება ლტოლვილთა სტატუსს“ . დოკუმენტი HCR/GIP/02/01, 2002 წლის
7 მაისი; განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3d36f1c64.html (შემდეგ
ტექსტში: “სქესთან დაკავშირებული გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო ს
სახელმძღვანელო პრინციპები”).
380–ზე მეტ ქვეყანაში მოქმედებს კანონი, რომელიც კრძალავს ან არეგულირებს სექსუალური ხასიათის
მოქმედებებს, წარმოებულს ერთი სქესის სრულწლოვანთა ორმხრივი თანხმობის საფუძველზე, რაც
ხშირად მოიხსენიება როგორც „მამათმავლობის კანონი“. სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული
იდენტობის მიუხედავად, ზოგიერთი კანონი კრძალავს გარკვეული სექსუალური ხასიათის
ქმედებებს, ხოლო სხვა კანონები – სექსუალური ხასიათის სხვადასხვა მოქმედებას ერთი სქესის
ადამიანებს შორის. მინიმუმ 7 ქვეყანაში შემოღებულია სიკვდილით დასჯა ასეთი ქმედებების გამო.
დამატებითი ინფორმაცია შეგიძლიათ მიიღოთ ადამიანთა, გეებისა და ლესბოსელთა უფლებების
საერთაშორისო კომისიის მასალებიდან (http://www.iglhrc.org/site/iglhrc/) და ვებ–საიტზე
SodomyLaws.org (http://www.sodomylaws.org/).

7. მიაკუთვნონ ლტოლვილებს, ლტოლვილთა შესახებ 1951 წლის კონვენციის
განმარტების შესაბამისად (“კონვენცია. 1951 წელი”), თუ ისინი მათ
საფუძველზე შუამდგომლობენ მათთვის თავშესაფრის მინიჭების შესახებ.
4. ბევრი განმცხადებლის ცხოვრებისეული გამოცდილება, რომლებიც
მიეკუთვნებიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა
კატეგორიას, კარნახობს მათ მათი ცხოვრების საიდუმლოს ზოგიერთი ასპექტის,
ზოგჯერ კი დიდი ნაწილის, შენახვის აუცილებლობას. ამას მათ აიძულებთ ის
ზეწოლა, აშკარა ან ფარული მტრული დამოკიდებულება და დისკრიმინაცია,
რომელსაც ისინი საზოგადოების მხრიდან განიცდიან, და/ან სისხლის სამართლის
პასუხისმგებლობა. შედეგად, მათ ხშირად შეუძლიათ მხოლოდ შეზღუდული
რაოდენობის სერთიფიკატების შემოთავაზება თავისი ლესბოსური, გეების,
ბისექსუალური და ტრანსგენდერული იდენტობის დასამტკიცებლად ან არ
შეუძლიათ იმის დემონსტრირება, რომ წარსულში მათ დევნიდნენ,
განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ იმ ქვეყანაში, საიდანაც ისინი არიან, მათ არ
შეეძლოთ ღიად ცხოვრება, როგორც ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და
ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირებს.
5. „იოგიაკარტას პრინციპების ადამიანთა უფლებების საერთაშორისო
კანონმდებლობის გამოყენების შესახებ სექსუალური ორიენტაციისა და
გენდერული იდენტობის მიმართ“ შესაბამისად“4 („იოგიაკარტას პრინციპები“),
„სექსუალური ორიენტაციის“ ცნება ეხება ადამიანებს, რომლებსაც გააჩნია ღრმა
ემოციური, ეფექტური და სექსუალური ლტოლვა სხვა ან იგივე გენდერული
კუთვნილების ან სხვა გენდერული კუთვნილების პირთა მიმართ, და
რომლებთანაც ისინი ინტიმურ და სექსუალურ ურთიერთობებს ამყარებენ .
„გენდერული იდენტობის“ ცნება ეხება ყოველ ადამიანს, რომელიც ღრმად
გრძნობს თავისი გენდერის შინაგან და ინდივიდუალურ „ცხოვრებას“,
რომელიც შეიძლება დაემთხვეს ან არ დაემთხვეს ადამიანის ბიოლოგიურ სქესს
4 Yogyakarta Principles on the Application of International Human Rights Law in relation to Sexual Orientation
and Gender Identity, March 2007, available at http://www.yogyakartaprinciples.org/ principles_en.pdf (hereafter:
“Yogy akarta Princip les”). „იოგიაკარტას პრინციპები ადამიანთა უფლებების საერთაშორისო
კანონმდებლობის გამოყენების შესახებ სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობის
მიმართ“. 2007 წლის მარტი; პრინციპების ტექსტი განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.yogyakartaprinciples.org/ principles_en.pdf (შემდეგ ტესტში: „იოგიაკარტას პრინციპები“ ).
პრინციპები შემუშავებული იქნა იურისტთა საერთაშორისო კომისიის ადამიანთა უფლებების
საერთაშორისო სამსახურის მიერ და ერთხმად იქნა მიღებული ექსპერტთა შეხვედრაზე ქ.
იოგიაკარტაში, ინდონეზიაში. 2006 წლის 6–9 ნოემბერი.

8. მის დაბადებისას, საკუთარი სხეულის პირადი შეგრძნების ან გენდერის სხვა
გამოვლინების ჩართვით, მათ შორის ტანსაცმელი, მეტყველება და მანერები5.
სხვადასხვა ქვეყნის სასამართლოებმა ასევე დაადასტურეს, რომ სექსუალური
ორიენტაცია არ მიეკუთვნება მხოლოდ სექსუალური ხასიათის ქცევასა და რიგ
მოქმედებებს, არამედ, თანაბარწილად, ადამიანის იდენტობას და იმას, თუ როგორ
ცდილობს ის ამის გამოხატვას6.
6. აღნიშნული სახელმძღვანელოს მიზნებისათვის სასურველი იქნება
„ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა“ ტერმინის გამოყენება
და არა ტერმინისა „ჰომოსექსუალისტები“, ვინაიდან ამ შემთხვევაში ლესბოსელები
შეუმჩნევლები რჩებიან და შეიძლება გეებისა და ლესბოსელების მიერ აღქმული
იყოს როგორც შეურაცხყოფა. თუმცა ტერმინი „გეი“ ზოგჯერ გამოიყენება როგორც
ქალებისა, ასევე მამაკაცების აღსაწერად, რომლებსაც მეტ–ნაკლებად გააჩნიათ
ფიზიკური, რომანტიკული და ემოციური ლტოლვა თავისი სქესის პირების
მიმართ. აღნიშნულ სახელმძღვანელოში უპირატესობა ენიჭება ტერმინს „გეი“
მამაკაცების მიმართ, და ტერბინი „ლესბოსელი“ ქალების მიმართ. „ბისექსუალის“
ცნება გამოიყენება ინდივიდის აღსაწერად, რომელიც განიცდის ფიზიკურ,
რომანტიკულ და ემოციურ ლტოლვას როგორც მამაკაცების, ასევე ქალების მიმართ.
მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს ერთიანი, საზოგადოდ მიღებული ტერმინი
„ტრანსგენდერული“, აღნიშნულ სახელმძღვანელოში ის აღწერს იმ ქალებს და
5 იხ. პრეამბულა და პუნქტები 4 и 5 იოგიაკარტას პრინციპების გადმოცემისა; იხ. ზემოთ მოყვანილი
სქოლიო 4.
6 ადამიანმა შეიძლება განიცადოს დევნა იმ ფაქტის გამო, რომ ის შედის ლექსბოსელთა, გეებია,
ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიაში, ასევე ამ სტატუსთან ნაკლებად დაკავშირებული
ქმედებების გამო. თუ ეს სტატუსი იწვევს მკაცრ სასჯელს, „ალბათ, ნაკლებად იქნება შესაძლებელი,
რომ ჰომოსექსუალისტების მიმართ სხვა დანარჩენ შემხთვევაშიც გამოიჩენენ პატივისცემას და
ღირსეულად მოექცევიან მათ“; იხ.: Refugee Appeal No. 74665, 7 July 2004 (New Zealand Refugee Status
Appeals Authority, (RSAA)), paras. 27, 129, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/42234ca54.html.
ლტოლვილის აპელაცია , No. 74665, 2004 წლის 7 ივლისი.
ახალი ზელანდიის საბჭო ლტოლვილის საკითხთან და კავშირ ებული აპელაციების საქმეში, პუნქტები 27 და
129; განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/42234ca54.html. ასევე იხ.: Nasser
Mustapha Karouni v. Alberto Gonzales, Attorney General, No. 02-72651, 399 F.3d 1163 (2005), 7 March
2005 (US Court of Appeals, Ninth Circuit), at III[6], available at
http://www.unhcr.org/refworld/docid/4721b5c32.html;
Appellant S395/2002 v. Minister for Immigration and Multicultural Affairs; Appellant S396/2002 v. Minister
for Immigration and Multicultural Affairs [2003] HCA 71, 9 December 2003 (High Court of Australia), para.
81, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3fd9eca84.html. მოსარჩელე ნასერ მუსტაფა კარუნი
გენერალური პროკურორის ალბერტო გონსალესის წინააღმდეგ , No. 02-72651, 399 F.3d 1163
(2005), 7 მარტი 2005 წ. (აშშ სააპელაციო სასამართლო, მეცხრე სასამართლო ოლქი) –
გამოქვეყნებულია III[6], საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/4721b5c32.html;
აპელანტი S395/2002 იმიგრაციისა და პოლიკულტურიზმის საქმეში მინისტრის წინააღმდეგ;
აპელანტი S396/2002 [2003] HCA 71, 9 დეკემბერი 2003 წ. (ავსტრალიის უზენაესი სასამართლო), პ.
81 - საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/3fd9eca84.html.

9. მამაკაცებს, რომელთა გენდერული კუთვნილება არ ემთხვევა მათ ბიოლოგიურ
სქესს. „ტრანსგენდერული“ არ გულისხმობს სექსუალური ორიენტაციის
რომელიმე ერთ კონკრეტულ ფორმას და მოიცავს ტრანსექსუალებსა და
ტრანსვესტიტებს. მდედრობითი სქესის პირს შეუძლია მიიღოს მამრობითი
გენდერული იდენტობდა ან, პირიქით, მამრობითი სქეს ის პირს შეუძლია
მიიღოს მდედრობითი გენდერული იდენტობა; ამ დროს ქირურგიული ჩარევა
და/ან ჰორმონალური თერაპია აუცილებელი არ არის7.
7 უფრო დაწვრილებითი განმარტება მოცემულია, მაგალითად, გეებისა და ლესბოსელთა
ალიანსის პუბლიკაციებში დიფამაციის წინააღმდეგ Media Reference Guide, 7th edition, May 2007,
available at http://www.glaad.org/media/guide/GLAAD_MediaRefGuide_ 7thEdition.pdf; Merriam-Webster
OnLine Dictionary, available at http://www.merriam-webster.com/ dictionary. (“საცნობარო გამოცემა
მასმედიისათვის. 7-ე გამოცემა. მაისი 2007 წ.; განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.glaad.org/media/guide/GLAAD_MediaRefGuide_ 7thEdition.pdf; ასევე იხ.: ონლაინ
ლექსიკონი Merriam-Webster OnLine Dictionary, რომელიც განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.merriam-webster.com/ dictionary

10. II. ს აკითხის არსობრივი ანალიზი
ა. ზო გადი ინფორმაცია
7. განმცხადებლის სექსუალურ ორიენტაციას შეიძლება დიდი მნიშვნელობა
ჰქონდეს შუამდგომლობის დროს ლტოლვილის სტატუსის მისაღებად, რომელშიც
ის გამოხატავს შიშს იმ ზიანის გამო, რომელსაც მას შეიძლება მიაყენონ დევნისა ან
მისი რეალური ან მოჩვენებითი სექსუალური ორიენტაციის გამო, რომელიც
რეალურად, ან როგორც ჩანს, არ შეესაბამება გაბატონეულ პოლიტიკურ,
კულტურულ ან სოციალურ ნორმებს8. ლტოლვილის განმარტება ეხება ყველა
ადამიანს, განსხვავებული სქესის, ასაკის, სექსუალური ორიენტაციის,
გენდერული იდენტობის, ოჯახური სტატუსის თუ ოჯახური მდგომარეობის ან
რაიმე სხვა მიზეზისა და დახასიათების მიუხედავად.
8. ზოგიერთმა სახელმწიფომ არჩია ეროვნულ კანონმდებლობაში
სექსუალური ორიენტაციაზე კონკრეტულ მინიშნების ჩამატება დევნილის
სტატუსის განმარტებისას9.
8. სექსუალური ორიენტაცია იდენტობის ხუთ მახასიათებელთან
ერთად წარმოადგენს ადამიანის იდენტობის მნიშვნელოვან კომპონენტს
8 იხ.: “UNHCR Guidelines on Gender-Related Persecution” above footnote 2, paras. 6–7. See also
“UNHCR, Advisory Opinion by UNHCR to the Tokyo Bar Association Regarding Refugee Claims Based on
Sexual Orientation”, 3 September 2004, para. 3, available at
http://www.unhcr.org/refworld/docid/4551c0d04.html (hereafter: “UNHCR Advisory Opinion to the Tokyo
Bar Association”). “გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმღვანელო
მითითებები სქესთან დაკავშირებულ დევნასთან დაკავშირებით“; იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 2,
პუნქტები.6-7. ასევე იხილე გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო ს „გაეროს
ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო ს საკონსულტაციო დასკვნა ადვოკატთა
ასოციასიისათვის სექსუალური ორიენტაციის საფუძველზე ლტოლვილის სტატუსის მინიჭებასთან
დაკავშირებით“, 3 სექტემბერი 2004 წ., პ. 3, განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/4551c0d04.html (შემდეგ ტექსტში: „გაეროს ლტოლვილთა
უმაღლესი კომისრის სამმართველოს საკონსულტაციო დასკვნა ტოკიოს ადვოკატთა
ასოციასიისათვის”).
9 იხ., მაგალითად, Sweden, Aliens Act (SFS 2005:716), Chapter 4, Section 1, available at
http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b50a1c.html. See also Migrationsverket (Swedish Migration Board),
Guidelines for Investigation and Evaluation of Asylum Cases in which Persecution Based on Given Sexual
Orientation is Cited as a Ground, 28 January 2002, available at http://www.unhcr.org/
refworld/docid/3f8c1af44.html. შვედეთი: კანონი უცხოელების შესახებ (SFS 2005:716), თავი 4, კარი 1,
განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b50a1c.html. ასევე იხ.:
Migrationsverket (შვედეთის მიგრაციის სამმართველო) “სახელმძღვანელო პრინციპები თავშესაფრის
მინიჭების შესახებ შუამდგომლობის განხილვისა და შეფასების შესახებ, რომელშიც დასაბუთების
მიზნით მოყვანილია დევნა სექსუალური ორიენტაციის ნიადაგზე“, 28 იანვარი 2002 წ.; დოკუმენტი
განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/ refworld/docid/3f8c1af44.html.
9

11. რომელიც წარმოადგენს საფუძველს ლტოლვილობის განსასაზღვრად: რასა,
სარწმუნოება, მოქალაქეობა, გარკვეული სოციალური ჯგუფისადმი
კუთვნილება და პოლიტიკური შეხედულებები10. შუამდგომლობა
ლტოლვილის სტატუსის მისანიჭებლად სექსუალური ორიენტაციისა და
გენდერული კუთვნილების საფუძველზე ძირითადად აღიარებულია 1951 წლის
კონვენციაში მითითებული მოტივის საფუძველზე – გარკვეული სოციალური
ჯგუფისადმი კუთვნილება, მაგრამ შეიძლება სხვა მოტივებთანაც იყო
დაკავშირებული – განსაკუთრებით პოლიტიკურ შეხედულებებთან და
სარწმუნოებასთან, ეს კონკრეტულ გარემოებებზეა დამოკიდებული. ეს
დადასტურებულია სხვადასხვა ქვეყნების, მათ შორის ავსტრალიის, კანადის,
საფრანგეთის, გერმანიის, ახალი ზელანდიის, შვედეთის, დიდი ბრიტანეთისა
და აშშ, ტრიბუნელაბისა და სასამართლოების მიერ 11.
9. თუმცა თავისუფალი სექსუალური ორიენტაცია დადებითად არ არის
მიჩნეული ადამიანის საერთაშორისო უფლებების მხრივ, დღეისათვის
საყოველთაოდაა მიღებული იდეა იმის შესახებ, რომ ადამიანთა უფლებები ისევე
ვრცელდება ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის
ადამიანებზე, როგორც სხვა დანარჩენ პირებზე. 1951 წლის კონვენციაში კიდევ
ერთხელ იქნა გამახვილებული ყურადღება იმ პრინციპზე, „რომ ყველა ადამიანი
უნდა სარგებლობდეს ძირითადი უფლებებითა და თავისუფლებით ყოველგვარი
დისკრიმინაციის გარეშე“. არადისკრიმინაციულობის პრინციპი ასევე
გათვალისწინებულია სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო
პაქტის (“ICCPR”) მუხლებში 2(1) და 26 და ეკონომიური, სოციალური და
კულტურული ურთიერთობების საერთაშორისო პაქტის (“ICESCR”) მუხლში 2(2)12.
იოგიაკარტას პრინციპი ასახავს აუცილებელ
10განმარტების თანახმად, რომელიც მოყვანილია მუხლში 1А(2) „კონვენციისა ლტოლვილის
სტატუსის შესახებ“ (შემდეგ ტექსტი: “კონვენცია. 1951 წ.”)(Convention relating to the Status of
Refugees), 28 июля 1951 г.; განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/3be01b964.html
11უფრო დაწვრილებითი მსჯელობა ეროვნული საპრეცედენტო უფლებებისა იხ. ქვევით კარში
„კონვენციაში მითითებული დევნის მოტივები“
12გაეროს გენერალური ასამბლეა, საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების
შესახებ, 16 დეკემბერი 1966 წ., განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3aa0.html და http://www.unhcr.org/
refworld/docid/3ae6b36c0.html. დებულება არადისკრიმინაციულობის შესახებ „სქესისა“ ან „სხვა
სტატუსის“ მიხედვით, რომელიც შესულია სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების საერთაშორისო
პაქტსა და ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების საერთაშორისო პაქტში, ასევე
ბავშვთა უფლებების კონვენციის 2–ე მუხლში (განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b38f0.html), სექსუალურ ორიენტაციაზეც ვრცელდება, რაც
დასტურდება ადამიანის უფლებების კომიტეტით, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული
უფლებების კომიტეტით და

12. საერთაშორისო–სამართლებრივ სტანდარტებს, რომლებიც ეხება სოციალურ
ორიენტაციას და გამომდინარეობს საკვანძო იურიდიული დოკუმენტებიდან
ადამიანის უფლებების შესახებ13.
ბ . დევნის საფუძვლიანი შ იში
10. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ დევნა წარმოადგენს ადამიანის
უფლებების სერიოზულ დარღვევას, მათ შორის სიცოცხლისა და
თავისუფლების საფრთხეს, ასევე სხვა სახის სერიოზულ ზიანს, რაც შეიძლება
შეფასდეს მოსაზრებების, გრძნობებისა და
ადამიანის უფლებების კომიტეტით. ასევე განმარტავს ამ დებულებას ადამიანის უფლებებისა და სხვა
ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის ადამიანის უფლებების ევროპული
სასამართლო (ECtHR) 14 მუხლთან დაკავშირებით (“დისკრიმინაციის აკრძალვა”) (შემდეგ ტექსტში:
“ევროპული კონვენცია”) (განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3b04.html). ასევე იხ., Canada (Attorney General) v. Ward, [1993] 2
S.C.R. 689, 30 June 1993 (Supreme Court of Canada), available at
http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b673c.html, drawing on the Preamble to the 1951 Convention;
Islam (A.P.) v. Secretary of State for the Home Department; R. v. Immigration Appeal Tribunal and Another, Ex
Parte Shah (A.P.) [1999] UKHL 20, 25 March 1999 (United Kingdom House of Lords), available at
http://www.unhcr.org/refworld/docid/3dec8abe4.html. “კანადა (გენერალური პროკურორი უორდის
წინააღმდეგ”, [1993] 2 S.C.R. 689, 30 ივნისი 1993 წ. (კანადის უზენაესი სასამართლო), მასალები
განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b673c.html, 1951 წლის კონვენციის
პრეამბულაზე დაყრდნობით; “ისლამი (ა.პ.) შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ ”; “რ.
იმიგრაციულ საქმეებში სააპელაციო ტრიბუნალის წინააღმდეგ და ა.შ., ასევე შაჰის სახელით (ა.პ.) ”
[1999] UKHL 20, 25 марта 1999 г. (დიდი ბრიტანეთის ლორდთა პალატა); მასალები განთვსებულია
ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3dec8abe4.html.
13 იხ. „იოგიაკარტას პრინციპები“ ზემოთმოყვანილ სქოლიოში 4. რეგიონალური სამართლებრივი
დოკუმენტების შესაბამისად, რომლებიც სპეციალურად მიეძღვნა სექსუალური ორიენტაციის
საკითხებს. იხ.: Organization of American States, “Human Rights, Sexual Orientation, and Gender Identity,”
AG/Res. 2435 (XXXVIII-O/08), 3 June 2008, available at http://www.oas.org/dil/AGRES_2435.doc; European
Parliament, Resolution of 26 April 2007 on Homophobia in Europe, Resolution P6_TA(2007)0167, 26 April 2007
available at http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2007-
0167+0+DOC+XML+V0//EN. (ამერიკულ სახელმწიფოთა ორგანიზაცია „ადამიანის უფლებები,
სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა”, AG/Res. 2435 (XXXVIII-O/08), 3 ივნისი 2008 წ.,
დოკუმენტი განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.oas.org/dil/AGRES_2435.doc; ევროპის
პარლამენტი, 2007 წლის 26 აპრილის რეზოლუცია გომოფობიის შესახებ ევროპაში, რეზოლუცია
P6_TA(2007)0167, 26 აპრილი 2007 წ. განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2007-
0167+0+DOC+XML+V0//EN. ასევე იხ. მუხლი 7 (ჟ), ევროსაბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის
რეკომენდაცია №1470 (2000) “გეებისა და ლესბოსელების, ასევე მათი პარტნიორებისათვის
ევროსაბჭოს ქვეყნებში თავშესაფრის მიცემისა და იმიგრაციის შესახებ” (Council of Europe,
Parliamentary Assembly, Recommendation 1470 (2000), Situation of Gays and Lesbians and their Partners in
Respect of Asylum and Immigration in the Member States of the Council of Europe, 30 June 2000), 30
ივნისი 2000 წ. - განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3dde404c6.html,
რომელიც დაჟინებით ურჩევს ევროპის საბჭოს საპარლამენტო ასამბლეის წევრ სახელმწიფოებს,
„უფრო მჭიდროდ ითანამშროლონ გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო სა და
ეროვნულ არასამთავრობო ორგანიზაციებთან, მხარი დაუჭირონ მათ კოორდინირეულ ქმედებებს და
დაჟინებით ურჩიონ სისტემატური მონიტორინგის ჩატარება გეებისა და ლესბოსელების უფლებების
დასაცავად იმიგრაციასა და თავშესაფრის მიღების საკითხში“.

13. განმცხადებლის ფსიქოლოგიური მდგომარეობის ჭრილში14. ცვლილებები
საერთაშორისო კანონმდებლობაში ადამიანის უფლებების შესახებ დაეხმარება
გადაწყვეტილებების მიმღებ პირებს განსაზღვრონ, არის თუ არა ზიანის მომტანი
ქმედება დევნის აქტი, რომელსაც ადამიანი აწყდება თავისი ს ექსუალური
ორიენტაციის შედეგად15. სისტემატურმა დისკრიმინაციამ ან სისტემატურმა
არასასურველმა მიმართვამ საერთო ჯამში შეიძლება მიაღწიოს იმ დონეს, როდესაც
ისინი დევნაში გადაიზრდებიან. თუმცა დისკრიმინაცია ცენტრალურ ადგილს
იკავებს ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის
ადამიანთა შეუმდგომლობებში, ისინი ასევე ხშირად წერენ სერიოზული ფიზიკური
და, კერძოდ, სექსუალური ძალადობის გამოცდილების შესახებ. ადამიანისათვის
ზიანის მიყენების ყოველი შემთხვევა კომპლექსურად უნდა შეფასდეს. ამ
შემთხვევების კვალიფიცირება უნდა მოხდეს იმ ფონზე, რომელიც
გამომდინარეობს წარმოშობის ქვეყანაში არსებული სიტუაციიდან და სექსუალური
ორიენტაციისა და გენდერულ იდენტობასთან დამოკიდებულებიდან გამომდინარე,
11. საერთაშორისო და რეგიონალური სასამართლო პრაქტიკა და
სამართლებრივი დოქტრინა ადასტურებს დისკრიმინაციის აკრძალვას
სექსუალური დისკრიმინაციის ნიშნის მიხედვით16. დისკრიმინაციული
ხსიათის ზომები შეიძლება გამოყენებული იქნას
14 იხ., მაგალითად, HS (Homosexuals: Minors, Risk on Return) Iran v. Secretary of State for the Home
Department [2005] UKAIT 00120, 4 August 2005 (UK Asylum and Immigration Tribunal (AIT)), available
at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfafe0.html, “ХС (ჰომოსექსუალები:არასრულწლოვანები :
დაბრუნების საშიშროება) ირანი შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ ” [2005] UKAIT 00120, 4
აგვისტო 2005 წ. (დიდი ბრიტანეთის ტრიბუნალი თავშესაფრის მინიჭებისა და იმიგრაციის
საკითხებში (AIT)), საქმის მასალები, რომლებშიც განხილულია ადამიანზე დევნის
ზემოქმედების საკითხი, განთავსებულია ვებ –საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfafe0.html.
15 UNHCR, Handbook on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status under the 1951
Convention and the 1967 Protocol relating to the Status of Refugees, 1979, re-edited January 1992, available
at http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3314.html (hereafter “UNHCR Handbook”), paras. 42, 60.
(გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო , “სახელმძღვანელო ლტოლვილთა
სტატუსის განსაზღვრის პროცედურებსა და კრიტერიუმების საკითხში (1951 წლის კონვენციისა
და 1956 წლის ოქმის თანახმად, რომლებიც ეხება ლტოლვილთა სტატუსს ), 1979 წ.,
გადამუშავებული ვარიანტი გამოქვეყნებულია 1992 წლის იანვარში; სახელმძღვანელო
განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3ae6b3314.html (შემდეგ
ტექსტში:გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელო“), პუნქტები
42 და 60. ასევე იხ., მაგალითად, Refugee Appeal No. 76152, 8 January 2008 (New Zealand RSAA), para.
34, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47bd93cf2.html; Refugee Appeal No. 74665, above
footnote 6, paras. 81–123. ლტოლვილის აპელაცია, No. 76152, 8 იანვარი 2008 წ. (ახალი ზელანდიის
სააპელაციო საბჭო ლტოლვილის სტატუსთან დაკავშირებით) პ. 34, საქმის მასალები
განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47bd93cf2.html; ლტოლვილის
აპელაცია, No. 74665, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 6, პუნქტები. 81-123.
16 მათი მიმოხილვა მოცემულია კომპილაციათა კრებულში, რომელიც გამოუშვა იურისტთა
საერთაშორისო კომიტეტმა: იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 1. ასევე იხ.: Michael O’Flaherty and John
Fisher, “Sexual Orientation, Gender Identity and International Human Rights Law: Contextualizing the
Yogyakarta Principles”, Human Rights Law Review, Vol. 8, No. 2

14. კანონის და/ან სოციალური პრაქტიკის საფუძველზე და შეიძლება იქონიოს
სხვადასხვა მავნე ზემოქმედება. დისკრიმინაცია დევნის ტოლფასია, თუ ცალ––
ცალკე ან ერთად გატარებულ ზომებს მძიმე შედეგები აქვს ამ პირისთვის. ამას
შეიძლება ადგილი ჰქონდეს, მაგალითად, იმ შემთხვევაში, როდესაც
ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის პირებს
უზღუდავენ არსებულ მომსახურებაზე, კერძოდ, განათლებაზე, სოციალურ
უზრუნველყოფაზე, ჯანდაცვასა და სასამართლო სისტემაზე
ხელმისაწვდომობას, იქნება ეს პირად ცხოვრებასა თუ სამსახურში17. როგორც
„გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველოს სახელმძღვანელოშია“
აღნიშნული:
„მაშინაც კი, თუ დისკრიმინაციული ზომები თავისთავად არ ატარებენ
სერიოზულ ხასიათს, მათ, მიუხედავად ამისა, შეუძლიათ გამოიწვიონ დევნის
შიშის ზრდა, როდესაც ისინი შესაბამის პირში იწვევენ ცუდ წინათგრძნობასა და
მისი შემდგომი არსებობის დაუცველობის განცდას”18.
12. თუ, სახელმწიფოს მხრიდან წაქეზებისა და ნებაზე მიშვების შემთხვევაში,
ადამიანს აიძულებენ უარი თქვას თავის სექსუალურ ორიენტაციასა და გენდერულ
იდენტობაზე ან დამალოს ის, ეს შეიძლება იყოს დევნის ტოლფასი19. ლესბოსელთა,
გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები, რომლებიც
ცხოვრობენ საჯაროდ გამოაშკარავების შიშის ქვეშ,
(2008), pp. 207–48, available at http://hrlr.oxfordjournals.org/cgi/reprint/8/2/207. მაიკლ ო’ ფლაგერტი და
ჯონ ფიშერი. “სექსუალური ორიენტაცია, გენდერული იდენტობა და საერთაშორისო სამართალი
ადამიანის უფლებების შესახებ: „იოგიაკარტას პრინციპების კონტექსტუალიზაცია. ჟურნალი
„კანონმდებლობა ადამიანის უფლებების შესახებ“, ტომი 8, No. 2 (2008 წ.), გვ. 207-248; სტატია
განთვსებულია ვებ–გვერდზე http://hrlr.oxfordjournals.org/cgi/reprint/8/2/207.
17 იხ., მაგალითად, Decision No. MA6-01580, 12 January 2007 (Immigration and Refugee Board (IRB) of
Canada), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/482457202.html; HS (Homosexuals: Minors, Risk
on Return) Iran, above footnote 14, para. 147. გადაწყვეტილება No. MA6-01580, 12 იანვარი 2007 წ.
(კანადის საბჭო იმიგრაციისა და ლტოლვილთა საკითხებში (IRB)), გადაწყვეტილების ტექსტი
განთავსებულია ვებ–გვერდზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/482457202.html; “ХС
(ჰომოსექსუალები: არასრულწლოვანები : დაბრუნების საშიშროება) ირანი , იხ. ზემოთ მოყვანილი
სქოლიო 14, p. 147.
18 “(გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისრის სამმართველო ს სახელმძღვანელო”, იხ. ზემოთ
მოყვანილი სქოლიო 15, პუნქტები. 54-55. ასევე იხ. National Coalition for Gay and Lesbian Equality
and Another v Minister of Justice and Others, 1998 (12) BCLR 1517 (CC), 9 October 1998 (Constitutional
Court of South Africa), para. 113, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 48246cf72.html.
„გეებისა და ლესბოსელების და სხვ. თანასწორუფლებიანობის ეროვნული კოალიცია იუსტიციის
მინისტრისა და სხვ. წინააღმდეგ“, 1998 წ. (12) BCLR 1517 (CC), 9 ოქტომბერი 1998 წ. (სამხრეთ
აფრიკის საკონსტიტუციო სასამართლო), პ. 113, საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–გვერდზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 48246cf72.html.
19 იხ., მაგალითად, RRT Case No. 071818233 [2008] RRTA 62, 15 February 2008 (Refugee Review
Tribunal (RRT) of Australia), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/484552e22.html. “საქმე RRT
No. 071818233 [2008] RRTA 62, 15 თებერვალი 2008 წ.” (ავსტრალიის ტრიბუნალი ლტოლვილის
სტატუსის მისანიჭებლად შუამდგომლობის განხილვის საქმეში (RRT)), საქმის მასალები
განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/484552e22.html.

15. ამიტომ ხშირად ისინი მალავენ თავის ორიენტაციას, რათა თავიდან აიცილონ
ამგვარი მხილების შედეგები, მათ შორის მკაცრი სისხლის სამართლის
პასუხისმგებლობის, თვითნებური თავდასხმის საკუთარ საცხოვრებელზე,
სამსახურიდან გათავისუფლების და სოციალური სანქციების რისკი. ამგვარი
ქმედებები არა მხოლოდ შეიძლება განიხილებოდეს როგორც
დისკრიმინაციული და პირადი ცხოვრების ხელუხლებლობის უფლებების,
არამედ როგორც თავისუფალი აზრისა და მისი გამოხატვის უფლებების
დარღვევა. „იოგიაკარტას პრინციპებში“ მოცემულია შემდეგი ინტერპრეტაცია:
“ყველას აქვს საკუთარი აზრისა და მისი თავისუფლად გამოხატვის უფლება
მიუხედავად მისი სექსუალური ორიენტაციისა და გენდერული იდენტობისა. ამ
უფლებაში შედის საკუთარი იდენტობისა ან ინდივიდუალურობის გამოხატვა
სიტყვების, ქცევის მანერის, ტანსაცმლის, ფიზიკური მახასიათებლების, სახელის
შერჩევისა ან ნებისმიერი სხვა საშუალებით, ასევე ნებისმიერი ინფორმაციისა და
იდეების მოძიების, მიღებისა და გავრცელების თავისუფლება, მათ შორის იმ
ინფორმაციისა, რომელიც ეხება ადამიანის უფლებებს, სექსუალურ ორიენტაციასა და
გენდერულ იდენტობას, ნებისმიერი საშუალებით და სახელმწიფო საზღვრების
მიუხედავად ”20.
13. შესაძლოა, ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის
ადამიანებს არ შეუძლიათ ახლო ურთიერთობების დამყარება და იძულებული
არიან დაქორწინდნენ მოლაპარაკების გზით ან განიცადონ გადამეტებული ზეწოლა
მათი ქორწინებაში შესვლის მიზნით. მათ შეიძლება გაუჩნდეთ იმის შიში, რომ
ქორწინებაში არყოფნის შემთხვევაში ისინი საბოლოოდ გამოჩნდებიან
საზოგადოების თვალში როგორც ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და
ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანები. სოციალური, კულტურული და სხვ.
შეზღუდვები, რომლებიც ითხოვენ მათგან საპირისპირო სქესთან ქორწინებას,
შეიძლება განიხილებოდეს როგორც ქორწინების უფლების
20 “იოგიაკარტას პრინციპები”, იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 4, საკუთარი აზრისა და მისი
თავისუფლად გამოხატვის უფლება (პრონციპი # 19). იმის მოთხოვნა, რომ ადამიანებმა დამალონ
თავისი სექსუალური ორიენტაცია და გენდერული იდენტობა, მოგვიბრუნდება როგორც ადამიანის
უფლებების უნივერსალური განხორციელების უფლებების (პრინციპი # 1), თანასწორუფლებიანობისა
და არადისკრიმინაციულობის უფლების (პრინციპი # 2), კანონის წინაშე ოფიციალური აღიარების
უფლების (Принцип # 3) და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობის უფლების (პრინციპი # 25)
დარღვევა. ასევე იხ. Smith and Grady v. United Kingdom, Applications Nos. 33985/96 and 33986/96, 27
September 1999 (ECtHR), available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfac80.html, “სმიტი და გრედი
დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ ”, საჩივარი No. 33985/96 и No.33986/96, 27 სექტემბერი 1999 წ. (ECtHR),
საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfac80.html. თავის
გადაწყვეტილებაში ევროსასამართლომ აღნიშნა, რომ მას არ „შეუძლია გამორიცხოს, რომ
განმცხადებელზე თავზე მოვხეული დუმილი მის სექსუალურ ორიენტაციასთან დაკავშირებით,
აღნიშნულ საკითხზე კოლეგებთან, მეგობრებთან და ნაცნობებთან ურთიერთობისას იძულებით და
მუდმივ სიფხიზლესთან, სიმშვიდესა და საიდუმლოების საჭიროებასთან ერთად, თავდაცვის
სამინისტროს პოლიტიკის შემბოჭველი გავლენის შედეგად, შეიძლება აღმოჩნდეს დაბრკოლებად
თავისუფალი აზრის გამოხატვისას“ (პ. 127).

16. დარღვევა სრული და თავისუფალი თანხმობის გზით, ასევე პირადი ცხოვრების
პატივისცემის უფლების დარღვევა21. უშუალო გარემოს მხრიდან ამგვარი ზეწოლა
შეიძლება გასცდეს ჩვეულებრივი სოციალური მოლოდინის ფარგლებს და
მიაღწიოს იმ დონეს, როდესაც ისინი დევნაში გადაიზრდებიან. უნდა გვახსოვდეს,
რომ ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის
ადამიანები ასეთ ზეწოლას სხვაგვარად განიცდიან, ვიდრე გეტეროსექსუალები22.
14. ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის
ადამიანების მიერ წარმოდგენილი შუამდგომლობები ხშირად ახდენენ იმ ფაქტის
კონსტატაციას, რომ ისინი განიცდიდნენ ფიზიკურ და სექსუალურ ძალადობას,
ხანგრძლივ დაპატიმრებას, არასათანადო მოპყრობას სამედიცინო პერსონალის
მხრიდან, სიკვდილით დასჯის და „ღირსების დასაცავად მკვლელობის“ მუქარას.
ყველაფერი ეს სერიოზული ხასიათის ზიანის მომტანი და ცუდად მოპყრობის
ქმედებაა, რაც მთლიანობაში აღწევს იმ დონეს, რ ოდესაც ისინი დევნაში
გადაიზრდება, როგორც ეს განმარტებულია 1951 წლის კონვენციაში. ოჯახური და
თემური ძალადობის, გაუპატიურების სასტიკი ფორმები და სექსუალური
თავდასხმის სხვა ფორმები, განსაკუთრებით თუ ეს ხდება დაკავების ადგილებში,
შეიძლება განიხილებოდეს როგორც წამება23. ასეთი ქმედებები არღვევენ
პიროვნების უფლებას ცხოვრებაზე, თავისუფლებაზე და უსაფრთხოებაზე და
უფლებას არ
21 იხ.სტატია 23(3) “საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ” (იხ.
ხემოთ მოყვანილი სქოლიო 12): “დაქორწინება არ იქნება შესაძლებელი, თუ არ მოხდა ორივე მხარის
თავისუფალი და სრული თანხმობით“. ასევე იხ. გაეროს გენერალური ასამბლეა, “კონვენცია ქალთა
მიმართ დისკრიმინაციის ყველა ფორმის ლიკვიდაციის შესახებ”, 18 დეკემბერი 1979 წ. (ტექსტი
განთავსებულია ვებ–გვერდზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/3b00f2244.html.. კონვენციის 16
მუხლი კერძოდ გულისხმობს, რომ მონაწილე სახელმწიფოები უზრუნველყოფენ (b) “მეუღლის
თავისუფლად არჩევის ქორწინებაში შესვლის ერთნაირ უფლებებს მხოლოდ თავისუფალი და სრული
თანხმობით“. ასევე იხ. ევროპული კონვენციის მუხლი 12 ადამიანის უფლებებისა და ძირითადი
თავისუფლებების დაცვის შესახებ (იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 12): „მამაკაცებს და ქალებს,
რომლებმაც საქორწინო ასაკს მიაღწიეს, უფლება აქვთ დაქორწინდნენ და შექმნან ოჯახი ეროვნული
კანონმდებლობის შესაბამისად, რომელიც არეგულირებს ამ უფლების განხორციელებას.
22 იხ. მაგალითად, SZANS v. Minister for Immigration [2004] FMCA 445, 13 August 2004 (Federal
Magistrates’ Court of Australia), available at http://www.austlii.edu.au/au/cases/cth/FMCA/2004/445.html
“ზანსი იმიგრაციის სამინისტროს წინააღმდეგ” [2004] FMCA 445, 13 აგვისტო 2004 წ.
(ფედერალური მაგისტრატების ავსტრალიის სასამართლო), საქმის მასალები განთავსე ბულია
ვებ–საიტზე http://www.austlii.edu.au/au/cases/cth/FMCA/2004/445.html
23 იხ., მაგალითად, HS (Homosexuals: Minors, Risk on Return) Iran ХС (ჰომოსექსუალები:
არასრულწლოვანები: საშიშროება დაბრუნებისას) ირანი: იხ. ზემოთ მოყვანილი სქოლიო 14,
პუნქტები 57 და 134. ასევე იხ.: UN Human Rights Council, “Promotion and Protection of All Human
Rights, Civil, Political, Economic, Social and Cultural rights, including the Right to Development, Report of
the Special Rapporteur on Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment” ,
A/HRC/7/3,
15 January 2008, paras. 34–49, available at http://www.unhcr.org/refworld/docid/47c2c5452.html. გაეროს
ადამიანის უფლებების დაცვის საბჭო. “ადამიანის ყველა უფლების ხელშეწყობა და დაცვა,
სამოქალაქო, პოლიტიკური, ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებებისა, მათ შორის
განვითარების უფლება”. სპეციალური მომხსენებლის მოხსენება წამებისა და მიმართვის და დასჯის
სხვა სასტიკი ფორმების საკითხებში. დოკუმენტი A/HRC/7/3, 15

17. გახდეს წამების და სხვა არაადამიანური და ღირსების დამცირების მსხვერპლი,
რომლებიც განმტკიცებულია რიგ საერთაშორისო სამართლებრივ დოკუმენტში.
ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის ადამიანებმა
შეიძლება განიცადონ ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ზიანის მიყენების ნაკლებად
სასტიკი ფორმები, მათ შორის უარყოფითი მოპყრობა, ზიანის მიყენების მუქარა,
ცილისწამება, დაშინება და ფსიქოლოგიური ძალადობა, რომლებმაც შეიძლება
მიაღწიონ იმ დონეს, როდესაც ისინი ძალადობაში გადაიზრდება, და თითოეული
ცალკეული შემთხვევის კონკრეტულ გარემოებებიდან და კონკრეტულ
განმცხადებელზე განხორციელებული ზემოქმედებიდან გამომდინარე.
15. თუმცა ძალადობა და ადამიანის უფლებების დარღვევა, რომლებსაც ხშირად
აწყდებიან ლესბოსელთა, გეების, ბისექსუალთა და ტრანსგენდერთა კატეგორიის
ადამიანები, ხშირად მოიცავს საერთო ელემენტებს, მიუხედავად ამისა საჭიროა
მათი განსხვავება. ლესბოსელ ქალებს ხშირად აყენებენ ზიანს მათი სექსუალური
ორიენტაციისა და გენდერის თანაფარდობის შედეგად, ვინაიდან ქალების
მდგომარეობა საზოგადოებაში ნაკლებად გავლენიანია, ვიდრე მამაკაცების ა24.
სავარაუდოა, რომ ლესბოსელი ქალები კიდევ უფრო მეტად, ვიდრე გეი მამაკაცები
თავს ვალდებულად თვლიან ოჯახისა და საზოგადოების იმედები გაამართლონ.
მაგალითად, ცოლად გაყვნენ საპირისპირო სქესის წარმომადგენელს. იმ
საზოგადოებაში, სადაც ქალები უმეტესად აღიქმებიან როგორც (მამაკაცების)
ცოლები და როგორც დედები, ლესბოსელები ალბათ იქნებიან იზოლირებული და
უხილავი. მათ შემთხვევაში, მათთვის ზიანის მიყენების რისკი არასახელმწიფო
აქტორების მხრიდან უფრო დიდია, ვიდრე გეი მამაკაცების შემთხვევაში, მათ
შორის მათ მიმართ ძალადობა, რომელიც შურისძიების მიზნით ჩაიდინეს მათმა
ყოფილმა შეყვარებულებმა ან ქმრებმა. ხშირად მათ ნაკლებად მიუწვდებათ ხელი
იანვარი 2008 წ., пп. 34-49; მოხსენება განთავსებულია ვებ–საიტზე
http://www.unhcr.org/refworld/docid/47c2c5452.html.
24 იხ.. Amare v. Secretary of State for the Home Department [2005] EWCA Civ 1600, 20 December 2005 (England
and Wales Court of Appeal) – იხ.საქმე „ამარე შინაგან საქმეთა მინისტრის წინააღმდეგ [2005] EWCA Civ
1600, 20 დეკემბერი 2005 წ. (ინგლისისა და უელსის სააპელაციო სასამართლო ), რომელშიც
სასამართლომ აღნიშნა (თუმცა სხვა საფუძველზე უარყო აპელაცია ), რომ “ქალთა წინააღმდეგ
დისკრიმინაციის და ჰომოსექსუალების წინააღმდეგ დისკრიმინაციის დაკავშირება წარმოადგენს
განსაკუთრებით შხამიან ნარევს, რომელსაც შეუძლია წარმოშვას დევნის რისკი“ , პ. 17; საქმის
მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/47fdfb5b0.html. ასევე იხ.RRT
Case No. 071862642 [2008] RRTA 40, 19 February 2008 (RRT of Australia), available at
http://www.unhcr.org/refworld/docid/ 4811a7192.html. საქმე RRT No. 071862642 [2008] RRTA 40, 19
თებერვალი 2008 წ. (ავსტრალიის ტრიბუნალი ლტოლვილის სტატუსის მინიჭების შუამდგომლობათა
განხილვის საქმეში), საქმის მასალები განთავსებულია ვებ–საიტზე http://www.unhcr.org/refworld/docid/
4811a7192.html.
16